Prof. dr hab. Tomasz Twardowski PASZE GENETYCZNIE

Pasze genetycznie
zmodyfikowane (GM)
Stan obecny [2007 r.]
 W 2001 r. Komisja
Europejska wydała
zakaz stosowania
pasz pochodzenia
zwierzęcego w
żywieniu zwierząt, a
w konsekwencji
zabrakło w krajach
Unii milionów ton
pasz treściwych.
 Powstałe braki można
zastąpić paszami roślinnymi
opartymi na roślinach
motylkowatych, jako
najbardziej podobnych swym
składem aminokwasowym i
wartością energetyczną do
pasz odzwierzęcych. Grochy,
łubiny, soczewica, bobik.
 Soja
genetycznie zmodyfikowana
(GM).
Tomasz Twardowski
2
Genetycznie Zmodyfikowane
Organizmy
 Organizm genetycznie zmodyfikowany [GMO] –
to organizm inny niż organizm człowieka, w
którym materiał genetyczny został zmieniony
technikami inżynierii genetycznej [w sposób
niezachodzący w warunkach naturalnych
wskutek krzyżowania lub naturalnej
rekombinacji].
USTAWA z dnia 22 czerwca 2001 r.
o organizmach genetycznie zmodyfikowanych
Tomasz Twardowski
3
Genetycznie zmodyfikowane
rośliny odporne na herbicydy
uniwersalne oraz szkodniki
 kukurydza i soja zabezpieczone przed
działaniem glufosynatu lub glifosatu
oraz
 zawierające białka Bt będące toksyną dla
owadów błonkoskrzydłych.
Tomasz Twardowski
4
Molekularne podstawy:
Tomasz Twardowski
5
Glufosynat
czyli fosfinotrycyna [(HOCH2)3CNHCCH2CO2]3P, to
składnik aktywny herbicydu uniwersalnego
wprowadzonego przez firmę Aventis w wielu preparatach
chwastobójczych, np. Basta, Ignite, Challenge, LIBERTY.
Glufosynat jest wchłaniany przez części zielone, hamuje
aktywność syntazy glutaminowej, a przez to ogranicza
detoksyfikację amoniaku.
Inaktywację glufosynatu osiągnięto poprzez wydzielenie z
bakterii glebowych charakteryzujących się systemem
enzymatycznym rozkładającym glufosynat białka
kodowanego przez gen PAT. Inaktywacja glufosynatu
następuje poprzez acetylację katalizowaną przez
acetylotransferazę fosfinotrycyny
Tomasz Twardowski
6
glifosat
Soję odporną na glifosat otrzymano poprzez
wprowadzanie genu kodującego EPSPS z
bakterii Agrobacterium sp. szczep CP4, do
chromosomu soi (EPSPS = 5enolpyruvylshikimate-3-phosphate synthase).
Herbicyd glifosat niszczy rośliny poprzez
inhibicję enzymu EPSPS. Szlak biosyntezy
aromatycznych aminokwasów nie występuje w
szlaku metabolicznym ssaków. Odporność na
glifosat nadano roślinom i mikroorganizmom
poprzez nadprodukcję EPSPS lub wykorzystanie
odpornego na glifosat EPSPSs.
Tomasz Twardowski
7
Białka Bt
są to deltaendotoksyny, krystaliczne białka,
których wydzielono i scharakteryzowano ok. 100
z bakterii Bacillus thuringiensis o proteolitycznej
aktywności enzymatycznej. W toku procesu
biosyntezy protoksyna (130 kD) zostaje
przekształcona do toksyny (60 kD). W trakcie
procesu trawiennego ma miejsce interakcja
krystalicznego białka z receptorem komórek
jelitowych i następuje perforacja jelita. Gen Bt
wprowadzono do następujących roślin:
kukurydza, bawełna, rzepak, ryż, ziemniak, soja,
kapusta, pomidory, uzyskując ochronę przed
owadami błonkoskrzydłymi.
Tomasz Twardowski
8
Zasadnicze rośliny GM
uprawiane przemysłowo:
W 2006 r. ok. 100 mln ha
* soja [61%],
* kukurydza [23%],
* bawełna [11%] oraz
* rzepak [5%].
Inne rośliny GM stanowią łącznie poniżej 1%.
Tomasz Twardowski
9
GM rośliny w UE
w latach 1995-2002
 81 projektów badawczych z udziałem GMO
w zakresie biobezpieczeństwa. Na
podstawie tego kompleksowego
doświadczenia Komisja mogła
oświadczyć, że prace z GMO nie tylko nie
są zagrożeniem, ale w realnych warunkach
są wręcz bezpieczniejsze niż standardowe
organizmy [rośliny].

Firoz AMIJEE, Pioneer Overseas Corporation and European
Network of GMO Laboratories, United Kingdom, Brussels, 1113.11.2002.
Tomasz Twardowski
10
Rozwój agrobiotechnologii
Trzy fazy
BIOMATERIAŁY
rośliny jako biofabryki
CECHY JAKOŚCIOWE
produkcja lepszej żywności i włókien
CECHY AGRONOMICZNE
większe plony przy mniejszym zużyciu
pestycydów i energii
1995
2000
2005
Tomasz Twardowski
2010
11
Konkluzje dot. żywności (pasz) GM:
International Life Sciences Institute, 26-28 czerwca 2000 r., Limelette, Belgia
- DNA, włączając rekombinowany DNA, składa się z tych samych
czterech nukleotydów
– obecnie stosowane techniki rekombinacji w łańcuchu żywnościowym
nie powodują zmian w chemicznej charakterystyce DNA (biorąc pod
uwagę naturalne zróżnicowanie w sekwencji DNA),
– nie ma różnic w podatności rekombinowanego DNA i pozostałego DNA
na hydrolizę chemiczną lub enzymatyczną
– przemiany produktów trawienia DNA nie zależą od pochodzenia DNA,
– DNA nie jest toksyczne przy zwyczajowych poziomach spożycia
– nie ma dowodów potwierdzających alergenne lub inne immunogenne
właściwości DNA z konsumowanej żywności zmodyfikowanej
genetycznie,
– nie wyklucza się możliwości obecności, łączenia, ekspresji pozostałych
zewnątrzkomórkowych fragmentów DNA z żywności przez mikroflorę
przewodu pokarmowego,
– nie ma dowodów na wbudowywanie DNA ze źródeł pokarmowych w
genom ssaków,
– spożycie żywności modyfikowanej genetycznie nie powoduje
mierzalnych zmian w całkowitej ilości spożytego DNA.
Tomasz Twardowski
12
KONKLUZJA:
NIE STWIERDZONO RÓŻNIC
W CHAKTERYSTYCE
ŻYWIENIOWEJ POMIĘDZY
GM PASZĄ A TRADYCYJNĄ.
Tomasz Twardowski
13
GM soja i kukurydza a
 Pasze do produkcji:
* drobiu,
* trzody chlewnej,
* bydła.
 Produkcja:
* mleka,
* mięsa,
* jaj
bez GM roślin, a
konkretnie
importowanej soi
produkcja nie będzie
konkurencyjna
Tomasz Twardowski
14
Czy są alternatywne rozwiązania?
Tomasz Twardowski
15
•– śruta sojowa tradycyjna, niemodyfikowana,
•– śruta i makuch rzepakowy,
•– śruta arachidowa,
•– śruta słonecznikowa,
•– nasiona strączkowe (groch, peluszka, bobik, łubin biały i łubin żółty)
•– mączka rybna,
•– drożdże pastewne,
•– wywar kukurydziany suszony, 35% białka ogólnego,
•– gluten kukurydziany.
Tomasz Twardowski
16
Pytania zasadnicze:
1. Czy można „czymś” zastąpić pasze GM, głównie soję GM?
2. Czy soja GM jest szkodliwa dla środowiska jako pasza,
czy też dla konsumentów produktów takich jak jaja, mleko, mięso?
Ad 1.: NIE
Ad 2.: NIE
ODPOWIEDŹ:
Tomasz Twardowski
17
G M O oznacza
CODZIENNE PRODUKTY
INżYNIERII GENETYCZNEJ
KONIECZNE JEST
UWZGLĘDNIENIE CZYNNIKÓW
SPOŁECZNYCH i EKONOMICNZYCH
Tomasz Twardowski
18
BIOTECHNOLOGIA to:





przemysł
=
biała biotech
zdrowie
=
czerwona biotech
agrobiotech =
zielona biotech
fioletowa
=
legislacja (IPR)
A zatem:
Kontrybucja botechnologii do całej
BIOgospodarki
Tomasz Twardowski
19
Aspekty biogospodarki
 Finansowe;
 Postęp naukowo – techniczny;
 Niematerialne:




Nowe jakościowo produkty,
Miejsca pracy,
Jakość życia,
Zielone środowisko.
Tomasz Twardowski
20
ROZWIĄZANIA
LEGISLACYJNE
 SPRZECZNE z UE
* konflikt z Komisją
(kary umowne);
* konflikt z WTO
(kary umowne);
* pozwy z przemysłu
(odszkodowania);
* zablokowanie nauki;
* obniżone „BHP” kraju.
 ZGODNE z UE
 stymulacja
biogospodarki
i
zrównoważony
rozwój
Tomasz Twardowski
21
KONKLUZJA:
prawo wyboru
i
NIE BÓJMY SIĘ BIOTECHNOLOGII
Tomasz Twardowski
22