Raport nr 4/2006 dotyczący najważniejszych doniesień z zakresu HIV/AIDS, które ukazały się w prasie w kwietniu 2006 roku. WPROWDZENIE Wśród 91 publikacji zamieszczonych w kwietniowej prasie aż 68 dotyczyło stanowiska Stolicy Apostolskiej w sprawie dopuszczalności używania prezerwatyw w kontekście HIV/AIDS. Wypowiedzi hierarchów kościelnych, które ukazały się we włoskiej prasie, wywołały lawinę dyskusji i komentarzy. Dziennikarze nie tylko przekazywali sensacyjną wiadomość o mającej nastąpić zmianie stanowiska Kościoła w tej kwestii, wielu z nich pokusiło się o osobistą ocenę i komentarz. Warto w tym miejscu podkreślić, że w Watykanie żaden dokument w tej sprawie się nie ukazał, natomiast czytając niektóre materiały, odnosiło się wrażenie, iż mamy do czynienia z faktem dokonanym. Ze względu na duże zainteresowanie tematem w raporcie (tak jak w prasie) poświęcono mu wiele miejsca. Warto w tym miesiącu zwrócić także uwagę na wyrok warszawskiego sądu w sprawie zakażenia czternastolatka wirusem HIV oraz na rozwiązanie problemów z dostępem chorych na HIV/AIDS do niektórych specjalistów w lokalnych placówkach służby zdrowia. Tabela 1. Tytuły gazet i czasopism publikujących więcej niż dwie informacje na temat HIV/AIDS w kwietniu 2006 r. Miejsce 1. 2. 3. 4. 5. Tytuł Gazeta Wyborcza* Głos Pomorza Rzeczpospolita Super Nowości Nowa Trybuna Opolska * Zestaw obejmuje lokalne wydania Gazety Wyborczej 1 Liczba publikacji 17 8 6 3 3 Wykres 1. Ranking gazet i czasopism zawierających więcej niż dwie publikacje na temat HIV/AIDS w kwietniu 2006 r. Nowa Trybuna Opolska Super Nowości 3 3 6 Rzeczpospolita Głos Pomorza 8 17 Gazeta Wyborcza POLITYKA PAŃSTWA W Moskwie radni boją się prezerwatyw Moskiewska Duma wystosowała do prezydenta Putina apel, aby jako głowa państwa wpłynął na międzynarodowe organizacje walczące z epidemią HIV/AIDS i doprowadził do wycofania się ich z kraju.. Radni chcą propagować tradycyjne wartości, a międzynarodowe organizacje – według nich – deprawują Rosjan (w tym nieletnich), namawiając do stosowania prezerwatyw, zamiast wychowywać zgodnie z tradycyjnymi wartościami rodzinnymi. Poza tym niektórzy z radnych oskarżają organizacje pozarządowe o dążenie do ograniczenia liczby urodzeń w Rosji, w której panuje od lat kryzys demograficzny. Taka postawa radnych dziwi, zwłaszcza że w Rosji każdego dnia wirusem HIV zakaża się blisko 100 osób, w całym kraju z wirusem żyje około milion ludzi, a kosztownych leków potrzebuje od 40 do 55 tysięcy zakażonych. Do tej pory natomiast właśnie organizacje pozarządowe wyręczały władze w prewencji HIV i opiece nad chorymi, a Kreml dopiero niedawno dostrzegł wagę problemu i zapowiedział na ten cel dwudziestokrotne zwiększenie wydatków.1 ASPEKTY MEDYCZNE Jogurt na HIV Bakterie wytwarzające jogurt zostały genetycznie zmodyfikowane tak, aby produkować substancję, która blokuje infekcje wirusa HIV. Transgeniczna bakteria używana do produkcji jogurtu i sera, znajduje się także w przewodzie pokarmowym, w którym dzięki 1 W oparciu o: Tomasz Bielecki. Moskiewscy radni boją się prezerwatyw. Gazeta Wyborcza z dnia 24.04.2006 r. 2 wytwarzanemu przez siebie kwasowi mlekowemu reguluje ph i likwiduje szereg szkodliwych drobnoustrojów. Naukowcom z Brown Medical School w Providence w USA udało się zmienić genom bakterii w taki sposób, że bakteria produkuje cyjawirynę - lek, który zapobiega infekcji HIV u małp i w sztucznie hodowanych komórkach ludzkich. Pierwsze próby kliniczne z ludźmi mają odbyć się w 2007 roku.2 ASPEKTY SPOŁECZNE Kolejny wyrok w sprawie zakażenia dziecka wirusem HIV Warszawski sąd okręgowy przyznał 700 tys. odszkodowania i 2 tys. comiesięcznej, dożywotniej renty rodzicom 14 letniego chłopca, który został zakażony wirusem HIV. Do zakażenia doszło na przełomie lat 1991/92 w zabrzańskim Centrum Pediatrii, gdzie chłopiec przyszedł na świat jako wcześniak i leczony był preparatami krwiopochodnymi. HIV wykryto u niego dwa lata temu. Na podstawie opinii biegłego sąd uznał bezsporną winę szpitala. To już drugi wyrok przyznający odszkodowanie za zakażenie w tej placówce (jesienią sąd przyznał odszkodowanie rodzicom 14 letniej dziewczynki). Na rozpatrzenie czeka jeszcze trzeci pozew za zakażenie dziecka w tym samym szpitalu.3 DZIAŁANIA PROFILAKTYCZNE Więźniowie uczestniczą w konkursie o HIV i AIDS Ośmiu więźniów z opolskiego aresztu śledczego zgłosiło się do konkursu na temat HIV i AIDS, który zorganizowali studenci Wyższej Szkoły Administracji i Stowarzyszenie „To człowiek”. Okazało się, że więźniowie o HIV i AIDS wiedzą dużo. Sami zresztą twierdzą, że ten problem dotyczy wszystkich i warto o tej chorobie wiedzieć jak najwięcej. Zwycięzca nie znał odpowiedzi tylko na 3 z 49 pytań. Wszyscy za udział w konkursie otrzymają nagrody regulaminowe – dodatkowe paczki żywnościowe, dodatkowe widzenia, a zwycięzca dodatkowo nagrodę rzeczową.4 Wystawa fotografii - Żyć z AIDS Międzynarodowe Zrzeszenie Studentów Medycyny IFMSA Poland Odział w Gdańsku w dniach 12-26 kwietnia br. zorganizowało w Collegium Biomedicum wystawę fotografii pod Na podstawie: W skrócie. Super Nowości z dnia 05.04.2006 r. Zob.: Mariusz Jałoszewski. Państwo zapłaci za HIV. Gazeta Wyborcza z dnia 19.04.2006 r. 4 O konkursie w opolskim areszcie zob. w: Agnieszka Tryk. O HIV i AIDS wiedzą dużo. Nowa Trybuna Opolska z dnia 18.04.2006 r. 2 3 3 nazwą „Positive Lives”. Przedstawiono na niej prace znanych i cenionych fotografów. Zdjęcia opowiadają o zwyczajnych, a jednocześnie niezwykłych ludziach żyjących z wirusem HIV i chorych na AIDS. Fotografie pochodzą z różnych kontynentów. „Positiv Lives” to międzynarodowy projekt realizowany w wielu krajach świata od kilku lat. Ma stać się inspiracją do pełniejszego zrozumienia i refleksji nad problemem HI/AIDS na świecie. Ma także uczyć otwarcia na drugiego człowieka i jego akceptacji.5 KOŚCIÓL A AIDS Z materiałów opublikowanych w prasie można było wywnioskować, że już niedługo możemy być świadkami przełomu dotyczącego stanowiska Kościoła wobec stosowania prezerwatyw. Wszystko wskazuje na to, że Kościół w oficjalnym dokumencie, który ma się wkrótce ukazać, zezwoli na używanie prezerwatyw w specyficznych warunkach. W wywiadzie dla „La Repubblica” kardynał Javie Lozano Barragan pełniący funkcję przewodniczącego Papieskiej Rady ds. Duszpasterstwa Pracowników Służby Zdrowia ujawnił, że na życzenie papieża Benedykta XVI przygotowywany jest dokument „w sprawie używania kondomu przez osoby chore na AIDS i inne choroby zakaźne”. Publikacja takiego dokumentu oznaczałaby fundamentalne zmiany w stanowisku Watykanu, który do tej pory stanowczo zabraniał używania prezerwatyw. Jeszcze przed dwoma laty Stolica Apostolska twierdziła, że są one nieskutecznym zabezpieczeniem przed AIDS. Warto w tym miejscu podkreślić, że stanowiska Kościoła w tej sprawie bronił Ojciec Święty Jan Paweł II. Tego samego zdania jest papież Benedykt XVI, który jeszcze w czerwcu 2005 roku głosił, że walka z AIDS powinna polegać na wierności i abstynencji seksualnej, które są nie tylko zgodne z tradycją nauczania Kościoła, ale także jedyną skuteczną metodą zapobiegania epidemii. Tak mówił na spotkaniu z afrykańskimi biskupami. Ojciec Święty zajął wtedy nieprzejednane stanowisko, mimo że część księży, w tym wielu z Afryki, argumentowało, że prezerwatywa w walce z AIDS byłaby mniejszym złem, a nawet pomogłaby chronić życie ludzkie (bp Kelvin Dowling z Afryki Południowej). Wśród hierarchów kościelnych zaczęły się pojawiać różne zdania na ten temat. W połowie stycznia ubiegłego roku hiszpański biskup Juan Antonio Martinez Camino opowiedział się za stosowaniem prezerwatywy jako środka zapobiegawczego przeciwko HIV i AIDS, twierdząc, że ma ona swoje miejsce w kontekście integralnego i globalnego 5 O wystawie zob. w: Anastazja Skuras. Positive Lives. Dziennik Bałtycki z dnia 10.04.2006 r. 4 zapobiegania AIDS. Przypomniał jednocześnie tradycyjne przywiązanie Kościoła do zasad wstrzemięźliwości i wierności. Wypowiedź sekretarza Konferencji Episkopatu Hiszpanii wywołała wiele zamieszania. Episkopat Hiszpański w kilka godzin później w oficjalnym oświadczeniu przypomniał, że antykoncepcja jest grzechem, a stosowanie prezerwatyw jest niemoralne. Po kilku dniach z Watykanu doszły słuchy, że nie wyklucza się zgody na używanie prezerwatyw jako środka zapobiegającego rozprzestrzenianiu się AIDS. Wówczas papieski teolog, kardynał George Cottier powiedział, że „użycie prezerwatywy można uznać za legalne, ale tylko w niektórych, szczególnych okolicznościach”. Zaznaczył, że chodzi o sytuacje bezpośredniego zagrożenia HIV. Wymienił tu obszary nędzy Afryki i Azji, a także środowiska narkomanów. Mówił, że w tych warunkach trudno o normalne środki zapobieżenia AIDS. Używanie prezerwatyw dopuścił także wspomniany już kardynał Javier Lozano Barragan. W ubiegłym roku na łamach „La Republica” podkreślił, że nauczanie Kościoła w tej kwestii jest niezmienne, ale w małżeństwie żona ma prawo domagać się użycia prezerwatywy w sytuacji, kiedy małżonek zakażony jest HIV. Takie stanowisko wyraził też 21 kwietnia br. w tygodniku „L,Expresso” emerytowany arcybiskup Mediolanu kardynał Carlo Maria Martini. Swojemu rozmówcy powiedział, że w związku z plagą AIDS prezerwatywa jest niczym innym niż „mniejszym złem”. Zdaniem hierarchy „małżonek dotknięty AIDS jest zobowiązany chronić swego partnera, a partner też musi się chronić”. Zastrzegł przy tym, że Kościół nie może jawnie propagować takiej profilaktyki, by inne, najważniejsze środki bezpieczeństwa jak wstrzemięźliwość seksualna, nie zeszły na drugi plan. Podobne poglądy na etyczny wymiar stosowania prezerwatyw w walce z AIDS w ostatnich latach prezentowało jeszcze kilku innych kardynałów: Godfried Danneels, prymas Belgii, Cormac Murphy – O’Connor, prymas Anglii i Walii, Christian Tumi z Kamerunu , Eugenio Rixen z Brazylii, Bonifacy Lele, arcybiskup Mombasy w Kenii. Watykan cały czas przypomina, że prezerwatywy są formą niezgodnej z nauką Kościoła sztucznej antykoncepcji. Jak się wydaje już wkrótce może uczynić wyjątek. Używanie tego środka byłoby dopuszczalne w sytuacji, jeśli jeden z małżonków jest chory na AIDS albo inną chorobę zakaźną.6 Materiał został opracowany w oparciu o: Katarzyna Wiśniewska. Kościół o prezerwatywach. Gazeta Wyborcza z dnia 24.04.2006 r., Piotr Kowalczuk. Prezerwatywa może być mniejszym złem. Rzeczpospolita z dnia 24.04.2006 r., Jan Turnau. Kardynał za prezerwatywą w obronie przed AIDS. Gazeta Wyborcza z dnia 21.04.2006 r., Renata Kim. Watykan rozważa dopuszczenie stosowania prezerwatyw. Na razie tylko dla chorych. 6 5 Dyskusję prowadzoną w mediach przez kilka ostatnich dni kwietnia zamknął ks. Antonio Sato Guerrero z Papieskiej Rady Duszpasterskiej Pracowników Służby Zdrowia, stwierdzając jednoznacznie, że „nie będzie zmian w etyce seksualnej Kościoła”. W ten sposób odniósł się do informacji przekazanej przez wszystkie światowe agencje o przygotowywanym przez Watykan dokumencie zezwalającym na użycie prezerwatyw przez osoby chore na AIDS. W tym kontekście ponownie zabrał głos kardynał Barragan, który w Radiu Watykańskim wyjaśniał, że Rada, którą kieruje, nie ma kompetencji wydawania dokumentów w imieniu Kościoła, przygotowuje tylko naukowe, techniczne i moralne studium, jak postępować z parami małżeńskimi, w których jeden ze współmałżonków jest zakażony. Studium to będzie przedstawione papieżowi. Wcale jednak oficjalny dokument w tej sprawie nie musi ujrzeć światła dziennego i nic nie wskazuje na to, że w najbliższym czasie dokument taki zostanie opublikowany – twierdzi kardynał Barragan, przypominając jednocześnie, że Kościół dalej stoi na stanowisku, że „najlepszą prezerwatywą jest wstrzemięźliwość i wierność małżeńska”.7 Czy papież Benedykt XVI dalej będzie, jak jego poprzednicy, bronił tradycji i odrzuci możliwość stosowania prezerwatyw nawet w szczególnych, określonych przypadkach pokaże czas. Wszyscy obserwatorzy tej dyskusji twierdzą, że dopuszczalność prezerwatyw, nawet w bardzo ograniczonym zakresie, byłaby rewolucją w nauczaniu Kościoła. Nietypowe żądanie Kościoła w Burundi Mieszkańcy Burundi, którzy pragną wziąć ślub katolicki muszą wcześniej przeprowadzić test na obecność wirusa HIV. Przedstawiciele duchowieństwa mówią, że nie jest istotny wynik testu, ale sam fakt jego przeprowadzenia. Kościół podjął tę decyzję, „aby przywrócić godność i piękno małżeństwa oraz rodziny”. Burundyjska organizacja Narodowe Stowarzyszenie Ludzi Żyjących z HIV/AIDS (ANSS) sprzeciwia się obowiązkowym testom, uważając, że są przejawem dyskryminacji. Według organizacji Kościół powinien dbać o moralność społeczeństwa, ale akurat dla walki z AIDS polityka nakazów i zakazów jest szkodliwa.8 Dziennik z dnia 24.04.2006 r.; wszystkie inne publikacje na ten temat ujęte zostały na końcu raportu w „Spisie publikacji…” 7 Na podstawie: Katarzyna Wiśniewska. Watykan tonuje wieści o prezerwatywach. Gazeta Wyborcza z dnia 27.04.2006 r. 8 Zob.: Ślub po teście na HIV. Rzeczpospolita z dnia 01.04.2006 r., Kościół w świecie. Tygodnik Powszechny z dnia 09.04.2006 r. 6 STATYSTYKI W Rosji coraz więcej zakażonych Rosyjskie Centrum Zapobiegania i Leczenia AIDS podało, że w Rosji jest już zarejestrowanych 341 tysięcy zakażonych wirusem HIV i sytuacja wciąż się pogarsza. Eksperci twierdzą, że rzeczywista liczba żyjących z HIV może wynosić nawet 1,5 miliona, a wśród młodych ludzi w wieku od 18 do 24 lat jedna osoba na sto jest zakażona.9 POMOC I WSPARCIE DLA OSÓB ŻYJĄCYCH Z HIV We Wrocławiu zakażeni będą mieć swojego stomatologa We Wrocławiu chorzy na wirusowe zapalenie wątroby czy AIDS od maja będą leczyć zęby w gabinecie przeznaczonym specjalnie dla nich. Mimo że osoby chore mają prawo korzystać z usług dowolnego stomatologa, to jednak w praktyce okazywało się, że chorym z tej grupy odmawiano leczenia. Z tego powodu oni sami często o swoim zakażeniu nie informowali lekarza. Stąd pomysł, aby powołać dentystę, który leczył będzie tylko tę określoną grupę chorych. We Wrocławiu do ogłoszonego przez NFZ konkursu zgłosiła się dentystka, która wcześniej wygrała przetarg na lokal w Wojewódzkim Szpitalu Chorób Infekcyjnych. Dzięki temu chorzy na HIV/AIDS i WZW będą mieli zapewnioną opiekę stomatologa na miejscu. 10 W Lublinie będzie oddział dla chorych na HIV/AIDS W klinice chorób zakaźnych w szpitalu im. Jana Bożego w Lublinie stworzony zostanie pododdział dla chorych na HIV/AIDS. Do tej pory nie było w tej placówce warunków lokalowych potrzebnych do leczenia zakażonych HIV chorych. Organizacja takiego miejsca zajmie się przywrócona do pracy ordynator kliniki, prof. Roma Modrzewska..11 Dane statystyczne podaję za: W Rosji setki tysięcy nosicieli wirusa HIV. Kurier Lubelski z dnia 21.04.2006 r., zob. też: Kurierem po świecie. Kurier Szczeciński z dnia 21.04.2006 r. 10 Zob. : Anna Skowron. Chorzy zakaźni będą mieli dentystą tylko dla siebie. Gazeta Wyborcza – Wrocław z dnia 18.04.2006 r. 11 O nowopowstałym oddziale pisze Daniel Lenart w: Koniec konfliktu. Czas leczyć chorych. Gazeta Wyborcza – Lublin z dnia 14.04.2006 r. 9 7 INNE Słynne gwiazdy przerywają milczenie Ruszyła niecodzienna kampania reklamowa, której celem jest przełamanie milczenia na temat AIDS. Główną częścią kampanii są czarno-białe zdjęcia, na których słynne gwiazdy (m.in. Charlize Theron, Adrien Brody, Eva Mendes) eksponują charakterystyczne wisiorki, nazwane „zawieszkami świadomości”. Na niewielkich tabliczkach wygrawerowane są słowa: „słyszeć, widzieć, milczeć” i wstążeczka AIDS.12 Spis publikacji prasowych z zakresu HIV/AIDS, które ukazały się w kwietniu 2006 roku. 1. Barański Marek. Prezerwatywa już nie jest na indeksie. Gazeta Olsztyńska z dnia 24.04.2006 r. 2. Benedykt XVI akceptuje prezerwatywy. Fakt – Warszawa z dnia 24.06.2004 r. 3. Bielecki Tomasz. Moskiewscy radni boją się prezerwatyw. Gazeta Wyborcza z dnia 24.04.2006 r. 4. Boenke Tomasz. Skrótem. Dziennik Elbląski z dnia 24.04.2006 r. 5. Boenke Tomasz. Skrótem. Gazeta Olsztyńska z dnia 24.04.2006 r. 6. Chajewski Dariusz. Elastyczny jak guma. Gazeta Lubuska z dnia 24.04.2006 r. 7. Ciekawostki medyczne. Bella Relaks z dnia 18.04.2006 r. 8. Czy Watykan pozwoli na prezerwatywy? Nowiny z dnia 24.04.2006 r. 9. Dunin Kinga. Kościół ustępuje pod naciskiem. Dziennik z dnia 25.04.2006 r. 10. Flesz. Trybuna z dnia 24.04.2006 r. 11. French Love. CKM z dnia 01.04.2006 r. 12. Golisz Edyta. Nie będzie zgody na antykoncepcję. Gazeta Wrocławska z dnia 25.04.2006 r. 13. Grudzień Marcin. Raj szarlatanów. Ozon z dnia 27.04.2006 r. 14. Grzech w obronie własnej. Rzeczpospolita z dnia 24.04.2006 r. 15. Jałoszewski Mariusz. Państwo zapłaci za HIV. Gazeta Wyborcza z dnia 19.04.2006 r. 16. Jałoszewski Mariusz. Odszkodowanie dla dzieci zarażonych wirusem HIV. Gazeta Wyborcza - Warszawa z dnia 19.04.2006 r. 17. Jałoszewski Mariusz. Odszkodowanie dla dzieci zarażonych wirusem HIV. Gazeta Wyborcza – Wrocław z dnia 19.04.2006 r. 18. Jałoszewski Mariusz. Odszkodowanie dla dzieci zarażonych wirusem HIV. Gazeta Wyborcza – Białystok z dnia 19.04.2006 r. 19. Jałoszewski Mariusz. Odszkodowanie dla dzieci zarażonych wirusem HIV. Gazeta Wyborcza – Kraków z dnia 19.04.2006 r. 12 Zob.: Słynne gwiazdy przerywają milczenie. VIVA z dnia 20.04.2006 r. 8 20. Jałoszewski Mariusz. Odszkodowanie dla dzieci zarażonych wirusem HIV. Gazeta Wyborcza – Toruń z dnia 19.04.2006 r. 21. Kardynał za prezerwatywą. Nowa Trybuna Opolska z dnia 21.04.2006 r. 22. Kim Renata. Watykan rozważa dopuszczenie stosowania prezerwatyw. Na razie tylko dla chorych. Dziennik z dnia 24.04.2006 r. 23. Kiosk. Głos Pomorza – Słupsk z dnia 24.04.2006 r. 24. Kościół pozwoli na prezerwatywy. Gazeta Wrocławska z dnia 24.04.2006 r. 25. Kościół w świecie. Tygodnik Powszechny z dnia 09.04.2006 r. 26. Kowalczuk Piotr. Prezerwatywa może być mniejszym złem. Rzeczpospolita z dnia 24.04.2006 r. 27. Krótko. Kurier Poranny z dnia 24.04.2006 r. 28. Krysa Piotr. Gumowe mniejsze zło. Gazeta Poznańska z dnia 28.04.2006 r. 29. Kurierem po świecie. Kurier Szczeciński z dnia 24.04.2006 r. 30. Lenart Daniel. Koniec konfliktu, czas leczyć chorych. Gazeta Wyborcza – Lublin z dnia 14.04.2006 r. 31. Lepsze mniejsze zło. Głos Słupski z dnia 24.04.2006 r. 32. Leszczyński Adam. Niezłomni obrońcy życia. Gazeta Wyborcza – Białystok z dnia 26.04.2006 r. 33. Leszczyński Adam. Niezłomni obrońcy życia. Gazeta Wyborcza – Wrocław z dnia 26.04.2006 r. 34. Leszczyński Adam. Prezerwatywy – mniejsze zło. Gazeta Wyborcza z dnia 26.04.2006r. 35. Łamie kościelne tabu. Głos Pomorza z dnia 21.04.2006 r. 36. Łamie kościelne tabu. Glos Pomorza – Słupsk z dnia 24.04.2006 r. 37. Majewski Józef. Piąte i szóste przykazanie. Tygodnik Powszechny z dnia 30.04.2006 r 38. Mniejsze zło. Dziennik Zachodni z dnia 24.04.2006 r. 39. Mniejsze zło. Kurier Szczeciński z dnia 24.04.2006 r. 40. Najpierw choroba, potem seks. Gość Niedzielny z dnia 30.04.2006 r. 41. Odszkodowanie za HIV. Rzeczpospolita z dnia 19.04.2006 r. 42. Papież rozgrzesza prezerwatywy. Super Express – Warszawa z dnia 24.04.2006 r. 43. Prezerwatywa dla chorych. Gazeta Poznańska z dnia 24.04.2006 r. 44. Prezerwatywa jako mniejsze zło. Głos Pomorza z dnia 25.04.2006 r. 45. Prezerwatywa jako mniejsze zło. Głos Pomorza – Słupsk z dnia 25.04.2006 r. 46. Prezerwatywa jest mniejszym złem. Express Bydgoski z dnia 24.04.2006 r. 47. Prezerwatywa jest mniejszym złem. Nowości z dnia 24.04.2006 r. 48. Prezerwatywa mniejszym złem. Głos Szczeciński z dnia 24.04.2006 r. 49. Prezerwatywa nie będzie wyklęta. Fakt z dnia 25.04.2006 r. 50. Prezerwatywa prawem rozgrzeszona. Super Express z dnia 24.04.2006 r. 51. Prezerwatywy mniejsze zło. Super Nowości z dnia 21.04.2006 r. 52. Prezerwatywy nie są złe. Metro z dnia 21.04.2006 r. 53. Prosto z mostu. Głos Pomorza z dnia 24.04.2006 r. 54. Przegląd tygodnia. Angora z dnia 30.04.2006 r. 55. Przełom w sprawie prezerwatyw. Kurier Lubelski z dnia 24.04.2006 r. 56. Przełomowa decyzja. Dziennik Bałtycki z dnia 24.04.2006 r. 57. Przełomowe stanowisko Watykanu. Echo Dnia z dnia 24.04.2006 r. 9 58. Przybylski Przemysław. Przełom czy tylko wyjątek dla chorych. Express Bydgoski z dnia 25.04.2006 r. 59. Przyjdź, jeśli podejrzewasz HIV. Głos Koszaliński z dnia 07.04.2006 r. 60. Pytamy was o zdanie. Gazeta Wrocławska z dnia 25.04.2006 r. 61. Ruszczyńska Dorota. Na gorąco. Głos Pomorza z dnia 25.04.2006 r. 62. Skowron Anna. Chorzy zakaźni będą mieli dentystę tylko dla siebie. Gazeta Wyborcza – Wrocław z dnia 18.04.2006 r. 63. Skuras Anastazja. Positive Lives. Dziennik Bałtycki z dnia 10.04.2006 r. 64. Słynne gwiazdy przerywają milczenie. VIVA z dnia 20.04.2006 r. 65. Sobolewska Olga. Watykan mówi tak prezerwatywom. Metro z dnia 24.04.2006 r. 66. Stawarska Magdalena. Tylko wstrzemięźliwość i wierność. Nasz Dziennik z dnia 25.04.2006 r. 67. Ślub po teście na HIV. Rzeczpospolita z dnia 01.04.2006 r. 68. Tryk Agnieszka. O HV i AIDS wiedzą wszystko. Nowa Trybuna Opolska z dnia 18.04.2006 r. 69. Turnau Jan. Kardynał za prezerwatywą w obronie przed AIDS. Gazeta Wyborcza z dnia 21.04.2006 r. 70. Watykan o AIDS. Głos Wielkopolski z dnia 26.04.2006 r. 71. Watykan pozwoli na prezerwatywy. Dziennik Wschodni z dnia 24.04.2006 r. 72. Watykan pozwoli na prezerwatywy. Głos Szczeciński z dnia 24.04.2006 r. 73. Watykan pozwoli na prezerwatywy. Nowa Trybuna Opolska z dnia 24.04.2006 r. 74. Watykan zezwoli na prezerwatywę. Express Ilustrowany z dnia 24.04.2006 r. 75. Watykan zgodzi się na prezerwatywy. Dziennik Łódzki z dnia 24.04.2006 r. 76. Watykański purpurat o prezerwatywach. Rzeczpospolita z dnia 21.04.2006 r. 77. Watykański purpurat o prezerwatywach. Rzeczpospolita – Warszawa z dnia 21.04.2006 r. 78. Wiśniewska Katarzyna. Kościół o prezerwatywach. Gazeta Wyborcza z dnia 24.04.2006 r. 79. Wiśniewska Katarzyna. Watykan tonuje wieści o prezerwatywach. Gazeta Wyborcza z dnia 27.04.2006 r. 80. Wiśniewska Katarzyna. Watykan tonuje wieści o prezerwatywach. Gazeta Wyborcza- Kraków z dnia 27.04.2006 r. 81. Wiśniewska Katarzyna. Watykan tonuje wieści o prezerwatywach. Gazeta Wyborcza – Warszawa z dnia 27.04.2006 r. 82. Woźniak Karolina. Kościół za prezerwatywami. Życie Warszawy z dnia 24.04.2006 r. 83. W Rosji setki tysięcy nosicieli wirusa HIV. Kurier Lubelski z dnia 21.04.2006 r. 84. W skrócie. Super Nowości z dnia 05.04.2006 r. 85. Wybierają mniejsze zło. Gazeta Współczesna z dnia 24.04.2006 r. 86. Zbadają za darmo i anonimowo. Głos Pomorza z dnia 06.04.2006 r. 87. Ze świata. Dziennik Wschodni z dnia 21.04.2006 r. 88. Zezwolenie nie dla wszystkich. Słowo Ludu z dnia 24.04.2006 r. 89. Zgoda na prezerwatywy. Gazeta Krakowska z dnia 24.04.2006 r. 90. Zgoda Watykanu na prezerwatywy. Super Nowości z dnia 24.04.2006 r. 91. Zrób test bezpłatnie. Głos Słupski z dnia 01.04.2006 r. 10