program ochrony środowiska
advertisement
ZARZĄD POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA TOM I DIAGNOZA STANU ŚRODOWISKA Część I Krosno, grudzień 2003 r. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Spis treści Wprowadzenie...........................................................................................................................5 1. Informacje ogólne ..............................................................................................................6 1.1. Położenie, powierzchnia, dane demograficzne..............................................................6 1.2. Geologia, geomorfologia ..............................................................................................7 1.3. Klimat ...........................................................................................................................8 1.4. Formy użytkowania terenu.............................................................................................8 2. Zasoby i różnorodność przyrodnicza obszaru ...............................................................10 2.1. Zasoby wodne .............................................................................................................11 2.1.1. Wody powierzchniowe........................................................................................11 2.2.2. Wody podziemne.................................................................................................12 2.2. Zasoby surowców mineralnych..................................................................................13 2.3. Gleby...........................................................................................................................18 2.4. Zasoby leśne...............................................................................................................18 3. System obszarów chronionych .......................................................................................20 3.1. Parki narodowe...........................................................................................................20 3.2. Rezerwaty przyrody....................................................................................................21 3.3. Parki krajobrazowe.....................................................................................................22 3.4. Obszary chronionego krajobrazu...............................................................................23 3.5. Inne formy ochrony przyrody.....................................................................................23 3.5.1 Pomniki przyrody...............................................................................................23 3.5.2. Stanowiska dokumentacyjne.............................................................................24 3.5.3. Użytki ekologiczne...........................................................................................24 4. Zagrożenia środowiska przyrodniczego........................................................................24 4.1. Zanieczyszczenia powietrza.......................................................................................24. 4.1.1. Emisja zanieczyszczeń.......................................................................................24 4.1.2. Poziom zanieczyszczenia...................................................................................25 2 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. 4.2. Zanieczyszczenia wód................................................................................................26. 4.2.1.Wody powierzchniowe......................................................................................26 4.2.2. Wody podziemne..............................................................................................29 4.3. Zanieczyszczenia powierzchni ziemi .........................................................................30 4.3.1. Zanieczyszczenia gleb...................................................................................... 30 4.3.2. Odpady..............................................................................................................33 4.4. Zagrożenia zasobów leśnych......................................................................................36 4.5. Inne zagrożenia środowiska........................................................................................37 4.5.1. Hałas .................................................................................................................37 4.5.2. Poważne awarie i klęski żywiołowe.................................................................40 4.5.3. Elektomagnetyczne promieniowanie niejonizujące..........................................44 4.5.4. Zanieczyszczenia transgraniczne......................................................................47 5. Techniczna infrastruktura ochrony środowiska.............................................................50 5.1. Zaopatrzenie w wodę...................................................................................................50 5.2. Kanalizacja i oczyszczalnie ścieków...........................................................................53 5.2.1. System kanalizacyjny........................................................................................53 5.2.2. Oczyszczanie ścieków........................................................................................54 5.3. Składowiska odpadów stałych i utylizacja odpadów..................................................60 5.4. Urządzenia ochrony powietrza...................................................................................62 5.5. Odnawialne źródła energii..........................................................................................62 5.5.1. Siłownie wiatrowe.............................................................................................63 5.5.2. Elektrownie wodne............................................................................................63 5.5.3. Instalacje wykorzystujące biogaz......................................................................63 5.5.4. Energia geotermalna..........................................................................................63 5.5.5. Energia promieniowania słonecznego...............................................................63 5.5.6. Surowce bioenergetyczne..................................................................................64 6. Stan środowiska – podsumowanie...................................................................................64 7. Analiza SWOT...................................................................................................................66 7.1. Czynniki wewnętrzne..................................................................................................66 7.2. Czynniki zewnętrzne..................................................................................................70. 8. Ocena dotychczasowej polityki ochrony środowiska i gospodarki odpadami w powiecie krośnieńskim.......................................................................................................72 9. Nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska...............................................................73 3 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. 10. Zamierzenia gmin w zakresie ochrony środowiska.......................................................75 11. Materiały źródłowe...........................................................................................................80 12.Załączniki graficzne...........................................................................................................82 4 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. WPROWADZENIE Ustawa o samorządzie powiatowym stanowi, że powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym, w tym także zadania z zakresu: ochrony środowiska i przyrody, gospodarki wodnej, ochrony przeciwpowodziowej, przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia, zdrowia ludzi i środowiska, rolnictwa, leśnictwa, rybactwa śródlądowego. Ustawy prawo ochrony środowiska (art. 17 i 18) oraz o odpadach (art. 14 ust.3 i 6) z dnia 27 kwietnia 2001 r. nakładają na powiaty obowiązek sporządzenia powiatowych programów ochrony środowiska wraz z powiatowymi planami gospodarki odpadami. Programy te służą m.in. wdrażaniu przepisów i nowych standardów ochrony środowiska związanych z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Samorządy będą zobowiązane do terminowego wykonania zobowiązań wynikających z podpisanego z Unią Europejską Traktatu Akcesyjnego, w zakresie wdrażania nowych przepisów środowiskowych i realizacji przedsięwzięć poprawiających standardy związane z zaopatrzeniem mieszkańców w wodę, odprowadzaniem ścieków, unieszkodliwianiem odpadów, poprawą klimatu akustycznego, pełną dostępnością dla społeczeństwa informacji o środowisku i jego ochronie, udziałem społeczeństwa w procesach ocen oddziaływania na środowisko. „Program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla powiatu krośnieńskiego na lata 2004-2015” zwany dalej Programem, uwzględnia określone w polityce ekologicznej państwa: 1) cele ekologiczne; 2) priorytety ekologiczne; 3) rodzaj i harmonogram działań proekologicznych; 4) środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno – ekonomiczne i środki finansowe; oraz cele i szanse rozwojowe powiatu i województwa, zawarte w wielu dokumentach na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Dla określenia prawidłowych celów i priorytetów ekologicznych Programu, nieodzownym było rozpoznanie zasobów środowiska powiatu, oraz wytypowanie najważniejszych rozwiązania w zakresie ochrony i poprawy jego stanu. 5 problemów wymagających PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. 1. Informacje ogólne 1.1. Położenie, powierzchnia, dane demograficzne Powiat krośnieński (ziemski) obejmuje swym zasięgiem obszar 923 km2.. Położony jest w południowo-wschodniej części województwa podkarpackiego. Graniczy z powiatami: od zachodu: jasielskim, od północy z strzyżowskim, od północnego-wschodu z brzozowskim, od wschodu z powiatem sanockim. Południowa granica powiatu na odcinku około 34 km pokrywa się z granicą polsko-słowacką. Pod względem administracyjnym dzieli się na dziewięć gmin, w tym cztery gminy miejsko-wiejskie: Dukla, Iwonicz Zdrój, Jedlicze i Rymanów, pozostałe: Chorkówka, Korczyna, Krościenko Wyżne, Miejsce Piastowe i Wojaszówka to gminy wiejskie. Największą gmina jest gmina Dukla, najmniejszą gmina Krościenko Wyżne Powiat zamieszkuje 109978 osób („Rocznik statystyczny województwa podkarpackiego”, 2002 r.), z tego 87 % ludności mieszka na wsi. Średnia gęstość zaludnienia wynosi 119 os./km2. Największą średnią gęstość zaludnienia z miast posiada Jedlicze, z gmin Krościenko Wyżne, najmniejszą gmina Wojaszówka. Zarówno pod względem powierzchni jak liczby ludności powiat krośnieński plasuje się na siódmej pozycji w rankingu powiatów województwa podkarpackiego. Wojaszówka Korczyna Jedlicze Krościenko Wyżne Chorkówka Miejsce Piastowe Iwonicz Rymanów Zdrój Dukla Ryc. 1 Gminy powiatu krośnieńskiego 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. 1.2. Geologia, geomorfologia Powiat krośnieński należy do górzystych terenów Polski południowej. Pod względem geomofologicznym leży w alpejskim paśmie fałdowym, w części Karpat Zewnętrzych, zwanych Fliszowymi. Ruchy fałdowe i płaszczowinowe nastąpiły w tu w późnym trzeciorzędzie. Flisz karpacki składa się z piaskowców różnej odporności, łupków, margli i zlepieńców. W północnej części powiatu (Pogórze Dynowskie) dominującym utworem geologicznym są piaskowce i łupki krośnieńskie oraz istebiańskie, w środkowej części (Doły Jasielsko-Sanockie) małoodporne utwory warstw krośnieńskich: piaskowce i łupki krośnieńskie oraz czwartorzędowe piaski, żwiry i gliny. Beskid Niski zbudowany jest z warstw magurskich i fałdów dukielskich. Rzeźba terenu powiatu jest zróżnicowana. Położenie powiatu krośnieńskiego zgodnie z podziałem fizjograficznym wg Kondrackiego: – Obszar: Europa Zachodnia – Podobszar: Karpaty, Podkarpacie i Kotliny Wewnętrzne – Prowincja: Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem – Podprowincja: Zewnętrze Karpaty Zachodnie – Makroregion: Pogórze Środkowo – Beskidzkie Mezoregion: Pogórze Dynowskie Mezoregion: Doły Jasielsko-Sanockie – Makroregion: Beskidy Zachodnie Mezoregion: Beskid Niski Pogórze Dynowskie jest terenem o niskich łagodnych wzniesieniach do 450 m n.p.m. Jego wyżynna powierzchnia poprzecinana jest dolinami o różnym kształcie i wielkości. W obrębie stoków występują osuwiska i złaziska. Doły Jasielsko-Sanockie mają charakter obniżenia erozyjno-denudacyjnego w postaci płaskodennych kotlin i dolin, których dno leży na wysokości 250-300 m n.p.m. Zróżnicowane podłoże fliszowe Beskidu Niskiego wpływa na jego zróżnicowaną rzeźbę. Przeważają szerokie kopulaste pasma, ale występują również wąskie, ostre grzbiety. Wysokość wierzchowin wynosi 650-750 m n.p.m. Najwyższym szczytem jest góra Kamień o wysokości 857 m n.p.m. Przełęcze położone są nisko i są łatwo dostępne. 7 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. 1.3. Klimat Na podstawie regionalizacji klimatycznej Polski wg Romera powiat krośnieński przynależy do klimatu górskiego i podgórskiego oraz klimatu zaciszy śródgórskich. Region klimatyczny górski charakteryzuje się piętrowością klimatu, ze spadkiem temperatury średnio 0,5oC/100 m wysokości i przyrostem opadów ok. 60 mm/100 m wysokości. Roczne amplitudy temperatury zmniejszają się wraz z wysokością. Średnia roczna temperatura waha się od +6 do +7,5o C, średnia roczna temperatura powietrza w miesiącu styczniu wynosi od –4 do –4,5o C, w lipcu +16 do +18oC. Natomiast średnioroczne sumy opadów wahają się od 700 – 1000 mm (w Polsce 500-700 mm). Pokrywa śnieżna zalega średnio 80-90 dni. Stosunki wietrzne wykazują duże zróżnicowanie. Cecha charakterystyczną tego obszaru są wiatry typu fenowego, zwane „dukielskimi” lub „rymanowskimi”. Są to wiatry bardzo silne wiejące z południa, podnoszące temperaturę. W czasie ich trwania (od 2 do 7 dni) następuje spadek ciśnienia i wilgotności powietrza. Średnia długość meteorologicznego okresu wegetacji (wyrażona liczbą dni z ustaloną średnią dobową temperaturą powietrza powyżej lub równej 5oC) dla obszaru powiatu wynosi 190—210 dni. W wielu rejonach, w dolinach i górskich kotlinach można zaobserwować znaczne odchylenia klimatyczne spowodowane lokalnymi mikroklimatami. 1.4. Formy użytkowania terenu Według danych na dzień 1 stycznia 2003 roku powierzchnia geodezyjna powiatu krośnieńskiego wynosi 923,8 km2. Strukturę gospodarczą powiatu określa się jako rolniczorekreacyjną. Na południu powiatu dominują lasy i gospodarka leśna, teren charakteryzuje niski stopień urbanizacji i wysoka atrakcyjność turystyczna obszaru. Środkowa część powiatu posiada największy wskaźnik urbanizacji, tu i częściowo w północnej części przeważają użytki rolne. Użytki rolne o łącznej powierzchni 53,33 tys. ha, stanowiące 57,7% powierzchni powiatu podzielone są na 12 973 gospodarstwa rolne („Powszechny spis rolny”, 2002 r.). Średnia wielkość gospodarstwa kształtuje się znacznie poniżej średniej krajowej (ponad 7 ha) i wojewódzkiej (3,5 ha) i wynosi 2,6 ha, a tylko 188 gospodarstw posiada ponad 10 ha użytków rolnych. W przemyśle dominują branże wydobywcza (ropy naftowej i gazu ziemnego oraz kruszywa), spożywcza (przetwórstwo owoców i warzyw, przetwórstwo mięsa), produkcja szkła i wyrobów ze szkła, produkcja drewna i inne. Na terenie powiatu w oparciu o źródła wód mineralnych funkcjonują dwa uzdrowiska w Iwoniczu Zdroju i Rymanowie Zdroju. 8 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Strukturę użytkowania gruntów w województwie szczegółowo przedstawia tab. nr 1. Tab. nr 1 Użytkowanie gruntów w powiecie krośnieńskim. Kierunek wykorzystania Użytki rolne Powierzchnia * w ha 53336 w tym: grunty orne 33518 sady 1000 łąki trwałe 5391 pastwiska trwałe 10678 grunty rolne zabudowane rowy 2477 grunty pod stawami Użytki leśne, zadrzewione i zakrzewione % powierzchni powiatu 57,7 % powierzchni województwa 37,1 1,9 2,9 273 34300 w tym: lasy 32822 grunty zadrzewione 1478 i zakrzewione Wody 785 0,9 w tym: wody płynące 763 wody stojące 22 Grunty zabudowane 3566 3,9 i zurbanizowane w tym: mieszkaniowe 209 przemysłowe 159 inne zabudowane 162 zurbanizowane 289 niezabudowane rekreacji 134 i wypoczynku użytki kopalne 46 tereny komunikacyjne 2569 razem w tym: drogi 2461 kolejowe 103 inne 5 Tereny różne 201 0,2 Użytki ekologiczne Nieużytki 191 0,2 RAZEM 92 379 100 * powierzchnia geodezyjna Dane: Starostwo Powiatowe w Krośnie dane na dzień 01.01.2003 9 0,2 5,1 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Ryc. 2 Struktura użytkowania gruntów w powiecie krośnieńskim 0,90 0,20 3,90 0,20 37,10 57,70 Użytki rolne Użytki leśne Grunty zabudowane i zurbaniz. Gr. pod wodami nieużytki tereny różne W terenach wykazywanych jako zabudowane i zurbanizowane wysoki procent stanowią grunty pod drogami - 72 %, tereny mieszkaniowe i przemysłowe zajmują po 5,8 % gruntów zurbanizowanych, a tereny wypoczynkowe 3,7 %. 2. Zasoby i różnorodność przyrodnicza Powiat krośnieński charakteryzuje się dużym bogactwem i wysoką różnorodnością przyrodniczą. Występują tu zwarte kompleksy leśne, naturalnie ukształtowane doliny dużych i mniejszych rzek, duże obszary użytków zielonych oraz wiele innych siedlisk o wysokich walorach przyrodniczych. Duże znaczenie dla zachowania bogactwa występujących tu gatunków roślin, zwierząt ma odmienna w poszczególnych częściach województwa rzeźba terenu, mozaikowaty układ gleb, mało intensywna gospodarka rolna, niski stopień chemizacji środowiska i ograniczona w wielu rejonach bezpośrednia presja człowieka, a także zróżnicowane warunki wodne i mikroklimatyczne. Szczególną rolę w zachowaniu najcenniejszych walorów przyrodniczych województwa spełniają obszary objęte ochroną prawną (Magurski Park Narodowy, Jaśliski i Czarnorzecko-Strzyżowski Park Krajobrazowy, 2 obszary chronionego krajobrazu, 8 rezerwatów przyrody, 2 stanowiska dokumentacyjne). 10 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. 2.1. Zasoby wodne 2.1.1. Wody powierzchniowe Obszar powiatu położony jest w obrębie zlewiska Morza Bałtyckiego. Odwadniają go dwie większe rzeki z dopływami: Wisłok i Jasiołka, należące do zlewni górnej Wisły. Z czego Wisłok należy do dorzecza Sanu a Jasiołka do Wisłoki. Rzeki w powiecie mają w zdecydowanej większości charakter górski. Charakterystycznym zjawiskiem jest duża nierównomierność przepływów wynikająca m.in. ze zmienności zasilania opadami i warunków terenowych. Intensywne opady atmosferyczne przy znacznych spadkach rzek stwarzają dobre warunki szybkiego odpływu. Z uwagi na mało przepuszczalne podłoże spływ odbywa się w znacznym stopniu powierzchniowo, wskutek czego w okresach posuchy występują bardzo małe przepływy, a w okresach deszczowych gwałtowne i wielkie wezbrania. W ciągu roku maksymalny odpływ w rzekach powiatu występuje w miesiącach marzec-kwiecień, natomiast minimum odpływu obserwowane jest najczęściej w miesiącu wrześniu. W systemie zarządzania gospodarką wodną obszar powiatu krośnieńskiego przynależy do Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie. Rzeka Jasiołka Jasiołka wypływa z południowego stoku Kanasiówki (823 m n.p.m.), położonego w powiecie sanockim. Jest prawobrzeżnym dopływem Wisłoki o całkowitej długości 75,9 km i powierzchni zlewni 513,2 km2. Na obszarze powiatu krośnieńskiego znajduje się około 50 km rzeki, tj. ponad 65% jej długości. W górnej, beskidzkiej części zlewni dominują kompleksy leśne. Pozostały, podgórski obszar w niewielkim stopniu jest zalesiony, rzeka przepływa przez tereny zabudowane i tereny użytkowane rolniczo. Główne źródła zanieczyszczeń Jasiołki to miasta: Dukla, Jedlicze oraz liczne miejscowości położone bezpośrednio nad rzeką lub w jej dolinie, a także spływy powierzchniowe. Rzeka Wisłok Wisłok jest największym lewobrzeżnym dopływem Sanu (dorzecze górnej Wisły). Górny odcinek rzeki charakteryzuje się dużymi spadkami, wysokimi brzegami i podatnością na erozję denną, prowadzi wody czyste. W dolnym biegu znaczący wpływ na jakość wód Wisłoka na obszarze powiatu krośnieńskiego 11 mają ścieki z Krosna i z mniejszych PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. miejscowości położonych w dolinie rzeki oraz dopływy: Morwawa, Lubatówka, wprowadzające wody często o gorszych parametrach, a także spływy powierzchniowe z terenów użytkowanych rolniczo. Do zlewni Wisłoka wprowadzane są ścieki komunalne z mechaniczno- biologicznych oczyszczalni w Rymanowie, Iwoniczu Zdroju, Iwoniczu i Krośnie oraz z wiejskich oczyszczalni ścieków położonych w miejscowościach sąsiednich powiatów: Beska, Zarszyna i Moszczańca (powiat sanocki) oraz Haczowa, Trześniowa i Wzdowa (powiat brzozowski). Zbiornik retencyjny Besko Istotne znaczenie dla gospodarki wodnej powiatu ma zbiornik zaporowy Besko w Sieniawie o objętości 15,4 mln3 przy maksymalnym poziomie piętrzenia. Zbiornik położony jest w powiatach: krośnieńskim (gmina Rymanów) oraz sanockim (gminy: Besko i Zarszyn). Powstał w latach 1971-1978 w wyniku spiętrzenia zaporą betonową rzeki Wisłok w 172,8 km jej biegu. Do głównych zadań zbiornika należy: magazynowanie wody do celów pitnych, wyrównanie przepływów w rzece Wisłok oraz redukcja kulminacji fal powodziowych. Rezerwa powodziowa zbiornika przy normalnym poziomie piętrzenia wynosi 2,9 mln m3, co stanowi 20% całkowitej pojemności zbiornika. Główną rzeką zasilającą zbiornik jest Wisłok, który dostarcza około 80% z ogólnej ilości wód dopływających do zbiornika. Obszar całkowitej zlewni zbiornika wynosi 207 km2,w tym zlewni bezpośredniej 57 km2. Zlewnia ma charakter rolniczy i silnie rozwiniętą gospodarkę leśną. Kompleksy leśne zajmują ponad 50% obszaru zlewni, natomiast w użytkach rolnych znaczny udział mają łąki i pastwiska. Brak jest tutaj przemysłu, funkcjonują natomiast cztery zakłady gospodarki rolnej, których działalność koncentruje się na hodowli bydła oraz na uprawie zbóż. Zabudowa rekreacyjna wokół zbiornika jest nieliczna, głównie w Rudawce Rymanowskiej i okolicy. 2.1.2. Wody podziemne Wody podziemne na terenie powiatu krośnieńskiego występują w trzech horyzontach wodonośnych: czwartorzędowym, trzeciorzędowym i kredowym. Ten ostatni nie ma większego znaczenia gospodarczego. 12 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Wody zbiornika czwartorzędowego mają charakter porowy, jest to poziom przypowierzchniowy, pozostający w bezpośrednim kontakcie z powierzchnią, reagujący wprost na istniejące warunki hydrologiczne. Najlepsze warunki do gromadzenia się i przepływu wód podziemnych występują w dobrze przepuszczalnych utworach aluwialnych rzeki Wisłok i Jasiołki. Ujmowany za pomocą studni kopanych i studni wierconych poziom tych wód stanowi główne źródło zaopatrzenia w wodę mieszkańców terenów wiejskich. Zbiorniki te są słabo lub zupełnie nie izolowane od powierzchni gruntami spoistymi, najbardziej narażone na zanieczyszczenia. Wody zbiornika trzeciorzędowego występują w ośrodku szczelinowym i szczelinowoporowym. Utwory, w których znajdują się warstwy wodonośne, charakteryzują się dużą zmiennością warunków hydrogeologicznych na niewielkich przestrzeniach. Na terenie powiatu krośnieńskiego znajdują się dwa z głównych zbiorników wód podziemnych w Polsce, zbiornik czwartorzędowy - „Dolina rzeki Wisłok” (GZWP nr 432) i zbiornik „Dolina rzeki Wisłoki” (GZWP nr 433). Tworzą je wody wgłębne w obrębie doliny rzeki Wisłok i Wisłoki. Obszar doliny Wisłoka i Jasiołki został uznany za obszar wymagający najwyższej i wysokiej ochrony (ONO i OWO) - na podstawie oprac. A. S.. Kleczkowskiego pt. „Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych w Polsce”. Oprócz zwykłych (słodkich) wód podziemnych, tj. takich, w których zawartość rozpuszczonych substancji stałych nie przekracza 1g/dm3, występują tutaj także wody mineralne (zawierające ponad 1g/dm3 rozpuszczonych substancji stałych) W dwóch uzdrowiskach Iwonicz Zdrój i Rymanów Zdrój występują wody lecznicze, tj. wody bez zarzutu pod względem bakteriologicznym i fizykochemicznym, o właściwościach leczniczych, potwierdzonych badaniami klinicznymi. W obrębie antykliny Iwonicza Zdroju stwierdzono występowanie wód termalnych. 2.2. Zasoby surowców mineralnych Ze względu na urozmaiconą budowę geologiczną powiat zalicza się do dość zasobnych w kopaliny. Surowce mineralne występują tu w pięciu podstawowych grupach tj.: Piaskowce (skały krzemionkowe zwięzłe), są najbardziej pospolitym a jednocześnie najcenniejszym surowcem skalnym. Zasoby, wydobycie, nazwę złoża i jego powierzchnię na terenie powiatu krośnieńskiego przedstawia tabela nr 2. 13 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Tab. nr 2 Kamienie drogowe i budowlane. Nazwa złoża L. p. Kopalina St. zag. Gmina Dukla - złóż 2 Zasoby razem (tys. ton) Wydobycie (tys. ton) Pow. złoża (km2) 57805,5 242,03 70,17 1 Iwla KD P 22623,0 0,00 32,90 2 Lipowica II KD E 35182,5 242,03 37,27 1248,0 5,52 2,53 Gmina Korczyna – złóż 4 1 Wola Komborska - Działy KD E 575,6 4,81 1,36 2 Wola Komborska – I KD R 367,9 0,00 0,68 3 Wola Komborska – Działy P.II KD E 64,5 0,71 0,49 4 Węglówka KD N 240,0 0,00 b.danych 197,8 0,00 1,40 84,0 0,00 0,70 Gmina Wojaszówka – złóż 2 1 Bratkówka KD R 2 Łączki Jagiellońskie KD Z 113,8 0,00 E – zagospodarowane, eksploatowane; Z – zaniechane; P – rozpoznane wstępnie (kat. C2); R – rozpoznane szczegółowo (kat. A+B+C) Źródło: „Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce”, (stan na 31.12.2001 r.) 0,70 Skały ilaste, są to łupki kredowo - trzeciorzędowe różnych formacji fliszowych oraz gliny czwartorzędowe głównie zwietrzelinowe. Zasoby, wydobycie, nazwę złoża i jego powierzchnię przedstawia tabela nr 3 Tab. nr 3 Surowce ilaste ceramiki budowlanej. Nazwa złoża L. p. Kopalina St. zag. Gmina Korczyna – złóż 1 1 Węglówka IB R Gmina Wojaszówka – złóż 1 Zasoby Wydobycie razem (tys. ton) (tys. ton) Pow. złoża (km2) 868,5 0,00 17,03 868,5 0,00 17,03 4462,0 0,00 42,93 1 Przybówka IB R 4462,0 0,00 E – zagospodarowane, eksploatowane; Z – zaniechane; P – rozpoznane wstępnie (kat. C2); R – rozpoznane szczegółowo (kat. A+B+C) Źródło: „Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce”, (stan na 31.12.200 r.) 42,93 Kruszywo naturalne (skały krzemionkowe luźne), są to w zdecydowanej większości żwiry i pospółki niższych i wyższych teras rzecznych, jak i osadów żwirowych położonych poza dolinami rzek. Zasoby, wydobycie, nazwę złoża i jego powierzchnię na terenie powiatu krośnieńskiego przedstawia tabela nr 4 14 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Tab. nr 4 Kruszywo naturalne. Nazwa złoża L. p. Kopalina St. zag. Gmina Chorkówka – złóż 4 Zasoby razem (tys. ton) Wydobycie (tys. ton) Pow. złoża (km2) 8270,3 5,86 113,61 1 Machnówka KN E 213,0 5,86 7,47 2 Machnówka II KN Z 9,0 0,00 2,40 3 Szczepańcowa KN P 603,3 0,00 15,65 4 Świerzowa KN P 7445,0 0,00 88,09 13050,8 0,00 236,80 Gmina Dukla – złóż 12 1 Drymak – p.A KN R 1552,0 0,00 13,03 2 Drymak – p.B KN R 406,2 0,00 15,00 3 Drymak – p.C KN R 2131,3 0,00 37,97 4 Dukla KN P 4504,4 0,00 94,50 5 Jasiołka – Panna KN Z 0,0 0,00 2,32 6 Równe KN R 20,0 0,00 0,53 7 Trzciana KN T 0,0 0,00 9,20 8 Trzciana II – p.A KN R 1234,7 0,00 28,02 9 Trzciana II – p.B KN R 535,2 0,00 12,69 10 Trzciana II – p.C KN R 519,7 0,00 0,00 11 Trzciana II – p.D KN R 1142,1 0,00 11,68 12 Trzciana II – p.E KN R 1005,2 0,00 11,86 1128,1 0,00 29,73 Gmina Jedlicze – złóż 3 1 Dobieszyn KN P 558,9 0,00 12,41 2 Męcinka – I KN P 559,0 0,00 17,00 3 Żarnowiec KN R 10,2 0,00 0,32 503,6 0,00 0,00 503,6 0,00 b. danych 7445,0 0,00 88,09 7445,0 0,00 88,09 14820,5 0,00 275,95 Gmina Korczyna – złóż 1 1 Węglówka Nr 1 KN N Gmina Miejsce Piastowe – złóż 1 1 Świerzowa KN P Gmina Rymanów – złóż 3 1 Haczów KN P 12040,8 0,00 247,40 2 Rudawka Rymanowska KN T 57,6 0,00 2,05 3 Wróblik Szlachecki KN R 2722,2 0,00 E – zagospodarowane, eksploatowane; Z – zaniechane; P – rozpoznane wstępnie (kat. C2); R – rozpoznane szczegółowo (kat. A+B+C) Źródło: „Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce”, (stan na 31.12.2001 r.) 15 26,50 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Surowce bitumiczne (ropa naftowa i gaz ziemny) Karpacka ropa naftowa należy do typu metanowego. Jej gęstość waha się od 0,750 do 0,943 g/cm3 i zalicza się do rop bezsiarkowych. Zawartość parafiny waha się od 3,5-7%. W wyniku wieloletniej eksploatacji nastąpiło znaczne wyczerpanie się zasobów tego regionu Złoża gazu ziemnego występują w utworach kredowych i trzeciorzędowych, zarówno w złożach samodzielnych jak i towarzysząc złożom ropy naftowej, lub kondensatów. Wydobycie gazu ze złóż karpackich przebiega w warunkach gazowo-naporowych. Gaz jest wysokometanowy (powyżej 80%) i niskoazotowy (zawartość kilka procent). Według „Bilansu zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce” sporządzonego przez Państwowy Instytut Geologiczny w 2001 r. (stan na 31.12.2001) na obszarze powiatu krośnieńskiego znajdują się następujące złoża (tabela nr 5 i 6): Tab. nr 5 Złoża udokumentowane ropy naftowej Zasoby wydobywalne przemysłowe w tys. ton tylko pzb - 1. Bóbrka - Rogi Stan zag. złoża E 2. Iwonicz Zdrój E 6.61 6,61 0,94 3. Jaszczew E 49,08 23,83 1,62 4. Kobylany E tylko pzb - 0,04 5. Krościenko E tylko pzb - 0,11 6. Potok E 13.61 11,0 1,13 7. Rudawka Rymanowska E tylko pzb - 0,01 8. Turaszówka E 8.88 8,07 0,73 9. Węglówka E 18, 12 17,68 3,19 - 0,39 Wyszczególnienie złoże L.p. 7. Wola Jasienicka E tylko pzb Źródło: „Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce”, 2001 Tab. nr 6 Wydobycie w tys. ton 3,31 Złoża udokumentowane gazu ziemnego L.p. Wyszczególnienie Stan zag. złoża E Zasoby wydobywalne przemysłowe w mln m3 tylko pzb - Wydobycie w mln m3 1. Bóbrka Rogi 2. Iskrzynia E tylko pzb - - 3. Krościenko E tylko pzb - 0,14 4. Potok E 9,54 - - 5. Rudawka Rymanowska E tylko pzb - 0,02 6. Węglówka E 1,74 - 0,08 - 0,35 7. Wola Jasienicka E tylko pzb Źródło: „Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce”, 2001 16 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Wszystkie złoża są zagospodarowane i eksploatowane w różnym stopniu na podstawie koncesji (tab. nr 7) Tab. nr 7 Eksploatowane obszary górnicze w powiecie krośnieńskim Nazwa OG Nazwa złoża w koncesji Bóbrka-Rogi Iwonicz-Północ Bóbrka-Rogi Iwonicz-Północ Iwonicz-Zdrój Iwonicz-Zdrój Jaszczew Jaszczew Kobylany Kobylany Krościenko Krościenko Męcina Wielka Potok Rudawka Rymanowska Rudawka Rymanowska ŚwierchowaZałęże Turaszówka Męcina Wielka Potok Rudawka Rymanowska Rudawka Rymanowska Koncesja Powierzchnia w km2 Kopalina Nr gaz ziemny ropa naftowa ropa naftowa, gaz ziemny t. ropa naftowa, gaz ziemny ropa naftowa ropa naftowa, gaz ziemny t. ropa naftowa ropa naftowa 57/92 59/92 Data utworzenia 10.12.92 10.12.92 60/92 10.12.92 1,682 55/92 10.12.92 1,433 58/92 10.12.92 0,200 51/92 10.12.92 1,335 70/92 54/92 10.12.92 10.12.92 0,221 0,762 ropa naftowa 62/92 10.12.92 0,040 gaz ziemny 61/92 10.12.92 0,080 ropa naftowa 76/92 10.12.92 0,180 ropa naftowa 53/92 10.12.92 ropa naftowa, gaz Węglówka Węglówka 48/92 10.12.92 ziemny t. Wola Jasienicka Wola Jasienicka gaz ziemny 49/92 10.12.92 Źródło: „Program ochrony środowiska dla województwa podkarpackiego”, 2002 0,235 Świerchowa Turaszówka 2,506 1,551 2,046 0,160 Wody mineralne towarzyszą zwykle złożom ropy naftowej, są to głównie solanki o wskaźniku chlorkowo – bromkowym, występują w rejonie Iwonicza i Rymanowa – (Złoże Iwonicz Zdrój i Rymanów). Mineralizacja wód w tym rejonie wynosi od 0,9 do 18 g/dm 3, największa wydajność dochodzi do 15 m3/h. W obrębie wód mineralnych wydzielana jest grupa wód leczniczych tj. takich, które ze względu na skład chemiczny i własności fizyczne mają właściwości lecznicze - są to solanki zawierające wolny dwutlenek węgla oraz wody wodoro-węglanowo-sodowe, chlorkowe, jodkowe, bromkowe, borowe i fluorkowe. Złoże „Iwonicz Zdrój” jest udokumentowanym złożem w kat. B i C. Wykorzystywane jest do zabiegów leczniczych oraz produkcji rynkowej (produkcja soli leczniczej i kosmetycznokąpielowej). W obrębie złoża udokumentowano 11 ujęć, których łączne zasoby eksploatacyjne wynoszą 41,09 m3/h. Eksploatacja odbywa się na pow. 784 ha na podstawie koncesji do 2012 r. 17 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Złoże „Rymanów” jest złożem udokumentowanym w kat. A i B i C, eksploatowane jest w odwiertach: Rymanów Zdrój -1, -2, -4, -5, -5 II. Najbardziej znane źródła to „Tytus”, „Klaudia” i „Celestyna”. Uzdrowisko Rymanów Zdrój prowadzi działalność produkcyjną w zakresie rozlewni wody „Celestynka”. Wody mineralne w Iwoniczu Zdroju, Rymanowie, zostały formalnie uznane za lecznicze. 2.3. Gleby Gleby powiatu krośnieńskiego charakteryzuje zmienność typologiczna związana z budową geologiczną, morfologią terenu, stosunkami wodnymi, charakterem szaty roślinnej oraz działalnością człowieka. Zdecydowanie przeważają gleby brunatne kwaśne, rzadziej wyługowane, wytworzone z glin ilastych i pyłów, średnio głębokie i głębokie. W rejonach górskich gleby są bardziej jednorodne, płytkie, szkieletowe kwaśne, brunatne i bielicowe. Dominują klasy IIIb, IV i V. Północna i środkowa część powiatu posiada dogodne warunki do prowadzenia upraw rolniczych (szczególnie zbóż) i ogrodnictwa, a południowa z bardzo dużym udziałem użytków zielonych sprzyja hodowli bydła i owiec. Stan gleb powiatu jest na ogół dobry, podstawowymi czynnikami degradacji gleb w są zjawiska erozyjne, zakwaszenie gleb, zanieczyszczenie gleb substancjami chemicznymi i eksploatacja surowców. Zanieczyszczenia mają charakter punktowy (emisja zakładów przemysłowych i wysypiska śmieci) i liniowy (wzdłuż szlaków komunikacyjnych o znacznym natężeniu ruchu). Większość gleb mieści się w I klasie czystości pod względem zawartości metali ciężkich. 2.4. Zasoby leśne Obszar lasów w powiecie krośnieńskim wg podziału na krainy przyrodniczo-leśne, leży w zasięgu VIII Krainy Karpackiej, co wpływa na przyrodnicze zróżnicowanie lasów i warunki hodowli lasu. Powiat krośnieński jest regionem o dużej lesistości. Grunty leśne zajmują powierzchnię 34 300 ha z czego: lasy grunty zadrzewione i zakrzaczone 18 32 822 ha 1 478 ha PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Średnia lesistość powiatu wynosi 37,1 % i jest wyższa od średniej krajowej (28,4%). Ponad 83 % powierzchni lasów stanowią lasy własności Skarbu Państwa. Na terenie powiatu gospodarkę leśną prowadzą nadleśnictwa: Dukla, Rymanów oraz Kołaczyce (na północnej części gminy Wojaszówka) podległe Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krośnie. Rozmieszczenie lasów jest nierównomierne. Duże i zwarte kompleksy leśne znajdują się w południowej części powiatu. Gminą o najwyższym wskaźniku lesistości jest gmina Dukla (54 %), co stanowi prawie 20 % zasobów leśnych powiatu. Najniższym wskaźnikiem lesistości charakteryzuje się gmina Krościenko Wyżne (0,2 %). Lesistość gmin w powiecie obrazuje mapa nr 1. Lesistość, zróżnicowanie siedlisk zależy od wysokości nad poziomem morza, wysokości masywu, wystawy zbocza i podłoża geologicznego. Najliczniej występującym siedliskiem lasów powiatu jest las górski o wysokiej produkcyjności. Siedliska wyżynne występują głównie w dzielnicy Pogórza Środkowobeskidzkiego (las wyżynny). Najliczniej występującymi gatunkami są: buk zwyczajny i jodła pospolita, sosna oraz dąb, brzoza, jawor, klon, olcha. Pod względem struktury wiekowej największy udział w lasach mają drzewostany w klasie III wieku (41-60 lat). Jednocześnie, głównie w części południowej, występuje stosunkowo duża ilość drzewostanów w V i wyższych klasach wiekowych (81 lat i powyżej). 80 % powierzchni leśnej stanowią lasy ochronne tj. obszary leśne podlegające ochronie ze względu na spełniane funkcje (m.in. lasy wodochronne, glebochronne, uzdrowiskowo-klimatyczne, krajobrazowe, masowego wypoczynku ludności, położone do 10 km od granic administracyjnych miast ponad 50 tys. mieszkańców). W nadleśnictwie Dukla lasy ochronne zajmują 1 8753 ha, w nadleśnictwie Rymanów wszystkie lasy uznane są za ochronne, natomiast lasy nie stanowiące własności Skarbu Państwa uznane za ochronne zajmują obszar 953,6 ha. Znaczna część kompleksów leśnych, często lasów naturalnych została objęta ochroną prawną znajduje się w granicach parku narodowego, parków krajobrazowych, rezerwatów przyrody oraz obszarów chronionego krajobrazu. 19 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. 3. System obszarów chronionych Walory przyrodnicze powiatu krośnieńskiego sprawiły, że 64461,2 ha tj. ok. 70 % obszaru objęta jest ochroną prawną („Rocznik statystyczny Województwa Podkarpackiego”, 2002), z czego: park narodowy – pow. 1138,6 ha (1,2 %) otulina parku narodowego o pow. – 1852,3 ha (wyodrębniona z OChKBN) rezerwaty przyrody – pow. 556,0 ha (0,6 %) parki krajobrazowe – pow. 27429,0 ha (29,7 %) obszary chronionego krajobrazu – pow. 35319, 5 ha (38,2 %) pomniki przyrody – 54 stanowiska dokumentacyjne – 2 użytki ekologiczne – 3 System obszarów chronionych na terenie powiatu obrazuje mapa nr 2. 3.1. Park narodowy Park narodowy stanowi najwyższą formę ochrony przyrody w Polsce. Na jego obszarze ochronie podlega całość przyrody oraz swoiste cechy krajobrazu. Na terenie powiatu krośnieńskiego znajduje się część Magurskiego Parku Narodowego ( obszar w południowo-zachodniej części gminy Dukla o pow. 1138,6 ha. tj. 5,7% całego obszaru Parku). Park ustanowiony z dniem 1 stycznia 1995 r. obejmuje znaczną część obszaru źródliskowego rzeki Wisłoki, masyw Magury Wątkowej oraz fragmenty głównego grzbietu karpackiego przy granicy ze Słowacją porośniętego zwartymi kompleksami leśnymi. Lasy zajmują około 93% powierzchni Parku. Uwagę zwracają dobrze zachowane naturalne starodrzewy jodłowe, odznaczające się zdrowotnością i dynamiką odnowień oraz dominujące drzewostany bukowe. Leśny charakter Parku nie umniejsza znaczenia i wartości półnaturalnych, łąk i pastwisk, które stanowią ważny składnik bioróżnorodności tego terenu. Szata roślinna ma znamiona obszaru przejściowego między Karpatami Wschodnimi a Zachodnimi. Zróżnicowanie flory Magurskiego Parku Narodowego wyznacza granica dwu równych powierzchniowo pięter roślinnych. Piętro pogórza (do 530 m n.p.m.) zachowało fragmenty naturalnych leśnych zbiorowisk grądu, olszynki karpackiej i olszynki bagiennej. W reglu dolnym (powyżej 530 m n.p.m.) przeważa żyzna buczyna karpacka. W obu piętrach 20 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. znaczne powierzchnie zajmują lasy jodłowe i jodłowo-świerkowe oraz sztuczne drzewostany z dominującą sosną i brzozą. Do najcenniejszych drzewostanów zalicza się również buczyny. O wartości florystycznej Parku świadczy pokaźna liczba roślin rzadkich i interesujących, w tym gatunki ustawowo chronione. Wśród gatunków objętych ochroną całkowitą występują: tojady dziobaty i mołdawski, pokrzyk wilcza jagoda, obrazki plamiste, parzydło leśne, podrzeń żebrowiec, dziewięćsił bezłodygowy, buławnik wielokwiatowy, żłobik koralowy, goździk kosmaty i wawrzynek wilczełyko. Obszar Parku jest jedną z najbogatszych w Beskidzie Niskim ostoi fauny leśnej. Żyją tu różne gatunki ssaków, wśród nich ssaki drapieżne jak: niedźwiedź brunatny, ryś, żbik, wydra, wilk, lis a nawet ostatnio spotykany jenot. Największą liczebność wykazują ssaki kopytne: jeleń europejski, sarna i dzik. Z kilku gatunków łasicowatych najliczniejsza jest kuna leśna. Introdukowane w latach osiemdziesiątych bobry mają już na terenie Parku kilka stanowisk. Badania awifauny potwierdziły występowanie wielu gatunków ptaków, w tym ponad 100 lęgowych, a wśród nich wiele gatunków rzadkich i zagrożonych jak: orzeł przedni, orlik krzykliwy, puchacz trzmielojad. Przyjmuje się, że w Magurskim Parku Narodowym żyje co najmniej 200 gatunków zwierząt objętych ochroną całkowitą. 3.2. Rezerwaty przyrody Rezerwat przyrody jest drugą co do rangi formą ochrony przyrody. Podstawowym celem istnienia rezerwatów przyrody jest stworzenie warunków przetrwania dla świata roślin i zwierząt poprzez ochronę różnorodności biocenoz oraz zawartego w nich materiału genetycznego. Rezerwaty stwarzają szansę dla rozwoju dziko występujących gatunków roślin i zwierząt, łącznie z ich siedliskami, a jednocześnie zapewniają trwałe istnienie różnych form geomorfologicznych i geologicznych, stanowiących o istnieniu naturalnego krajobrazu. W powiecie krośnieńskim utworzono 8 rezerwatów przyrody o łącznej powierzchni 556 ha, z tego w gminach Dukla – 7, w Korczynie – 1, są to rezerwaty: „Modrzyna” w Barwinku o pow. 17,69 ha – florystyczny, naturalne stanowisko modrzewia polskiego 21 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. „Prządki” w Czarnorzekach o pow. 13,62 ha – geologiczny, grupa skał piaskowcowych na grzbiecie górskim „Cisy w Nowej Wsi” o pow. 2,18 ha – florystyczny, naturalne stanowisko cisa pospolitego „Rezerwat Tysiąclecia na Górze Cergowej” w Jasionce i Cergowej o pow. 63,50 ha – leśny, naturalny las mieszany z przewagą buczyny karpackiej „Igiełki” w Mszanie o pow. 27,88 ha – florystyczny, naturalne stanowisko cisa pospolitego „Przełom Jasiołki” w Daliowej, Tylawie i Zawadce Rymanowskiej o pow. 123,41 ha – leśny, malowniczy odcinek rzeki Jasiołki pomiędzy wzgórzami Piotruś i Ostra, naturalne zespoły leśne. „Wadernik” w Ropiance o pow. 10,72 ha – florystyczny, naturalne stanowisko cisa pospolitego w otoczeniu lasu jodłowo-bukowego. „Kamień nad Jaśliskami” w Jaśliskach i Lipowcu o pow. 302,32 ha - leśny, ochrona buczyny karpackiej. 3.3. Parki krajobrazowe Park krajobrazowy tworzony jest na obszarze posiadającym wartości nie tylko przyrodnicze ale także historyczne i kulturowe. W odróżnieniu od parku narodowego grunty na terenach parków krajobrazowych wszelka działalność są nadal wykorzystywane gospodarczo, jednak musi uwzględniać zachowanie wartości przyrodniczych i krajobrazowych. Na obszarze powiatu krośnieńskiego leżą części 2 parków krajobrazowych o łącznej powierzchni 27 429,0 ha. Jaśliski Park Krajobrazowy – w obrębie gminy Dukla o powierzchni 14229 ha tj. 68 % całego obszaru Parku. Utworzony został dla ochrony górnego dorzecza Jasiołki i źródlisk Wisłoka we wschodnim przygranicznym pasie Beskidu Niskiego. Teren Parku charakteryzuje się naturalnymi krajobrazami oraz wysokim stopniem naturalności środowiska przyrodniczego. Jest Parkiem typowo leśnym z dominującym zbiorowiskiem buczyny karpackiej. Czarnorzecko - Strzyżowski Park Krajobrazowy - w obrębie gmin Korczyna (6178 ha) i Wojaszówka (4471 ha) - 41 % obszaru Parku. Chroni i udostępnia dla turystyki, wypoczynku i nauki unikatową przyrodę, naturalne krajobrazy oraz wartości kulturowe fragmentów Pogórza Strzyżowskiego i Dynowskiego. Park ma charakter rolniczo-leśny. W drzewostanie przeważa jodła, a następnie buk i sosna zwyczajna. Charakterystycznym elementem jest 22 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. ciąg piaskowcowych wychodni skalnych, malowniczo uformowanych przez erozję. Ochroną rezerwatową objęto grupę największych okazów skał (rezerwat "Prządki"), cztery mniejsze skałki uznano za pomniki przyrody. Park posiada strefę ochronną tzw. otulinę. Nadzoru nad istniejącymi parkami krajobrazowymi sprawuje od 1995 r. Zarząd Zespołu Karpackich Parków Krajobrazowych z siedzibą w Krośnie. 3.4. Obszary chronionego krajobrazu Wchodzą Umożliwiają w skład spójnego ekologicznie systemu obszarów chronionych. pełnej różnorodności ochronę całego bogactwa naturalnego w jego biologicznej. W powiecie krośnieńskim wyznaczono 2 obszary chronionego krajobrazu o łącznej powierzchni 353 319,5 ha: Obszar Chronionego Krajobrazu Beskidu Niskiego – na terenie powiatu o powierzchni 29665,5 ha (gminy: Dukla – 14365,0 ha, Iwonicz Zdrój – 3792,0 ha, Miejsce Piastowe – 296,3 ha, Rymanów – 11212,2 ha), Czarnorzecki Obszar Chronionego Krajobrazu – na terenie powiatu o powierzchni 2413,1 ha (gminy: Korczyna – 508,1 ha, Wojaszówka – 1905 ha). Powierzchniowo, zgodnie z Rozporządzeniem Wojewody Krośnieńskiego Nr 17 z dnia 10.07.1998 r., granica Czarnorzeckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu w powiecie krośnieńskim pokrywa się z granicą Czarnorzecko-Strzyżowskiego Parku Krajobrazowego. Zagospodarowanie tych terenów powinno zapewnić stan równowagi ekologicznej, nie może wywoływać negatywnych zjawisk w środowisku przyrodniczym. Nie powinno powodować nadmiernej urbanizacji, silnej rozbudowy turystycznej bazy noclegowej, urządzeń komunikacyjnych i innych. Dotyczy to szczególnie obszarów o stosunkowo mało przekształconym krajobrazie, o zdecydowanej przewadze elementów przyrodniczych. 3.5. Inne formy ochrony przyrody 3.5.1. Pomniki przyrody Pomniki przyrody to różnorodne twory przyrody żywej i nieożywionej, które chroni się przede wszystkim ze względów naukowych, estetycznych, historycznych i zdrowotnych. W powiecie krośnieńskim znajduje się 54 pomniki przyrody utworzonych Rozporządzeniem Wojewody lub uchwałami Rad Gmin. Wśród nich wyróżnia pojedyncze drzewa, grupy drzew i twory przyrody nieożywionej (skały, głazy narzutowe). 23 się PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Do najbardziej znanych pomników przyrody zalicza się: „Cisy w Nowej Wsi”, „Skałka” w Woli Komborskiej, „Miłorząb japoński” i „Źródło Bełkotka” w Iwoniczu Zdroju i „Dąb szypułkowy” w Krościenku Wyżnym. 3.5.2. Stanowiska dokumentacyjne Na terenie powiatu są dwa stanowiska dokumentacyjne w gminie Korczyna. Jedno to zgrupowanie jaskiń o pow. 1,0 ha w miejscowości Węglówka, drugie to zgrupowanie sztolni w Czarnorzekach na terenie należącym do Nadleśnictwa Dukla. 3.5.3. Użytki ekologiczne Na terenie powiatu są 3 użytki ekologiczne o pow. 17,10 ha na terenie gruntów nadleśnictwa Dukla. 4. Zagrożenia środowiska 4.1. Zanieczyszczenia powietrza 4.1.1. Emisja zanieczyszczeń powietrza Stan jakości powietrza atmosferycznego w powiecie krośnieńskim kształtuje emisja zanieczyszczeń: – z lokalnych kotłowni osiedlowych i palenisk domowych; – z procesów technologicznych w zakładach przemysłowych; – ze środków transportu samochodowego lokalnego i tranzytowego; – z transgranicznego przenoszenia zanieczyszczeń z zagranicy oraz ościennych powiatów. Udział powiatu krośnieńskiego w globalnej emisji zanieczyszczeń powietrza w skali kraju jest niewielki. Największe skupienie punktowych źródeł emisji znajduje się w Jedliczu oraz Rymanowie i Dukli. Są to kotłownie komunalne i zakłady przemysłowe. Na terenach wiejskich do powietrza emitowane są gazy i pyły głównie z energetycznego spalanie paliw stałych w domowych paleniskach. Zanieczyszczenia technologiczne na terenie powiatu powstają głównie podczas wytwarzania produktów ropy naftowej oraz obróbki szkła oraz spalania odpadów. W strukturze wyemitowanych do powietrza substancji przeważają zanieczyszczenia gazowe – 86 % (dwutlenek siarki i azotu, tlenek i alifatyczne) oraz pyły. 24 dwutlenek węgla, węglowodory PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Według danych WIOŚ w 2002 roku wyemitowano do powietrza 423,8 ton zanieczyszczeń pyłowych i gazowych (bez CO2), z czego najwięcej dwutlenku siarki 57,3 % emisji gazów. W ogólnym rocznym bilansie emisji w powiecie krośnieńskim największy udział ma przemysł rafineryjny w Jedliczu, a konkretnie spółka „Raf-Eneria” (60 % pyłów, 90 % dwutlenku siarki i 78 % dwutlenku azotu. W ostatnich latach obserwuje się spadek emisji zanieczyszczeń, wiąże się to niewątpliwie z regresem gospodarczym, zastosowaniem węgla lepszej jakości oraz w szerszym zakresie gazu ziemnego i oleju opałowego oraz realizowania przez zakłady przemysłowe przedsięwzięć ekologicznych zmniejszających ich uciążliwość. W ostatnich latach notuje się znaczną poprawę czystości powietrza w krośnieńskich uzdrowiskach, jest to głównie wynikiem zmiany systemu ogrzewania z węglowego na gazowe. Intensywny wzrost ilości pojazdów samochodowych na terenie powiatu krośnieńskiego prowadzi do wzrostu zanieczyszczenia powietrza związkami dwutlenku azotu, tlenkiem węgla, węglowodorami i związkami ołowiu. W świetle prowadzonych badań stan czystości powietrza w powiecie krośnieńskim należy uznać za dobry. Nastąpiło znaczne zmniejszenie emisji zanieczyszczeń z procesów technologicznych i procesów energetycznego spalania paliw. Uwidacznia się jednak coraz większy wpływ zagrożeń komunikacyjnych – tranzyt na przejście graniczne, zwiększona ilość pojazdów poruszających się po drogach. 4.1.2. Poziom zanieczyszczenia Na potrzeby ustalenia odpowiedniego sposobu oceny jakości powietrza w województwie podkarpackim w marcu 2002 roku w Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska w Rzeszowie, przy współpracy z Wojewódzką Stacją Sanitarno- Epidemiologiczną, dokonano klasyfikacji stref. W województwie wyróżniono 25 stref, których granice pokrywają się z granicami powiatów. Uwzględniono dwie grupy kryteriów: określonych w celu ochrony zdrowia ludności zamieszkującej strefę, określonych w celu ochrony roślin i ekosystemów. Wszystkie strefy poddano ocenie jakości powietrza ze względu na ochronę zdrowia. Ze względu na ochronę roślin i ekosystemów oceniono 21 stref (z wyłączeniem powiatów grodzkich). Wykonana klasyfikacja stref wskazała na potrzebę prowadzenia, w niektórych strefach (powiatach) intensywnych pomiarów, na wysokim poziomie. Powiat krośnieński nie 25 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. został zaliczony do tej grupy, a aktualna sieć pomiarowa jest wystarczająca do dokonania ocen bieżących poziomu zanieczyszczenia powietrza. Ocenę poziomu zanieczyszczenia powietrza w powiecie krośnieńskim w 2002 roku wykonał Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie, Delegatura w Jaśle w oparciu o wyniki badań prowadzonych przez Państwową Inspekcję Sanitarną na stacjach pomiarowych w uzdrowiskach: Iwonicz Zdrój , ul. Torosiewicza 2 Rymanów Zdrój, ul. Zdrojowa 53 oraz Delegaturę na stanowisku pomiarowym poziomu benzenu w Jedliczu, ul. Rejtana. Wyniki przedstawia tabela nr 8 Tab. nr 8 Średnie roczne stężenia zanieczyszczeń powietrza mierzonych w powiecie krośnieńskim Stacja pomiarowa Stężenie średnie roczne (g/m3) Dwutlenek siarki Dwutlenek azotu Pył BS Dop Dop 2001 2002 2001 2002 2001 2002 uszcz. uszcz 125/ Iwonicz Zdrój ul. Torosiewicza 2 2,3 Rymanów Zdrój ul. Zdrojowa 53 2,6 Jedlicze ul. Rejtana 10 Benzen Dop 2002 uszcz. 2,5 3,9 6,1 35 2,9 2,6 - - 5,1 6,1 35 5,2 2,1 - - - - - - 1,91 40 24h 125/ 1,96 24h - - Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie, Delegatura w Jaśle –„Stan Środowiska w Powiecie Krośnieńskim”, 2003 r. Z badań przeprowadzonych w 2002 roku wynika, że poziom zanieczyszczenia powietrza w powiecie krośnieńskim jest niewielki, nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych poziomów mierzonych substancji. 4.2. Zanieczyszczenia wód 4.2.1. Wody powierzchniowe Według danych Wojewódzkiej Inspekcji Ochrony Środowiska (WIOS), powiat krośnieński w 2002 roku odprowadził do wód 1111,5 tys. m3 ścieków odprowadzonych siecią kanalizacyjną. Do rzek i potoków emitowane są ścieki komunalne, socjalne z zakładów 26 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. produkcyjnych, osiedli mieszkaniowych, ośrodków wypoczynkowych, ścieki poprodukcyjne z zakładu utylizacyjnego, ścieki przemysłowe oraz z zakładu produkcji wód. W związku z tym, że rzeki są głównym źródłem zaopatrzenia w wodę, Delegatura WIOŚ w Jaśle w ramach monitoringu wód powierzchniowych na terenie powiatu krośnieńskiego wykonuje badania stanu zanieczyszczenia wód w rzekach oraz wód zbiornika zaporowego Besko. Głównym celem badań monitoringowych śródlądowych wód powierzchniowych jest identyfikacja ich jakości. W związku z koniecznością dostosowania polskich przepisów prawa ochrony środowiska do wymagań unijnych sukcesywnie wprowadzane są zmiany w organizacji monitoringu wód w Polsce. Jednym z kierunków modernizacji monitoringu rzek jest konieczność stworzenia sieci pomiarowej dla badania: - wpływu rolnictwa, - wód przeznaczonych do bytowania ryb w warunkach naturalnych, - wód podlegających ochronie ze względu na ich wykorzystanie jako aktualnego lub przyszłego źródła wody pitnej. Aktualnie trwają prace nad stworzeniem w województwie podkarpackim sieci pomiarowej monitoringu wód spełniającej te wymagania. Pod koniec roku 2002 zaczęły obowiązywać, wynikające z przepisów ustawy Prawo wodne, nowe standardy jakości wód w zależności od ich przeznaczenia. Aktualnie brak jest jednak przepisów wykonawczych pozwalających na wdrożenie postanowień ustawy Prawo wodne dotyczących sposobu prowadzenia monitoringu, sposobu oceny uzyskanych wyników, klasyfikacji dla prezentowania stanu wód, jak i sposobu prezentacji stanu wód. W związku z powyższym ocenę jakości wód powiatu krośnieńskiego badanych w 2002 roku przeprowadzono dotychczas stosowaną metodą stężeń charakterystycznych, a uzyskane wyniki odniesiono do wartości dopuszczalnych ustalonych dla trzech klas czystości w rozporządzeniu Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 5 listopada 1991 r. w sprawie klasyfikacji wód oraz warunków, jakim powinny odpowiadać ścieki wprowadzane do wód lub do ziemi (Dz. U. Nr 116, poz. 503) W powiecie krośnieńskim w 2002 roku Delegatura WIOŚ w Jaśle kontrolowała jakość wód następujących rzek: Jasiołka, Wisłok oraz Morwawa. Próby do badań pobierano w 5 przekrojach kontrolnych należących do sieci regionalnej. Wyniki obrazuje tab. nr 9 i mapa nr3. 27 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Tab. nr 9. Ocena jakości wód badanych rzek w powiecie krośnieńskim Ocena ogólna Nazwa Przekroju Km rzeki Gmina Rok badań klasa grupa wskaźników decydująca o klasie Ocena fizykochemiczna klasa wskaźnik decydujący o klasie Stan Ocena sanitar hydrobi ny ologicz na JASIOŁKA (zlewnia Wisłoki) Poniżej Jedlicza 17,6 miasto Jedlicze azot azotynowy fosfor ogólny, fenole azot azotynowy fosfor ogólny azot azotynowy fosforany III II III II III II I zachowana II II I zachowana II II I zachowana II II III azot azotynowy III II III azot azotynowy III II III azot azotynowy III II non II 2000 III stan sanitarny II 2001 III stan sanitarny II 2002 III stan sanitarny II WISŁOK (zlewnia Sanu) Powyżej zbiornika Besko Powyżej Krosna 178,6 142,2 Poniżej 127,9 Krosna Besko powiat sanocki miasto Krosno stan sanitarny, hydrobiologia stan sanitarny, hydrobiologia stan sanitarny, hydrobiologia fizykochemia, stan sanitarny fizykochemia, stan sanitarny fizykochemia, stan sanitarny 2000 II 2001 II 2002 II 2000 III 2001 III 2002 III 2000 non stan sanitarny III 2001 non non 2002 non fizykochemia, stan sanitarny stan sanitarny azot azotynowy fosfor ogółny, fosforany azot azotynowy III azot azotynowy non II azot azotynowy fosfor ogólny, fosforany azot azotynowy fosfor ogólny azot azotynowy non II III II III II Wojaszówka non II MORWAWA (zlewnia Sanu) Ujście do Wisłoka 1,0 2000 Krościen ko Wyżne 2001 2002 non fizykochemia, stan sanitarny III fizykochemia, stan sanitarny fizykochemia non non III non Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie, Delegatura w Jaśle –„Stan Środowiska w Powiecie Krośnieńskim”, 2003 r. Analiza wartości tych wskaźników w wodach kontrolowanych rzek powiatu krośnieńskiego wskazuje, że nie nastąpiło przekroczenie ustalonych wartości granicznych, powyżej, których następuje eutrofizacja. Podwyższone stężenia azotanów, na poziomie 80% 28 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. wartości granicznej, wystąpiły w wodach rzeki Morwawy na ujściu do Wisłoka oraz w rzece Wisłok poniżej Krosna. Zbiornik Besko kontrolowany był na trzech stanowiskach kontrolnych: – – – w rejonie ujścia potoku Głębokiego, w pobliżu zapory, w rejonie ujścia potoku Czernisławka. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono że: stan sanitarny wód zbiornika był bardzo dobry, wiosną i latem odpowiadał I klasie czystości, wskaźniki hydrobiologiczne wód zbiornika odpowiadały I i II klasie czystości Z uwagi na to, że zbiornik jest źródłem zaopatrzenia w wodę ludności, jakość jego wód jest systematycznie monitorowana. 4.2.2. Wody podziemne Wody podziemne (zbiornika czwartorzędowego i trzeciorzędowego) mają charakter porowy przez co narażone są na zanieczyszczenia związane z działalnością człowieka.. Zagrożenie dla jakości wód płytkiego krążenia stanowią m.in.: nie posiadające wymaganych zabezpieczeń składowiska odpadów komunalnych lub przemysłowych i tzw. „dzikie wysypiska” odpadów, nie posiadające wymaganych zabezpieczeń stacje paliw, magazyny produktów ropopochodnych oraz innych substancji chemicznych, szlaki komunikacyjne: drogi, parkingi i place postojowe samochodów, fermy zwierząt, intensywne nawożenie i stosowanie środków ochrony roślin, rolnicze wykorzystywanie ścieków, cmentarze oraz grzebowiska zwłok zwierzęcych, ścieki (surowe lub niedostatecznie oczyszczone) wprowadzane do gleby i wody eksploatacja złóż ropy naftowej, prowadzona w gminach: Dukla, Iwonicz Zdrój, Jedlicze, Korczyna i Krościenko Wyżne. Aktualnie brak jest regulacji prawnych w zakresie standardów jakości wód podziemnych. 29 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Monitoring wód podziemnych w powiecie krośnieńskim realizowany jest w sieci lokalnej. Monitoring lokalny ściśle związany jest ze stwierdzonymi lub potencjalnymi ogniskami zanieczyszczeń występującymi w danym rejonie. W ostatnich latach prowadzono badania: w Moderówce gmina Jedlicze (miejsce składowania odpadów powstających w procesie wytwarzania pektyny przez ZPOW „Pektowin”) – wody podziemne w dwóch otworach miedzy kompostowiskiem a rzeką Jasiołką posiadają III klasę czystości, w Jedliczu („Rafineria Nafty” Jedlicze S.A.) – badania w 9 studniach w rejonie Rafinerii na kierunku spływu wód do rzeki Jasiołki nie wykazywały zanieczyszczeń wód substancjami ropopochodnymi. w Jaszczwi w rejonie komunalnego wysypiska śmieci gminy Jedlicze – badania w jednej z dwóch studzienkach kontrolnych wykazały niekorzystny wpływ wysypiska na środowisko, w Dukli, oddziaływanie na środowisko nowego składowiska komunalnego – próby do badań z dwóch otworów piezometrycznych w roku 2000 nie wykazywały zagrożenia dla wód (bardzo dobra jakość wód) wg klasyfikacji PIOŚ, natomiast w 2001roku badania wykazywały pogorszenie tego stanu, wody odpowiadały II i III klasie (średniej i niskiej jakości), w 2002 roku stwierdzono II klasę jakości wód podziemnych (wody średniej jakości) 4.3. Zanieczyszczenia powierzchni ziemi 4.3.1. Zanieczyszczenie gleb W Polsce od 1995 roku realizowany jest przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach monitoring chemizmu gleb ornych. Badania gleb prowadzone są w cyklach pięcioletnich. Wyniki badań kształtowania się właściwości fizycznych, fizykochemicznych i chemicznych gleb gruntów ornych oraz stopnia ich zanieczyszczenia metalami ciężkimi, wielopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi i siarką siarczanową w poziomie orno-próchniczym gleb z lat 1995 (stan wyjściowy) oraz 2000 opublikowane zostały w 2002 roku. Na terenie powiatu krośnieńskiego punkt badawczy monitoringu gleb ornych zlokalizowany jest w miejscowości Dukla (nr punktu 441). Wyniki badań właściwości gleby wykonane w 1995 roku i 2000 roku nie wykazały zmian badanych cech gleby, takich jak odczyn, kwasowość hydrolityczna, wymienna, zawartość składników przyswajalnych dla 30 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. roślin (fosfor, potas, magnez itp.), zawartości metali oraz siarki siarczanowej (S-SO4) i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA), w związku z czym stan zanieczyszczenia tymi pierwiastkami i substancjami pozostał bez zmian, wykazując tym samym naturalne zawartości w glebie i nie ograniczył przydatności gleby dla produkcji rolnej. Występujące zanieczyszczenia mają charakter punktowy (emisja dużych zakładów przemysłowych, eksploatacja surowców, wysypiska śmieci) i liniowy (wzdłuż szlaków komunikacyjnych o znacznym natężeniu ruchu). Ogólnie można stwierdzić, że stan gleb powiatu jest na ogół dobry, podstawowymi czynnikami degradacji gleb na terenie powiatu krośnieńskiego są: zjawiska erozyjne – cały obszar powiatu narażony jest na występowanie osuwisk i erozję, zakwaszenie gleb – północna część powiatu: gminy Wojaszówka i Korczyna charakteryzują się wysokim udziałem gleb kwaśnych i bardzo kwaśnych – 81-100%, południowa, gminy Dukla i Rymanów najniższym w skali powiatu – 41-60 % (na podstawie badań Stacji Chemizacji Rolnictwa w Rzeszowie w latach 1994 -1999). Wszystkie gleby powiatu wymagają wapnowania. Procent zakwaszenia gleb w gminach powiatu obrazuje mapa nr 4. zanieczyszczenie gleb substancjami chemicznymi (na podstawie badań Stacji Chemizacji Rolnctwa Oddział w Rzeszowie przedstawionej w publikacji „Stan gleb użytków rolnych w województwie podkarpackim”, 2002) – cały obszar powiatu posiada gleby o niskiej i bardzo niskiej zawartości magnezu – do 20 %, – obszar powiatu charakteryzuje niski i bardzo niski udział gleb o zawartości potasu na poziomie 21-40 % (gminy Miejsce Piastowe i Iwonicz Zdrój – do 20%) – pod względem obecności fosforu gleby powiatu zostały zakwalifikowane do grupy o niskiej i bardzo niskiej zawartości tego pierwiastka – gmina Jedlicze, Miejsce Piastowe i Rymanów 61 – 80 %, pozostałe za wyjątkiem Krościenka Wyżnego (brak danych) – do 41 %. – zawartości metali ciężkich i siarki siarczanowej w glebach na terenie powiatu nie przekraczają obowiązujących norm. eksploatacja surowców - walory turystyczne powiatu powodują, że szczególnego znaczenia nabiera właściwa rekultywacja terenów poeksploatacyjnych, a także terenów zdegradowanych inną działalnością. W trakcie prac nad uporządkowaniem stanu zasobów kopalin wskazane powinny być tereny poeksploatacyjne wymagające natychmiastowego 31 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. podjęcia prac rekultywacyjnych z uwagi na zagrożenie bezpieczeństwa publicznego lub też ochronę walorów krajobrazowych i przyrodniczych. Brak możliwości nałożenia obowiązku rekultywacji na dawnych eksploatatorów sprawia, że niezbędne środki finansowe muszą zostać zapewnione z budżetu państwa lub odpowiednich funduszy celowych. W ostatnich latach (2001-2002) na podstawie decyzji dla Przedsiębiorstwa Poszukiwania Nafty i Gazu w Jaśle, uznano rekultywację terenu o powierzchni 1,12 ha w gminie Dukla i 0,60 ha w gminie Krościenko Wyżne oraz w gminie Jedlicze – pow. 1,10 ha. Prawo ochrony środowiska nakłada na starostę obowiązek prowadzenia corocznego rejestru, zawierającego informacje o przekroczeniach standardów jakości gleby lub ziemi z wyszczególnieniem obszarów przeznaczonych do rekultywacji, obowiązek rekultywacji obciąża starostę. Tab. nr 10 Tereny zdegradowane, wymagające rekultywacji. l.p. Gmina/ miejscowość 1 2 Ogółem tereny zdegradowane wymagające rekultywacji (ha) Tereny Tereny zdegradowane w zdegradowane w wyniku wyniku innej powierzchniowej działalności eksploatacji wysypiska surowców odpadów (ha) (ha) 3 4 Inne tereny zdegradowane (ha) 5 6 Miasto i gmina Dukla 1. Dukla 2. - - 0,75 - Lipowica 4,0 4,0 - - 3. Trzciana 20,7 20,7 - - 4. Zawadka Rymanowska 10,4 10,4 - - - - - - - 0,3 - 1,2 1,2 0,75 0,2 0,7 3,6 Gmina Jedlicze 4. Jedlicze 5. Krościenko Wyżne 0,6 0,6 Gmina Krościenko Wyżne 6. 7. 8. Wrocanka Bratkówka Łęki Srzyżowskie 9. Wojaszówka 10. Wojkówka Razem 1,4 1,4 Gmina Miejsce Piastowe 0,3 Gmina Wojaszówka 1,2 1,2 0,2 0,7 40,7 37,1 32 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. 4.3.2. Odpady Problematyka odpadów opisana została szczegółowo w „Powiatowym planie gospodarki odpadami”. Według danych WIOŚ Delegatura w Jaśle – („Stan Środowiska w powiecie Krośnieńskim”, 2003) na terenie powiatu krośnieńskiego w 2002 roku wytworzono ogółem 22 099,5 ton odpadów, w tym: 10900,5 ton (tj. 49,3%) odpadów komunalnych 11199,0 ton (tj. 50,7%) odpadów przemysłowych W porównaniu do 2001 roku ogólna ilość wytworzonych odpadów kształtowała się na podobnym poziomie. Odpady komunalne Odpady komunalne, to odpady związane z codzienną egzystencją człowieka. W skład odpadów komunalnych poza odpadami z gospodarstw domowych wchodzą odpady z obiektów użyteczności publicznej i obsługi ludności oraz odpady z pielęgnacji terenów zieleni. Na podstawie danych WIOŚ Delegatura w Jaśle – („Stan Środowiska w powiecie Krośnieńskim”, 2003) w powiecie krośnieńskim w 2002 roku wytworzono 10900,5 ton odpadów komunalnych, stanowią one 49,3 % ogólnej ilości odpadów (przemysłowych i komunalnych) wytworzonych w krośnieńskich gminach. Największe ilości odpadów stałych wytworzyły gminy: Rymanów, Dukla, Iwonicz Zdrój i Miejsce Piastowe. Podstawowym sposobem unieszkodliwiania odpadów w powiecie krośnieńskim jest składowanie ich na składowiskach komunalnych. Odpady komunalne z gmin powiatu krośnieńskiego w 2002 roku deponowane były: na dwóch składowiskach komunalnych położonych na terenie powiatu krośnieńskiego: w Dukli i w miejscowości Jaszczew, na składowisku komunalnym w Krośnie, na składowisku gminnym w miejscowości Średnie Wielkie, gmina Zagórz, powiat sanocki, na składowisku w miejscowości Kamieńsk, powiat częstochowski, województwo śląskie. Ilości wytworzonych odpadów komunalnych w poszczególnych gminach powiatu krośnieńskiego i miejsce ich składowania przedstawia w tabela nr 11 33 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Tab. nr 11 Ilości wytworzonych odpadów komunalnych w poszczególnych gminach powiatu krośnieńskiego w 2002 r. oraz miejsce ich składowania Gmina Ilość wytworzonych odpadów komunalnych W tonach Chorkówka Dukla Iwonicz Zdrój Jedlicze Korczyna Krościenko Wyżne Miejsce Piastowe Rymanów Wojaszówka Razem 272 2040,2 1767,7 981,9 940,7 738,0 775,1 2642,9 742,0 10900,5 Miejsce i ilość składowanych odpadów na wysypisku Krosno Dukla Jaszczew 27,4 16 940,7 24,0 769,6 759,4 742,0 3279,1 244,6 2040,2 1751,7 5,5 942,8 4984,8 981,9 981,8 Średnie Wielkie (pow. sanocki) 940,7 940,7 Kamieńsk (woj. śląskie) 714,0 714,0 Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie, Delegatura w Jaśle –„Stan Środowiska w Powiecie Krośnieńskim”, 2003 r. Odpady przemysłowe W 2002 roku w powiecie krośnieńskim monitoring odpadów przemysłowych obejmował 26 podmiotów (w tym 7 kopalń ropy naftowej), których działalność związana jest z powstawaniem odpadów przemysłowych. Ogółem danych WIOŚ Delegatura w Jaśle – („Stan Środowiska w powiecie Krośnieńskim”, 2003) w powiecie krośnieńskim w 2002 roku wytworzono 11214,0 ton odpadów przemysłowych, co stanowi 50,7% łącznej ilości odpadów komunalnych i przemysłowych. W stosunku do 2001 roku ilość wytworzonych odpadów przemysłowych kształtowała się na podobnym poziomie. Gospodarkę odpadami przemysłowymi w powiecie krośnieńskim charakteryzuje znaczna przewaga gospodarczego ich wykorzystania (odzysku) oraz niewielka ilość unieszkodliwiania przez składowanie w środowisku. Z wytworzonej ilości odpadów przemysłowych odzyskowi poddano 90,6%, unieszkodliwiono poza składowaniem (głównie termicznie) 2,2% i zaledwie 3,2 % unieszkodliwiono przez składowanie. Pozostała ilość to odpady magazynowane na terenie zakładów do momentu ich wykorzystania lub unieszkodliwienia. 34 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Ponad 68,5% odpadów przemysłowych wytworzona została w gminie Jedlicze, pozostałe 31,5% przypada na gminy: Chorkówka, Dukla, Iwonicz Zdrój, Korczyna, Krościenko Wyżne i Rymanów. Największe ilości wytworzonych odpadów w powiecie krośnieńskim według grup to: odpady z przeróbki ropy naftowej, oleje odpadowe, odpady z hutnictwa szkła, odpady z przetwórstwa drewna, żużle, popioły lotne paleniskowe. Odpady te w całości są wykorzystywane gospodarczo (odzyskiwane). Do największych wytwórców najbardziej znaczących pod względem ilościowym odpadów pochodzenia przemysłowego należą: – Raf-Ekologia Sp. z o.o. w Jedliczu, – Rafineria Nafty „Jedlicze” S.A w Jedliczu, – Deco-Glass Sp. z o.o., – Raf-Energia Sp. z o.o. w Jedliczu, – Krośnieńska Fabryka Mebli Krofam Sp. z o.o w Dukli, – Bog-Mar Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe w Rymanowie, – Uzdrowisko Rymanów S.A w Rymanowie. Odpady niebezpieczne Wśród odpadów przemysłowych wytworzonych w powiecie krośnieńskim ważną grupę stanowią odpady niebezpieczne. W 2002 roku wg danych WIOŚ Delegatura w Jaśle – („Stan Środowiska w powiecie Krośnieńskim”, 2003) wytworzono ich 5171,6 ton, tj. 46,2% ogólnej ilości odpadów pochodzenia przemysłowego. Ilość wytworzonych odpadów niebezpiecznych nie uległa zmianie w stosunku do 2001 roku. Ponad 88% wytworzonych odpadów niebezpiecznych wykorzystano gospodarczo (tj. poddano odzyskowi), 0,8% unieszkodliwiono poza składowaniem, a pozostałą ilość magazynowano na terenach zakładów celem późniejszego wykorzystania lub unieszkodliwienia. Głównym źródłem odpadów niebezpiecznych w powiecie są odpady pochodzące z przeróbki ropy naftowej. Największymi wytwórcami odpadów niebezpiecznych są: 35 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. – Raf-Ekologia Sp. z o.o. – wytwarza ok. 63,0% całości odpadów niebezpiecznych w powiecie, są to oleje odpadowe, żużle i popioły paleniskowe zawierające substancje niebezpieczne oraz osady z dna zbiorników i inne smoły; – Rafineria Nafty „Jedlicze” S.A. – wytwarza ok. 36,0% ogólnej ilości odpadów niebezpiecznych, są to osady z dna zbiornika, zużyte filtry iłowe i kwaśne smoły, – Zakład Produkcyjno-Remontowy-Energetyki Jedlicze Sp. z o.o. - wytwarza ok. 1,0% z łącznej ilości odpadów niebezpiecznych, największą grupę stanowią odpady olejowe. Pozostałe rodzaje odpadów niebezpiecznych wytwarzane są w znacznie mniejszych ilościach niż wymienione i są to m.in.: oleje hydrauliczne, odpady farb i lakierów, baterie i akumulatory ołowiowe, świetlówki. 4.4. Zagrożenia zasobów leśnych Głównym zagrożeniem dla leśnych zasobów na obszarze powiatu są: czynniki naturalne - obniżenie poziomu wód gruntowych i częsty deficyt opadów atmosferycznych, wiatr i śnieg wywołujące osłabienie drzew, ich podatność na ataki szkodników i choroby oraz susze w zasadniczy sposób zwiększające zagrożenie lasów pożarami; czynniki pochodzenia antropologicznego - skażenia atmosfery gazami i pyłami, które stymulują globalne zmiany klimatu, a poprzez zakwaszenie gleb i toksyczne działanie na organizmy, negatywnie wpływają na ekosystemy leśne, sprzyjając występowaniu szkodników i lokalnie powodując zamieranie lasów. Za najgroźniejsze uznaje się: dwutlenek siarki, tlenki azotu, fluor i pyły. nierównomiernie przestrzenna struktura lasów wyrażająca się występowaniem wielu małych kompleksów leśnych, która różnicując korzystnie krajobraz, powoduje jednak zwiększenie negatywnych dla tych lasów presji oraz utrudnia zarządzanie, konsekwencje schematycznej gospodarki leśnej opartej na modelu surowcowym. Potencjalnymi zagrożeniami lasów, może być też: – tendencja do zmiany leśnych form użytkowania terenu na inne formy (osadnictwo, infrastruktura komunikacyjna i inne liniowe inwestycje, zabudowa rekreacyjna, kopalnictwo, przemysł), – wzmożona penetracja lasów przez ludność i przejawy szkodnictwa leśnego, – zanieczyszczanie i zaśmiecanie terenów leśnych. 36 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Głównym źródłem informacji na temat zmian stanu zdrowotnego lasów są badania prowadzone w ramach monitoringu lasów. Stan zdrowotny drzewostanów w nadleśnictwach powiatu krośnieńskiego jest zadawalający. W ostatnich latach zdecydowanie poprawiła się kondycja zdrowotna jodły. . Jedynie w najstarszych drzewostanach jodłowych obserwuje się redukcję i obumieranie koron, co związane jest z zaawansowanym wiekiem drzew oraz występowaniem raka jodły. Drzewostany bukowe w starszym wieku w znacznym stopniu opanowane są przez hubę pospolitą (szczególnie w terenach trudnodostępnych). Problemem ochrony lasów są szkody w uprawach i młodnikach wyrządzane przez zwierzynę (jeleń, sarna). Dla ochrony upraw i młodników przed szkodami od zwierzyny stosowane są różnorodne sposoby zabezpieczenia: mechaniczne (osłonki, palikowanie, grodzenia), chemiczne (smarowanie repelentami) oraz biologiczne (poprawianie bytu zwierzyny w łowisku - dokarmianie). Zagrożeniem dla lasów są też wiatry wiejące okresowo od Przełęczy Dukielskiej, obfite opady śniegu oraz szadź. Powstałe szkody usuwane są na bieżąco. Lasy w nadleśnictwie Dukla znajdują się w zerowej strefie zagrożenia przemysłowego (Rafineria Jedlicze). Zagrożeniem są też zanieczyszczenia powodowane przez komunikację. Przez obszar nadleśnictwa przebiega droga międzynarodowa do przejścia granicznego w Barwinku i dalej do Koszyc. Jest to szlak o dużym natężeniu ruchu, w tym ciężkich samochodów ciężarowych. 4.5. Inne zagrożenia środowiska 4.5.1. Hałas Ostatnie badania hałasu w Polsce przeprowadzone przez Inspekcję Ochrony Środowiska oraz specjalistyczne instytuty zajmujące się akustyką środowiska wskazują na poszerzanie obszarów o niekorzystnym klimacie akustycznym. Konsekwencją takiego stanu jest objęcie szkodliwym wpływem hałasu coraz większej liczby ludzi. Za dostępnymi danymi literaturowymi przyjmuje się, iż około 1/3 mieszkańców Polski narażona jest na ponadnormatywny hałas. Wśród szeregu typów źródeł hałasu głównymi sprawcami uciążliwości akustycznej dla środowiska zewnętrznego jest działalność przemysłowych, ruch drogowy, kolejowy. 37 prowadzona na terenie obiektów PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu określone przez aktualnie obowiązujące przepisy są zróżnicowane w zależności od przeznaczenia terenu pory jego oddziaływania (pora dzienna, pora nocna). Najbardziej rygorystyczne normy dotyczą obszarów A ochrony uzdrowiskowej, terenów zabudowy szpitalnej, sanatoryjnej i domów opieki społecznej, terenów wypoczynkowo-rekreacyjnych poza miastem, następnie terenów zabudowy mieszkalnej. Na terenie powiatu krośnieńskiego w zagrożeniu hałasem największą rolę odgrywa hałas drogowy. Hałas drogowy Dominującym źródłem zakłóceń klimatu akustycznego środowiska w powiecie jest hałas komunikacyjny. Gwałtowny rozwój motoryzacji w ostatnim dziesięcioleciu i związany z tym wzrost natężenia ruchu, spowodowały znaczne pogorszenie klimatu akustycznego.. Podstawowymi czynnikami decydującymi o poziomie hałasu drogowego w powiecie krośnieńskim są: natężenie ruchu pojazdów w tym procentowy udział pojazdów ciężkich w potoku ruchu, prędkość strumienia pojazdów, brak płynności ruchu, proces rozciągania się szczytu komunikacyjnego porannego i popołudniowego w miastach, ukształtowanie terenu przez który przebiega trasa komunikacyjna, brak obwodnic, stan techniczny nawierzchni. W 2002 roku Delegatura w Jaśle, realizując zadania określone w „Programie monitoringu środowiska w województwie podkarpackim w 2002 roku, wykonała pomiary poziomu hałasu drogowego w Rymanowie oraz w miejscowościach uzdrowiskowych: Iwonicz Zdrój i Rymanów Zdrój. W Rymanowie prowadzono pomiary na 6 punktach kontrolnych Natężenie ruchu pojazdów na obszarze objętym pomiarami wynosiło od 136 do 538 pojazdów na godzinę, przy czym pojazdy uciążliwe akustycznie stanowiły od 7,4% do 11,8% w ogólnym strumieniu pojazdów przemieszczających się ulicami miasta. Zmierzony poziom hałasu drogowego kształtował się od 67,5dB (dop. 55 dB) przy ulicy Kolejowej do 73,9 dB (dop. 60 dB) przy 38 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. ulicy Sanockiej, co oznacza, że w każdym punkcie przekraczał ustalone poziomy dopuszczalne. Średni poziom hałasu dla wszystkich punktów pomiarowych na obszarze miasta Rymanów wynosił 72,2 dB. Nie stwierdzono przekroczenia poziomu progowego hałasu drogowego, tj. wartości 75 dB. W Iwoniczu Zdroju badania przeprowadzono w 2 punktach, położonych na obszarze A ochrony uzdrowiskowej oraz przy drodze wjazdowej do uzdrowiska. Natężenie ruchu drogowego na wjeździe do uzdrowiska wynosiło 211 pojazdów na godzinę, przy czym pojazdy ciężkie i autobusy stanowiły 7,6%. W strefie A ochrony uzdrowiskowej ruch pojazdów był mniejszy (127 poj./godz.) przy niewielkim udziale pojazdów uciążliwych akustycznie, głównie autobusów. Zmierzony poziom hałasu drogowego wynosił: 60,3 dB w punkcie na obszarze A ochrony uzdrowiskowej (dopuszczalny 50 dB) i 66,3 dB przy drodze wjazdowej do uzdrowiska (dopuszczalny 60 dB). Wartości te są wyższe od dopuszczalnych poziomów hałasu. Poziom hałasu drogowego w strefie A uzdrowiska nieznacznie przekracza wartość progową określoną dla tego obszaru ochronnego. Teren uzdrowiska Rymanów Zdrój przecina z północy na południe droga wojewódzka nr 888 Rymanów – Daliowa. Pomiary przeprowadzono w 3 punktach, przy czym 2 punkty rozmieszczono na obszarze A ochrony uzdrowiskowej. W strumieniu pojazdów udział pojazdów uciążliwych akustycznie wynosił od 8% do 10%. Zmierzony poziom hałasu drogowego w strefie A uzdrowiska wynosił 64,0 dB i 68,0 dB. Wartości te są wyższe od dopuszczalnego poziomu 50 dB ustalonego dla obszaru ochrony uzdrowiskowej oraz od poziomu progowego określonego dla tego obszaru ochronnego. W punkcie pomiarowym położonym przy drodze wjazdowej do uzdrowiska zmierzono hałas drogowy na poziomie 66,8 dB. Badania monitoringowe poziomu hałasu drogowego prowadzone w powiecie krośnieńskim w 2002 roku przez WIOŚ, Delegatura w Jaśle wykazały, że dyskomfort akustyczny dotyczy nie tylko miast i uzdrowisk, ale również małych miejscowości (mapa nr5). W mniejszych miejscowościach na uciążliwy hałas narażone są tereny położone wzdłuż dróg o zwiększonym lokalnym ruchu pojazdów, dróg dojazdowych do miejscowości uzdrowiskowych i turystycznych. Największe uciążliwości akustyczne występują przy trasach prowadzących ruch tranzytowy, jak w przypadku drogi krajowej nr 9 (Dukla – brak pomiarów) i 28 (Miejsce Piastowe – brak pomiarów oraz Rymanów). Na obszarach A ochrony uzdrowiskowej w objętych badaniami uzdrowiskach poziom hałasu drogowego w odniesieniu do wartości 39 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. normatywnych był wysoki, przekraczał poziom dopuszczalny określony dla tego obszaru ochronnego o 20-36%. Stwierdzono również przekroczenie poziomu progowego hałasu. Hałas kolejowy Wielkość i zasięg oddziaływania hałasu kolejowego w zasadniczy sposób zależy od częstotliwości kursowania, prędkości trakcyjnej, płynności ruchu, stanu technicznego nawierzchni torowej, topografii terenu wraz z lokalnym charakterem zabudowy oraz odległości pierwszej linii zabudowy od skrajnego toru. Dla linii kolejowych przebiegających przez powiat krośnieński badania akustyczne hałasu kolejowego nie były przeprowadzane. Ze względu na ograniczenie (i dalsze ograniczanie) częstotliwości kursowania pociągów, linie kolejowe nie są zaliczone do obiektów, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach i powodować przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. Hałas przemysłowy Na terenie powiatu krośnieńskiego hałas przemysłowy stanowi mniejsze zagrożenie dla ludności. Najwięcej przekroczeń norm dopuszczalnego poziomu dźwięku przenikającego do środowiska stwierdza się przy kontroli zakładów przemysłu drzewnego, przetwórstwa i produkcji artykułów spożywczych, kotłowni grzewczych, lokali gastronomiczno- rozrywkowych. Stan zagrożenia hałasem przemysłowym w ostatnich latach ulega zmianom, co wiąże się z przebiegającym procesem restrukturyzacji gospodarki. Wynikiem przeobrażeń w gospodarce jest wzrost zagrożenia hałasem ze strony niewielkich zakładów produkcyjnych, usługowych i gastronomicznych. Emitują one hałas o niewysokim poziomie i niewielkim zasięgu oddziaływania, często o nieznacznych przekroczeniach norm. Są one jednak przyczyną częstych interwencji z uwagi na niewłaściwą lokalizację, powodującą lokalną uciążliwość akustyczną. 4.5.2. Poważne awarie i klęski żywiołowe Największym zagrożeniem dla środowiska mogą być sytuacje awaryjne, wypadki, katastrofy. Zgodnie z Ustawą z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej. (Dz. U. Nr 62, poz. 558) klęska żywiołowa to katastrofa naturalna lub awaria techniczna, której skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach albo 40 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. środowisku na znacznych obszarach, a pomoc i ochrona mogą być skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków, we współdziałaniu różnych organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i formacji działających pod jednolitym kierownictwem. Katastrofą naturalną lub awarią techniczną może być również zdarzenie wywołane działaniem terrorystycznym. Poważne awarie Przewozy ładunków niebezpiecznych. Na głównych trasach drogowych (mapa nr 5) i kolejowych, często przez tereny zasiedlone mają miejsce przewozy ładunków niebezpiecznych. Na trasach tych mogą zaistnieć kolizje pojazdów połączone z uwolnieniem się ładunków niebezpiecznych. Mogą one spowodować lokalne zniszczenie lub skażenie środowiska oraz zagrażać życiu i zdrowiu ludzi. Najwięcej zdarzeń związanych z nadzwyczajnym zagrożeniem środowiska powstało podczas transportu drogowego (wyciek substancji ropopochonych). Zdarzenia te miały charakter lokalny i możliwe były do zneutralizowania lub usunięcia. Przeprowadzone przez WIOŚ badania wykazują postęp w usuwaniu substancji ropopochodnych z gruntu. Awarie w zakładach przemysłowych Awaria techniczna to gwałtowne, nieprzewidziane uszkodzenie lub zniszczenie obiektu budowlanego, urządzenia technicznego lub systemu urządzeń technicznych powodujące przerwę w ich używaniu lub utratę ich właściwości. Poważny problem środowiska stanowią chemiczne substancje niebezpieczne. WIOŚ i Państwowa Straż Pożarna kontrolują jednostki, których działalność może stanowić zagrożenie dla środowiska. W wyniku kontroli aktualizowany jest rejestr potencjalnych sprawców nadzwyczajnych zagrożeń środowiska. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Dz. U. Nr 58, poz. 535), Rafineria Nafty Jedlicze S.A. w Jedliczu zaliczona została do zakładów o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. Spółka dokonała zgłoszenia kwalifikacyjnego do Komendy Wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej w Rzeszowie, gdzie przesłany również został program zapobiegania awariom. Posiadany Kompleksowy Plan Ratownictwa został uzgodniony przez Komendę Rejonową Państwowej Straży Pożarnej w Krośnie i Burmistrza Gminy Jedlicze 41 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. oraz zatwierdzony do stosowania. Obecnie Spółka przygotowuje materiały do raportu o bezpieczeństwie Rafinerii Nafty Jedlicze. Katastrofy naturalne Katastrofa naturalna to zdarzenie związane z działaniem sił natury, w szczególności wyładowania atmosferyczne, wstrząsy sejsmiczne, silne wiatry, intensywne opady atmosferyczne, długotrwałe występowanie ekstremalnych temperatur, osuwiska ziemi, pożary, susze, powodzie, zjawiska lodowe na rzekach i morzu oraz jeziorach i zbiornikach wodnych, masowe występowanie szkodników, chorób roślin lub zwierząt albo chorób zakaźnych ludzi albo też działanie innego żywiołu. Gminy Dukla, Chorkówka, Jedlicze, Wojaszówka i Rymanów zaliczone zostały do gmin narażonych na wystąpienie klęsk żywiołowych. Zagrożenie powodziowe Rzeki powiatu krośnieńskiego nie mają obwałowań, w związku z tym występuje zagrożenie powodziowe dla części miejscowości położonych w dolinach rzek. Wg danych Państwowej Straży Pożarnej na terenie powiatu zagrożenie powodziowe występuje w 22 miejscowościach: Bzianka, Poręby, Odrzykoń, Wojkówka, Wróblik Królewski, Wróblik Szlachecki, Lubatowa, Machnówka, Zręcin, Szczepańcowa, Kopytowa, Draganowa, Bóbrka, Kobylany, Łęki Strzyżowskie, Krościenko Wyżne, Jedlicze, Dobieszyn, Piotrówka, Chlebna. Osuwiska Osuwiska są na Podkarpaciu zjawiskiem bardzo częstym. Zasięg ich oddziaływania jest bardzo ograniczony, nieraz do kilkudziesięciu metrów kwadratowych. Często zagraża obiektom budowlanym. Występują lokalnie i związane są najczęściej z podcięciem skarp przez drogi lub budowę budynków, a w ostatnich latach powodowane są przez płytkie wody stokowe i wycinanie lasów. Na obszarze powiatu gminami najbardziej narażonymi na procesy osuwiskowe są przede wszystkim gminy położone na południu: Chorkówka, Dukla, Rymanów oraz północy: Korczyna. Gminy w środkowej części powiatu są mniej narażone na ruchy osuwiskowe.. Gmina Dukla została zaliczona w województwie do gmin o największych szkodach budowlanych spowodowanych procesami osuwiskowymi w 2000 roku. Huragany Huragany, określane są jako wiatry wiejące z prędkością powyżej 35 m/s (12 w skali Beauforta), występują w województwie podkarpackim sporadycznie. Odmianą huraganów w 42 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Polsce są występujące sporadycznie trąby powietrzne o zasięgu oddziaływania kilkudziesięciu metrów i na długości do kilku ilometrów. Huragany według wieloletnich obserwacji stacji synoptycznych mogą występować w całym obszarze przygranicznym do linii Bielsko-Biała – Rabka – Nowy Sącz – Przemyśl. Szczególną formą huraganu są wiatry halne wiejące z południa. Gradobicia Gradobicia, czyli intensywne opady gradu najczęściej w połączeniu z burzami, także występują sporadycznie powodując skutki klęski żywiołowej na obszarach do 1 km2. Zjawiska te w ostatnich latach nasilają się w okresie letnim. Susze Cały teren kraju ulega stopniowemu przesuszaniu poprzez zmniejszanie naturalnej retencyjności zlewni oraz obniżaniu się poziomów zwierciadeł wód podziemnych oraz zmian klimatu. To zagrożenie w powiecie krośnieńskim nie jest tak istotne jak dla innych rejonów Polski. Trzęsienia ziemi Trzęsienia ziemi praktycznie nie występują, ale mogą dotyczyć obszarów pansejsmicznych Karpat. Najbliżej powiatu zanotowano trzęsienie ziemi w latach 80 o sile 2 w skali Richtera w okolicach Krynicy. Pożary Pożary, szczególnie lasów i łąk są zjawiskiem częstym, a równocześnie bardzo zróżnicowanym w zasięgu i konsekwencjach. Szczególnie nasilają się w okresie wiosennego wypalania traw, a także w okresach letnich (susza), co wiąże się z niską świadomością ekologiczną społeczeństwa. Lasy na obszarze powiatu znajdują się w III kat. Zagrożenia pożarowego. 4.5.3. Elekromagnetyczne promieniowanie niejonizujące Wszystkie urządzenia elektryczne, w tym napowietrzne linie przesyłowe wytwarzają w swoim otoczeniu pola elektromagnetyczne. W zależności od zakresu częstotliwości, pola elektromagnetyczne wytwarzają elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące (1-1016 Hz) oraz promieniowanie jonizujące (1016_ 1022 Hz; ultrafiolet, promieniowanie X oraz gamma). Źródłem promieniowania niejonizującego są systemy przesyłowe energii elektrycznej, stacje nadawcze radiowe, telewizyjne, telefonii komórkowej, medyczne urządzenia diagnostyczne i terapeutyczne i gospodarstwa domowego (kuchenki mikrofalowe). 43 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Ochrona ludzi i środowiska przed niejonizującym promieniowaniem elektromagnetycznym uregulowana jest przepisami: ochrony przed promieniowaniem, zagospodarowania przestrzennego, bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisami sanitarnymi Linie energetyczne Energia elektryczna stanowi jedno z głównych mediów potrzebnych współczesnemu człowiekowi w celu zaspokojenia potrzeb bytowych warunkujących odpowiedni standard życia. Dostarczanie energii ze źródeł zasilania do odbiorcy wymaga przesyłu niejednokrotnie na znaczne odległości. Poza obszarami zurbanizowanymi odbywa się to, głównie systemem linii i stacji redukcyjnych napowietrznych Obszar otaczający źródło pola elektromagnetycznego, jakim są linie energetyczne musi być objęty strefami ochronnymi, ze względu na występowanie podwyższonego poziomu natężenia pola elektromagnetycznego. Pole to o częstotliwości 50 Hz i przy natężeniu powyżej 1 kV/m, poprzez swoją składową elektryczną ma niekorzystny wpływ na organizmy żywe. Miarą pośrednią oddziaływania pola jest prąd pojemnościowy, płynący przez ciało człowieka do ziemi. Ustalona, bezpieczna wartość tego prądu przy dotykaniu elementów metalowych, pojazdów ogrodzeń i innych przedmiotów usytuowanych w pobliżu urządzenia elektrycznego nie powinna przekraczać 4 mA. Dla zachowania wyżej podanych wartości wyznaczone zostały odpowiednimi przepisami szerokości stref ochronnych. Są to : Strefa ochronna I ˚ - stopnia - określa się nią obszar między skrajnymi przewodami linii i wyznacza ją rozpiętość ramion słupa, natężenie pola elektromagnetycznego w strefie wynosi powyżej 10 kV /m Strefa II ˚ stopnia liczona jest od skrajnego przewodu i jest uzależniona od napięcia linii, natężenie pola elektromagnetycznego w tej strefie wynosi od 10 do 1 kV/m. Linie i stacje napowietrzne są postrzegane jako elementy nieharmonizujące z krajobrazem zarówno naturalnym jak i zurbanizowanym., zaś strefy ochronne są obszarami ograniczonego użytkowania i zagospodarowania terenu. Dotyczy to lokalizacji obiektów kubaturowych przeznaczonych na stały pobyt ludzi i zalesień w pobliżu linii. Sposób gospodarowania w obrębie stref ochronnych jest określony przez Polskie Normy, wytyczne projektowania i eksploatacji urządzeń elektrycznych oraz przepisy branżowe. 44 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. W powiecie krośnieńskim przesyłowy układ napowietrzny stanowią linie o napięciu 400 i 220 kV doprowadzające napięcie z elektrowni i krajowego systemu zasilania do węzła energetycznego najwyższych na wysokie napięcie zlokalizowanego w Iskrzyni. Główne linie przesyłowe 400 kV w powiecie to linie relacji: Widełka - Iskrzynia Iskrzynia – Słowacja System rozdzielczy wysokiego napięcia tworzą układy linii 110 kV zasilające stacje redukcyjne wysokiego na średnie napięcie. Stacje nadawcze radiowo telewizyjne Z punktu widzenia ochrony środowiska i ludzi istotne znaczenie mają urządzenia radiolokacji rozsiewczej, stacje nadawcze radiowo-telewizyjne, telefonii komórkowej, które emitują do środowiska fale elektromagnetyczne o wysokiej częstotliwości, w postaci radiofal o częstotliwości od 0,1 – 300 MHz i mikrofal od 300 do 300 000 MHz. Radiowo-Telewizyjne Centrum Nadawcze w powiecie krośnieńskim zlokalizowane jest na Suchej Górze w Czarnorzekach (Gmina Korczyna). Wyposażone jest w urządzenia nadawczo – odbiorcze o dużej mocy, a tym samym zasięgi występowania pól elektromagnetycznych o wartościach wyższych od dopuszczalnych (tab. nr 12). Tab. nr 12 Radiowo-telewizyjne centra nadawcze Lokalizacja Program ERP (równoważna moc promieniowana izotopowo) [W] Wyszczególnienie Sucha Góra RTCN TP EMITEL, Kraków TVP-2 70 0000 Czarnorzeki gm. Korczyna ul. Wadowicka 8 W Sucha Góra RTCN TP EMITEL, Kraków TVP-1 10 0000 Czarnorzeki gm. Korczyna ul.Wadowicka 8 W Źródło: „Program Ochrony Środowiska dla Województwa Podkarpackiego”, 2002 r. Inne źródła promieniowania tj. radiowo – telewizyjne przekaźnikowe przedstawia tabela nr 13. 45 stacje nadawcze i PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Tab. nr 13 Radiowo – telewizyjne stacje nadawcze i przekaźnikowe Program ERP (równoważna moc promieniowana izotopowo) [ W] SAT 1 000 Fakty 100 Fara 1 000 RM 10 000 PR 2 120 000 REGION 120 000 PR 3 120 000 L.p. Lokalizacja 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Sucha Góra - Czarnorzeki gm. Korczyna Sucha Góra - Czarnorzeki gm. Korczyna Sucha Góra - Czarnorzeki gm. Korczyna Sucha Góra - Czarnorzeki gm. Korczyna Sucha Góra – Czarnorzeki gm. Korczyna Sucha Góra – Czarnorzeki gm. Korczyna Sucha Góra k/ Krosna Operator RSTV. Radom ul Chorzowska Fakty, Krosno ul. Lewakowskiego 31 Fara, Przemyśl ul. Grodzka 11 1MARYJA, Warszawa ul. Piesza TP EMITEL, Kraków ul. Wadowicka 8 W TP EMITEL, Kraków ul. Wadowicka 8 W TP EMITEL, Kraków ul. Wadowicka 8 W TP EMITEL, Kraków ul. Wadowicka 8 W TP EMITEL, Kraków ul. Wadowicka 8 W MAKS, Jasło ul. Ujejskiego 8 TP EMITEL, Kraków ul. Wadowicka 8 W Sucha Góra – Czarnorzeki RMF 120 000 gm. Korczyna 9. Sucha Góra - Czarnorzeki Bieszczady 10 000 gm. Korczyna 10. Sucha Góra - Czarnorzeki FAN 100 gm. Korczyna 11. Sucha Góra - Czarnorzeki ZET 30 000 gm. Korczyna Źródło: „Program Ochrony Środowiska dla Województwa Podkarpackiego” 8. Nadzór i kontrolę nad w/w źródłami sprawuje Urząd Regulacji Telekomunikacji I Poczty Podkarpacki Oddział w Rzeszowie oraz Wojewódzki Organ Ochrony Środowiska (zgodnie z ustawą z dn. 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska). Urządzenia nadawcze wypromieniowują do otoczenia energię elektromagnetyczną. Energia ta nie ma właściwości jonizacji cząstek materii, może jednak wywoływać w otaczającej materii więc również w organizmach żywych przepływ prądów elektrycznych. powodujących zakłócenia działania układu nerwowego i układu krążenia. W związku z występowaniem potencjalnego zagrożenia, wywołanego przez przebywanie w obszarze oddziaływania silnych pól elektromagnetycznych, występujących w otoczeniu anten nadawczych, zostały ustalone przepisy ochrony przed promieniowaniem. Mają one na celu zapewnienie odpowiedniej separacji przestrzennej pomiędzy miejscem przebywania ludzi a obszarami o wysokim poziomie natężenia pól elektromagnetycznych. 46 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Poziomy promieniowania elektromagnetycznego dla częstotliwości > 300 MHz wyrażane są w średniej wartości strumienia energii. Dopuszczalna wartość graniczna wynosi 0,1 W/m2 . W obszarach o wartościach natężenia pola lub gęstości mocy osiągającej lub przekraczającej powyższe wartości nie dopuszcza się przebywania ludności, poza osobami zatrudnionymi przy użytkowaniu źródeł pól. Urządzenia nadawcze ze względu na emitowane do otoczenia elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego zaliczane są do inwestycji wymagających sporządzania raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko. Stacje bazowe telefonii komórkowej są obecnie najbardziej rozpowszechnionym rodzajem obiektów radiokomunikacyjnym. W otoczeniu typowych stacji bazowych telefonii komórkowych GSM pola elektromagnetyczne o wartościach wyższych od dopuszczalnych występują nie dalej niż kilkadziesiąt metrów od samych anten i na wysokości ich zainstalowania. 4.5.4. Zanieczyszczenia transgraniczne Południowa granica powiatu na odcinku około 34 km jest granicą państwową ze Słowacją. W związku z tym na terenie powiatu na stan środowiska mogą mieć wpływ zanieczyszczenia transgraniczne. Wpływ zanieczyszczeń transgranicznych na stan lasów Lasy w powiecie przylegające do granicy ze Słowacją leżą w przyrodniczno-leśnej Krainie Karpackiej. Występują tu liczne drzewostany w różnym stopniu narażone na negatywne skutki oddziaływania transgranicznych zanieczyszczeń powietrza. Zanieczyszczenia te wpływają ujemnie na aparat asymilacyjny drzew. Najbardziej wrażliwe na skutki oddziaływania zanieczyszczeń przemysłowych są gatunki drzew iglastych: sosna, świerk, jodła. Gatunki liściaste m.in. buk, brzoza są znacznie mniej wrażliwe na negatywne skutki oddziaływania zanieczyszczeń atmosferycznych. Głównym źródłem informacji na temat zmian stanu zdrowotnego lasów na wskutek m.in. zanieczyszczeń transgranicznych Polski są badania prowadzone w ramach monitoringu lasów. W wyniku badań (PIOŚ,1998) przy granicy ze Słowacją nie stwierdzono klas skrajnych tj. klas 0 – bez uszkodzeń oraz klas 3 - dużych uszkodzeń i klas 4 - drzew martwych. Zagadnienia transgranicznego przenoszenia zanieczyszczeń atmosferycznych oraz skutków jakie te procesy wywołują między innymi w drzewostanach usytuowanych po 47 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. obydwu stronach granic Polska – Słowacja, są ważne w ogólnej ocenie stopnia zmian w środowisku przyrodniczym terenu. Jednak w obecnym etapie rozpoznania dotyczącym zasięgów rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń głównie z wysokich emitorów w pasie przygranicznym, nie można wskazać konkretnych źródeł emisji oddziaływujących niekorzystnie na stan drzewostanów leśnych. Zagadnienie to wymaga szczegółowych studiów, wieloletnich obserwacji i badań obydwu państw. Transgraniczne zanieczyszczenia powietrza Analiza kierunków przeważających wiatrów dla obszaru przygranicznego nie wskazuje jednoznacznie na zwiększony napływ zanieczyszczeń. Wskazuje na to stan lasów po stronie polskiej (nie dysponujemy dokładnymi danymi odnośnie źródeł zanieczyszczeń powietrza z terenu Słowacji). Nie można jednak wykluczyć, ze emitowane zanieczyszczenia przemysłowe z obszarów uprzemysłowionych po obu stronach granicy transportowane na dużych wysokościach mogą mieć wpływ na imisję. Odpowiedź mogłyby dać wyniki badań przemieszczania się mas powietrza na dużych wysokościach, połączone z badaniami emisji i imisji . Wykonywany pomiar rozkładu stężeń średniorocznych, mierzonych na stanowiskach monitoringowych zanieczyszczeń powietrza pokazuje, że w rejonach przygranicznych ze Słowacją w zakresie dwutlenku siarki i dwutlenku azotu oraz pyłu zawieszonego w roku 2001 zanotowano najniższe stężenia. W ostatnich latach sukcesywnie obserwuje się spadek podstawowych zanieczyszczeń, co ma wpływ na zmniejszenie rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń trangranicznych, ze względu na minimalne wskaźniki zanieczyszczeń powietrza w powiecie oraz na różę wiatrów. Do takiego stanu przyczyniły się likwidacje niektórych zakładów przemysłowych, kotłowni węglowych, modernizacje dużych kotłowni i instalowanie urządzeń do redukcji zanieczyszczeń. Transgraniczne zanieczyszczenia wód Ze względu na ukształtowanie terenu, granica państwowa biegnie wododziałem nie występuje bezpośrednie transgranicze zagrożenie zanieczyszczenia wód powierzchniowych. W pasie przygranicznym znajdują się Główne Zbiornik Wód Podziemnych, w tym również zbiorniki wód mineralnych. Wody te są potencjalnie narażone na zanieczyszczenia i 48 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. zmiany stosunków wodnych. Stan czystości wód podziemnych na terenie powiatu jest dobry. Na terenie przygranicznym po obu stronach granicy nie występują większe ośrodki przemysłowe wpływające na zanieczyszczenia zbiorników wód podziemnych. Szczególne zagrożenia środowiska i klęski żywiołowe. Szczególne zagrożenia środowiska i klęski żywiołowe są wywoływane zjawiskami naturalnymi lub powstają na wskutek awarii czy katastrof. W znacznej mierze ich skutki wiążą się z rejonami ich zaistnienia lecz mogą mieć miejsce sytuacje, że ich skutki mogą zostać przeniesione na terytoria krajów sąsiedniego. Dotyczy to powodzi na rzekach granicznych, a także kolizji przy przewozie ładunków niebezpiecznych oraz awarii w zakładach przemysłu chemicznego, czy nawet elektrowni jądrowych. Powodzie Ze względu na przebieg granicy ze Słowacją (granica biegnie wododziałem) zagrożenie powodziowe na rzekach przygranicznych powiatu krośnieńskiego wystąpić może tylko w przypadku bardzo dużych opadów atmosferycznych w rejonie granicy. Przewozy ładunków niebezpiecznych Na głównych trasach drogowych powiatu mają miejsca przewozy ładunków niebezpiecznych. Obecny układ tranzytowy nie odznacza się odpowiednią zdolnością przewozową, składają się na to nie modernizowane drogi o niskich parametrach oraz nie wystarczająco nowoczesne przejścia graniczne. Mogą więc zaistnieć kolizje połączone z uwolnieniem się niebezpiecznych ładunków, które z kolei mogą spowodować lokalne skażenie środowiska oraz zagrażać zdrowiu ludzi. Na terenie powiatu potencjalne takie miejsca to odcinki dróg: droga krajowa Nr 28 relacji: Wadowice – Nowy Sącz – Gorlice – Jasło – Krosno – Sanok – Przemyśl – granica państwa, droga krajowa Nr 9 (S-19) - dla międzynarodowego ruchu towarowego i osobowego) relacji: Kuźmina Białostocka – Białystok – Lublin – Rzeszów – Barwinek – granica państwa z istniejącym przejściem granicznym drogowym Barwinek – Wyżny Komarnik. Awarie w zakładach przemysłowych W obszarze przygranicznym funkcjonują obiekty, w których awarie mogą spowodować nadzwyczajne zagrożenia środowiska, po stronie polskiej są to rafinerie ropy naftowej w 49 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Jedliczu, rurociągi ropy i gazu ziemnego. Awarie w tych zakładach mogą mieć charakter lokalny lub ponadlokalny. Ze strony słowackiej potencjalne zagrożenie stanowić mogą awarie elektrowni atomowych. Zagrożenie biologiczne Zagrożenie bezpieczeństwa biologicznego wiąże się głównie z nieznanymi skutkami stosowania biotechnologii i wykorzystywaniem organizmów genetycznie zmodyfikowanych (GMO). Organem administracji rządowej właściwym do spraw GMO jest Minister Środowiska. Kontrolę przestrzegania przepisów ustawy na wniosek Ministra Środowiska sprawują organy administracji celnej w zakresie kontroli legalnego obrotu GMO. Na terenie powiatu krośnieńskiego Urzędami Celnymi właściwymi do przywozu i wywozu produktów GMO jest Oddział Celny w Barwinku – przejście graniczne, drogowe – kod identyfikacyjny – 100 200. 5. Techniczna infrastruktura ochrony środowiska. 5.1. Zaopatrzenie w wodę Od końca lat osiemdziesiątych obserwowano tendencję zmniejszania poborów i zużycia wody przez przemysł, rolnictwo i gospodarkę komunalną. Zjawisko to, dotyczące zarówno całego kraju jak i powiatu krośnieńskiego spowodowane było wymuszonymi gospodarką rynkową zmianami strukturalnymi w przemyśle oraz racjonalizacją zużycia wody spowodowaną wzrostem jej cen. Obecnie kształtuje się ono na poziomie z połowy lat 70tych. Głównym źródłem zaopatrzenia w wodę ludności powiatu są zasoby wód powierzchniowych (zlewnie rzek: Sanu, Wisłoka i Wisłoki). Główne ujęcia wód powierzchniowych zaopatrujacych mieszkańców w wodę to ujęcia: – na Wisłoku w Iskrzyni (wydajność ujęcia Q= 10 500,0 m3/d) – na Jasiołce w Szczepańcowej, ZUW w Szczepańcowej jest najstarszym zakładem wodociągowym wybudowanym w latach 1938 – 1939. Woda pobierana jest z ujęcia brzegowego na Jasiołce (wydajność ujęcia Q= 7 000,0 m3/d). Zaopatruje część gminy Jedlicze. – na zbiorniku Besko w Sieniawie (wydajność ujęcia Q= 36 288,0 m3/d). Magistrala wodociągowa 500 mm z ujęcia w Sieniawie zaopatruje w wodę gminy: 50 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Rymanów (Rymanów, Rymanów Zdrój, Posada Górna, Deszno, Klimkówka, Sieniawa, Głębokie) Iwonicz Zdrój (Iwonicz i Iwonicz Zdrój), Miejsce Piastowe (Miejsce Piastowe, Łężany, Głowienka, Wrocanka), Jedlicze (część wsi Potok), część gminy Korczyna, Wojaszówka (Odrzykoń). Z ujęć źródliskowych korzystają mieszkańcy m.in. gmin: Korczyna (ujęcie źródliskowe na potoku Morcinek w Korczynie Podzamcze), Wojaszówka (Łączki Jagielońskie), Chorkówka (ujęcie na potoku Czarny Staw) i Dukla. W gminie Dukla systemem wodociągowym objętych jest 75 % mieszkańców miasta i ok. 40% wsi. Wodociąg miejski zasilany jest z ujęcia na potoku Chyrowskim i potoku bez nazwy. Ujęcie to dysponuje zasobami eksploatacyjnymi znacznie przewyższającymi zapotrzebowanie Dukli o wyd. max. 912 m3/d ale okresowo dostarcza za mało wody i wymaga modernizacji. Z ujęć wód podziemnych korzystają też mieszkańcy m.in. z gminy Wojaszówka (ujęcie w Bajdach – 45 m3/d), z gminy Korczyna (studnie 4 głębinowe Korczyna Podzamcze o wyd. max. 180 m3/d) oraz większość miejscowości z gminy Chorkówka (studnie głębinowe w Szczepańcowej). Mieszkańcy powiatu oprócz wodociągów gminnych, korzystają z wodociągów należących do „Spółek Wodnych” m. in. w gminie Dukla, Rymanów, Wojaszówka, Korczyna (8 spółek wodnych) oraz własnych ujęć grawitacyjnych zlokalizowanych na potokach, a także z indywidualnych studni kopanych. Wodociągi grawitacyjne charakteryzują się sezonową zmiennością wydajności ujęć. Jakość wody jest rzadko badana, lecz panuje powszechna opinia, że jest bardzo dobra. Przekonanie to wynika z faktu, że ujęcia tego typu znajdują się na terenach leśnych i nie narażone są na zanieczyszczenia. Większość zasobów wód podziemnych nadaje się do bezpośredniego wykorzystania na cele gospodarcze, a na cele konsumpcyjne po zastosowaniu uzdatniania, (usuwanie naturalnych pierwiastków, jak żelazo i mangan). Studnie kopane na obszarze powiatu krośnieńskiego są jeszcze nadal znaczącym źródłem zaopatrzenia ludności w wodę, szczególnie na terenach wiejskch. Średni wskaźnik zużycia wody z wodociągów na potrzeby ludności na 1 km2 w powiecie krośnieńskim w 2001 roku wynosił 9,5m3 (Rocznik Statystyczny Województwa Podkarpackiego), przy czym najwyższy był w mieście Iwonicz Zdrój (32,9 m 3) i Dukli (21,2 m3), najniższy w gminie Jedlicze (1,3 m3). Najdłuższa sieć wodociągowa funkcjonuje w gminie Dukla. 51 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Tab. nr 14 Sposób zaopatrzenie mieszkańców powiatu w wodę. Miasto/gmina 1 2 Dł.sieci Podłącz. % wodoci Budynk. udział ągowej do sieci gosp. (km) wodoc. korzyst. (szt.) z wodoc. Źródło zaopatrzenia (m3/d) 3 - ujęcie głębinowe w Szczepańcowej – zakup wody w MPGK Krosno – 122 m3/d - ujęcie źródliskowe (potok Czarny Staw)– wyd: 65 m3/d - prywatne wodociągi grawitacyjne - studnie kopane 2. Miasto - ujęcie źródliskowe (potok i gmina Dukla Chyrowski i bez nazwy) wyd: 912,0 m3/d - ujęcia źródliskowe lokalne – brak danych - studnie kopane 3. Miasto - zakup wody z MPGK Krosno i gmina – 596 m3/d (Iwonicz Zdrój i Iwonicz Zdrój Iwonicz) - ujęcie powierzchniowe na rz. Iwonka - wyd: 432 m3/d - prywatne wodociągi grawitacyjne - studnie kopane 4. Miasto i - zakup wody w MPGK gmina Krosno – 442 m3/d (Krosno Jedlicze Jedlicze, Dobieszyn, Potok) 5. Gmina - ujęcie źródliskowe (na Korczyna potoku Morcinek –103 m3/d) - ujęcie głębinowe 4 studnie o wyd. max. 180 m3/d - zakup wody w MPGK Krosno- 195 m3/d - wodociągi spółek wodnych - prywatne wodociągi grawitacyjne - studnie kopane 6. Gmina - zakup wody z MPGK Krosno Krościenko – 195 m3/d Wyżne - studnie kopane Zapotrz wg. obow norm (m3/d) Zużycie wody z wod. w gosp. dom. m3/mk/d 4 5 6 7 8 62,1 1462 45 2003,2 0,014 120,2 1737 40 2647,5 0,094 23,6 862 31 1694,9 0,101 22,7 530 14 2348,7 0,037 66 460 17 1627,9 0,027 8,5 579 46 768,9 0,038 1. Gmina Chorkówka 52 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. 1 2 7. Gmina Miejsce Piastowe 8. Miasto i gmina Rymanów 9. Gmina Wojaszówka 3 - zakup wody w MPGK Krosno – 260 m3/d (M. Piastowe, Łężany, Głowienka, Wrocanka 2/3) - prywatne wodociągi grawitacyjne - studnie kopane - zakup wody z MPGK Krosno – 328 m3/d (Rymanów, Klimkówka, Sieniawa, Głębokie, Rym. Zdr.) - ujęcia źródliskowe lokalne – brak danych (spółka wodna – Posada Grn. - wodociągi lokalne prywatne - studnie kopane - ujęcie głębinowe – wyd: 45 m3/d (Bajdy) - ujęcie źródliskowe wyd: brak danych (Łączki J.) - zakup wody z MPGK Krosno – 23 m3/d 4 5 6 7 8 40,8 1140 34 2062,0 0,019 70,4 1122 28 2470,6 0,059 40,7 382 16 1412,7 0,028 Źródło: Urzędy Gmin, MPGK w Krośnie, ZGK w Iwoniczu Zdroju, PGK i M w Jedliczu, MPGK i M w Dukli, Spółki Wodne, Rocznik statystyczny - 2002r. W ostatnich latach zmniejszyło się zapotrzebowanie na budowę nowych sieci wodociągowych i ujęć wody na rzecz modernizacji istniejących urządzeń i obiektów oraz i budowę sieci i obiektów kanalizacyjnych W powiecie krośnieńskim jest wiele miejscowości gdzie występuje problem z zaopatrzeniem ludności w wodę. 5.2. Kanalizacja i oczyszczanie ścieków. 5.2.1. System kanalizacyjny Wg danych gmin (dane z 2002 r.) w powiecie krośnieńskim łączna długość kanalizacji wynosiła 560,9 km, z tego na kanalizację sanitarną przypadało 550,7 km a na ogólnospławną 10,2 km. Kanalizacją objętych jest 42 295 osób tj. ok. 38 % mieszkańców powiatu. Najdłuższą siecią kanalizacyjną i ilością osób korzystających z tej sieci dysponuje gmina Miejsce Piastowe. Długość sieci kanalizacyjnej w układzie gmina, miejscowość przedstawia tabela nr 15. 53 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Ryc. 3 Procentowy udział mieszkańców powiatu objętych systemem kanalizacji i oczyszczania ścieków. 38,00 62,00 tereny objęte systemem kanalizacji tereny poza systemem kanalizacji i oczyszczania ścieków 5.2.2. Oczyszczalnie ścieków Na terenie powiatu krośnieńskiego wg stanu na koniec 2002 roku, funkcjonuje 8 mechaniczno-biologicznych oczyszczalni ścieków: 4 w miastach (Dukli, Iwoniczu Zdroju, Jedliczu, Rymanowie) i 4 na obszarach wiejskich (Chorkówce, Iwoniczu, Ustrobnej i Wojaszówce). Informacje o stanie istniejącym oczyszczalni ścieków w powiecie krośnieńskim przedstawia tabela nr 16. Oczyszczalnie mają łączną przepustowość 6761 m3/dobę. Obsługują ok. 50 % mieszkańców objętych systemem kanalizacji. Pozostała część mieszkańców obsługiwana jest przez oczyszczalnię ścieków w Krośnie. W powiecie oczyszczalnię o największej przepustowości posiada gmina Rymanów. Oczyszczalnia ścieków we wsi Iwonicz zostanie do końca roku 2003 wyłączona z eksploatacji. Ścieki z terenu, który obsługiwała zostaną podłączone do oczyszczalni w Krośnie. Odbiorcą ścieków z oczyszczalni powiatu krośnieńskiego są rzeki: Jasiołka, Wisłok, Tabor oraz potoki: Iwoniczanka, Boberka. Według danych WIOŚ szacuje się, że w 2002 roku w powiecie krośnieńskim wprowadzono do wód powierzchniowych siecią kanalizacyjną ogółem 1111,5 tys. m3 ścieków, tj. o 15 % więcej niż w 2001 roku. W ściekach innych niż komunalne, odprowadzanych w sposób zorganizowany do wód powierzchniowych w powiecie krośnieńskim, dominują ścieki z Rafinerii Nafty „Jedlicze” S.A. w Jedliczu, oczyszczone na zakładowej mechaniczno-chemicznej oczyszczalni ścieków. 54 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Eksploatacją zakładowej sieci kanalizacyjnej oraz oczyszczalni ścieków zajmuje się Spółka „Raf-Ekologia”. W 2002 roku z oczyszczalni odprowadzono do rzeki Jasiołki 709,2 tys.m3 ścieków. Badania kontrolne ścieków oczyszczonych wykonane w 2002 roku wykazały, że spełniają one warunki pozwolenia wodnoprawnego. W ostatnich latach na terenie gmin powiatu krośnieńskiego prowadzone są intensywnie prace projektowo – realizacyjne związane z prawidłowym rozwiązywaniem gospodarki wodnej i ściekowej. W gminie Chorkówka kontynuuje się budowę sieci kanalizacyjnej-przesyłowej do oczyszczalni w Krośnie, w gminie Dukla prowadzi się prace przy zakończeniu kanalizacji w Cergowej, w gminie Jedlicze przewiduje się zakończenie realizacji kanalizacji w Potoku i mieście Jedliczu, w gminie Rymanów przewiduje się zakończenie kanalizacji w Klimkówce. 55 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Tab. nr 15 System kanalizacyjny gmin w powiecie krośnieńskim Gmina/ miejscowość Liczba mieszkańców korzystających z systemu % udział mieszkańców korzyst. z systemu kan. do ogólnej liczby mieszk. Długość sieci kanalizacyjnej (km) ogółem sanitarnej ogólnospławn ej 1 2 3 4 5 6 Gmina Chorkówka 1645 12,7 28,2 28,2 - Chorkówka Zręcin Świerzowa Polska 160 1425 60 20,4 70 3,1 3,2 23 2,0 3,2 23 2,0 - Miasto i gmina Dukla 3221 18,9 25,3 20,8 4,5 Dukla, Nadole, Cergowa, 3221 76 25,3 20,8 4,5 Gmina Iwonicz Zdrój 3218 29,3 24,5 21,3 3,2 Iwonicz Iwonicz Zdrój Lubatowa Lubatówka 280 1829 125 1014 6,6 95 3,5 92 1,0 10,5 2,1 10,9 1,0 7,3 2,1 10,9 3,2 - Gmina Jedlicze 6208 40 89,9 89,9 - Jedlicze Dobieszyn Potok 4018 1290 900 70 90 70 41,2 14,6 34,1 41,2 14,6 34,1 - Gmina Korczyna 3200 30 48 48 - Korczyna 3200 48,7 48 48 - Lokalizacja oczyszczalni Odległość od oczyszczalni (km) 7 8 Chorkówka Krosno* Krosno* do 8 do 6 Dukla do 4 Iwonicz Iwonicz Zdrój Iwonicz Zdrój Krosno* do 4 do 4 do 15 Jedlicze Jedlicze Jedlicze, Krosno* do 4 do 8 do 10 Krosno* PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. 1 2 3 4 5 6 Gmina Krościenko Wyżne 3360 67 46 46 - Krościenko Wyżne Pustyny 2420 940 60 88 32 14 32 14 - Gmina Miejsce Piastowe 10800 81 165 165 - Miejsce Piastowe, Rogi, Łężany, Targowiska, Głowienka, Wrocanka, Widacz, Zalesie 10800 81,2 165 165 - Gmina Rymanów 7 868 3300 1550 1330 1688 2775 775 487 1513 49,7 70,2 96,5 89,7 89,2 30,5 67 70 51 106,3 103,9 2,4 106,3 103,9 73,6 16,3 6,5 50,8 38 560,8 Rymanów Posada Górana Rymanów Zdrój - Deszno, Klimkówka Gmina Wojaszówka Ustrobna Wojaszówka Odrzykoń Razem powiat (gminy) 42 295 * oczyszczalnia poza terenem powiatu Źródło: Dane Urzędów Gmin (stan na koniec 2002 r.) 57 7 8 Krosno* Krosno* do 10 do 10 Krosno* do 12 2,4 Rymanów do 8 73,6 16,3 6,5 50,8 - Wojaszówka Wojaszówka Krosno* do 4 550,7 10,2 do 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Tab. nr 16 Oczyszczalnie ścieków na terenie powiatu krośnieńskiego. Ilość dopływających ścieków w okresie bezopadowym Ogółem w tym śr./maks. przemysłowych (dm3/d) ( %) Lokalizacja Odbiornik (rzeka, potok) Zlewnia (rzeka) Rodzaj oczyszczalni Miejscowości obsługiwane Liczba obsługiwanych mieszk. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 160 50 11,5-/13 7,7 500 490/720 Brak danych 280 30/35 Brak danych 1954 1210/1412 Brak danych 460/480 Brak danych p. Boberka Jasiołka Krosno* Wisłok San Dukla Jasiołka Iwonicz Iwoniczanka Wisłok Iwonicz Zdrój Iwoniczanka Wisłok Krosno* Wisłok San Jedlicze Jasiołka Wisłoka Krosno* Wisłok San Krosno* Wisłok San Krosno* Wisłok San Chorkówka Gmina Chorkówka Mech.-biolog Chorkówka Zręcin Świerzowa Miasto i gmina Dukla Dukla, Nadole Mech.-biolog Cergowa, Gmina Iwonicz Zdrój Mech.-biolog Iwonicz Iwonicz Zdrój, Mech.-biolog Lubatowa Lubatówka Gmina Jedlicze Jedlicze, Mech.-biolog Dobieszyn, Potok Potok Gmina Korczyna Korczyna Gmina Krościenko Wyżne Krościenko Wyżne, Pustyny 58 Przepustowość dm3/d 1485 3 054 1014 5408 800 3 200 3360 1000 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. 1 2 3 4 5 6 Wojaszówka Ustrobna Wisłok Wisłok San San Gmina Miejsce Piastowe Miejsce Piastowe, Rogi, Łężany, 10 800 Targowiska, Głowienka, Wrocanka, Widacz, Zalesie Gmina Rymanów Mech.-biol. Rymanów, Posada Górana, Rymanów 7 868 Zdrój, Deszno, Klimkówka Gmina Wojaszówka Mech. – biol. Wojaszówka, 487 Mech. – biol. Ustrobna 775 Krosno* Wisłók San Mech. – biol. Krosno* Rymanów Wisłok San Tabor Wisłok Odrzykoń * Oczyszczalnia poza terenem powiatu Źródło :Dane Urzędów Gmin (stan na koniec 2002 r.) 59 1513 7 8 9 2 000 1250/1300 4,9 Brak danych 195 Brak danych 120/132 Brak danych PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. 5.3. Składowiska odpadów stałych i utylizacja odpadów Na terenie powiatu krośnieńskiego funkcjonują dwa składowiska komunalne: w Dukli i w miejscowości Jaszczew, gmina Jedlicze. Składowisko odpadów w Dukli przekazane zostało do eksploatacji w kwietniu 2000 roku. Położone jest w północnej części miasta, poza istniejącą zabudową mieszkaniową. Powierzchnia składowiska wynosi 5,39 ha, a pojemność 330 tys.m3. Na składowisku gromadzone są odpady komunalne z terenu miasta i gminy Dukla oraz gmin: Iwonicz Zdrój, Rymanów, Jasienica Rosielna, Domaradz, Nowy Żmigród, Chorkówka, Krempna, Wiśniowa, Brzozów, Krosno, Haczów, Miejsce Piastowe, Jedlicze, Osiek Jasielski, Jasło, Dębowiec, Tarnowiec, Zarszyn i Sanok. Zarządzającym składowiskiem jest Gospodarka Komunalna i Mieszkaniowa w Dukli Sp. z o.o., prowadzi ewidencję przyjętych odpadów na składowisko oraz wytworzonych na składowisku (odpadów wysegregowanych) na obowiązujących wzorach dokumentów. W 2002 roku przyjęto na składowisko łącznie 7621,5 ton odpadów, a stan ich nagromadzenia na koniec 2002 roku wynosił 21542 tony. Odpady na składowisku są sortowane i zgniatane. Wysortowane odpady magazynowane są w wyznaczonych miejscach. Na wysypisku i w jego sąsiedztwie od roku 2000, prowadzone są okresowe badania mające określenie wpływu składowiska na środowisko. Zakres badań obejmuje: badania bakteriologiczne powietrza i gleb, badania gleb pod kątem zanieczyszczenia metalami ciężkimi oraz badania wód podziemnych. Wskaźniki zanieczyszczeń nie przekraczały poziomów dopuszczalnych. Wysypisko powinno być zmodernizowane w dostosowaniu do wymogów ustawy o odpadach. Składowisko odpadów w Jaszczwi (gmina Jedlicze). Całkowita powierzchnia składowiska wynosi 2,71 ha, z czego teren eksploatowany 1,05 ha. Pojemność składowiska (po zagęszczeniu) ocenia się na 37150 m3. Składowisko posadowione jest na szczelnym podłożu iłowo-gliniastym, uniemożliwiającym przepływ zanieczyszczeń do gruntu i wód podziemnych. Wody odciekowe spod niecki składowiska ujmowane są poprzez sieć drenażową odcieków i odprowadzane do studni zbiorczych. Okresowo, po procesie koagulacji wapnem, odcieki są odpompowywane ze studni i rozdeszczane po złożu. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. W 2002 roku na składowisku zdeponowano 956,71 ton odpadów, natomiast nagromadzenie odpadów na koniec 2002 roku wynosiło 5414 tony (tj. 27070 m3) - po zagęszczeniu odpadów. Składowiskiem zarządza Jedlickie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. w Jedliczu. Na składowisku prowadzona jest ewidencja ilościowa przyjmowanych na składowisko odpadów zgodnie z katalogiem odpadów i obowiązującymi wzorami dokumentów. Przedsiębiorstwo nie prowadzi własnych badań monitoringowych w rejonie składowiska. Na podstawie przeprowadzonego przeglądu ekologicznego składowisko odpadów w miejscowości Jaszczew, w świetle obowiązujących przepisów z zakresu ochrony środowiska przed odpadami, oceniono jako przeznaczone do modernizacji. Zakładowe składowiska odpadów pochodzenia przemysłowego Na terenie Rafinerii Nafty „Jedlicze” S.A zlokalizowane są zakładowe składowiska odpadów pochodzenia przemysłowego – kwaśnych smół porafinacyjnych oraz zużytych sorbentów ilastych. Od kilku lat odpady nie są dostarczane na te składowiska, oba obiekty przeznaczone są do likwidacji i rekultywacji. Składowiska kwaśnych smół porafinacyjnych wykonane są jako dwa obwałowane zbiorniki ziemne o powierzchni 2000 m2. Od 1997 roku ilość zgromadzonych w zbiornikach odpadów sukcesywnie zmniejsza się. W 1997 roku stan nagromadzenia odpadów niebezpiecznych w zbiornikach wynosił 73650 ton, natomiast do końca 2002 roku zmniejszył się do ilości 4299 ton, czyli o 94%. Początkowo kwaśne smoły ze składowisk podlegały utylizacji termicznej, obecnie odpady te odzyskiwane są poprzez neutralizację i utlenianie w instalacji produkcji asfaltozy, użytkowanej przez Spółkę Raf-Ekologia w Jedliczu. W 2002 roku odzyskano w tej instalacji 641,7 ton kwaśnych smół. Składowisko zużytych sorbentów ilastych z regeneracji olejów jest składowiskiem nadpoziomowym, a odpady na nim zgromadzone mają postać hałdy. Odpady ze składowiska przekazywane są także Spółce Raf-Ekologia w Jedliczu celem unieszkodliwienia w instalacji termicznego przekształcania odpadów. Na koniec 2002 roku stan nagromadzenia tych odpadów niebezpiecznych na składowisku wynosił 7095 ton. Instalacja termicznego przekształcania odpadów - Raf-Ekologia Sp. z o.o. w Jedliczu użytkuje powstałą w 1997 roku instalację termicznego przekształcania odpadów, w której poddaje się procesowi spalania odpady własne, Rafinerii „Jedlicze” oraz innych 61 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. wytwórców. Są to odpady stałe, półpłynne i płynne. Instalacja pracuje w ruchu ciągłym i dziennie spalane jest do 30 ton odpadów (głównie niebezpiecznych). Na podstawie prowadzonej ewidencji odpadów ustalono, że w 2002 roku w instalacji unieszkodliwiono ogółem 7845,3 ton odpadów, w tym: - 7203,6 ton odpadów własnych, Rafinerii Jedlicze oraz przyjętych z zewnątrz, - 641,7 ton osadów (ścieków z odwodnienia). 5.4. Urządzenia ochrony powietrza Skuteczność działania urządzeń oczyszczających jest określana jako stopień redukcji zanieczyszczeń i jest wielkością wskazującą jaki procent całkowitej ilości danego zanieczyszczenia wprowadzanego do urządzenia jest w nim zatrzymywany. W ostatnich latach obserwuje się spadek emisji spowodowany przede wszystkim poprzez modernizacje istniejących kotłowni opalanych węglem przez zmianę czynnika grzewczego (np. na gaz, drewno) lub zastosowanie specjalnych urządzeń ograniczających wprowadzenie zanieczyszczeń do atmosfery. Przez urządzenia stosowane do ochrony powietrza przed zanieczyszczeniami w 2002 roku w powiecie krośnieńskim zatrzymano i zneutralizowano 86,8 % pyłów i 70, 1 % gazów. 5.5. Odnawialne źródła energii Produkcja energii „ekologicznie czystej” w źródłach odnawialnych, to jest wykorzystujących naturalne źródła jakimi są: siły wiatru energia spiętrzeń wodnych biogaz wody geotermalne przy racjonalnym wykorzystaniu może być jednym z istotnych komponentów zrównoważonego rozwoju, przynoszącego wymierne efekty ekologiczno- energetyczne. Dostarczanie energii elektrycznej, dla odbiorców jednostkowych lub warunkach lokalnych może odbywać się z siłowni wiatrowych, małych elektrowni wodnych (do 0,5 MW ) lub przy wykorzystaniu biogazu. Uregulowanie sytuacji prawnej osób posiadających i prowadzących energetyczne obiekty wytwórcze, stworzyły warunki do podejmowania 62 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. działań w tym kierunku. Pomimo tego, w stanie istniejącym produkcja energii i wykorzystanie źródeł odnawialnych stanowi znikomy procent bilansu energetycznego. 5.5.1. Siłownie wiatrowe Siłownie wiatrowe na terenie powiatu krośnieńskiego zlokalizowane są we Wróbliku Szlacheckim w gminie Rymanów. Są to dwie siłownie wiatrowe po 0,16 MW o wysokości 30 m każda ,na terenie o pow. 2,0 ha. Siłownie te są własności prywatną i pracują głównie na potrzeby własne inwestorów. Jako jedyne na Podkarpaciu mają podpisaną umowę na sprzedaż wytworzonej energii do sieci państwowej. Najkorzystniejsze warunki dla lokalizacji elektrowni wiatrowych w powiecie są w okolicach Przełęczy Dukielskiej i Rymanowa. 5.5.2. Małe elektrownie wodne Na terenie powiatu jest tylko jedna mała elektrownia wodna zlokalizowana we Wróbliku Szlacheckim gmina Rymanów, o mocy 0,03 MW. 5.5.3. Instalacje wykorzystujące biogaz Na terenie powiatu nie ma instalacji wykorzystujących biogaz. Instalacja taka znajdują się na terenie obiektów Miejskiej Oczyszczalni Ścieków w Krośnie (powiat grodzki). Energia cieplna wykorzystywana jest do ogrzewania obiektów oczyszczalni. 5.5.4. Energia geotermalna W stanie istniejącym na terenie powiatu brak jest urządzeń wykorzystujących energię geotermalną. Dotychczas zbadane i udokumentowane zasoby wód geotermalnych znajdują się w obrębie „zapadliska podkarpackiego”, w rejonie złóż ropy i gazu w południowym rejonie powiatu krośnieńskiego (Rudawka Rymanowska). 5.5.5. Energia promieniowania słonecznego Na terenie powiatu nie wykorzystuje się energii promieniowania do wspomagania ogrzewania budynków użyteczności publicznej, gospodarczych oraz do podgrzewania wody w basenach. 63 budynków jednorodzinnych, PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. 5.5.6. Surowce bioenergetyczne Produkty tradycyjnych upraw rolniczych prowadzonych na obszarze powiatu krośnieńskiego mogą być wykorzystane alternatywnie jako surowce energetyczne, to jest dodatki: etanolu do benzyn silnikowych (z upraw żyta), estrów kwasów nienasyconych do oleju napędowego silników wysokoprężnych (z upraw rzepaku) Możliwości angażowania rolnictwa w produkcję surowców bioenergetycznych występuje między innymi na terenach rolnych położonych w korytarzach rozwoju osadnictwa i koncentracji rozwoju potencjału gospodarczego, gdzie produkcja rolna na cele spożywcze nie jest wskazana ze względu na koncentrację zanieczyszczeń. Do końca 2002 roku na terenie powiatu krośnieńskiego nie prowadzono upraw dla produkcji biopaliw ze względu na brak uregulowań prawnych. 6. Stan środowiska – podsumowanie Stan poszczególnych komponentów środowiska powiatu jest zróżnicowany, jednak na ogół charakteryzuje się mniejszym, w odniesieniu do województwa i kraju stopniem degradacji i zanieczyszczenia. Odnosi się to w szczególności do: wysokiej różnorodności przyrodniczej (krajobrazowej, siedliskowej i gatunkowej), występowania wielu ekosystemów naturalnych i półnaturalnych – m.in. dużych kompleksów leśnych, dolin rzecznych, użytków rolnych, niskiego stopnia zanieczyszczenia gleb i dobrej jakości powietrza. Zachowaniu tych walorów służy m.in.: – mała liczba zakładów przemysłowych o dużej uciążliwości dla środowiska, – stała poprawa infrastruktury służącej ochronie środowiska, – objęcie znacznej części województwa różnymi formami ochrony przyrody i krajobrazu, – niski poziom chemizacji środowiska, – niski stopień urbanizacji i mała gęstość zaludnienia południowej części, – dotychczasowa polityka ochrony środowiska krośnieńskim, 64 prowadzona w powiecie PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. – wysokie, najwyższe w województwie podkarpackim („Rocznik Statystyczny woj. podkarpackiego”, 2002 r.) nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska. Najważniejszymi problemami ochrony środowiska w powiecie wpływającymi na jego stan są: Zbyt mała w stosunku do potrzeb liczba oczyszczalni ścieków (w roku 2002 oczyszczalnie obsługiwały tylko 38 % mieszkańców) Brak sprawnego systemu segregacji, unieszkodliwiania i zagospodarowywania odpadów (w 2002 funkcjonowało tylko 1 składowisko śmieci w Dukli, przyjmujące odpady segregowane) Dysproporcje w rozwoju sieci wodociągowej i kanalizacyjnej Brak obwodnic, zły stan dróg co przy zwiększonej liczbie pojazdów poruszających się po drogach powoduje: – zagrożenia hałasem i wzrost zanieczyszczeń komunikacyjnych, szczególnie na terenach uzdrowisk, miast i terenach zabudowanych, – potencjalne ryzyko poważnych awarii i wypadków w transporcie materiałów niebezpiecznych Duża ilość wyrobów zawierających azbest zainstalowanych na obiektach budowlanych Mała retencja wód w zlewniach, deficyt wód - okresowy brak wody w gospodarstwach, mniej niż połowa ogółu mieszkańców powiatu korzysta z sieci wodociągowej, Zbyt wolno postępujący wzrost świadomości społecznej dotyczącej konieczności gospodarowania w sposób przyjazny dla przyrody i środowiska, co objawia się m. in. dużą ilością dzikich wysypisk śmieci i odprowadzaniem nieoczyszczonych ścieków do potoków, rowów, ziemi) Dokładniejsze omówienie walorów i zagrożeń środowiska zawiera analiza SWOT 65 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. 7. Analiza SWOT 7.1. Czynniki wewnętrzne Słabe strony Mocne strony Stan przyrody i środowiska wysoka różnorodność biologiczna obszaru powiatu (krajobrazowa, ekosystemowa, siedliskowa, gatunkowa i genetyczna), występowanie wielu gatunków i siedlisk rzadkich w skali europejskiej; istnienie sieci obszarów i obiektów chronionych (park narodowy, parki krajobrazowe, rezerwaty i in.) obejmujących znaczną część obszaru powiatu; występowanie dużych, zwartych obszarów leśnych oraz naturalnie ukształtowanych dolin rzecznych; zadowalający stan zdrowotny lasów; niewielkie i stale zmniejszające się zanieczyszczenie powietrza; zadowalający stan czystości rzek; niewielka powierzchnia oraz odsetek gruntów zdewastowanych i zdegradowanych, wymagających rekultywacji i zagospodarowania 0,04 % przy średniej krajowej 0,23%); bardzo niska zawartość metali ciężkich w glebach użytków rolnych; ogólnie niski poziom chemizacji środowiska; rosnąca powierzchnia terenów zalesionych lub pozostawionych do naturalnej sukcesji na gruntach o niskiej przydatności rolniczej; – zaburzenie stosunków wodnych wynikające z wadliwie przeprowadzonej melioracji niektórych obszarów; – obniżanie się poziomu wód gruntowych; – wysoka podatność gleb na czynniki erozyjne; – utrzymujące się zanieczyszczenie i eutrofizacja wód; – zanikanie drobnych zbiorników wodnych oraz bogatych przyrodniczo enklaw śródpolnych; – niska odporność drzewostanów w lasach silnie przekształconych gospodarczo na działanie czynników biotycznych, w szczególności na gradacje owadów; – niedostateczna retencja wód w zlewniach; – zagrożenie rodzimych gatunków flory i fauny przez obce gatunki inwazyjne (np. barszcz Sosnowskiego); – postępująca urbanizacja terenów cennych pod względem przyrodniczym i krajobrazowym; – kolizyjność tras komunikacyjnych z obszarami cennymi przyrodniczo; – brak dostatecznej sieci korytarzy ekologicznych na obszarach pozbawionych kompleksów leśnych; – zaśmiecanie lasów (turystyka, dzikie wysypiska śmieci) dewastacja drobnych zbiorników wodnych na obszarach użytkowanych rolniczo; PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Stan infrastruktury służącej ochronie środowiska duża dynamika rozwoju sieci kanalizacyjnej; istnienie rezerw przepustowości funkcjonujących oczyszczalni ścieków, które umożliwiają rozbudowę systemów kanalizacyjnych i odprowadzanie ścieków do istniejących obiektów; szybki wzrost liczby ludności obsługiwanej przez oczyszczalnie ścieków; zorganizowany system monitoringu stanu środowiska, zorganizowany system ratowniczo-gaśniczy, w tym jednostek ratownictwa chemicznego i ekologicznego do zwalczania skutków pożarów i likwidacji skutków poważnych awarii; istniejący system oceny zagrożenia pożarowego w lasach, zagrożeń biologicznych i sanitarnych; – za mała w stosunku do potrzeb liczba oczyszczalni ścieków (w roku 2002 oczyszczalnie obsługiwały 38 % mieszkańców); – brak sprawnego systemu segregacji, unieszkodliwiania i zagospodarowania odpadów (w roku 2002 tylko 1 wysypisko przyjmowało śmieci segregowane); – niedostateczna liczba prawidłowo urządzonych składowisk odpadów; – duża liczba „dzikich” wysypisk odpadów komunalnych; – niewystarczające wyposażenie służb ratownictwa ekologicznego (straży pożarnej); – niedostateczna ilość urządzeń oczyszczania spalin w ciepłowniach; – ogólnie niski standard i zbyt mała liczba urządzeń ochrony środowiska; – dysproporcje w rozwoju sieci wodociągowej i kanalizacyjnej; – brak infrastruktury przy drogach tranzytowych (miejsca awaryjnego przeładunku materiałów niebezpiecznych) zmniejszającej zagrożenie dla środowiska naturalnego podczas awarii i wypadków w transporcie materiałów niebezpiecznych; Sfera gospodarcza zmniejszająca się ilość wytwarzanych odpadów przemysłowych; – ograniczony dostęp do środków na rozbudowę i modernizację mała ilość wytwarzanych odpadów niebezpiecznych; infrastruktury służącej ochronie środowiska (brak środków na brak przemysłu szczególnie degradującego środowisko, niewielka wkład własny, zapotrzebowanie przekraczające możliwości liczba zakładów szczególnie uciążliwych dla środowiska; dofinansowania zadań); nieagresywna w stosunku do środowiska tradycyjna gospodarka – niedostateczny stan infrastruktury komunikacyjnej (brak rolna, rozwój przyjaznych środowisku przyrodniczemu form elektryfikacji kolei, zły stan dróg, brak obwodnic itp.) przyjaznej gospodarowania; środowisku naturalnemu; 67 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. wdrażanie zasad gospodarki leśnej sprzyjających zachowaniu różnorodności biologicznej, stopniowa „ekologizacja” gospodarki leśnej; korzystne warunki dla rozwoju rolnictwa ekologicznego i integrowanego oraz rozwoju przyjaznych dla środowiska form turystyki korzystne warunki dla rozwoju wykorzystania odnawialnych źródeł energii oraz rosnące zainteresowanie inwestycjami w tym zakresie (energia wiatru, i in.) wyrażające się m.in. budową turbin wiatrowych (gmina Rymanów), upowszechnianiem się stosowania palenisk (pieców co) na drewno, gaz. – wzrost zanieczyszczeń komunikacyjnych, hałasu i wibracji – mała liczba gospodarstw rolnych produkujących „zdrową żywność” (1 gospodarstwo ekologiczne z atestem) – mała liczba zakładów unieszkodliwiania odpadów komunalnych – duża ilość wyrobów zawierających azbest zainstalowanych w obiektach budowlanych; Sfera społeczna rosnące kwalifikacje oraz doświadczenie administracji obszarów – zbyt wolno postępujący wzrost świadomości społecznej chronionych, lasów państwowych oraz kadr ochrony środowiska; dotyczącej konieczności gospodarowania w sposób przyjazny dla powstawanie stowarzyszeń i związków gmin podejmujących wspólne przyrody i środowiska, brak indywidualnych nawyków i postaw działania dla zapewnienia zrównoważonego rozwoju obszarów o prośrodowiskowych (segregacji odpadów, oszczędności wody, wysokich walorach przyrodniczych; nie zaśmiecania lasów etc.); intensywna działalność edukacyjna szkół kształcących profesjonalne – niedostatecznie rozpowszechniona wiedza na temat technicznych kadry ochrony i kształtowania środowiska; i organizacyjnych rozwiązań służących ochronie środowiska działalność edukacyjna prowadzona przez pracowników obszarów (nowe prawo ochrony środowiska, najlepsze dostępne techniki chronionych oraz członków proekologicznych organizacji itp.); pozarządowych (konkursy, wydawnictwa, zajęcia aktywnej edukacji – utrzymujące się kłusownictwo na zwierzynie oraz kłusownictwo terenowej, akcje prośrodowiskowe – sprzątanie świata, dzień ziemi, wędkarskie; etc.) wprowadzanie do programów edukacji formalnej zagadnień ochrony przyrody i środowiska, działalność szkolnych kół zainteresowań i akademickich kół naukowych; upowszechnianie informacji o środowisku i problemach jego ochrony 68 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. w środkach masowego przekazu (prasa, radio, telewizja, internet), wydawnictwach popularnych i specjalistycznych; rosnąca liczba proekologicznych imprez masowych. Sfera prawna i polityczna najwyższe wśród powiatów w inwestycyjne na ochronę środowiska; województwie nakłady – niepełna inwentaryzacja i waloryzacja stanu przyrody powiatu; – niepełny zakres monitoringu stanu środowiska (stanu czystości gleb, częstotliwości badań stanu czystości wód powierzchniowych, stanu czystości powietrza); – niedostateczna ewidencja i monitoring gospodarki odpadami na terenach wiejskich; – brak planów ochrony dla niektórych obszarów chronionych; – mała skuteczność egzekwowania obowiązujących przepisów, zwłaszcza w zakresie gospodarki odpadami; – brak programów ochrony środowiska w niektórych organach samorządu terytorialnego; – tolerancyjny stosunek wymiaru sprawiedliwości do sprawców przestępstw i wykroczeń przeciwko przyrodzie i środowisku; – niedostateczna współpraca z samorządami Słowacji w zakresie wspólnego rozwiązywania problemów ochrony środowiska w rejonach przygranicznych. 69 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. 7.2. Czynniki zewnętrzne Zagrożenia Szanse Sfera prawna i polityczna nowoczesne przepisy ochrony przyrody i środowiska, w tym – brak funduszy na realizację programu Natura 2000, w szczególności przepisy związane z koniecznością wykonywania ocen na wykonywanie planów ochrony, wykonywanie zabiegów oddziaływania inwestycji na środowisko i monitoringu stanu ochronnych, monitoring i dofinansowanie proekologicznych metod środowiska; gospodarowania; wprowadzenie nowych zasad finansowania inwestycji i działań – opóźnienia w przygotowywaniu nowych aktów prawnych i proekologicznych (preferencyjne kredyty, ulgi podatkowe, dotacje przepisów wykonawczych dotyczących ochrony przyrody i z budżetu państwa); środowiska, w tym przepisów wprowadzających system Natura możliwość uzyskiwania dotacji i pożyczek z funduszy krajowych i 2000; zagranicznych na inwestycje zmniejszające uciążliwość gospodarki dla środowiska oraz na rozwój infrastruktury; prawny nakaz opracowywania programów ochrony środowiska przez jednostki administracji samorządowej oraz planów ochrony parków narodowych, krajobrazowych i rezerwatów przyrody; wzrost uspołecznienia procesów podejmowania decyzji mających wpływ na stan środowiska; doskonalenie krajowego systemu formalnej edukacji środowiskowej; wdrożenie instrumentów prawno-ekonomicznych mobilizujących do realizacji inwestycji prośrodowiskowych wynikających ze strategii krajowych oraz przyjętych dokumentów wojewódzkich i samorządowych; Sfera przyrodnicza i społeczno – gospodarcza możliwość objęcia ochroną prawną nowych obiektów – siedlisk i – nasilenie transportu materiałów niebezpiecznych; stanowisk występowania gatunków cennych w skali europejskiej – rosnąca presja turystyczna na obszarach o najcenniejszych 70 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. poprzez wprowadzenie w Polsce systemu Natura 2000; możliwość wzmocnienia systemu ochrony przyrody poprzez utworzenie transgranicznych obszarów chronionych (Transgraniczny Obszar Chroniony Beskid Niski); możliwość wdrożenia programów rolno-środowiskowych UE; możliwość uzyskania zewnętrznego (krajowego i/lub zagranicznego) wsparcia finansowego programów ochrony różnorodności przyrodniczej oraz realizacji programu zalesiania gruntów o niskiej przydatności rolniczej; wspieranie inicjatyw samorządów, organizacji i instytucji zmierzających do uzyskania pomocy finansowej programów UE na rozwój infrastruktury ochrony środowiska; wspieranie inicjatyw podmiotów gospodarczych zmierzających do uzyskania dofinansowania inwestycji eliminujących zagrożenia dla środowiska i wspierających rozwój zrównoważony ze środków krajowych i zagranicznych; skoordynowanie działań prośrodowiskowych na wszystkich szczeblach administracji rządowej i samorządowej; wzrost krajowego i zagranicznego popytu na „zdrową żywność”, bezpieczne dla środowiska formy sportu i rekreacji, turystyki i kontaktu z przyrodą; wzrost krajowego i zagranicznego zainteresowania prowadzeniem badań naukowych na obszarach chronionych. 71 walorach przyrodniczych; PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. 8. Ocena dotychczasowej polityki ochrony środowiska i gospodarki odpadami w powiecie krośnieńskim Działalność w zakresie ochrony środowiska na obszarze powiatu krośnieńskiego obejmowała w pierwszej kolejności wypełnianie zadań własnych powiatu i gmin, określonych przez ustawy szczególne, szczególnie związanych z przygotowaniem gmin do spełnienia wymogów ochrony środowiska w ramach przystosowania się do wejścia do Unii Europejskiej. związanych z nadrobieniem zaległości w dziedzinie ochrony środowiska, zwłaszcza w zakresie poprawy jakości wód (kontynuację budowy sieci kanalizacyjnych) oraz gospodarki odpadami, związanych z gospodarką wodną (budową i modernizacją wodociągów oraz stacji uzdatniania wody oraz regulacją rzek i potoków), związanych z edukacją ekologiczną, w pierwszej kolejności w szkołach (organizowanie imprez takich jak m.in. „Tydzień z ekologią” w mieście i gminie Dukla czy konkursów np. „Nasza zielona ziemia” w gminie Jedlicze), związanych z ochroną powietrza atmosferycznego (modernizacja kotłowni w szkołach podstawowych, gdzie wymieniono kotłownie węglowe na gazowe, Działania w zakresie gospodarki odpadami na obszarze gmin powiatu krośnieńskiego obejmowały w pierwszej kolejności: organizację selektywnej zbiórki odpadów (pomimo ustalenia niskich stawek za gotowość do odbioru odpadów, wiele osób rozwiązywało umowy, nieodpłatna zbiórka odpadów segregowanych i ponoszenie kosztów związanych z ich utylizacją znacznie wpłynęła na zwiększenie liczby zainteresowanych gospodarstw i podmiotów gospodarczych jednak obserwowany jest spadek "jakości" odbieranych odpadów segregowanych, większość z nich nie spełnia wymogów selektywnej zbiórki). zbiórkę i transport odpadów azbestowych (wyroby azbestowo-cementowe w postaci płyt falistych, płaskich prasowanych oraz płytek „karo”, powszechnie stosowane były jako pokrycia dachowe oraz elewacji budynków i obiektów PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. budowlanych), odpady transportowane są na składowisko w Młynach k/Radymna, organizację zbiórki odpadów wielkogabarytowych, odzysku surowców wtórnych m.in. na nowoczesnym składowisku w gminie Dukla, gdzie odzysk surowców wtórnych rozpoczęto w II kwartale 2001 roku dokonując tego systemem ręcznym z odpadów selekcjonowanych „u źródła” , modernizację składowiska odpadów w Dukli edukację ekologiczną w zakresie segregacji odpadów ”u źródła” Działalność starostwa powiatowego w latach 1999-2002 obejmowała działalność statutową, realizowaną zgodnie z przepisami szczególnymi tj.: – wydawanie decyzji – nadzór nad lasami nie stanowiącymi własności Skarbu Państwa, – powołanie Społecznej Straży Rybackiej, dofinansowanie w ramach środków Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przedsięwzięć związanych z gospodarką odpadami, edukacją ekologiczną i propagowanie działań ekologicznych (z założonego w PFOŚ i GW przychodu 150 tys. zł na koniec czerwca wykorzystano około 60% środków – 62,3 tys. zł na wspieranie działań gmin, 27 tys. zł na inne działania) informowanie społeczeństwa, edukacje ekologiczną - współorganizowano różnego rodzaju akcje i konkursy ekologiczne, min. coroczną akcję "Sprzątanie świata", współpracę transgraniczną - współorganizacja międzynarodowej konferencji ekologicznej "Przyroda Beskidu Niskiego - wspólnym bogactwem" w Duplinie (Słowacja). 9. Nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska Nakłady inwestycyjne są to nakłady finansowe lub rzeczowe, których celem jest stworzenie środków trwałych lub ulepszenie (przebudowa, rozbudowa, rekonstrukcja, adaptacja lub modernizacja) istniejących obiektów majątku trwałego, a także nakłady na pierwsze wyposażenie inwestycji. Ostatnie lata, na terenie gmin powiatu krośnieńskiego, przyniosły wzrost nakładów 73 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. inwestycyjnych na ochronę środowiska. Ostatnie publikowane dane statystyczne dotyczą roku 2001 („Rocznik statystyczny Urzędu Statystycznego w Rzeszowie”, 2002 r.). Zgodnie z tymi danymi, w 2001 r. nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska wynosiły 87 092,7 tys. zł, co stanowiło prawie 30 % nakładów inwestycyjnych w województwie podkarpackim. Z tego: środki własne stanowią 30,2% środki z budżetu centralnego stanowią 0%, środki z budżetu wojewódzkiego stanowią 0,3 % środki zagraniczne stanowią 1,1% środki funduszy ekologicznych (pożyczki, kredyty, dotacje) stanowią 60,6 % kredytów i pożyczek krajowych (w tym bankowych) stanowią 1,6%. inne środki (w tym nakłady niesfinansowane) stanowią 6,2%. Podział środków na inwestycje ochrony środowiska, w powiecie przedstawia się następująco: – ochrona powietrza i klimatu 0,66 %, – ochrona wód 13,10 %, z tego: • oczyszczanie ścieków 0%, • kanalizacja 13,10% – gospodarka odpadami 0,64% – pozostałe 85,6% Nakłady inwestycyjne na gospodarkę wodną wynosiły ogółem 5199,0 tys. zł, z tego: środki własne stanowiły 10,7 %, środki z budżetu 26,0 %, środki wojewódzkie 28,0 %, środki zagraniczne stanowią 19,7%, środki z funduszy ekologicznych (kredyty, pożyczki i dotacje) 15,4%, kredyty i pożyczki krajowe 0%, inne środki 0,2% Podział środków na gospodarkę wodną: – ujęcia i doprowadzenia wody: 4,1%, 74 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. – budowa i modernizacja stacji uzdatniania wody 0,5%, – zbiorniki wodne 37,4 %, – regulacja i zabudowa rzek i potoków 58,0%, – obwałowanie przeciwpowodziowe 0%. 10. Zamierzenia inwestycyjne gmin Zamierzenia inwestycyjne gmin w latach 2004 – 2015 przedstawia tabela nr 17 75 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. Tab. nr 17 Zamierzenia inwestycyjne gmin w latach 2004-2015 Koszt przedsięwzięcia w tys. PLN L..p Miasto/ Gmina Rodzaj przedsięwzięcia Jednostka odpowiedzialna Ogółem 1 1. 2. 2 Miasto Dukla Gmina Dukla w latach 20072010 7 4 5 20042006 6 Burmistrz Miasta i Gminy Dukla 300,0 300,0 Wymiana kotłowni węglowych na gazowe UM i Gm., Szkoła Podstawowa, Przychodnia -„- 600,0 600,0 Budowa oczyszczalni ścieków w Dukli -„- 300,0 300,0 Wymiana kotłowni węglowych na gazowe – w Ośrodku Zdrowia w Łękach Dukielskich -„- 50,0 50,0 -„- 330,0 -„- 150,0 -„- 22 500,0 -„- 10 000,0 -„- 60,0 60,0 -„- 16 000,0 8 000,0 -„- 300,0 150,0 3 Rozbudowa sieci wodociągu miejskiego w Dukli Wymiana kotłowni węglowych na gazowe Szkoła Podstawowa w Głojscach i Ośrodku Zdrowia i Domu Ludowym w Iwli i Głojscach Wymiana kotłowni węglowej na olejowa w Ośrodku Zdrowia w Tylawie i Jaśliskach Budowa kanalizacji sanitarnej w Jasionce, Teodorówce, Wietrznie, Równem Budowa oczyszczalni ścieków w Równem o przepustowości 3000m3/d Budowa ktłowni gazowej dla Domu Ludowego w Głojscach Budowa kanalizacji sanitarnej w Łekach Dukielskich, Zboiskach, Iwli, Głojscach i Chyrowej Budowa oczyszczalni ścieków w Tylawie 76 190,0 13 700,0 Źródło finansowania 20102015 8 9 wkład własny, fundusze przedakcesyjne, fundusze strukturalne UE wkład własny, fundusze strukturalne UE wkład własny, fundusze strukturalne UE Termin realizacji 10 2005 2006 2006 -„- 140,0 2007 150,0 -„- 2008 8 800,0 -„- 2008 -„- 2010 -„- 2010 8 000,0 -„- 2013 150,0 -„- 2013 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. 1 3. 4. 2 Gmina Iwonicz Zdrój Miasto Iwonicz Zdrój 3 Budowa oczyszczalni ścieków w Głojscach Budowa oczyszczalni ścieków w Jaśliskach Budowa ujęcia wody w Równem Budowa kanalizacji sanitarnej w Tylawie, Mszanie, Barwinku, Zyndranowej, Daliowej, Szklarach, Posadzie Jaśliskiej, Jaśliskach,Woli Niżnej Budowa sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przyłączami do budynków mieszkalnych i innych w Lubatowej - II etap Modernizacja sieci wodociągowej w Iwoniczu Zdroju Rozdzielenie sieci ogólnospławnej w Iwoniczu Zdroju oraz rozbudowa i modernizacja sieci istniejącej 4 -„-„-„- 5 300,0 300,0 300,0 -„- 12 000 Burmistrz Gminy Iwonicz Zdrój -„- 6 7 9 -„-„-„- 10 2014 2015 2015 wkład własny, fundusze strukturalne UE 2015 2 300,0 wkład własny, środki budżetowe, fundusze strukturalne UE 2006 3 000,0 wkład własny, fundusze strukturalne UE 2015 12 000 Rewaloryzacja i rozbudowa Parku Zdrojowego – przywrócenie funkcji parkowej 6. 7. Miasto Jedlicze Gmina Jedlicze Gmina Chorkówka -„Burmistrz Gminy Jedlicze 445,0 445,0 wkład własny 2004 Kanalizacja sanitarna dzielnicy „Męcinka” -„- 2 464,0 2 464,0 wkład własny, fundusze strukturalne UE 2003 Modernizacja oczyszczalni ścieków w Jedliczu -„- 5 400,0 5 400,0 -„- 2006 -„- 6 800,0 1 800,0 5 000,0 -„- 2015 -„- 7 126,0 5 026,0 2 100,0 wkład własny 2009 Wójt Gminy Chorkówka 3 800,0 3 800,0 wkład własny, fundusze strukturalne UE, SAPARD 2006 Kanalizacja sanitarna dzielnicy „Borek” 5 8 300,0 300,0 300,0 Budowa kanalizacji sanitarnej w Jaszczwi i Moderówce Budowa kanalizacji sanitarnej w m. Żarnowiec, Chlebna Budowa kanalizacji sanitarnej w m. Bóbrka, Machnówka, Zręcin Góra 77 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. 1 2 Gmina Korczyna 8. 9. 10. 11 12 1 Gmina Krościenko Wyżne Gmina Miejsce Piastowe Miasto Rymanów Gmina Rymanów 2 3 Budowa kanalizacji sanitarnej w Gminie Korczyna w miejscowościach: Korczyna, Iskrzynia, Czarnorzeki Budowa kanalizacji sanitarnej gminy Krościenko Wyżne 4 5 6 7 Wójt Gminy Korczyna 6 330,0 3789,0 2551,0 -„- 2 317,14 2317,14 7 000,0 5 000,0 Budowa sieci kanalizacyjnej we wsi Wójt Gminy Targowiska, Zalesie, Rogi, Widacz, Niżna Łąka Miejsce Piastowe Modernizacja i rozbudowa oczyszczalni Burmistrz Gminy ścieków w Rymanowie Rymanów CEL-Centrum Edukacji LokalnejBurmistrz Gminy Transgraniczny, wielofunkcyjny Rozwój Rymanów Obszarów Wiejskich Gminy Rymanów Poprawa atrakcyjności inwestycyjnej i turystycznej okolic Rymanowa poprzez budowę kanalizacji sanitarnej w -„miejscowościach: Ladzin, Milcza, Bzianka, Wróblik Szlachecki, Sieniawa, Głębokie, Poprawa atrakcyjności inwestycyjnej i turystycznej okolic Rymanowa poprzez budowę magistrali sieci wodociągowych -„miejscowościach: Ladzin, Milcza, Bzianka, Wróblik Szlachecki, Sieniawa, Głębokie, Podniesienie atrakcyjności Uzdrowiska Rymanów Zdrój poprzez gospodarcze i -„turystyczne wykorzystanie rzek: Tabor i Czarny Potok (regulacja rzeki Tabor) 3 4 78 8 9 wkład własny, fundusze strukturalne UE, fundusze przedakcesyjjne UE, środki budżetowe, WFOŚ i GW w Rzeszowie wkład własny, fundusze strukturalne UE 10 2006 2015 wkład własny, fundusze strukturalne UE, SAPARD wkład własny, fundusze strukturalne UE 2 000,0 wkład własny, fundusze strukturalne UE 9 200,0 6 100,0 4 000,0 4000,0 5 6 3 100,0 7 8 wkład własny, fundusze strukturalne UE 2015 wkład własny, fundusze strukturalne UE 2007 wkład własny, fundusze strukturalne UE 2015 9 10 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. 13. Budowa kanalizacji sanitarnej miejscowości: Odrzykoń-Głębokie – IV etap Gmina Wojaszówka Budowa kanalizacji sanitarnej miejscowości: Bratkówka i Wojaszówka Wojt Gminy Wojaszówka Źródło: Urzędy Gmin (ankiety) 79 26 523,0 6 159,5 wkład własny, fundusze strukturalne UE wkład własny, fundusze strukturalne UE 2015 2008 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. 11. Materiały źródłowe. 1. „Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce”. wg stanu na 31.10.2001 r. Państwowy Instytut Geologiczny. 2002 r. 2. Dzienniki Urzędowe Województwa Krośnieńskiego do 1998 r. 3. Dzienniki Urzędowe Województwa Podkarpackiego. 1998-2003 r. 4. Geografia fizyczna Polski. J. Kondracki, 1981 r. 5. „Informacja o stanie środowiska w powiecie krośnieńskim”. WIOŚ w Rzeszowie, Delegatura w Jaśle. Jasło 2003 r. 6. Informacja dotycząca znajdujących się na terenie województwa podkarpackiego dołów urobkowych. PGN i G S.A. w Warszawie Oddział Sanocki Zakład Górnictwa Nafty i Gazu. 2003 r. 7. Informacje TP EmiTel Sp. z.o.o Kraków. 2002 r. 8. Informacje pochodzące z ankietyzacji gmin. 9. Informacje Starostwa Powiatowego w Krośnie. 10. Informacje z MPGK w Krośnie, ZGK w Iwoniczu Zdroju, PGK i M w Jedliczu, MPGK i M w Dukli. 11. Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza na terenie województwa podkarpackiego. WIOŚ Rzeszów, 2001. 12. Plan Gospodarowania Odpadami dla Województwa Podkarpackiego. Zarząd Województwa Podkarpackiego. Rzeszów, 2003. 13. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podkarpackiego. Rzeszów, 2002. 14. Program ochrony środowiska dla województwa podkarpackiego. Zarząd Województwa Podkarpackiego. Rzeszów, 2003. 15. Program badań monitoringowych w województwie podkarpackim w 2003. WIOŚ. Rzeszów 2002. 16. Ramowy Program Rozwoju Rolnictwa Ekologicznego na Podkarpaciu na lata 20032006. WFOŚ i GW. Rzeszów październik 2002. 17. Stan gleb użytków rolnych w województwie podkarpackim” Rzeszów, 2002. Stacja Chemiczno Rolnicza Oddział w Rzeszowie. Rzeszów, 2002. 80 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. 18. Stan środowiska w powiecie krośnieńskim w 2002r., WIOŚ - Delegatura w Jaśle 2003. 19. Stan środowiska w województwie podkarpackim w 2000 roku. Biblioteka Monitoringu Środowiska. Rzeszów, 2002. 20. Stan środowiska w województwie podkarpackim w 2001 roku. Biblioteka Monitoringu Środowiska. Rzeszów, 2002. 21. Strategia rozwoju powiatu krośnieńskiego. Krosno, 2002 r. 22. Strategie rozwoju gmin: Chorkówka, Miejsce Piastowe, Krościenko Wyżne, Wojaszówka, Jedlicze, Dukla, Iwonicz Zdrój, Rymanów, Korczyna. 23. Strategia rozwoju województwa podkarpackiego na lata 2000 – 2006 – Zarząd Województwa Podkarpackiego – Rzeszów, 2000. 24. Studium Kierunkowe Zagospodarowania Przestrzennego Obszaru Wzdłuż Granicy ze Słowacją. Opracowanie Instytutu Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej, Oddział w Krakowie. Urząd Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast – Polska, 2001. 25. Studia Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gmin z terenu powiatu krośnieńskiego. 26. Wojewódzki Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego na lata 2001-2006. Zarząd Województwa. Rzeszów, styczeń 2001 r. 27. Wykaz złóż gazu ziemnego i ropy naftowej znajdujących się w województwie podkarpackim. PGNiG S.A. w Warszawie, Sanocki Zakład Nafty i Gazu. 28. Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym. -Projekt Ministerstwa Ochrony Środowiska. Warszawa, lipiec. 2002. 29. Zintegrowany program operacyjny rozwoju regionalnego województwa podkarpackiego na lata 2004-2006, przyjęty przez KIE w dniu 14 lutego 2003r., Warszawa, 2003. 81 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015. 12. Załączniki graficzne Diagnoza stanu środowiska (mapki poglądowe powiatu krośnieńskiego) – Lesistość gmin – mapa nr 1 – System obszarów chronionych – mapa nr 2 – Jakość wód – mapa nr 3 – Zakwaszenie gleb – mapa nr 4 – Zagrożenia środowiska – mapa nr 5 – Gospodarka wodno-ściekowa – mapa nr 6 – Powiat krośnieński, miejsce w województwie i relacje sąsiedzkie 82 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO NA LATA 2004-2015.
