2. Inwestycje dla zdrowia

Inwestycje dla zdrowia
Barbara Ślusarska, dr n. med..
Katedra Rozwoju Pielęgniarstwa,
Wydział Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu
Uniwersytet Medyczny, Lublin
Ciśnienie tętnicze krwiPODSTAWOWY FILAR ZDROWIA/PROFILAKTYKI CH.U.K.

CIŚNIENIE TĘTNICZE KRWI (RR)– jest siłą
jaką wywiera przepływający strumień krwi
na ściany tętnicy.

Prawidłowe RR jest zależne od:
- siły skurczowej serca
- ilości krwi krążącej
- oporów, jakie stawiają ściany naczyń
POMIAR CIŚNIENIA KRWI- RYS HISTORYCZNY



J.I. Poiseuile- pierwsze próby pomiaru ciśnienia krwi
metodą krwawą u zwierząt (lata 20-te XIX wieku)
S. Riva Rocci – 1891r - ojciec bezkrwawej, pośredniej
metody pomiaru ciśnienia - skonstruował pierwszy
sfigmomanometr (skrót RR – dla opisu wyniku badania)
N. Korotkow – 1905r – wprowadził metodę pomiaru RR
opartą na zasadzie osłuchiwania tonów pojawiających się
w uciśniętej z zewnątrz tętnicy– przez mankiet założony
na ramieniu – w miarę zmniejszania się tego ucisku
podczas obniżania ciśnienia w mankiecie.
POMIAR CIŚNIENIA TĘTNICZEGO KRWI –
- według zaleceń Polskiego Towarzystwa
Nadciśnienia Tętniczego.


Usiądź i odpocznij
5 minut przed
pomiarem
Uwolnij ramię z
krępującej odzieży.
POMIAR CIŚNIENIA TĘTNICZEGO KRWI- c.d.

Umieść poduszkę
gumową mankietu na
ramieniu 3 cm
powyżej zgięcia
łokciowego nad
tętnicą (tak aby
mankiet znajdował
się na wysokości
serca).
POMIAR CIŚNIENIA TĘTNICZEGO KRWI- c.d.

Szybko wypełnij
mankiet powietrzem.

Pamiętaj aby nie
pompować mankietu
ręką, na której
dokonujesz pomiaru
POMIAR CIŚNIENIA TĘTNICZEGO KRWI- c.d.

Przyłóż stetoskop (słuchawkę
lekarską) nad tętnicą w dole
łokciowym. Z mankietu powoli
wypuszczaj powietrze
(2-3 mmHg/sek.)

Pierwszy usłyszany ton
oznacza ciśnienie skurczowe,
zniknięcie wszystkich tonów ciśnienie rozkurczowe.

Gdy tony słyszysz aż do
0 mm Hg - za ciśnienie
rozkurczowe, przyjmij wartość
odpowiadającą ich ściszeniu.
.
APARATY DO POMIARU CIŚNIENIA KRWI


Aparat rtęciowy -
powszechnie uważany za
najdokładniejszy z
przyrządów, najczęściej
jest wykorzystywany w
gabinecie lekarskim.
Do wykonania pomiaru
tym aparatem niezbędne
są także słuchawki
lekarskie.
APARATY DO POMIARU CIŚNIENIA KRWIc.d.


Aparat sprężynowy najtańszy z aparatów,
wymaga niestety
okresowej kalibracji.
Z uwagi na konieczność
osłuchiwania tonów
niezbędne są także
słuchawki lekarskie.
APARATY DO POMIARU CIŚNIENIA KRWIc.d.

Aparat elektroniczny - najczęściej wykorzystuje
do pomiaru tzw. metodę oscylometryczną,
mierząc ciśnienie tym aparatem nie trzeba
osłuchiwać tonów nad tętnicą a wynik
przedstawiany jest na ciekłokrystalicznym
ekranie. Oprócz pomiaru ciśnienia dodatkowo
mierzone jest tętno. Wraz z postępem technologii
aparaty te są coraz dokładniejsze.

Wykorzystując ten typ aparatu należy pamiętać, że:
nie wszystkie aparaty elektroniczne nadają się do pomiarów
u osób z zaburzeniami rytmu serca,
wiarygodne wyniki uzyskujemy stosując mankiet założony na
ramieniu,


Aparat elektroniczny
Kategorie ciśnienia tętniczego.
Czynniki fizjologiczne podwyższające RR



Reakcje emocjonalne badanego np. lęk, niepokój,
silny stress (np.nadciśnienie tzw. „białego
fartucha”- w trakcie pomiaru RR może wzrosnąć
o ok. 30 mmHg)
Wysiłek fizyczny przed badaniem
Wypicie kawy, mocnej herbaty, alkoholu,
wypalenie papierosa przed badaniem (pomiaru
dokonujemy po upływie 30 min po powyższych
czynnikach)
Czynniki fizjologiczne obniżające RR





Spożycie obfitego posiłku przed badaniem;
Wysoka temperatura otoczenia
Wahania ciśnienie atmosferycznego
Nocna pora doby
Długotrwałe pozostawanie w pozycji leżącej
NADCIŚNIENIE TĘTNICZE KRWI



Nadciśnienie tętnicze (NT) jest chorobą układu krążenia,
w której w naczyniach tętniczych panuje zwiększone
ciśnienie krwi. Jest chorobą przewlekłą, która podlega
długotrwałemu leczeniu.
O nadciśnieniu tętniczym mówimy wówczas gdy podczas
kilkakrotnych pomiarów, dokonywanych w spoczynku,
ciśnienie przekracza wartości graniczne uznane za
prawidłowe.
Za wartość graniczną uznaje się ciśnienie
140/90 mm Hg
Epidemiologia nadciśnienia tętniczegoczęstość występowania uzależniona od warunków:
ekonomicznych, geograficznych i oraz społeczno-kulturowych

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Najwyższe wskaźniki
częstości NT:
USA
Kanada
Australia
Japonia
Wielka Brytania
Niemcy
Francja
Włochy

1.
2.
3.
4.
5.
6.
Najniższe wskaźniki
częstości NT:
Indie (ch.u.k.3% zgonów)
Kraje Afryki Wschodniej
Chiny (ch.u.k.5% )
Niektóre kraje Pacyfiku
Kilka plemion australijskich
Kilka plemion
południowoamerykańskich
Nadciśnienie tętnicze w Polsce –
rozpowszechnienie poszczególnych wartości ciśnienia
tętniczego wśród dorosłych Polaków.
Częstość występowania NT w Polsce
zależnie od wieku (NATPOL PLUS)



w grupie 18-39 lat – 7%
badanych
w grupie 40-59 lat – 34 %
badanych
powyżej 60 roku życia –
58% badanych




Odsetek niewykrytego nadciśnienia
tętniczego wyniósł 33%.
10 % osób świadomych posiadania
choroby nadciśnieniowej z różnych
powodów nie chciało się leczyć.
Wśród wszystkich chorych z NT
47% było leczonych nieskutecznie,
zaś 12% skutecznie .
Za chorego leczonego skutecznie,
uznawano osobę przyjmującą leki
hipotensyjne, u której stwierdzono
wartości ciśnienia < 140/90 mmHg
Czynniki zwiększające ryzyko rozwoju NT

Niemodyfikowalne
-
Wiek
Rasa
Płeć
Czynniki genetyczne
-
Modyfikowalne
- nadmierne spożycie soli (NaCl)
- dieta bogato tłuszczowa
- niskie spożycie potasu
- nadwaga, otyłość
- palenie tytoniu
- mała aktywność fizyczna
- nadużywanie alkoholu
-stres
-zmęczenie
OBJAWY KLINICZNE NT


Przebieg bezobjawowy przez długi okres
czasu
Mogą występować objawy niespecyficzne:
- bóle głowy szczególnie okolicy potylicznej
- ranne zawroty głowy
- łatwa męczliwość
- zaburzenia snu
- trudności w koncentracji
- uczucie kołatania serca, potliwość
- przejściowy rumień twarzy i szyi
Okresy rozwoju NT




I okres – faza początkowa – nadciśnienie zazwyczaj
chwiejne, wzrost ciśnienia występuje okresowo np.pod
wpływem emocji
II okres – nadciśnienie ma charakter stały, w fazie tej nie
ma zaburzeń narządowych
III okres - nadciśnienie jest już utrwalone, ciśnienie
skurczowe powyżej 200nnHg, rozkurczowe powyżej 120
mmHg, występuje przerost lewej komory serca, mogą
towarzyszyć objawy miażdżycy naczyń wieńcowych i
obwodowych, retinopatia nadciśnieniowa, białkomocz
IV okres – pojawiają się poważne powikłania np. zawał
mięśnia sercowego, krwotoki mózgowe, niewydolność lewo
komorowa, niewydolność nerek, postępujące powikłania w
narządzie wzroku
POWIKŁANIA NIELECZONEGO NT
Nadciśnienie tętnicze może spowodować:
 Przerost lewej komory serca
 Przyspieszony rozwój miażdżycy w tętnicach szyjnych,
wieńcowych, nerkowych i kończyn dolnych
 Udar mózgu
 Upośledzenie czynności nerek i ich niewydolność
 Rozwarstwienie aorty
 Zmiany w naczyniach siatkówki oka
ZASADY LECZENIA NT



Systematyczne i długotrwałe leczenie
Leczenie rozpoczyna się od niefarmakologicznych metod leczenia,
jeśli nie ma wskazań do pilnego zastosowania farmakoterapii
Według zaleceń ESH/ESC oraz JNC 7 leczenie niefarmakologiczne
obejmuje:
1. Zmianę stylu życia
2. Zaprzestanie palenia papierosów
3. Redukcję masy ciała
4. Ograniczenie spożycia soli
5. Zwiększeniu ilości warzyw i owoców w diecie, zmniejszenie
zawartości tłuszczów w diecie
6. Zwiększeniu aktywności fizycznej
7. Ograniczenie spożycia alkoholu
OBNIŻENIE CIŚNIENIA PO ZASTOSOWANIU
LECZNICZYCH ZMIAN STYLU ŻYCIA
Źródło: Ścibiorski C., Pasierski T.: Kardiologia dla lekarzy rodzinnych. PZWL, Warszawa 2006
Zmiana
Zmniejszenie masy ciała
Przybliżone obniżenie RR
skurczowego
5-20mmHg/10kg ubytku masy ciała
Odżywianie wg zasad diety DASH
8-14 mmHg
Ograniczenie spożycia sodu
2-8 mmHg
Zwiększenie aktywności fizycznej
4-9 mmHg
Ograniczenie spożycia alkoholu
2-4 mmHg
RYZYKO SERCOWO-NACZYNIOWE



Ryzyko sercowo-naczyniowe:
oznacza prawdopodobieństwo wystąpienie u danej osoby
choroby sercowo-naczyniowej w określonym czasie
Całkowite ryzyko sercowo-naczyniowe:
oznacza teoretyczne ryzyko oszacowane na podstawie
wszystkich czynników ryzyka występujących u danej
osoby.
Ogólne ryzyko sercowo-naczyniowe:
oznacza ryzyko oszacowane na podstawie wybranych
czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych u danej
osoby
Szacowanie całkowitego ryzyka sercowo-naczyniowego
Udział poszczególnych, modyfikowalnych czynników ryzyka, w kształtowaniu ogólnego
ryzyka w poszczególnych grupach wieku. Ryzyko obliczano w skali 10-letniej



Udział poszczególnych czynników ryzyka w kształtowaniu całkowitego ryzyka jest różny w
poszczególnych przedziałach wieku.
W grupie osób najmłodszych najbardziej istotnym czynnikiem jest palenie papierosów, w
grupie najstarszej nadciśnienie tętnicze.
Redukcja ryzyka związana z normalizacją poziomu cholesterolu całkowitego w populacji jest
podobna w każdej grupie wiekowej
System SCORE (Systematic Coronary
Risk Evaluation)


Ogłoszony w 2003 r i stanowiący podstawę do
podejmowania decyzji odnośnie profilaktyki chorób
sercowo-naczyniowych.
Opracowany przez międzynarodowe grono ekspertów z
8 Europejskich Towarzystw Naukowych.


Opracowany na podstawie analizy związku pomiędzy
występowaniem głównych czynników ryzyka
a umieralnością z przyczyn sercowo-naczyniowych w
12 populacjach europejskich
Obserwacji poddano 205 178 osób z populacji ogólnej,
wyłączając osoby z zawałem serca przebytym przed
przystąpieniem do badania.
Zastosowanie tablic SCORE

Tablice SCORE pozwalają na oszacowanie ryzyka zgonu z
przyczyn sercowo-naczyniowych (np. zawał serca, udar,
pęknięty tętniak aorty) w ciągu kolejnych 10 lat na
podstawie pięciu łatwo mierzalnych i powszechnie
dostępnych ocenie głównych czynników ryzyka:
1. Wiek
2. Płeć
3. Palenie tytoniu
4. Ciśnienie skurczowe krwi
5. Stężenie cholesterolu całkowitego
Kategorie ryzyka według
systemu SCORE


Na podstawie tablic SCORE wyróżniono 4 kategorie
ryzyka ogólnego:
- małe<1%
- umiarkowane 1-4%
-zwiększone 5-9%
-znacznie zwiększone >10%
Przyjmuje się, że ryzyko może być większe przy
współistnieniu innych czynników:
-siedzący tryb życia
-otyłość i otyłość brzuszna
-niski status społeczny
-obciążenia genetyczne
-zaburzenia tolerancji glukozy
Tablica SCORE
Na podstawie tabeli można określić korzyści
występujące po ograniczeniu odpowiednich
czynników ryzyka.

Przykład 2: Kobieta 59 - letnia

Papierosy - tak,
Stężenie cholesterolu całkowitego - 230 mg/dl,
Skurczowe ciśnienie tętnicze krwi - 160 mmHg
Ryzyko 7%

Po zaprzestaniu palenia papierosów:
Papierosy - nie,
Stężenie cholesterolu całkowitego - 230 mg/dl,
Skurczowe ciśnienie tętnicze krwi - 160 mmHg
Ryzyko 3%

Po zastosowaniu leczenia mającego na celu obniżenie
ciśnienia krwi oraz obniżenie stężenia całkowitego
cholesterolu:
Papierosy - nie,
Stężenie cholesterolu całkowitego - 190 mg/dl,
Skurczowe ciśnienie tętnicze krwi - 120 mmHg
Ryzyko 1%
PIŚMIENNICTWO





Podolec P.(red.): Podręcznik Polskiego Forum Profilaktyki. T.1. Wd.
Med..Prakt. Kraków, 2007
Jarosz M., Respondek W.: Nadciśnienie tętnicze. PZWL, Warszawa,
2006
Ścibiorski C., Pasierski T.: Kardiologia dla lekarzy rodzinnych.
PZWL, Warszawa, 2006
Majda A.: Opieka pielęgniarska nad człowiekiem zagrożonym
chorobą (W:) Ślusarska B., Zarzycka D, Zahradniczek K.(red).
Podstawy Pielęgniarstwa. T.1. Wyd. Czelej, Lublin, 2004
Zdrojewski t., Ignaszewska-Wyrzykowska A., Wierucki Ł, Januszko W.,
Szpajer M., Krupa-Wojciechowska B., Wyrzykowski B.: Modelowy
projekt prewencji chorób układu krążenia na przykładzie
doświadczeń Programu SOPKARD. Choroby Serca i Naczyń, 2004,
1,2,115-129.