Konungariket Sverige

Konungariket
Sverige
Królestwo
Szwecji
Szwecja w pigułce
• Stolica: Sztokholm
• Ważniejsze miasta: Göteborg,
Malmö, Uppsala, Linköping,
Örebro
• Obszar: 449 964 km2
• Długość granic z sąsiadami:
Finlandia 586 km, Norwegia
1619 km
• Ludność: 8 873 052
• Gęstość zaludnienia: 19 osób
/ km2
• Kobiety / Mężczyżni: 50,5% /
49,5%
• Średnia długość życia: 79,58
lat
• Języki: szwedzki, mniejszości
lapońsko- i fińskojęzyczne
• Religia: luteranie 87%, katolicy,
baptyści, prawosławni,
muzułmanie, żydzi
• Ustrój: monarchia konstytucyjna
• Waluta: 1 korona szwedzka =
100 öre
• Strefa czasowa: taka sama jak
w Polsce (GMT +01.00)
• Elektryczność: napięcie 220 V,
standard europejski
• Kod samochodowy: S
• Domena internetowa: .se
• Numer kierunkowy: +46
Flaga Szwecji
Flaga Szwecji
zaprojektowana została w
1904 roku. Jest
wzorowana na duńskiej
fladze narodowejDannebrogen. Kolory flagi
pochodzą
prawdopodobnie z XIV.
Flaga w Szwecji miała
swoje święto 6 czerwca
Svenska Flaggans Dag a
obecnie ten dzień został
mianowany Świętem
Narodowym Szwecji.
Herb Szwecji
Mały herb powstał w 1365 r.
Król Magnus Eriksson używał
go jako symbolu swego tytułu
króla Szwecji, Norwegii i
Skanii. Przedstawia on trzy
korony na tle niebieskiej
tarczy. Nad tarczą
umieszczona jest korona
królewska. Jest to najwyższe
odznaczenie przyznawane w
Szwecji.
Duży herb Szwecji
Duży herb datowany jest na
lata czterdzieste XV w., kiedy
to pojawił się po raz pierwszy
na pieczęci króla Karola
Knutssona Bondego.
Herbem tym posługują się
królowie szwedzcy, a w
szczególnych przypadkach rząd i parlament. Centralnie
umieszczona niebieska
tarcza podzielona jest na
cztery części. Dwie z nich
zajmują dwa godła
mniejsze, a dwie pozostałe
- lwy Folkungów (dynastii z
XIII i XIV w.). W samym
centrum tarczy znajduje się
herb aktualnie panującej
rodziny królewskiej. Od
początku XIX w. jest nim herb
Bernadotte.
Hymn Szwecji
•
•
Du gamla, du fria
•
•
•
•
•
Du gamla, du fria, du fjällhöga Nord,
Du tysta, du glädjerika sköna!
Jag hälsar dig, vänaste land uppå jord,
Din sol, din himmel, dina ängder gröna.
Din sol, din himmel, dina ängder gröna.
•
•
•
•
•
Du tronar på minnen från fornstora da'r,
då ärat ditt namn flög över jorden.
Jag vet att du är och du blir, vad du var.
Ja, jag vill leva, jag vill dö i Norden.
Ja, jag vill leva, jag vill dö i Norden.
Szwecja jest członkiem Unii
Europejskiej
od 1995 roku
Monarchia Szwedzka
Karol XVI Gustaw, Carl
Gustaf Folke Hubertus
(ur. 30 kwietnia 1946 w
Sztokholmie) - król
Szwecji od 15 września
1973 roku. Jedyny syn i
najmłodsze dziecko
księcia szwedzkiego
Gustawa Adolfa (19061947), syna króla
Szwecji Gustawa VI
Adolfa, i Sybilli Koburg.
Dzieci: księżniczka
Wiktoria – następczyni
tronu, książę Karol Filip,
księżniczka Magdalena.
•
Szwedzi obchodzą tradycyjne święta
chrześcijańskie: Boże Narodzenie,
Wielkanoc, Zielone Świątki,
Wniebowstąpienie. Świeckie dni
świąteczne to 1 maja z tradycyjnymi
pochodami ruchu robotniczego i 6 czerwca,
od 2005 r. Święto Narodowe Szwecji.
Szwedzi obchodzą też święta o tradycji
pogańskiej: Wieczór Walpurgii 30 kwietnia i
Noc Świętojańską. 13 grudnia tradycyjnie
świętuje się przynoszącą światło Świętą
Łucję
Kraj reniferów, łosi i lasów
Największe szwedzkie miasta
• Sztokholm
• Göteborg
• Malmö
Znane szwedzkie marki
To Volvo, Saab
(lotnicza i
samochodowa),
Scania,
Koenigsegg,
Ericsson,
Electrolux,
Husqvarna,
Vattenfall AB,
Skanska AB,
Nordea Bank,
Tetra Pak, H&M i
IKEA.
Co jeść i pić w Szwecji?
•
•
•
•
Na drugie danie Szwedzi najczęściej
jadają klopsiki z mielonego mięsa zwane
köttbullar, które każda gospodyni
przygotowuje według własnej receptury,
nierzadko przekazywanej z pokolenia na
pokolenie.
Smorgasbord - typowy szwedzki bufet, w
Polsce zwany szwedzkim stołem, składa
się z rozmaitych potraw, jednak jedzenie
należy zawsze rozpocząć od śledzia.
Następnie jada się danie zimne, potem
gorące i wreszcie deser. Biesiadnicy sami
się częstują, sami też zmieniają talerze
między posiłkami,
"Pokusa Janssona" - zapiekanka z
anchois, ziemniaków, plasterków cebuli i
dużej ilości śmietany.
Ulubionym napojem Szwedów jest
natomiast… mleko. Popijają nim niemal
wszystkie posiłki. Mleko musi być jednak
zimnie i nie przegotowane. Chętnie pija
się także jogurty - fil, grzane wino - glögg,
piwo - starköl oraz bezalkoholowy napój lättöl.
Szwedzi są jednym z narodów, który
czyta najwięcej gazet. Prawie każde
miasteczko ma swoją lokalną gazetę.
Dwa największe tabloidy to
Aftonbladet i Expressen. Szwedzka
gazeta Metro została wpisana do
Księgi Rekordów Guinnessa jako
gazeta o największym nakładzie na
świecie, chociaż jest to gazeta
bezpłatna, rozdawana na ulicy,
wydawana w wielu językach.
Obiekty z listy światowego
dziedzictwa UNESCO w Szwecji:
Rezydencja królewska w
Drottningholm położona
jest na jednej z wysp
Jeziora Mälar na
przedmieściach
Sztokholmu. Zespół
obejmuje także doskonale
zachowany teatr,
wzniesiony w 1766 roku,
pawilon chiński oraz ogrody
i stanowi najlepszy przykład
XVIII-wiecznej rezydencji
królewskiej w Europie
Północnej, zainspirowanej
pałacem w Wersalu.
Odlewnia żelaza w Engelsberg
W XVII i XVIII wieku
Szwecja przodowała w
produkcji wysokiej
jakości żelaza. Odlewnia
żelaza w Engelsberg
stanowi najpełniejszy i
najlepiej zachowany
przykład tego typu
odlewni.
Hanzeatyckie miasto Visby
• Pomiędzy XII i XIV wiekiem
Visby, dawne miasto Wikingów
na Gotlandii, było głównym
ośrodkiem Hanzy na Bałtyku.
Dzięki XIII-wiecznym murom
miejskim oraz pochodzącym z
tego samego okresu przeszło
200 magazynom i domom
kupieckim, Visby jest najlepiej
zachowanym miastem
warownym i handlowym
Europy Północnej.
Port morski w Karlskronie
Karlskrona stanowi
wyjątkowy przykład
europejskiego założonego
miasta portowego,
charakterystycznego dla
końca XVII wieku. Pierwotny
plan oraz liczne budowle
zachowały się w
nienaruszonym stanie,
podobnie jak niektóre
instalacje portowe
świadczące o późniejszym
rozwoju Karlskrony, aż do
czasów obecnych.
Krajobraz rolniczy południowej
Olandii
Nad południową częścią
Olandii, na Morzu
Bałtyckim, góruje wapienny
płaskowyż. Obszar jest
zamieszkały od 5 tys. lat, a
jego mieszkańcy
dostosowali swój tryb życia
do wymogów fizycznych
wyspy, czego
konsekwencją jest unikalny
krajobraz, stanowiący
świadectwo
nieprzerwanego osadnictwa
od prahistorii po czasy
obecne.
Inne zabytki Szwecji
Gripsholm - renesansowy zamek w
Szwecji nad jeziorem Mälaren,
rezydencja królów szwedzkich.
Pierwotna twierdza średniowieczna
została zbudowana w 1380 przez
Bo Jonssona Gripa i należała do
jego rodziny aż do konfiskaty
zamku przez króla Gustawa I Wazę
w 1526. Ten dokonał gruntownej
przebudowy budynku w stylu
renesansowym. Do 1713 był
rezydencją królewską. W latach
1563-1567 król Szwecji Eryk XIV
więził tu księcia Finlandii Jana III
Wazę i jego żonę Katarzynę
Jagiellonkę. Tu 20 czerwca 1566
urodził się ich syn, późniejszy król
Polski i Szwecji Zygmunt III Waza.
W latach 1713-1773 zamek był
więzieniem. W 1773 został
wyremontowany przez króla
Gustawa III. Kolejną restaurację
zamek przeszedł w 1889-1894
Zamek Kalmarski
To warownia położona w średniowiecznej części
szwedzkiego miasta Kalmar.
Historia budowy zamku sięga XII wieku, kiedy to
wybudowano ufortyfikowaną wieżę obronną i
obserwacyjną. W latach 80. XIII wieku król Szwecji Magnus
I Birgersson rozbudował fortyfikacje i wieża obserwacyjna
stała się zamkiem. W następnych latach twierdza była
wielokrotnie przebudowywana. 20 lipca 1397 roku na
zamku zawarto akt Unii kalmarskiej pomiędzy władcami
Szwecji, Danii i Norwegii.
Największe zmiany forteca przeszła w XVI wieku, kiedy to
królowie z dynastii Wazów (Gustaw I i jego dwaj synowie:
Eryk XIV i Jan III) przebudowali średniowieczną warownię
w zamek godny siedziby królewskiej. Forteca była
wielokrotnie oblegana. W roku 1598 król Polski Zygmunt III
Waza zdobył zamek, a następnie, przez rok, wojska polskie
(pod wodzą Władysława Bekiesza) broniły twierdzy przed
najazdami oddziałów Karola Sudermańskiego.
Najtrudniejszą bitwą o zamek była ta z roku 1611, kiedy
podczas wojny kalmarskiej Szwedzi przegrali walki na
otwartym polu, ale obrońcy zamku, pozostawieni bez
wsparcia, nie poddali się. Wiele krwi przelano także
podczas wojny skańskiej, ale był to ostatni tak krwawy
konflikt w dziejach zamku.
Ostatnim królem, który rezydował na zamku był Karol XI
Wittelsbach (panował w latach 1660-1692). Po opuszczeniu
twierdzy przez dwór królewski, zaczęła ona tracić na
znaczeniu (podobnie jak całe miasto Kalmar). Zamek od
XVII wieku do dzisiaj pozostał w niemal niezmienionym
kształcie i jest jedną z najlepiej zachowanych
renesansowych twierdz w Szwecji. W roku 1997 na zamku
świętowano sześćsetną rocznicę zawarcia Unii kalmarskiej.
Kościół Admiralicji
(szw. Amiralitetskyrkan znany także jako
Ulrica Pia) - kościół w Karlskronie,
Szwecja, powstał w 1685 roku i jest
największą drewnianą świątynia w
Szwecji, mogąca pomieścić 4000 osób.
Z zewnątrz kościół pokryty jest farbą
koloru Falu rödfärg (czerwony falu), czyli
w tradycyjnym szwedzkim kolorze.
Świątynia ma kształt kwadratu
położonego na planie krzyża greckiego,
którego krzyżujące się ramiona mają
długość 20 metrów. Wnętrze kościoła
pomalowane jest w odcieniach koloru
niebieskiego. W odróżnieniu od pełnych
przepychu dekoracji polskich kościołów z
epoki baroku, tu dominuje typowa dla
protestanckiej Szwecji prosta i surowa
forma.
Architekt kościoła nie jest znany, jednak
prawdopodobnie był nim Erik Dahlbergh.
Nieopodal kościoła, w parku
Amiralitetsparken znajduje się zabytkowa
dzwonnica Amiralitetsklockstapeln, której
dzwony są zsynchronizowane z
Kościółem Admiralicji.
Figura Rosenboma
Przed kościołem stoi
licząca ponad 200 lat,
drewniana figura
żebraka Rosenboma legendarnej postaci,
która podobno w noc
sylwestrową 1717
roku zamarzła z
wyciągniętą w
żebraczym geście
ręką.
Skokloster
Barokowy zamek w gminie
Håbo pod Sztokholmem na
jeziorem Mälaren wzniesiony w
latach 1654-1676.
Zamek Skokloster został
zaprojektowany przez
Nicodemusa Tessina
Starszego. Fundatorem budowli
był feldmarszałek Karol Gustaw
Wrangel.
Od 1676 roku właścicielem
rezydencji był skandynawski ród
Brahe, a od 1930 roku rodzina
von Essens. W 1967 roku
zamek został kupiony przez
rząd szwedzki i przeznaczony
na cele muzealne.
Anders Celsius
27 stycznia 2001 r. mija 300 lat od urodzin
szwedzkiego astronoma, któremu
zawdzięczamy jedną z najpowszechniej
używanych skal temperatur. Uczonym tym jest
Anders Celsius, wynalazca skali Celsjusza.
Anders Celsius urodził się 27 stycznia 1701 r.
w Uppsali w rodzinie uczonych. Jego obaj
dziadkowie byli profesorami - matematyki (ze
strony ojca) i astronomii (ze strony matki).
Również ojciec Andersa, Nils Celsius, był
profesorem astronomii.
Celsius nie zapisał się w szczególny sposób w
historii astronomii. Należał do pierwszych
uczonych, którzy stwierdzili, że zjawisko zórz
polarnych ma charakter magnetyczny.
Opublikował katalog jasności około 300 gwiazd,
wyznaczonych w oryginalny sposób. Osłabiał
światło gwiazdy za pomocą płytki szklanej. Za
miarę jasności gwiazdy przyjmował liczbę płytek,
które pozwalały całkowicie stłumić jej blask. W
systemie Celsiusa najjaśniejsza gwiazda
ziemskiego nieba, Syriusz, miała jasność 25
płytek szklanych.
W 1742 r. w "Kungliga Swenska Wetenskaps
Academiens Handlingar" (Kroniki
Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk)
ukazał się artykuł Celsiusa, zatytułowany
"Uwagi o dwóch stałych stopniach
termometru". W ten sposób narodziła się
skala Celsjusza, a uczony trafił do historii
fizyki.
Karol Linneusz
po szwedzku Carl von
Linné, po łacinie
Carolus Linnaeus - ur.
23 maja 1707 w
Råshult, zm. 10
stycznia 1778 w
Uppsali – szwedzki
przyrodnik, profesor
uniwersytetu w
Uppsali.
Astrid Lindgren
ur. 14 listopada 1907 w Vimmerby, zm. 28
stycznia 2002 w Sztokholmie – szwedzka
autorka literatury dziecięcej. Swoją
przygodę z literaturą rozpoczęła późno, w
wieku 37 lat, napisaniem książki
Zwierzenia Brit-Marii. Powieść została
bardzo pozytywnie przyjęta przez młodych
czytelników i autorka rozpoczęła pisanie
kolejnych książek dla dzieci. Wśród jej
dorobku literackiego znajduje się ponad 20
powieści i zbiorów opowiadań dla dzieci, a
ponadto sztuki teatralne i słuchowiska
radiowe. Wiele z jej powieści zostało
sfilmowanych. Przygody Pippi czy "Dzieci z
Bullerbyn" znane są czytelnikom na
wszystkich kontynentach.
Pisarka doczekała się wielu prestiżowych
nagród szwedzkich i zagranicznych (m.in.
Right Livelihood Award w 1994 roku).
Na wniosek polskich dzieci otrzymała
Order Uśmiechu. W Polsce przyznano jej
także 2 maja 1989 tytuł doktora honoris
causa Uniwersytetu Warszawskiego.
Birgit Nilsson
ur. 17 maja 1918 w
Västra Karup niedaleko
Helsingborg, zm. 25
grudnia 2005 w Västra
Karup, szwedzka
śpiewaczka operowa,
sopran dramatyczny,
uważana za czołową
wykonawczynię oper
Wagnera w okresie
powojennym.
Alfred Nobel
ur. 21 października
1833 w Sztokholmie,
zm. 10 grudnia 1896
w Sanremo –
wynalazca dynamitu,
przemysłowiec i
naukowiec szwedzki,
fundator Nagrody
Nobla.
Tony Rickardsson
Tony Rickardsson (ur. 17 sierpnia 1970 w
Grytas, Szwecja), żużlowiec szwedzki,
honorowy obywatel Tarnowa (2006).
Jeden z najbardziej utytułowanych
żużlowców w historii. Sześciokrotny
indywidualny mistrz świata (1994, 1998,
1999, 2001, 2002 oraz 2005), zdobywał
ponadto srebrne (1991, 1995, 2004) oraz
brązowe medale IMŚ (2000, 2003). Brązowy
medalista mistrzostw świata juniorów w 1990
roku. Z reprezentacją Szwecji wielokrotny
medalista drużynowych mistrzostw świata (w
tym złoto w 1994, 2000, 2003 i 2004).
Ośmiokrotny indywidualny mistrz Szwecji.
Swoją bogatą karierę oficjalnie zakończył 1
sierpnia 2006 roku, ogłaszając to podczas
konferencji prasowej w szwedzkim
Sztokholmie. W drugiej połowie sezonu 2006
Tony Rickardsson organizował turnieje
pożegnalne. W Polsce turniej ten obył się w
Tarnowie (ostatnim klubie żużlowca w
polskiej lidze. 16 września na torze
tarnowskiej Unii odbył się "Final Lap Ostatnie Okrążenie".