Załącznik do umowy o dzieło nr 5, zawartej dnia 27

Raport nr 5/2006
dotyczący najważniejszych doniesień z zakresu HIV/AIDS, które ukazały się w prasie w
maju 2006 roku.
WPROWADZENIE
W majowej prasie ukazały się 43 publikacje, w których zawarto doniesienia na temat
HIV/AIDS. Znalazły w nich odzwierciedlenie: wznowiony proces bułgarskich pielęgniarek
oskarżonych o zakażenie HIV libijskich dzieci, nowy raport ONZ przedstawiający dane
dotyczące HIV/AIDS na świecie oraz odkrycie przez naukowców pochodzenia wirusa HIV.
Warto także zwrócić uwagę na opublikowaną w jednym z tygodników rozmowę z
amerykańskim ekspertem ds. AIDS, pracującym wiele lat w Ugandzie i na zapowiedź
wstrzymania przez Bank Światowy pomocy dla Rosji na walkę z AIDS. Pierwsze dni maja
przyniosły także komentarze autorskie na temat stanowiska Stolicy Apostolskiej w sprawie
możliwości dopuszczalności używania prezerwatyw w kontekście HIV/AIDS. Temat ten nie
został uwzględniony, gdyż szeroko omówiono go w kwietniowym raporcie. W prasie można
było też przeczytać o zaangażowaniu się znanych postaci i znanej, światowej firmy
obuwniczej w walkę z AIDS. Informacje te zostały odnotowane we wcześniejszych raportach
prasowych.
Tabela 1.
Tytuły gazet i czasopism publikujących więcej niż jedną informację na temat HIV/AIDS w maju 2006 r.
Miejsce
1.
2.
3.
4.
5.
Tytuł
Gazeta Wyborcza*
Rzeczpospolita
Dziennik
Gazeta Poznańska
Men’s Health
Liczba publikacji
5
4
4
3
2
*Zestawienie obejmuje lokalne wydania Gazety Wyborczej
1
Wykres 1.
Ranking gazet i czasopism zawierających więcej niż jedną publikację z zakresu HIV/AIDS w maju 2006 r.
Men's Health
2
Gazeta Poznańska
3
Dziennik
4
Rzeczpospolita
4
5
Gazeta Wyborcza
EPIDEMIOLOGIA
Odkryto korzenie HIV
Najnowszy „Science” podaje, że naukowcy znaleźli dowody, iż źródłem wirusa HIV
były żyjące na wolności szympansy z południowo-wschodniego Kamerunu. To właśnie te
zwierzęta są nosicielami wirusa SIVepz, który jest prekursorem HIV. Zespół naukowców
kierowany przez Beatrice Hahn z Uniwersytetu w Alabamie zbierał odchody szympansów
żyjących na wolności. Potem uczeni w badanych próbkach na podstawie analizy DNA,
wykryli obecność wirusa SIVepz. W niektórych grupach tych zwierząt odsetek zakażonych
wirusem SIV sięga 35%. Naukowcy z Uniwersytetu w Nottingham wykazali ponadto, że
niektóre szczepy wirusa SIV są bardzo blisko spokrewnione ze szczepem ludzkiego wirusa
HIV-1, odpowiedzialnego za AIDS.
Odkrycie pochodzenia HIV może przyczynić się do wynalezienia skutecznych leków
na AIDS lub szczepionki uodparniającej na wirusa. Zastanawiające dla naukowców jest to, że
szympansy nie mają żadnych objawów choroby, w przeciwieństwie do ludzi nie rozwija się u
nich także AIDS, mimo że podobieństwo HIV i SIV, jak również ludzkich genów do genów
szympansów, jest bardzo duże. Na pytanie, dlaczego tak się dzieje, naukowcy nie znaleźli
jeszcze odpowiedzi.1
1
O odkryciu korzeni HIV zob. w: Naukowcy poznali korzenie HIV. Gazeta Wyborcza z dnia 27.05.2006 r.,
Nareszcie pewność! Dziennik Łódzki z dnia 27.05.2006 r., HIV pochodzi od szympansów. Gazeta Poznańska z
dnia 27.05.2006 r., Źródłem HIV były szympansy. Życie Warszawy z dnia 27.05.2006 r.
2
WYDARZENIA MIĘDZYNARODOWE
Konferencja o AIDS w Moskwie
W połowie maja br. w Moskwie odbyła się pierwsza w tym regionie konferencja,
której tematem była walka z epidemią AIDS w Europie i Azji Środkowej. Uczestniczyli w
niej przedstawiciele rządów, organizacji pozarządowych, naukowców i chorych na AIDS.
Liczba zakażeń wirusem HIV w regionie wciąż rośnie. Według danych ONZ pod koniec 2005
roku w Europie Wschodniej i Azji Środkowej żyło 1,6 miliona osób zakażonych wirusem.
Trzy czwarte z nich to osoby poniżej 30. roku życia.
Najbardziej dramatyczna sytuacja jest w Rosji, gdzie każdego dnia dochodzi do 100
nowych zakażeń, a według ekspertów ponad milion osób żyje z wirusem HIV, oficjalnie
zarejestrowanych jest 350 tysięcy.2
ASPEKTY SPOŁECZNE
Odszkodowanie za zakażenie wirusem HIV
Zapadł kolejny wyrok w sprawie chłopca zakażonego wirusem HIV w zabrzańskim
szpitalu. To już ostatnie dziecko z trójki zakażonych, które po urodzeniu przebywało jako
wcześniak na oddziale intensywnej terapii w tamtejszym szpitalu i leczone było preparatami
krwiopochodnymi. Pozostała dwójka na mocy wyroku otrzymała już odszkodowania i
dożywotnie renty. W tym przypadku odszkodowanie wyniosło 650 tys. złotych, a przyznana
renta - 1500 złotych. Choć do końca nie wiadomo, w jaki sposób doszło do zakażenia, to co
do jednego biegli nie mają wątpliwości – do zakażenia doszło na pewno w czasie pobytu
dzieci w Śląskim Centrum Pediatrii w Zabrzu.3
Nowy proces bułgarskich pielęgniarek
W Trypolisie rozpoczął się nowy proces bułgarskich pielęgniarek i palestyńskiego
lekarza. Bułgarki i Palestyńczyk w maju 2004 roku skazani zostali na karę śmierci przez
rozstrzelanie. Sąd uznał ich za winnych świadomego zakażenia wirusem HIV 426 libijskich
dzieci, z których 51 zmarło. Sąd nie wziął wówczas pod uwagę opinii ekspertów, którzy
wskazali brak higieny w szpitalu jako główny powód epidemii.
2
Na podstawie: W Moskwie o epidemii AIDS. Dziennik z dnia 16.05.2006 r., Konferencja o AIDS w Moskwie.
Rzeczpospolita z dnia 16.05.2006 r.
3
Zob.: Tomasz Szymborski. Choroba owiana tajemnicą. Rzeczpospolita z dnia 26.05.2006 r.
3
W grudniu 2005 roku libijski Sąd Najwyższy uznał, ze sąd w Bengazi, gdzie odbył się
pierwszy proces, dopuścił się wielu uchybień proceduralnych i odesłał sprawę do ponownego
rozpatrzenia w sądzie pierwszej instancji. Tym razem rozprawa odbywa się w Trypolisie.
Prokuratura libijska ponownie przedstawiła te same oskarżenia, wśród nich za główne uznała
świadome spowodowanie epidemii, za co ponownie grozi oskarżonym kara śmierci.
W czasie, który upłynął od odesłania sprawy do ponownego rozpatrzenia, społeczność
międzynarodowa
nasiliła
wysiłki
na
rzecz
uwolnienia
pielęgniarek.
Powołano
międzynarodowy fundusz zbierający środki na leczenie zakażonych dzieci. Bułgaria nawet
przekazała do tego funduszu równowartość libijskiego długu wobec niej w wysokości 53 mln
dolarów.
Rodziny zakażonych dzieci żądają odszkodowania w wysokości 4 mld dolarów, co
stanowi równowartość odszkodowania, jakie Libia wypłaciła ofiarom zamachu na samolot
linii PanAm na Lockerbie w 1988 roku. Proces odroczono do 13 czerwca.4
Podczas, gdy w Trypolisie odbywa się proces pielęgniarek, bułgarski dziennik „Trud”
zamieścił wywiad z człowiekiem, który widział , jak w Libii torturowano Bułgarki. Pracował
on wówczas, tak jak pielęgniarki, w Bengazi (tam właśnie doszło do zakażenia) i razem z
nimi w 1999 roku został aresztowany. Twierdzi, że był świadkiem torturowania kobiet, które
„długo i okrutnie" bito kablem elektrycznym.5
Rosja może mieć wstrzymaną pomoc na walkę z AIDS
Rosja już od kilku lat stoi na granicy epidemii HIV/AIDS. Dane ONZ podają, że
mieszka w tym kraju 900 tys. osób zakażonych HIV, natomiast specjaliści z Centrum
Zapobiegania i Walki z AIDS szacują, że obecnie z HIV żyje już 1- 1,5 mln Rosjan. Niestety
większość z chorych nie korzysta z bezpłatnej terapii, która pozwoliłaby przeżyć jeszcze
kilka, kilkanaście lat. Tylko co dziesiąty z 50 tys. chorych na AIDS otrzymuje leki ratujące
życie, dotowane m.in. przez Globalny Fundusz do Walki z AIDS, Malarią i Gruźlicą
stowarzyszony z Bankiem Światowym. Wkrótce jednak te miliony dolarów, jakie płyną na
walkę z AIDS, mogą zostać zablokowane. Rzecznik Funduszu tłumaczy, że „Rosja jest
członkiem grupy G8, ma coraz wyższe dochody i w normalnym trybie to ona powinna
świadczyć pomoc”. Bank Światowy uznał Rosję za kraj o dochodzie wyższym niż średni, co
W oparciu o: Nowy proces Bułgarek. Nowiny z dnia 12.05.2006 r.; zob. też: Pielęgniarki znów przed sądem.
Gazeta Poznańska z dnia 12.05.2006 r., Odłożony proces. Dziennik z dnia 12.05.2006 r., Pielęgniarki i lekarz
przed sądem. Głos Wielkopolski z dnia 12.05.2006 r., Bułgarki pozostaną w więzieniu. Nasz Dziennik z dnia
12.05.2006 r.
5
Zob.: Bułgarskie pielęgniarki torturowano. Express Bydgoski z dnia 18.05.2006 r.
4
4
w praktyce oznacza wstrzymanie środków na cele humanitarne. W tej sytuacji kraj może
liczyć jeszcze tylko na 200 mln dolarów z przyznanych już grantów.
Niezwalczanie HIV grozi katastrofą demograficzną Rosji, która i tak co roku kurczy
się o blisko 800 tys. ludzi. Kreml boi się wyludnienia, lecz na razie stawia na zwiększenie
dzietności Rosjan, a nie na walkę z AIDS. Władza uświadamia sobie groźbę epidemii, w
grudniu 2005 r. prezydent Putin zapowiedział nawet 20–krotny wzrost wydatków na walkę z
HIV, lecz zdaniem organizacji pozarządowych na deklaracjach się skończy. Aby zatrzymać
HIV – mówi autor publikacji – oprócz woli politycznej i pieniędzy potrzebne są jeszcze
sprawne instytucje, które dobrze rozdzielą pomoc i nie zgarną jej do własnej kieszeni. Według
niego walka z epidemią i innymi zjawiskami nękającymi Rosje (alkoholizm, korupcja) będzie
skuteczna tylko wtedy, kiedy wspierana będzie przez silne organizacje pozarządowe, które w
Rosji na razie nagminnie są zwalczane. 6
DZIAŁANIA PROFILAKTYCZNE
Wierność i wstrzemięźliwość - metody, które doprowadziły do spadku zakażeń w Ugandzie
W Afryce po dwudziestu latach walki z AIDS po raz pierwszy odnotowano spadek
liczby zakażeń. Wstrzemięźliwość i wierność zapobiegają AIDS znacznie lepiej niż
prezerwatywa – to opinia jednego z amerykańskich ekspertów do spraw AIDS, Edwarda
Greena7, wyrażona w rozmowie opublikowanej w Ozonie. Za przykład podaje Ugandę – kraj,
który dzisiaj odnotowuje największy na świecie spadek zakażeń wirusem HIV.
W połowie lat 80-tych w Ugandzie liczba chorych na AIDS przekraczała 20 proc. populacji,
dziś wynosi jedynie 6 proc. Ten sukces – twierdzi rozmówca - zawdzięcza władzom
lokalnym, a także osobistemu zaangażowaniu prezydenta tego kraju, który dziś jeździ po
świecie i namawia innych przywódców do walki z epidemią. W kampanii przeciwko AIDS
rząd odwołał się do tradycyjnych wartości, które okazały się metodami skutecznymi.
Jeszcze kilka lat temu wśród pracujących w Afryce ekspertów dominowało
przeświadczenie, że prezerwatywa jest najlepszą rzeczą, jaką można zaproponować
chorującej Afryce. Nie brano wówczas w ogóle pod uwagę innych metod, które
powstrzymywałyby rozwój choroby. Doświadczenie – twierdzi Edward Green - pokazuje, że
Sytuację w Rosji przedstawiam za: Tomasz Bielecki. Rosja sama z AIDS. Gazeta Wyborcza z dnia 30.05.2006
r.
7
Edward Green – wykładowca Uniwersytetu Harvarda, doradca prezydenta George’a Busha, członek
Prezydenckiej Rady ds. HIV/AIDS i Rady Naukowej Biura Badań nad AIDS Narodowego Instytutu Zdrowia w
USA, pracował w Ugandzie jako ekspert organizacji międzynarodowych zajmujących się walką z AIDS.
6
5
same prezerwatywy nie wystarczą. Nie neguje on prezerwatywy jako środka zmniejszającego
ryzyko zakażenia, ale uważa, że propagowanie abstynencji seksualnej i wierności jednemu
partnerowi, a co za tym idzie zmiany zachowań seksualnych, to metody, które sprawdzają się
także w krajach afrykańskich. Przykładem tego jest Uganda.
Amerykański ekspert ds. AIDS przestrzega jednocześnie przed zbytnim optymizmem i
sugerowaniem się wskaźnikami, które w niektórych krajach pokazują spadek zakażeń HIV.
Sytuacja w Afryce jest nadal dramatyczna. To wciąż najbardziej dotknięty problemem AIDS
region świata, w którym, według danych organizacji międzynarodowych, żyje 70 proc. ze
wszystkich 40 mln zakażonych wirusem. W krajach takich, jak Zimbabwe i Botswana liczba
żyjących z HIV przekracza 40 proc. populacji, a większość z nich umrze w ciągu najbliższych
dziesięciu lat.8
W Szwajcarii niekonwencjonalnie o AIDS
W Szwajcarii odbywa się kampania przeciw AIDS. Jej główne hasło zamieszczone na
zdjęciach sportowców nago uprawiających swoje dyscypliny brzmi: ”Nie ma akcji bez
ochrony”. Według szefa Departamentu Walki z AIDS Federacji Szwajcarskiej ma to zachęcić
Szwajcarów do stosowania prezerwatyw. Autorzy kampanii w tak sugestywny sposób chcą
pokazać, że „stosunki bez kondomów to jak mecz w hokeja albo pojedynek szermierzy bez
odpowiedniego stroju”.9
STATYSTYKI
Najnowszy raport ONZ
Biuro ONZ ds. AIDS (UNAIDS) opublikowało raport podsumowujący 25 lat walki z
HIV. Dziś na całym świecie z wirusem HIV żyje prawie 40 mln ludzi, a w samej Afryce jest
ich aż 25 mln.
Szczególną uwagę zwraca się w raporcie na znaczący wzrost zachorowań w krajach byłego
Związku Radzieckiego. W ostatnich latach liczba zakażonych w tym rejonie wzrosła
dwudziestokrotnie, a w 2005 roku na AIDS zmarło tam dwa razy więcej osób niż w roku
2003. Epidemia na tych terenach rozprzestrzenia się przede wszystkim za sprawą narkotyków.
W Rosji dwóch na trzech zakażonych zażywa dożylnie narkotyki.
Opinie E.Greena przedstawiam w oparciu o: Marcin Grudzień. Wstrzemięźliwość lepsza od kondomów. Ozon z
dnia 11.05.2006 r.; w rozmowie E. Green szczegółowo omawia przyczyny spadku zakażeń w Ugandzie.
9
O kampanii w Szwajcarii zob. w : Goło i niewesoło. Przekrój z dnia 18.05.2006 r.
8
6
Jeszcze gorzej przedstawia się sytuacja na Ukrainie. Jako przyczyny rozprzestrzeniania się
zakażeń w tym kraju autorzy raportu podają: narkomanię, prostytucję i seks bez zabezpieczeń.
Prawie połowę nowych przypadków zakażeń odnotowuje się wśród kobiet. Niestety, tylko 7%
wymagających terapii otrzymuje leki.
Na Białorusi osób żyjących z HIV jest 0,3% dorosłej populacji (tym mianem autorzy
raportu określają osoby w wieku 15-49 lat). Wirus przenosi się przede wszystkim drogą
płciową. W Kazachstanie, Uzbekistanie, Tadżykistanie i Kirgizji zakażonych jest od 0,1 do
0,2% dorosłych obywateli. Tutaj natomiast dożylne zażywanie narkotyków jest najczęstszą
drogą zakażeń.
Według raportu ONZ w Polsce z wirusem HIV żyje 25 tys. ludzi, czyli 0,1% dorosłej
populacji.
Eksperci podkreślają, że wśród zakażonych wirusem jest coraz więcej kobiet i nie
dzieje się tak z ich winy. Zostają one zakażone w wyniku gwałtu, a także w efekcie pożycia
małżeńskiego, w którym zakażeni mężczyźni nie chcą używać prezerwatyw.
Dane zawarte w raporcie wskazują, że epidemia HIV/AIDS nadal zagraża światu, choć
pocieszające jest to, że liczba nowych zakażeń HIV i zgonów na AIDS zaczyna nieznacznie
spadać. Raport daje niezmienne od wielu lat wskazówki dotyczące profilaktyki potrzebnej do
zapanowania nad epidemią. Wymienia tu edukację, dbałość o zdrowie, dostęp do
prezerwatyw, opiekę nad narkomanami i prostytutkami.10
POMOC I WSPARCIE DLA OSÓB ŻYJĄCYCH Z HIV
Tańsze leki
Fundacja Billa Clintona wynegocjowała niższe ceny dla kilku testów wykrywających
zakażenie HIV. Niektóre firmy będą oferowały testy w cenie od 49 do 65 centów za sztukę.
Pozwoli to obniżyć koszty diagnostyki do 50%. Fundacja wynegocjowała także z niektórymi
producentami genetycznych leków antyretrowirusowych obniżenie ceny efavirenzu oraz
abacaviru. Roczny koszt leczenia będzie teraz wynosił odpowiednio 240 i 447 USD.
Umożliwi to oszczędności rzędu 30%. Skorzysta z tego 50 krajów rozwijających się
należących do Fundation’s Procurement Consortium.11
Najnowszy raport ONZ przedstawiam za: Łukasz Kaniewski. Świat chory na AIDS. Rzeczpospolita z dnia
31.05.2006 r.
11
Na podstawie: Tańsze leki antyretrowirusowe i test na HIV. Służba Zdrowia z dnia 01.05.2006 r.
10
7
Spis publikacji prasowych z zakresu HIV/AIDS, które ukazały się w maju 2006 roku.
1.
Aldo przeciw AIDS. Playboy z dnia 01.05.2006 r.
2.
Babuchowski Szymon. Wierność lekarstwem na AIDS. Gość Niedzielny z dnia 07.05.2006 r.
3.
Bielecki Tomasz. Rosja sama z AIDS. Gazeta Wyborcza z dnia 30.05.2006 r.
4.
Bili je kablem, razili prądem. Dziennik Bałtycki z dnia 18.05.2006 r.
5.
Bułgarki pozostaną w więzieniu. Nasz Dziennik z dnia 12.05.2006 r.
6.
Bułgarskie pielęgniarki torturowano. Express Bydgoski z dnia 18.05.2006 r.
7.
Doktryna w kondomie. Fakty i Mity z dnia 18.05.2006 r.
8.
Dookoła świata. Walczą z AIDS. Dziennik Zachodni z dnia 23.05.2006 r.
9.
Elton płacze za zmarłymi. Dziennik z dnia 25.05.2006 r.
10. Firma, która sprzedaje buty i walczy z AIDS. Gazeta Wyborcza – Łódź z dnia 29.05.2006 r.
11. Gadzinowski Piotr. Gumiś z Watykanu. NIE z dnia 04.05.2006 r.
12. Goło i niewesoło. Przekrój z dnia 18.05.2006 r.
13. Grudzień Marcin. Wstrzemięźliwość lepsza od kondomów. Ozon z dnia 11.05.2006 r.
14. HIV pochodzi od szympansów. Gazeta Poznańska z dnia 27.05.2006 r.
15. Jedyny w regionie. Ziemia Gorzowska z dnia 04.05.2006 r.
16. Kaniewski Łukasz. Świat choruje na AIDS. Rzeczpospolita z dnia 31.05.2006 r.
17. Kobiet coraz bardziej zarażone HIV. Gazeta Wyborcza z dnia 31.05.2006 r.
18. Konferencja o AIDS w Moskwie. Rzeczpospolita - Warszawa z dnia 16.05.2006 r.
19. Krótka piłka. Men’s Health z dnia 01.05.2006 r.
20. Moraniec Anna. Komu grozi kontakt z nosicielem HIV? Super Nowości z dnia 24.05.2006 r.
21. Naomi Watts walczy w ONZ. Dziennik z dnia 16.05.2006 r.
22. Naomi Watts z AIDS. Gazeta Poznańska z dnia 20.05.2006 r.
23. Nareszcie pewność! Dziennik Łódzki z dnia 27.05.2006 r.
24. Naukowcy poznali korzenie HIV. Gazeta Wyborcza z dnia 27.05.2006 r.
25. Nowy proces Bułgarek. Nowiny z dnia 12.05.2006 r.
26. O AIDS w Moskwie. Rzeczpospolita z dnia 16.05.2006 r.
27. Obiecujące wyniki prób ze szczepionką przeciwko AIDS. Twoja Zdrowa Medycyna z dnia 01.05.2006 r.
28. Obrzezanie chroni przed chorobami. Men’s Health z dnia 01.05.2006 r.
29. Odłożony proces. Dziennik z dnia 12.05.2006 r.
30. Pałasiński Jacek. Mniejsze zło prezerwatywy. Wprost z dnia 07.05.2006 r.
31. Pielęgniarki i lekarz przed sądem. Głos Wielkopolski z dnia 12.05.2006 r.
32. Pielęgniarki znów przed sądem. Gazeta Poznańska z dnia 12.05.2006 r.
33. Raport ONZ: 38 mln ludzi ma wirusa HIV. Dziennik – Warszawa z dnia 31.05.2006 r.
34. Rusek Tomasz. Z duszą na ramieniu. Gazeta Lubuska z dnia 20.05.2006 r.
35. Sporniak Artur. Więźniowie sytuacji. Tygodnik Powszechny z dnia 07.05.2006 r.
36. Szymborski Tomasz. Choroba owiana tajemnicą. Rzeczpospolita z dnia 26.05.2006 r.
37. Świniak Agnieszka. Rozum w gumie. Fakty i Mity z dnia 04.05.2006 r.
38. Tańsze leki antyretrowirusowe i test na HIV. Służba Zdrowia z dnia 01.05.2006 r.
39. To przyniósł dzień. Głos Pomorza – Koszalin z dnia 27.05.2006 r.
40. Wiceprezydent RPA nie jest winny gwałtu. Gazeta Wyborcza z dnia 09.05.2006 r.
41. W Moskwie o epidemii AIDS. Dziennik z dnia 16.05.2006 r.
42. Z kraju. Odszkodowanie za cierpienie. Dziennik Wschodni z dnia 27.05.2006 r.
43. Źródłem HIV były szympansy. Życie Warszawy z dnia 27.05.2006 r.
8