Załącznik do Umowy o Dzieło nr 7
advertisement
Raport nr 10 dotyczących najważniejszych doniesień prasowych z zakresu HIV/AIDS, opublikowanych w listopadzie 2005 roku. WPROWADZENIE Listopad pod względem wycinków prasowych z zakresu HIV/AIDS zapisze się zapewne jako rekordowy. Ukazało się 180 publikacji dotyczących HIV/AIDS. W żadnym miesiącu tego roku prasa nie przyniosła tak dużej ilości wszelkiego rodzaju materiałów z omawianej problematyki. Dzienniki opisywały trzy prowadzone w tym okresie kampanie: „ ABC zapobiegania AIDS”, „Kobieta a HIV” oraz „Razem dla dzieci. Razem przeciw AIDS”. Duża część publikacji dotyczyła najnowszego Raportu ONZ dotyczącego HIV/AIDS na świecie. Dziennikarzy zaintrygowała też informacja o młodym Angliku, który podobno sam wyleczył się z HIV, dlatego faktom i opiniom specjalistów na ten temat poświęcili sporo miejsca w swoich gazetach. Na łamach listopadowych gazet znalazła się też informacja o kolejnym dziecku, które najprawdopodobniej zostało zakażone HIV w szpitalu. Ze względu na zbliżający się Światowy Dzień AIDS niektóre dzienniki podały już plany związane z przebiegiem tego dnia w ich regionach. Informacje o tym znaleźć będzie można w grudniowym przeglądzie prasy. Tabela 1. Tytuły gazet i czasopism publikujących najwięcej informacji na temat HIV/AIDS w listopadzie 2005 r. Miejsce Tytuł Liczba publikacji 1. Gazeta Wyborcza* 21 2. Rzeczpospolita 13 3. Głos Wielkopolski 9 4. Echo Dnia 7 5. Gazeta Krakowska 7 6. Gazeta Poznańska 6 7. Gazeta Olsztyńska 6 8. Express Bydgoski 5 9. Gazeta Wrocławska 5 10. Dziennik Bałtycki 5 11. Dziennik Wschodni 5 * Zestawienie obejmuje wszystkie lokalne wydania Gazety Wyborczej 1 Wykres 1. Ranking gazet i czasopism zawierających najwięcej publikacji na temat HIV/AIDS w listopadzie 2005 roku. 5 5 5 5 Dziennik Wschodni Dziennik Bałtycki Gazeta Wrocław ska Express Bydgoski 6 6 Gazeta Olsztyńska Gazeta Poznańska 7 7 Gazeta Krakow ska Echo Dnia Głos Wielkopolski 9 13 Rzeczpospolita Gazeta Wyborcza 21 KAMPANIA SPOŁECZNA PRZECIWKO AIDS ABC zapobiegania AIDS Od miesiąca możemy śledzić w telewizji, radiu, prasie, Internecie kampanię zorganizowaną przez Krajowe Centrum ds. AIDS, która w tym roku przebiega pod hasłem ABC zapobiegania AIDS. O adresatach i celach kampanii pisano obszernie w poprzednim Raporcie (Raport nr 9., s.2-5.). Przypomnijmy więc tylko jaka główna idea przyświeca organizatorom i prześledźmy jak ta ważna (a raczej najważniejsza w roku) kampania społeczna realizowana jest w całym kraju. Kampania promuje trzy sposoby zapobiegania AIDS: A - abstynencję, B - bycie wiernym, C – zabezpieCzanie się prezerwatywą. Ważnym jej czynnikiem jest też namawianie młodych ludzi do zrobienia testu w kierunku HIV, gdyż tylko takie badanie może dać odpowiedź na pytanie, czy jest się zakażonym czy też nie. Krajowe Centrum ds. AIDS chce dotrzeć szczególnie do młodych ludzi, wśród których – jak wskazują dane – występuje najwyższy wskaźnik zakażeń i przekonać ich, że poprzez świadome i przemyślane podejmowanie decyzji dotyczących zachowań seksualnych mają szansę zapobiec zakażeniu. Realizatorzy akcji mają nadzieję, że w znacznym stopniu przyczyni się ona do zmniejszenia liczby zakażeń HIV w Polsce. Odzwierciedlenie ABC zapobiegania AIDS można znaleźć w dziennikach ukazujących się we wszystkich rejonach naszego kraju. Jedni dziennikarze podeszli do tematu, traktując go bardzo powierzchownie, przedstawiając tylko hasła kampanii, inni zaś potraktowali temat bardzo poważnie, rzetelnie przygotowując się do niego. W swoich materiałach przedstawili czytelnikowi nie tylko ogólne idee akcji, ale starali się także zobrazować sytuację, jaka panuje w tym zakresie na terenie konkretnego województwa, czy 2 też danej małej lokalnej społeczności. Dzięki takiemu przedstawieniu sprawy zwykły czytelnik mógł się dowiedzieć nie tylko o trwającej kampanii, ale przy okazji też o skali problemu HIV/AIDS na świecie, w Polsce czy też w danym konkretnym regionie. Te publikacje informowały o sposobach zapobiegania AIDS, a także przekazywały wiedzę na temat możliwości zakażenia wirusem, co nie jest bez znaczenia, bo – jak twierdzi dr Anna Marzec- Bogusławska, dyrektor Krajowego Centrum ds. AIDS – niewiedza i ignorancja to główne przyczyny wzrostu zakażeń. Poza tym zmienia się struktura zakażeń HIV/AIDS. Kiedyś wirusem zakażały się tylko osoby używające narkotyków drogą dożylną i żyjące w związkach homoseksualnych. Obecnie rzadziej środki odurzające zażywa się dożylnie. Zmieniła się także mentalność dotycząca kontaktów seksualnych. Coraz popularniejsze są luźne związki z kilkoma partnerami, często Polacy nie stosują żadnych zabezpieczeń. Przejmują wzorce zachowań z Europy Zachodniej, gdzie występuje zjawisko zwane brakiem lęku przed zakażeniem, gdzie ludzie nie stosują nawet prezerwatywy , bo uważają, ze ich AIDS nie dotyczy. To zjawisko zaczyna funkcjonować także u nas – mówi dyrektor Centrum.1 Lokalne echa kampanii Wiedza o AIDS spada, a liczba zakażeń rośnie – tak wynika z badań przeprowadzonych wśród Polaków. Ważne jest zatem, abyśmy posiadali konkretną wiedzę na temat HIV/AIDS. Godne naśladowania są więc wszelkie inicjatywy mające na celu zapoznanie młodych ludzi z tą problematyką. W Krakowie zorganizowano warsztaty na temat profilaktyki HIV dla młodzieży szkół ponadgimnazjalnych. Zainteresowanie warsztatami było tak duże, że organizatorzy musieli odmówić kilku szkołom udziału w zajęciach. Szkolenie pokazało, jak ograniczona jest wiedza uczniów w tym zakresie. Młodzież często nie potrafi rozróżnić podstawowych pojęć, wiele osób myśli, że zakazić się można przez podanie ręki, a nawet funkcjonuje stereotyp, że komary mogą przenosić HIV. Jak widać tego typu szkolenia są bardzo potrzebne. Niestety odbywają się tylko raz w roku i tylko przez jedną godzinę. Czy mogą więc zmienić w znaczny sposób stan wiedzy młodego człowieka na temat HIV? Ta sytuacja się nie zmieni dopóki temat HIV poruszany będzie tylko przy okazji wielkich akcji – uważa kierownik Punktu Konsultacyjno – Diagnostycznego w Krakowie.2 Rozmowę z dr Anną Marzec- Bogusławską przeprowadziła Magda Kazikiewicz w: Ignorancja i niewiedza. Gazeta Krakowska z dnia 29.11.2005 r. 2 Na podstawie: Magda Tytuła. Czy komary mogą przenosić HIV? Gazeta Krakowska z dnia 29.11.2005 r. 1 3 Dobrze więc, że niektórzy dziennikarze na łamach swoich gazet informują, w jaki sposób może dojść do zakażenia i starają się przekonać, że z wirusem HIV, stosując odpowiednie terapie, można żyć długie lata, nie mając żadnych objawów ubocznych. Jeśli więc wiedza społeczeństwa na tema HIV/AIDS jest ciągle niewystarczająca, to dobrze, że z prasy ma ono możliwość posiąść wiedzę na ten temat.3 W Trójmieście w kampanię włączyły się lokalne telewizje i stacje radiowe, regionalne gazety i wszystkie stacje sanitarno-epidemiologiczne. W kinach przed seansem wyświetlane są spoty reklamowe, a w pubach i restauracjach pojawiają się tabliczki z zasadami profilaktyki HIV/AIDS. Kampania w Trójmieście ma się zakończyć 1 grudnia na Długiej w Gdańsku, gdzie młodzi ludzie z balonikami i zniczami spotkają się aby wyrazić solidarność z chorymi na AIDS. W Olsztynie tamtejsza stacja sanitarno-epidemiologiczna wpadła na niekonwencjonalny pomysł. Pasażerowi Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacji mogą na rewersach biletów ulgowych i normalnych przeczytać hasła kampanii ABC zapobiegania AIDS. MPK w Olsztynie po raz drugi przyłączyło się do akcji, pomysł w tym roku skopiowało przedsiębiorstwo komunikacyjne w Elblągu. We Wrocławiu odbyło się seminarium poświęcone AIDS. Specjaliści, wśród nich krajowy konsultant ds. chorób zakaźnych – prof. Andrzej Gładysz, mówili m.in. o zagrożeniach, jakimi dla HIV są dobrobyt czy choćby tanie linie lotnicze. Bogacenie się społeczeństwa i coraz łatwiejsze możliwości podróżowania powodują powstanie zjawiska, zwanego seksturystyką, które stanowi wielkie zagrożenie dla społeczeństwa. Turyści korzystający z tego typu usług wybierają się najczęściej do Azji i Afryki, czyli krajów, w których AIDS zbiera swoje największe żniwo. Można by wymieniać jeszcze inne rejony, gdzie kampania znalazła oddźwięk. W całej Polsce, choć na różne sposoby, propagowano hasła zapobiegania AIDS. Jest jednak jedna wspólna rzecz, która łączy wszystkie miasta – wszędzie podczas trwania tej społecznoinformacyjnej akcji dostępne były miejsca, gdzie bezpłatnie i anonimowo można było zrobić testy na HIV. Co prawda nie wszyscy mogą tego dokonać w swoich miejscach zamieszkania, często muszą dojechać do odległych o kilkanaście czy kilkadziesiąt kilometrów miast, ale dobrze, że podczas kampanii mówi się o tym głośno, ponieważ w przyszłości będzie to istotna W jaki sposób może dojść do zakażenia pisze Urszula Jankiewicz w: Życie z wirusem. Gazeta Olsztyńska z dnia 28.11.2005 r. 3 4 wskazówka do powstawania miejsc, w których każdy zainteresowany będzie mógł się przebadać w kierunku HIV.4 POLITYKA PAŃSTWA W Chinach mają powstać więzienia dla zakażonych Rządowa gazeta „China Daily” poinformowała, że Biuro Sprawiedliwości Prowincji Guangdong zamierza w ciągu dwóch lat wybudować co najmniej dwa więzienia dla zakażonych HIV i chorych na AIDS. Obecnie wybierane są miasta, w których miałyby one powstać. Według rządowych wyliczeń w więzieniach na terenach tej prowincji przebywa 20 chorych na AIDS oraz 518 zakażonych wirusem HIV. Oficjalne statystyki podają, że w prowincji Guangdong mieszka ponad pięć tysięcy osób żyjących z HIV i chorych na AIDS. Eksperci natomiast uważają, iż liczba ta jest znacznie wyższa i wynosi ok. 40 tysięcy. Pomysł władz prowincji został odebrany na świecie z mieszanymi uczuciami. Z jednej strony trudno zaprzeczyć, że może okazać się on skuteczny, z drugiej zaś Chiny były już wielokrotnie atakowane za dyskryminowanie chorych na AIDS i projekt powstania więzień jest odbierany jako kolejna szykana.5 ASPEKTY MEDYCZNE Czyżby „cudowne” wyzdrowienie z HIV? W połowie listopada cały świat obiegła sensacyjna wiadomość, że 25 letni Brytyjczyk Andrew Stimpson sam pozbył się HIV, nie stosując żadnej terapii przeciwwirusowej, przyjmując jedynie zwykłe witaminy. Gdyby te rewelacje zostały potwierdzone, byłby to pierwszy taki przypadek na świecie. Wszystkie media umieściły tę wiadomość na pierwszej stronie swoich dzienników. Przyjrzyjmy się więc dokładniej „cudownemu samowyleczeniu”, które zapewne ( jeśli zostanie dokładnie zbadane i udokumentowane) zyska miano największej sensacji pierwszych lat XXI wieku. W 2002 roku przeprowadzono u Stimpsona trzykrotnie testy. Wykazały one obecność wirusa HIV w jego organizmie. Powtórzone po roku testy dały wynik negatywny. Rzecznik szpitala, w którym badano mężczyznę stwierdził, że obie serie testów z całą pewnością przeprowadzono prawidłowo. Problem jednak w tym, że informacje pochodzą sprzed dwóch Materiał powstał w oparciu o lokalną prasę. Tytuły publikacji i gazety, w których zamieszczono informacje o kampanii podane są w Spisie publikacji na końcu Raportu. 5 Na podstawie: Więzienia dla zakażonych. Rzeczpospolita z dnia 15.11.2005 r. 4 5 lat, a Stimpson odmówił dotąd poddania się dalszym badaniom mogącym potwierdzić i wyjaśnić jego wyleczenie. Z pewnością nie jest to pomyłka – twierdzi specjalista od AIDS dr Patric Dixon z międzynarodowej grupy Acet zajmującej się chorymi na AIDS. Tymczasem brytyjscy lekarze badają szczegóły tego cudownego ocalenia. Specjaliści, którzy komentują ten przypadek mają jednak wątpliwości. Jeden z nich twierdzi, że „rezultaty te mogą być wynikiem źle przeprowadzonych testów, a mężczyzna albo nigdy nie był zakażony, albo jest nim do tej pory” ( opinia Jonathana Webera z Imperial College London wyrażona na łamach „Nature”). Simon Wein- Hobson, wirusolog z Instytutu Pasteura w Paryżu jest zdania, że przypadek Anglika stoi w sprzeczności z wszystkimi dotychczasowymi doświadczeniami prowadzonymi przez naukowców z Instytutu. Specjaliści przekonują, że zdarzają się przypadki zatrzymania rozwoju wirusa, nawet jeśli chory nie otrzymuje żadnych środków przeciwwirusowych. Jednak w takich wypadkach wirus wciąż pozostaje w organizmie zainfekowanej osoby. Taki stan może być wynikiem mniejszej „zjadliwości” danego szczepu lub większej odporności genetycznej chorego. Tak – według znawców problematyki - może być w przypadku Stimpsona. Mogło się też zdarzyć, że testy przeprowadzone w 2002 roku wykazały fałszywie obecność wirusa, tzw.”false – positives”, czyli błędne potwierdzenie istnienia wirusa ( w diagnostyce HIV zdarza się niezwykle rzadko).6 Podobne opinie na ten temat mają polscy specjaliści. Zdaniem dr Tomasza Wąsika, kierownika Zakładu Wirusologii Śląskiej Akademii Medycznej, wyniki stwierdzające obecność HIV w organizmie chorego mogły być błędne. Doktor Wąsik podaje przykład dziecka urodzonego przez zainfekowaną matkę. Ma ona kontakt z antygenem i wytwarza przeciwciała, które wykryte są przez test. Po jakimś czasie przeciwciała zanikają i badanie daje wynik negatywny. Wydaje się więc, że dziecko wyzdrowiało, a w rzeczywistości nigdy nie było zakażone – wyjaśnia wirusolog. Poza tym test na obecność przeciwciał nie daje pewności, iż pacjent jest zakażony. Istnieją bardziej wiarygodne badania molekularne wykrywające białko wirusa w komórkach krwi, ale i one mogą dać ( z różnych przyczyn ) fałszywie pozytywny wynik. Specjalista uważa, że Stimpson nigdy HIV nie był zakażony. 7 Przed popadaniem w euforię w związku z przypadkiem Brytyjczyka przestrzega prof. dr hab. Krystyna Bieńkowska –Szewczyk z Katedry Wirusologii Molekularnej Międzyuczel Informacje dotyczące wyleczenia Anglika i opinie specjalistów zaczerpnięto z: Brytyjczyk wyleczony z AIDS. Rzeczpospolita – Warszawa z dnia 14.11.2005 r., Paweł Górecki: Człowiek, który rozbroił HIV. Newsweek Polska z dnia 27.11.2005 r., Sensacja w świecie HIV. Przekrój z dnia 17.11.2005 r.; wszystkie publikacje na ten temat, które ukazały się w prasie wymienione zostały w Spisie publikacji na końcu niniejszego Raportu. 7 Opinię wirusologa przedstawiona jest w : Samowyleczenie? Niekoniecznie. Dziennik Bałtycki z dnia 15.11.2005 r., zob. też: Chory z urojenia. Rzeczpospolita z dnia 15.11.2005 r. 6 6 nianego Wydziału Biotechnologii Akademii Medycznej w Gdańsku. Pani profesor podkreśla, że istnieje zbyt mało istotnych danych naukowych dotyczących tego przypadku. Zaznacza, że mogło się to przytrafić tylko i wyłącznie temu jednemu pacjentowi, a jeśli nawet doszło do zwalczenia wirusa, to wcale nie musi oznaczać przełomowego odkrycia w walce z AIDS.8 Z rezerwą rewelacje te przyjęła też dr Anna Marzec-Bogusławska, dyrektor Krajowego Centrum ds. AIDS. Mówi, że przypadek Stimpsona wymaga dokładnego zbadania. Wirus w jego organizmie mógł zostać, ale jego poziom jest niższy i teraz testy nie mogą go wykryć.9 Sam Brytyjczyk stwierdził : „Lekarze bawili się moim życiem w rosyjską ruletkę”. Podobno okazało się, że lekarze nie są pewni, czy Andrew Stimpson kiedykolwiek miał wirusa, gdyż diagnoza mogła być nieprawdziwa.10 Przytoczone tutaj fakty i opinie na temat samowyleczenia Anglika z HIV wskazują, że tak naprawdę do końca nie wiadomo, czy był on rzeczywiście zakażony wirusem. Jeśli tak, to przyjdzie nam jeszcze długo poczekać na dokładne zbadanie i potwierdzenie tego faktu. Dopóki to nie nastąpi, nie można mówić o jakimkolwiek cudownym samowyleczeniu. Powstaje nowy specyfik chroniący kobiety przed HIV Najnowszy numer „Nature” informuje, że grupa naukowców z Cornell University w Nowym Jorku prowadzi badania nad nowym lekiem, który ma uchronić kobiety przed zakażeniem HIV. Podczas kontaktów płciowych sperma zainfekowanego mężczyzny styka się z błonami śluzowymi pochwy i dróg rodnych. HIV wnika wtedy do wnętrza ich komórek za pośrednictwem receptora CCR5, który łączy się z wirusowym białkiem gp120. Nowy lek w postaci żelu zawiera mieszaninę peptytydów, mającą nie dopuścić do tego procesu. Naukowcy, prowadząc prace badawcze nad samicami makatek, wykorzystali trzy związki. Jeden z nich blokuje receptory CCR5 na powierzchni limfocytów T. Drugi blokuje wirusowe białka gp120, a trzeci związek blokuje sam proces wnikania wirusa do wnętrza limfocytu. Wszystkie trzy związki samodzielnie lub w kombinacjach podawane były zwierzętom. Następnie infekowano małpy wirusem SIV ( odpowiednik wirusa HIV). Okazało się, że aż 40 małp z 51, którym na pół godziny przed potencjalnym zakażeniem podano żel zawierający jeden, dwa lub wszystkie trzy badane związki nie uległo zakażeniu. Co więcej efekt Ze stanowiskiem prof. Bieńkowskiej- Szewczyk można zapoznać się w: Wirus HIV jest mistrzem kamuflażu. Gazeta Krakowska z dnia 19.11.2005 r. 9 Zob. : Jacek Różalski. Czy to był na pewno HIV? Metro z dnia 15.11.2005 r. 10 Zob. : Może nigdy nie miał HIV. Fakt z dnia 17.11.2005 r. 8 7 ochronny u wielu zwierząt utrzymywał się jeszcze przez ponad 6 godzin od momentu podania żelu. Zanim jednak lek ten będzie mógł być zastosowany wśród ludzi, potrzebna jest jeszcze kolejna seria badań.11 ASPEKTY SPOŁECZNE Kolejny wyrok w sprawie zakażonego dziecka. Kolejne dziecko zakażone HIV w szpitalu ? Temat zakażenia dzieci wirusem HIV w szpitalach był już niejednokrotnie poruszany na łamach prasy. W lipcu media donosiły o wyroku warszawskiego sądu wydanym w sprawie zakażenia wirusem HIV czternastoletniej dziewczynki w Śląskim Centrum Pediatrii w Zabrzu ( zob. Raport nr 6., s.3-4.). Śląskie Centrum Pediatrii odpowiada za zakażenie jeszcze przynajmniej trójki dzieci. W poniedziałek 28 listopada zapadł wyrok w sprawie zakażonego tam innego dziecka. Sąd przyznał pokrzywdzonej trzynastolatce 600 tys. złotych odszkodowania i 2 tys. miesięcznej renty. Na rozpatrzenie czekają jeszcze dwa pozwy dzieci zakażonych w Zabrzu, a my dowiadujemy się, że kolejny szpital oskarżony jest o spowodowanie zakażenia. Tym razem chodzi o sześcioletnią dziewczynkę, która latem trafiła do łódzkiego szpitala z powodu powiększenia węzłów chłonnych. Mała pacjentka leczona była silnymi antybiotykami. Infekcja cofnęła się, ale potem wróciła ze zdwojoną siłą. Dziecko znów znalazło się w szpitalu i wówczas lekarze zdecydowali się na wykonanie testu w kierunku HIV. Wynik okazał się pozytywny. Badanie zostało powtórzone i ostatecznie zweryfikowane trzecim testem potwierdzającym. W tej sytuacji także rodzice dziecka poddali się testom, z których wynika, że nie mają HIV. Specjaliści zastanawiają się, jak mogło dojść do zakażenia. Rodzice przypomnieli sobie, ze ich córka jako niemowlę leczona była w jednym z podłódzkich szpitali i tam przetoczono jej osocze. Dziewczynka jest piątym dzieckiem w Polsce, które ma zdrowych rodziców i najprawdopodobniej zakażone HIV zostało w szpitalu lub w innych kontaktach ze służbą zdrowia. Łódzka prokuratura wszczęła już postępowanie w tej sprawie, a ministerstwo Zdrowia skontroluje, czy lekarze rzetelnie wyjaśnili przyczynę choroby dziecka.12 Informacje na temat badań nad nowym lekiem podaję za: Żel ochroni przed chorobą. Rzeczpospolita z dnia 03.11.2005 r.; nad podobnym specyfikiem, wykorzystującym białka produkowane przez gruczoły skórne żab pracują naukowcy z Vanderbilt University – zob. Raport nr 9., s.6. 12 W oparciu o: Małgorzata Kozerawska. Dzieci zarażone HI w szpitalach. Gazeta Wyborcza – Łódź z dnia 26.11.2005 r., Tomasz Michałowicz: Kto i jak zaraził dziecko w Łodzi ? Nowy Dzień z dnia 25.11.2005 r., Sylwia Szparkowska. Odszkodowanie za AIDS ze szpitala. Rzeczpospolita z dnia 29.11.2005 r. 11 8 Szpital oczyszczony z zarzutów Prokuratura umorzyła śledztwo w sprawie wyłudzenia pieniędzy przez Wojewódzki Szpital Obserwacyjno- Zakaźny w Bydgoszczy ( o szczegółach sprawy pisano w Raporcie nr 6.,s.5; Raporcie nr 7.s.4-5). Śledztwo zostało wszczęte w lipcu br., kiedy Narodowy Fundusz Zdrowia zarzucił placówce oszustwo na 3 mln złotych, twierdząc, że szpital wyłudził te pieniądze na leczenie chorych na AIDS. Urzędnicy z NFZ oskarżali lekarzy o przyjmowanie części pacjentów do szpitala na kilka godzin, rachunki natomiast wystawiano za kilkanaście dni hospitalizacyjnych. Dyrekcja wyjaśniała, że chorzy byli rozliczani według obowiązujących procedur. Badający sprawę prokuratorzy, po zapoznaniu się z argumentacją szpitala, nie dopatrzyli się znamion przestępstwa. Dyrektor placówki, prof. Waldemar Halota, chce pozwać Fundusz do sądu.13 Protest rodzin zakażonych dzieci Sąd w Trypolisie przełożył na 31 stycznia 2006 roku rozpatrzenie apelacji w sprawie pięciu bułgarskich pielęgniarek i palestyńskiego lekarza skazanych na karę śmierci za rzekome zakażenie dzieci wirusem HIV w 1998 roku. W maju 2004 roku sąd uznał ich za winnych świadomego zakażenia 426 dzieci wirusem HIV w miejscowym szpitalu dziecięcym, 51 spośród nich już zmarło. Oburzeni decyzją sądu członkowie rodzin pokrzywdzonych dzieci natarli na budynek sądu, obrzucili go kamieniami, a wewnątrz uwięzili obserwujących przebieg procesu dyplomatów i dziennikarzy.14 Czy Dworcowa Misja Specjalna spełnia swoje zadania ? We Wrocławiu na Dworcu Głównym działa Dworcowa Misja Specjalna, której głównym zadaniem jest opieka nad bezdomnymi i narkomanami. Na jej działania wpłynęła skarga do urzędu miasta. Była pracownica misji twierdzi, że w placówce panują skandaliczne warunki, brakuje bieżącej wody, na ścianach jest grzyb, a pracownicy nie szanują godności podopiecznych, zwracając się do nich często w sposób wulgarny. W takich fatalnych warunkach prowadzone są badania na obecność wirusa HIV. Potem, bez zachowania tajemnicy i prywatności, powiadamia się ich o wyniku badania i nie udziela się im żadnej 13 W oparciu o: Nie zarabiali na AIDS. Express Bydgoski z dnia 18.11.2005 r.; Nie oszukiwali na leczeniu. Gazeta Wyborcza- Bydgoszcz z dnia 17.11.2005 r. 14 Na podstawie: Rodziny dzieci protestują. Gazeta Pomorska z dnia 16.11.2005 r. 9 pomocy. Pracownicy misji odpierają zarzuty. Wyjaśniają, że na badanie mają pozwolenie i wykonują je na zlecenie Państwowego Zakładu Higieny. Tłumaczą też, że mimo braku wody badania są przeprowadzana w sterylnych warunkach, za pomocą specjalnego automatu w obecności pielęgniarek. PZH potwierdza zlecenia takich badań w całym kraju. Pomysłodawcą jest Krajowe Biuro Zapobiegania Narkomanii, a w badaniu chodzi o uzyskanie danych dotyczących liczby chorych na AIDS. Lekarz, który był pomysłodawcą akcji jest zaniepokojony wiadomościami z Wrocławia. Urzędnicy tymczasem sprawdzają działalność Dworcowej Misji Specjalnej.15 DZIAŁANIA PROFILAKTYCZNE Konkurs na programy profilaktyczne Trwa ogłoszony przez Krajowe Centrum ds. AIDS konkurs ofert na programy profilaktyczne z zakresu HIV/AIDS. Przedmiotem konkursu ofert jest realizacja tych programów zdefiniowanych w czterech typach działalności ( w zależności od grupy odbiorców- adresatów) : skierowanych do populacji generalnej, skierowanych do różnych grup społecznych lub zawodowych, skierowanych do populacji o wysokim poziomie ryzykownych zachowań, skierowanych do osób żyjących z HIV i chorych na AIDS oraz ich bliskich. Termin składania ofert minął 21 listopada 2005 roku.16 Kampania „Kobieta a HIV” W październiku rozpoczęła się kampania, której realizatorem z ramienia ONZ jest m.in. warszawskie biuro UNDP (Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju). Za główny cel organizatorzy postawili sobie przekonać kobiety, zwłaszcza te planujące urodzenie dziecka, do wykonania testu w kierunku HIV. Mają im w tym pomóc lekarze, których zadaniem jest namówić swoje pacjentki do wykonania tego rodzaju badania. Dziś są już możliwości urodzenia zdrowego dziecka nawet przez kobietę zakażoną HIV – mówi prof. dr hab. n. med. Andrzej Skręt, konsultant w województwie podkarpackim ds. ginekologii i położnictwa. Mając wiedzę o chorobie i podejmując leczenie antyretrowirusowe, można 15 16 Na podstawie: Misja niemożliwa. Gazeta Wrocławska z dnia 28.11.2005 r. Informacje na ten temat w : Zdążyć przed AIDS. Echo Dnia z dnia 15.11.2005 r. 10 ustrzec przed zakażeniem dziecko, partnera i personel opiekujący się osobą chorą. Realizatorzy akcji wymieniają korzyści, jakie wynikają z wykonania testu: kobiety z rozpoznaniem HIV dodatnim, odpowiednio prowadzone medycznie, mają 99 proc. szans na urodzenie zdrowego dziecka ( kobiety nieświadome zakażenia – tylko 38 proc.), otrzymanie ujemnego wyniku, przy odpowiednim wsparciu specjalisty, może prowadzić do zmiany praktyk seksualnych na bezpieczne, kobiety, u których rozpoznano HIV, mogą nakłonić swoich partnerów do przeprowadzenia testu, kobieta świadoma zakażenia może skorzystać z programu stałej opieki, wcześniej otrzymać leczenie, zostać skierowana do specjalistycznych placówek i grup wsparcia. Paulina Holtz, pełniąca rolę ambasadora dobrej woli w kampanii, na spotkaniach namawia kobiety do wykonania testu, uświadamiając im, że problem może dotyczyć każdego człowieka i nie można traktować tej kwestii jako tematu tabu.17 Na Dolnym Śląsku odnotowuje się dwa razy więcej nowych zakażeń niż w innych województwach. Dlatego też obszar ten został wybrany jako szczególny do prowadzenia działań profilaktycznych. W związku z trwającą kampanią „Kobieta a HIV” wrocławscy ginekolodzy, zakaźnicy i epidemiolodzy dyskutowali jak dotrzeć do przyszłych matek z informacją o wirusie. Jak zauważono sprawa nie jest wcale taka prosta. Okazuje się bowiem, że ginekolodzy często krepują się skierować kobietę na test, gdyż powstają w nich obawy, że taka propozycja może urazić pacjentkę. 18 Szkolenie młodzieżowych liderów zdrowia Z ciekawą inicjatywą wystąpiła Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Lesznie. Zorganizowała szkolenie dotyczące problematyki HIV/AIDS, w którym uczestniczyło 16 osób – ochotników z pierwszej klasy ze wszystkich szkół średnich w Lesznie. W czasie jego trwania młodzież poznawała budowę wirusa, możliwości zakażenia i przebiegu choroby. Po zakończeniu szkolenia jego uczestnicy pisali test sprawdzający , po zdaniu którego otrzymali certyfikat młodzieżowego lidera zdrowia i będą mogli zacząć Na podstawie: Zrób test, bo warto. Dzień Podkarpacia z dnia 25.11.2005 r., Kobieta a HIV. Super Nowości z dnia 22.11.2005 r.; więcej o kampanii zob. też: raport nr 9., s.7. 18 Zob. Anna Skowron. Fałszywy wstyd. Gazeta Wyborcza – Wrocław z dnia 26.11.2005 r. 17 11 działać w szkołach, gdzie zdobytą wiedzę na lekcjach biologii przekażą koleżankom i kolegom.19 STATYSTYKI Raport ONZ Najnowszy raport sporządzony przez Organizację Narodów Zjednoczonych i Światową Organizację Zdrowia podaje, że na całym świecie żyje obecnie 40,3 mln osób zakażonych wirusem HIV. To najwięcej od chwili zidentyfikowania HIV w latach 80. ubiegłego wieku. Ponad 5 mln spośród nich zakaziło się w 2005 roku. Do tej pory wirus zabił 25 mln osób, a tylko w tym roku 3 mln, wśród których ponad pół miliona dzieci. Najbardziej dotkniętym epidemią obszarem są państwa Subsaharyjskiej Afryki, gdzie mieszka dwie trzecie zakażonych. W tym roku w wyniku zakażenia HIV zmarło tam prawie 2,5 mln osób. Dużym niepokojem napawa także sytuacja w Europie Środkowo - Wschodniej i Azji, gdzie osób żyjących z HIV szybko przybywa. W 2004 roku zanotowano w tych rejonach około 270 tysięcy nowych zakażeń, 62 tysiące osób zmarło, w samej Rosji przybyło 300 tysięcy zakażonych, a na Ukrainie 12 400 osób. Jeśli nie zostaną podjęte odpowiednie środki, to w Europie Środkowo – Wschodniej do 2010 roku liczba osób zakażonych HIV może zwiększyć się czterokrotnie – przewidują eksperci. Według oficjalnych danych w tej części Europy żyje obecnie 1,5 mln zakażonych, a specjaliści oceniają, że może być ich nawet dwa razy więcej. Śmiertelne żniwo zbiera AIDS w Azji. W ubiegłym roku przybyło w tym kraju ponad milion osób żyjących z HIV, 520 tysięcy chorych na AIDS zmarło. Na liście krajów, w których dalej najprawdopodobniej będzie wzrastać liczba zachorowań są państwa afrykańskie ( Nigeria, Etiopia), ale też Indie, Chiny, Brazylia i państwa Azji Środkowej. W raporcie podano przyczyny rozprzestrzeniania się HIV, wśród których za najpoważniejsze uznano ludzką ignorancję i niewiedzę. W Indiach na przykład 42 proc. osób żyjących z prostytucji twierdzi, że można rozpoznać osobę zakażoną wirusem po jej wyglądzie. W pakistańskim mieście Karaczi jedna na pięć osób nie wie co to jest prezerwatywa, a co trzecia nigdy nie słyszała o AIDS. Na Filipinach 90 proc. osób sądzi, że wirus może przenosić się przez wspólne posiłki. Raport przynosi także pozytywne informacje. Okazuje się, że są miejsca na świecie, gdzie liczba zakażeń, choć nieznacznie, ale spada. Takim krajem jest Zimbabwe, gdzie 19 Zob.: Nigdy dość wiedzy. Ziemia Leszczyńska z dnia 28.10.2005 r. 12 odsetek kobiet w ciąży zakażonych wirusem HIV zmniejszył się z 26 proc. w roku 2003 do 21 proc. w 2004 roku. Przyczynę tych zmian specjaliści widzą w rozpowszechnianiu używania prezerwatyw, opóźnieniu wieku inicjacji seksualnej oraz zmniejszeniu liczby partnerów W ciągu ostatnich 2 lat, tj. po opublikowaniu poprzedniego raportu poprawiły się także możliwości leczenia chorych. Ponad 1 mln zakażonych HIV w krajach rozwijających się może żyć dłużej i lepiej, od 250 do 350 tysięcy osób żyjących z HIV tylko w tym roku uniknęło śmierci – wynika z raportu. 20 Warto zauważyć, że w większości krajów zakażenia wirusem HIV dotyczą ludzi młodych. ONZ-owskie organizacje : UNICEF I UNAIDS szacują, że co 15 sekund jakiś młody człowiek na świecie zakaża się HIV ( około 6 tys. dziennie). Najwięcej ofiar epidemii wśród młodych ludzi oraz dzieci odnotowuje się na Dalekim Wschodzie i w rejonie Pacyfiku. Specjaliści oceniają, iż lepsze działania profilaktyczne oraz skuteczniejsza diagnostyka i terapie mogłyby do 2010 roku zmniejszyć o 40 proc. rozszerzenie się HIV w tamtym rejonie. Według oficjalnych danych żyło tu 120 tys. dzieci zakażonych HIV i chorych na AIDS. W Tajlandii od 50-60 proc. infekcji rocznie przypada na osoby poniżej 24 roku życia, w Wietnamie 63 proc. ma poniżej 30 lat.21 W Polsce w porównaniu z sąsiednimi krajami, liczba zakażeń HIV i zachorowań na AIDS nie jest duża, jednak, niestety, wykazuje tendencje wzrostową. Według danych Państwowego Zakładu Higieny od 1985 roku do końca września 2005 roku zakażenie HIV stwierdzono u 9659 osób ( szacuje się, że liczba ta wynosi ok.30 tysięcy). Odnotowano ogółem 1674 zachorowań na AIDS., a 779 chorych zmarło. Najwięcej nowych zakażeń HIV obserwuje się w województwie dolnośląskim (3,8 na 100 tys. mieszkańców rocznie), najmniej w świętokrzyskim ( 0,4, na 100 tys.). podobnie jest z zapadalnością na AIDS – największa jest w dolnośląskim ( 1,1 na 100 tys. mieszkańców rocznie) oraz pomorskim (0,7 na 100 tys.), najmniejsza w świętokrzyskim i podkarpackim (0,1 na 100 tys. ludności). W skali kraju poziom zakażeń HIV i zachorowań na AIDS sięga 600 - 700 rocznie, liczba zgonów – około 300 rocznie.22 Informacje dot. najnowszego raportu ONZ podaję w oparciu o: Izabela Redlińska. Więcej zakażeń, nowe terapie. Rzeczpospolita z dnia 22.11.2005 r., Już ponad 40 milionów nosicieli HIV. Gazeta Wyborcza z dnia 22.11.2005 r., Śmiertelne żniwo. Głos Szczeciński z dnia 22.11.2005 r. 21 Dane pochodzą z: Renata Krzyszkowska. Wirus w natarciu. Przewodnik Katolicki z dnia 27.11.2005 r. 22 W oparciu o: Abstynencja, wierność, zabezpieczenie. Gazeta Krakowska ( dodatek: Nasze Zdrowie) z dnia 26.11.2005 r. 20 13 POMOC I WSPARCIE DLA OSÓB ŻYJĄCYCH Z HIV Kampania UNICEF – „Razem dla dzieci. Razem przeciw AIDS” Światowa kampania prowadzona przez UNICEF ma na celu m.in. zebranie funduszy na programy walki z epidemią wśród najmłodszych mieszkańców Afryki ( więcej o kampanii – Raport 9., s.9.). Znajduje ona także swój wyraz w konkretnych akcjach prowadzonych w naszym kraju. UNICEF i Rotaract (młodzieżówka Rotary International , międzynarodowej organizacji charytatywnej ze stuletnią tradycją) przeprowadzają wielką akcję pod wspólną nazwą UNIROTA. Do tej pory w pięciu miastach odbyły się klubowe imprezy, podczas których udało się zebrać 25 tys. złotych. 17 listopada akcja ogarnęła 10 największych miast w Polsce. W klubach oprócz słuchania muzyki obywały się wykłady i dyskusje o tym, jak uniknąć zakażenia.23 Jedna z takich imprez odbyła się w toruńskim klubie „Piwnica pod Aniołem”. Zorganizowała ją młodzież z klubu Rotaract. Całkowity dochód został przekazany na pomoc afrykańskim dzieciom dotkniętym HIV i AIDS. Oprócz przeprowadzonych koncertów miał miejsce także panel dyskusyjny, w którym udział wzięli naukowcy z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika i przedstawiciele UNICEF-u. Na wydziale prawa UMK odbyła się także rozmowa o zjawisku AIDS wśród najmłodszych mieszkańców Czarnego Lądu.24 Także klub „Socho” w Sopocie stał się miejscem, gdzie podczas koncertu zespołów muzycznych zbierano fundusze na zapewnienie powszechnego dostępu do środków medycznych oraz opieki medycznej dla afrykańskich dzieci.25 Na ten sam cel mają być przeznaczone pieniądze pochodzące z aukcji, która odbyła się w Galerii ZAK w Poznaniu. Prace na nią przekazali artyści plastycy, a wzięli w niej udział znani aktorzy i muzycy. 26 Dentyści nie chcą leczyć chorych z WZW i HIV NFZ chce płacić kilkakrotnie więcej dentystom, którzy podpiszą kontrakt na leczenie pacjentów z tzw. podwyższonej grupy ryzyka. Mimo to w całym kraju na leczenie takich chorych kontrakty z Narodowym Funduszem Zdrowia podpisało tylko kilku specjalistów. Dentyści boją się, że lecząc osoby z HIV lub WZW utracą innych pacjentów. Pracownicy z wojewódzkich oddziałów NFZ przedstawili jak wygląda leczenie osób z grup podwyższonego ryzyka na dzień dzisiejszy. I tak na przykład na Dolnym Śląsku ( najwyższy wskaźnik Na podstawie: Bilet to jedno życie. Metro z dnia 17.11.2005 r. Zob. Na pomoc dzieciom Afryki. Gazeta Wyborcza – Toruń z dnia 12.11.2005 r. 25 Razem przeciw AIDS. Dziennik Bałtycki ( dodatek: Będzie się działo) z dnia 10.11.2005 r. 26 Zob.: Klub Galeria ZAK. Gazeta Wyborcza –Poznań ( dodatek: Co jest grane?) z dnia 10.11.2005 r. 23 24 14 zakażeń w Polsce) podpisana jest tylko jedna umowa na ten zakres usług. Do konkursu na przyszły rok nie wpłynęła żadna oferta. Na Podkarpaciu także co roku ogłaszany jest konkurs na taki rodzaj usług stomatologicznych. W 2005 roku był przeprowadzony dwukrotnie, w 2006 też będzie przeprowadzony konkurs uzupełniający. Niestety, do tej pory nie odpowiedział żaden stomatolog – twierdzi pracownik tamtejszego NFZ. Rzecznik świętokrzyskiego NFZ wyjaśnia, że nigdy nie było chętnych na ten rodzaj świadczeń. W Warszawie zawarto dwa takie kontrakty, a w całym kraju – dziewięć. Pacjenci z grupy wysokiego ryzyka przyjmowani są więc w gabinetach razem ze zdrowymi. Niezależnie od kontraktu z NFZ na opiekę nad pacjentami z grupy wysokiego ryzyka, każdy dentysta ma obowiązek leczenia wszystkich chorych – mówi Marek Ziętek, prezes Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego. Lekarz nie ma prawa odmówić zakażonemu HIV czy WZW. Zresztą często sam pacjent nie wie, czy jest zakażony – wyjaśnia. Wszyscy zgodnie podkreślają, że profilaktyka i pomoc chorym powinna trwać cały rok. Pacjent nie będzie jeździł po kraju, żeby znaleźć lekarza, który zechciałby leczyć mu zęby. Każdego pacjenta, lekarz musi traktować jak potencjalnie zakażonego wirusem HIV czy WZW typu B i C .27 Pieniądze na walkę z uzależnieniami Miejskie Biuro Polityki Społecznej w Warszawie rozstrzygnęło konkurs na programy dla osób chorych i uzależnionych. Ponad 1,2 miliona złotych trafi do zwycięzców na programy przeciwdziałające alkoholizmowi i narkomanii oraz wspierające walkę z AIDS. Z tej kwoty na wspieranie zakażonych HIV i chorych na AIDS miasto przeznaczyło 16 tys. złotych. Pieniądze otrzyma m.in. Społeczny Komitet ds. AIDS. Organizacje, które skorzystają z dofinansowania prowadzą specjalne zajęcia w świetlicach socjoterapeutycznych dla dzieci i młodzieży z rodzin dotkniętych problemem alkoholizmu i narkomanii, prowadzą także akcje ich dożywiania oraz zajęcia edukacyjne pokazujące jak w walce z problemem HIV/AIDS ważna jest profilaktyka.28 Na podstawie: Paweł Szaniawski. Dentyści nie chcą leczyć pacjentów z żółtaczką i HIV. Życie Warszawy z dnia 28.11.2005 r., Iwona Rojek. Mogą leczyć, ale nie wyłącznie. Echo Dnia z dnia 30.11.2005 r. 28 Zob.: Pieniądze na walkę z uzależnieniami. Rzeczpospolita z dnia 02.11.2005 r. 27 15 INNE Bill Clinton pomoże Ukrainie Bill Clinton, były prezydent USA, złożył wizytę na Ukrainie, aby m.in. zaoferować pomoc swojej fundacji w walce z HIV i AIDS w tym kraju.29 Spis publikacji prasowych z zakresu HIV/AIDS, które ukazały się w listopadzie 2005 r. 1. A AIDS wciąż rośnie. Przekrój z dnia 24.11.2005 r. 2. ABC dla osób przed trzydziestką. Przemiany na Szlaku Piastowskim z dnia 11.11.2005 r. 3. ABC zapobiegania AIDS. Echo Dnia ( dodatek Zdrowie i Uroda) z dnia 03.11.2005 r. 4. ABC zapobiegania. Gazeta Poznańska z dnia 22.11.2005 r. 5. ABC zapobiegania AIDS. Kurier TV z dnia 07.11.2005 r. 6. Abstynencja seksualna, bycie wiernym, zabezpieczenia prezerwatywą. Echo dnia z 03.11.2005 r. 7. Abstynencja, wierność, zabezpieczenie. Gazeta Krakowska z dnia 26.11.2005 r. 8. AIDS. Dzień Dobry – Warszawa z dnia 04.11.2005 r. 9. AIDS wśród nas. Gazeta Pomorska z dnia 07.11.2005 r. 10. AIDS zagraża najmłodszym. Angora z dnia 13.11.2005 r. 11. AIDS zbiera w Azji śmiertelne żniwo. Nowa Trybuna Opolska z dnia 22.11.2005 r. 12. Azja umiera na AIDS. Gazeta Poznańska z dnia 22.11.2005 r. 13. Azja umiera na AIDS. Nowiny z dnia 22.11.2005 r. 14. Baca Karolina. Leczyć narkomanów. Rzeczpospolita – Warszawa z dnia 30.11.2005 r. 15. Badania na HIV. Gazeta Wyborcza – Opole z dnia 28.11.2005 r. 16. Banaszak Marta. Bądźmy ostrożni. Głos Wielkopolski z dnia 07.11.2005 r. 17. Banaszak Marta. Bądź wierny i ostrożny. Głos Wielkopolski z dnia 04.11.2005 r. 18. Banaszak Marta. Pomoc dla dzieci. Głos Wielkopolski z dnia 16.11.2005 r. 19. Banaszak Marta. Razem przeciw AIDS. Głos Wielkopolski z dnia 18.11.2005 r. 20. Banaszak Marta. Wybierz najlepszą metodę. Głos Wielkopolski z dnia 18.11.2005 r. 29 Zob.: Bill Clinton pomoże w walce z AIDS. Głos Wielkopolski z dnia 29.11.2005 r. 16 21. Bądźmy ostrożni. Gazeta Poznańska z dnia 30.11.2005 r. 22. Bądź odważny: noś i mów. Metro z dnia 02.11.2005 r. 23. Będą młodych uczyć o AIDS. Słowo Ludu z dnia 29.10.2005 r. 24. Bill Clinton pomoże w walce z AIDS. Głos Wielkopolski z dnia 29.11.2005 r. 25. Bilet to jedno życie. Metro z dnia 17.11.2005 r. 26. Bliżej niż myślisz. Gazeta Wrocławska z dnia 05.11.2005 r. 27. Brytyjczyk pokonał HIV. Głos Wielkopolski z dnia 14.11.2005 r. 28. Brytyjczyk wyleczony z AIDS. Rzeczpospolita - Warszawa z dnia 14.11.2005 r. 29. Chcesz mieć pewność, zrób test. Nowiny z dnia 21.11.2005 r. 30. Chory z urojenia. Rzeczpospolita z dnia 15.11.2005 r. 31. Clinton chwali. Nowości z dnia 29.11.2005 r. 32. Coraz więcej zakażeń HIV. Gazeta Krakowska z dnia 14.11.2005 r. 33. Cud, którego nie było. Przekrój z dnia 24.11.2005 r. 34. Człowiek, który rozbroił HIV. Kurier Lubelski z dnia 24.11.2005 r. 35. Czy to był na pewno HIV ? Metro z 15.11.2005 r. 36. Dla chorych dzieci. Gazeta Wyborcza – Poznań z dnia 17.11.2005 r. 37. 24 godziny. Gazeta Pomorska z dnia 14.11.2005 r. 38. Dwadzieścia lat po. Express Bydgoski z dnia 29.11.2005 r. 39. Dwadzieścia lat po. Nowości z dnia 29.11.2005 r. 40. Fedorowicz Małgorzata. Zbadaj się już dziś. Nowa Trybuna Opolska z dnia 28.11.2005 r. 41. Flesz. Świat. Gazeta Prawna z dnia 22.11.2005 r. 42. Fryta Karol. Kupujesz bilet i czytasz. Gazeta Olsztyńska z dnia 25.11.2005 r. 43. Gołębicka Anna. Element procesu. Media i Marketing Polska z dnia 16.11.2005 r. 44. Górecki Paweł. Człowiek, który rozbroił HIV. Newsweek Polska z dnia 27.11.2005 r. 45. Gromadzka – Anzalewicz Jolanta. Jak się zabezpieczyć. Dziennik Bałtycki z dnia 14.11.2005 r. 46. Gromadzka – Anzalewicz Jolanta. Zrób test na HIV. Dziennik Bałtycki z dnia 14.11.2005 r. 47. HIV, AIDS – to mnie może dotyczyć. Dziennik Wschodni z dnia 26.11.2005 r. 48. HIV dotyka głównie młodych ludzi. Rzeczpospolita z dnia 29.11.2005 r. 49. HIV – nadal tabu. Kresy. Tygodnik Chełmski z dnia 07.11.2005 r. 50. Ignorancja i niewiedza. Gazeta Poznańska z dnia 29.11.2005 r. 51. Jak walczyć z AIDS? Echo Dnia z dnia 29.11.2005 r. 17 52. Jak zapobiegać. Głos Wielkopolski ( dodatek: Nasza Wielkopolska) z dnia 30.11.2005 53. Jankiewicz Urszula. Życie z wirusem. Gazeta Olsztyńska z dnia 28.11.2005 r. 54. Jatczyńska Natasza. ABC zapobiegania. Dziennik Elbląski z dnia 31.10.2005 r. 55. Już ponad 40 milionów zakażonych. Gazeta Wyborcza z dnia 22.11.2005 r. 56. Kalinowski Leszek. Chcę oddać krew. Gazeta Lubuska z dnia 26.11.2005 r. 57. Katarzyńska Alicja. A jak abstynencja. Gazeta Wyborcza – Trójmiasto z dnia 09.11.2005 r. 58. Kazikiewicz Magda. Ignorancja i niewiedza. Gazeta Krakowska z dnia 29.11.2005 r. 59. Klub Galeria ZAK. Gazeta Wyborcza – Poznań z dnia 10.11.2005 r. 60. Kobieta a HIV. Super Nowości z dnia 22.11.2005 r. 61. Kobieta się śmieje, kiedy… Kurier Szczeciński z dnia 19.11.2005 r. 62. Koncert na Dzień Walki z AIDS. Kurier Poranny z dnia 24.11.2005 r. 63. Konkel Mirosław. Droga donikąd. Głos Wielkopolski z dnia 15.11.2005 r. 64. Kowalska Dorota. Randka z HIV. Newsweek Polska z dnia 06.11.2005 r. 65. Kozerawska Małgorzata. Dzieci zarażone HIV w szpitalach. Gazeta Wyborcza – Łódź z dnia 26.11.2005 r. 66. Kozerawska Małgorzata. Odszkodowanie dla dziecka zarażonego HIV. Gazeta Wyborcza z dnia 30.11.2005 r. 67. Krótko. Express Bydgoski z dnia 07.11.2005 r. 68. Krótko. Gazeta Wyborcza – Bydgoszcz z dnia 05.11.2005 r. 69. Krótko. Gazeta Wyborcza – Gorzów z dnia 28.11.2005 r. 70. Krótko. Gazeta Wyborcza – Zielona Góra z dnia 28.11.2005 r. 71. Krótko. Rzeczpospolita – Warszawa z dnia 30.11.2005 r. 72. Kurierem po świecie. Kurier Szczeciński z dnia 29.11.2005 r. 73. Krzyszkowska Renata. Wirus w natarciu. Przewodnik Katolicki z dnia 27.11.2005 r. 74. Kuźnik Magda. Najbardziej interesuje mnie człowiek. Cogito z dnia 19.11.2005 r. 75. Liczba dnia – 520 tysięcy. Głos Pomorza z dnia 22.11.2005 r. 76. Mamys Lidia. Zapobiegliwa kampania. Echo Miasta – Poznań z dnia 03.11.2005 r. 77. Marczyńska Magdalena. Wszyscy jesteśmy w grupie ryzyka. Magazyn Pielęgniarek i Położnych z dnia 01.11.2005 r. 78. Michałowicz Tomasz.. Kto i jak zaraził dziecko w Łodzi. Nowy Dzień z dnia 25.11.2005 r. 79. Michałowicz Tomasz. Prokuratura wyjaśnia , kto zaraził dziecko HIV. Nowy Dzień z dnia 26.11.2005 r. 18 80. Michałowicz Tomasz. 600 tys. złotych za zarażenie HIV. Nowy Dzień z dnia 30.11.2005 r. 81. Misja niemożliwa. Gazeta Wrocławska z dnia 28.11.2005 r. 82. Młodzież o AIDS. Gazeta Olsztyńska z dnia 29.11.2005 r. 83. Może nigdy nie miał HIV. Fakt z dnia 17.11.2005 r. 84. Namówić i ocalić zdrowie. Express Bydgoski z dnia 23.11.2005 r. 85. Na pomoc dzieciom Afryki. Gazeta Wyborcza – Toruń z dnia 12.11.2005 r. 86. Nie bójmy się chorych na AIDS. Kurier Lubelski z dnia 29.11.2005 r. 87. Niemczyńska Małgorzata. Uniwersalny język lalek. Gazeta Wyborcza – Kraków z dnia 05.11.2005 r. 88. Nie potrzeba kombinezonów. Słowo Ludu z dnia 29.11.2005 r. 89. Nie oszukiwali na leczeniu. Gazeta Wyborcza – Bydgoszcz z dnia 17.11.2005 r 90. Nie trać swojej szansy. Gazeta Krakowska z dnia 16.11.2005 r. 91. Nie wiedzą, że zarażają. Gazeta Współczesna z dnia 17.11.2005 r. 92. Nie zarabiali na AIDS. Express Bydgoski z dnia 18.11.2005 r. 93. Niezwykły przypadek. Kurier Szczeciński z dnia 14.11.2005 r. 94. Nigdy dość wiedzy. Ziemia Leszczyńska z dnia 28.10.2005 r. 95. Opinie dnia. Gazeta Poznańska z dnia 17.11.2005 r. 96. Organizm 25 letniego Anglika sam pokonał śmiertelnego wirusa HIV. Nowy Dzień z dnia 14.11.2005 r. 97. Organizm sam zwalczył HIV. Nowa Trybuna Opolska z dnia 14.11.2005 r. 98. Pieniądze na walkę z uzależnieniami. Rzeczpospolita z dnia 02.11.2005 r. 99. Pierwszy człowiek uleczony z HIV? Kurier Lubelski z dnia 14.11.2005 r 100. Pierwszy człowiek uleczony z HIV ? Gazeta Krakowska z dnia 14.11.2005 r. 101. Pierwszy wyleczony z wirusa HIV. Życia Warszawy z dnia 14.11.2005 r. 102. Plaga Afryki. To i Owo z dnia 22.11.2005 r. 103. Pokonał HIV. Kurier Poznański z dnia 14.11.2005 r. 104. Poprasówka. Tygodniówka. Kresy. Tygodnik Chełmski z dnia 07.11.2005 r. 105. Pozbył się HIV. Gazeta Wrocławska z dnia 14.11.2005 r. 106. Promują zdrowie. Echo Dnia – Radom z dnia 26.11.2005 r. 107. Prostytutki i niewiedza. Gazeta Olsztyńska z dnia 22.11.2005 r. 108. Przeciw AIDS. Dziennik Bałtycki z dnia 29.11.2005 r. 109. Przed AIDS można się łatwo obronić. Słowo Ludu z dnia 29.11.2005 r. 110. Przybywa chorych. Tele Tydzień z dnia 28.11.2005 r. 19 111. Razem przeciw AIDS. Dziennik Bałtycki z dnia 10.11.2005 r. 112. Razem przeciw AIDS. Głos Wielkopolski z dnia 18.11.2005 r. 113. Redlińska Izabela. Więcej zakażeń, nowe terapie. Rzeczpospolita z dnia 22.11.2005 r. 114. Rock przeciw AIDS. Wiadomości Świdnickie z dnia 22.11.2005 r. 115. Rodziny dzieci protestują. Gazeta Pomorska z dnia 16.11.2005 r. 116. Rojek Iwona. Mogą leczyć, ale nie wyłącznie. Echo Dnia z dnia 30.11.2005 r. 117. Różalski Jacek. Czy to był na pewno HIV? Metro z dnia 15.11.2005 r. 118. Samowyleczenie? Niekoniecznie. Dziennik Bałtycki z dnia 15.11.2005 r. 119. Sam pokonał HIV. Dziennik Wschodni z dnia 14.11.2005 r. 120. Sam pokonał HIV? Głos Pomorza z dnia 14.11.2005 r. 121. Sam pokonał HIV. Głos Szczeciński z dnia 14.11.2005 r. 122. Sam wyleczył się z HIV. Gazeta Olsztyńska z dnia 14.11.2005 r. 123. Sam wyleczył się z HIV. Super Express z dnia 14.11.2005 r. 124. Sensacja w świecie HIV. Przekrój z 17.11.2005 r. 125. Skąd ta choroba. Słowo Ludu z dnia 29.11.2005 r. 126. Skorzystaj z darmowych badań. Życie Częstochowy z dnia 24.11.2005 r. 127. Skowron Anna. Fałszywy wstyd. Gazeta Wyborcza – Wrocław z 26.11.2005 r. 128. Skowron Anna. Zaplombują nieoficjalnie. Gazeta Wyborcza – Wrocław z dnia 23.11.2005 r. 129. Stawiamy na wierność. Gazeta Wyborcza – Poznań z dnia 04.11.2005 r. 130. Stępień Ewa. Masz HIV? To masz problem. Dziennik Wschodni z 17.11.2005r 131. Szaniawski Paweł. Dentyści nie chcą leczyć pacjentów z żółtaczką i HIV. Życie Warszawy z dnia 28.11.2005 r. 132. Sześcioletnia ofiara HIV. Nasz Dziennik z dnia 29.11.2005 r. 133. Sznaucer Marek. Przez męża jestem nosicielką HIV. Tina z dnia 16.11.2005 r 134. Szparkowska Sylwia. Odszkodowanie za AIDS ze szpitala. Rzeczpospolita z dnia 29.11.2005 r. 135. Szparkowska Sylwia. Odszkodowanie za zakażenie wirusem HIV. Rzeczpospolita z dnia 29.11.2005 r. 136. Szpital zaraził 6-latkę HIV. Super Nowości z dnia 29.11.2005 r. 137. Szybki wzrost zakażeń. Metropol z dnia 22.11.2005 r. 138. Śmiertelne żniwo. Głos Szczeciński z dnia 22.11.2005 r. 139. Świat. Fakt z dnia 30.11.2005 r. 20 140. Świat. Gazeta Wrocławska z dnia 22.11.2005 r. 141. Świat- medyczny przełom. Ziemia Gorzowska z dnia 17.11.2005 r. 142. Test HIV. Nowa Trybuna Opolska z dnia 29.11.2005 r. 143. To cud. Głos Koszaliński z dnia 14.11.2005 r. 144. To cud. Głos Słupski z dnia 14.11.2005 r. 145. To cud! Usunąłem wirusa! Gazeta Współczesna z 14.11.2005 r. 146. To nadal choroba śmiertelna. Gazeta Krakowska z dnia 29.11.2005 r. 147. To przyniósł weekend. Głos Pomorza z dnia 28.11.2005 r. 148. Tytuła Magda. Czy komary mogą przenosić AIDS? Gazeta Krakowska z dnia 29.11.2005 r. 149. Uważaj na AIDS. Gazeta Olsztyńska z dnia 14.112005 r. 150. Walewski Paweł. Z podwójnym piętnem. Polityka z dnia 26.11.2005 r. 151. WHO: klęska w leczeniu AIDS. Życie Warszawy z dnia 29.11.2005 r. 152. Wiadomości w minutę. Panorama Legnicka z dnia 22.11.2005 r. 153. Więcej zakażonych. Rzeczpospolita z dnia 22.11.2005 r. 154. Więzienia dla zakażonych. Rzeczpospolita z dnia 15.11.2005 r. 155. Wirus HIV atakuje Europę Śrdokowowschodnią. Express Ilustrowany z dnia 14.11.2005 r. 156. Wirus HIV jest mistrzem kamuflażu. Gazeta Krakowska z dnia 19.11.2005 r. 157. Wirus HIV pokonany. Gazeta Wyborcza z dnia 15.11.2005 r. 158. Wirus HIV zniknął. Trybuna z dnia 14.11.2005 r. 159. Wyleczony z AIDS. Dziennik Zachodni z dnia 14.11.2005 r. 160. Wyleczony z AIDS. Rzeczpospolita z dnia 14.11.2005 r. 161. Wyleczony z wirusa HIV. Echo Dnia z dnia 14.11.2005 r. 162. Wyleczył się z HIV. Angora z dnia 27.11.2005 r. 163. Wyleczył się z HIV? Metro z dnia 14.11.2005 r. 164. Wyleczyłem się z HIV. Fakt z dnia 14.11.2005 r. 165. Wyleczył się z HIV. Super Nowości z dnia 14.11.2005 r. 166. Wzrost zarażeń HIV. Kurier Szczeciński z dnia 22.11.2005 r. 167. Zbadaj krew. Gazeta Wyborcza – Trójmiasto z dnia 29.11.2005 r. 168. Zbadaj się dla pewności. Dziennik Wschodni z dnia 25.11.2005 r. 169. Zbadają za darmo. Gazeta Wrocławska z dnia 24.11.2005 r. 170. Zdążyć przed AIDS. Echo Dnia z dnia 15.11.2005 r. 171. Zdrowieści. Chwila dla Ciebie z 24.11.2005 r. 21 172. Ze świata. Dziennik Wschodni z dnia 28.11.2005 r. 173. Z nami nie zachorujesz. Tygodnik Śremski z dnia 18.11.2005 r. 174. Zrób test, bo warto. Dzień Podkarpacia z dnia 25.11.2005 r. 175. Zrób test dla swojego dobra. Gazeta Wyborcza – Rzeszów z dnia 19.11.2005 r. 176. Zrób test na HIV. Express Bydgoski z dnia z dnia 21.11.2005 r. 177. Zrób test na HIV. Głos Pomorza z dnia 29.11.2005 r. 178. Zrób test na HIV. Nowiny z dnia 21.11.2005 r. 179. Żebyś nie żałowała. Gazeta Lubuska z dnia 29.11.2005 r. 180. Żel obroni przed chorobą. Rzeczpospolita z dnia 03.11.2005 r. 22
