Joanna Czajkowska,
advertisement
Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej Podtematy: 1) Usuwanie barier handlowych między UE i Ukrainą 2) Unormowanie współpracy militarnej między członkami UE, a Rosją. 3)Uelastycznienie reżimu wizowego państw UE z Rosją. 1 Usuwanie barier handlowych między UE i Ukrainą. Autorzy: Joanna Czajkowska, Sara Nowacka III rok WMSNP Wstęp: Iwona Szatkowska III rok WMSNP 2 Iwona Szatkowska III rok WMSNP Wstęp „Pomarańczowa rewolucja” wywołała nowe dyskusje na temat przyszłej orientacji geopolitycznej Ukrainy. Społeczeństwo poparło wtedy ideę bliższej współpracy z Unią Europejską. Jednak obecnie nie jest jasne kiedy ta idea będzie wprowadzana w życie. Szczególnie, że w państwie jest niepewna sytuacja polityczna, a nastroje społeczne znacznie zmieniły się od protestów na Majdanie. Chociaż główne etapy zostały oficjalnie ogłoszone - wśród nich wejście Ukrainy do Światowej Organizacji Handlu (w której jest od maja 2008) i wzajemne obniżanie barier handlowych w odniesieniu do dóbr przemysłowych - trudno ustalić z dużym prawdopodobieństwem jaka będzie data (i czy rzeczywiście kiedyś nastąpi) akcesji Ukrainy.1 Mimo nie do końca pewnej sytuacji politycznej Unia Europejska podejmuje szereg działań na rzecz usuwania barier handlowych z Ukrainą. Unia Europejska zaproponowała w 2003 r. nowe zasady współpracy ze swoimi sąsiadami, włączając Ukrainę. Otrzymały one nazwę Europejskiej Polityki Sąsiedztwa. ma za zadanie wspierać stabilizację, bezpieczeństwo i rozwój w krajach sąsiedzkich, bez oferowania perspektywy członkowstwa. EU przygotowuje specjalne plany działania z każdym krajempartnerem Europejskiej Polityki Sąsiedztwa. Plany działania określają priorytety działań, jakie powinny być zrealizowane w okresie od trzech do pięciu lat2. Wprowadzanie w życie gospodarczych artykułów planu działania między UE a Ukrainą do obecnej chwili pokazuje, iż w niektórych dziedzinach, głównie związanych z otwieraniem swojej gospodarki, Ukraina może się pochwalić znaczącymi osiągnięciami. Przede wszystkim należy wspomnieć w tym kontekście liberalizację handlu towarami i przepływów kapitałowych. W innych dziedzinach, związanych głównie z trudnymi reformami strukturalnymi, trudno mówić o dużym sukcesie. W niektórych krańcowych przypadkach nastąpiło nawet pogorszenie polityki gospodarczej. Sytuacja wymaga od władz Ukrainy koncentracji na reformach rynku wewnętrznego. Oprócz Europejskiej Polityki Sąsiedztwa stosunki handlowe między UE a Ukrainą występuje szereg postanowień i programów szerzej opisanych w niniejszym podtemacie. CASE – Centrum Społeczno-Ekonomicznych, Perspektywy stosunków gospodarczych między UE a Ukrainą 29 maja 2007 www.case.com.pl/servFile.php?plik_id=15087248 2 EPS - Strategia - Komunikat Komisji Europejskiej, Bruksela 12 maja 2004, (http://www.ukie.gov.pl/HLP/files.nsf/0/5C0953F21D96F374C1256F9C004C357C/$file/EPS-strategiakomunikatkomisji.pdf) 1 3 Joanna Czajkowska, Sara Nowacka III rok WMSNP Usuwanie barier handlowych między UE i Ukrainą. Początek polityki Wspólnoty Europejskiej wobec Ukrainy datuje się na grudzień 1991. Wówczas 2 grudnia 1991 r. WE wydały deklarację na temat demokratycznego charakteru ogólnonarodowego referendum niepodległościowego na Ukrainie. Na początku lat 90. XX w. WE swoją politykę wobec Ukrainy opierały na handlu w ramach Parnership and Co-operation Agrement- PCA oraz wsparciu finansowym i technicznym w ramach programu Technical Assistance Commonwealth Independent States (TACIS)3. Celem tych programów była pomoc w rozwoju gospodarki rynkowej, stabilizacji ekonomicznej, rozwoju połączeń transportowych, przemian demokratycznych. Kolejnym etapem współpracy był Plan działań dla Ukrainy z grudnia 1996 r.. Dotyczył on kwestii wzmocnienia dialogu, pogłębiania stosunków traktatowych, czy popierania nowych rozwiązań gospodarczych. Przełomowe znaczenie przyniósł szczyt Rady Europejskiej w Helsinkach, z 1999 r. Sformułowanie Wspólnej Strategii UE wobec Ukrainy przyniosło wsparcie m.in. dla reform demokratycznych i gospodarczych. Od rozszerzenia UE z 2004 r. Ukraina stała się bezpośrednim sąsiadem Unii Europejskiej. W związku z tym zależy jej na jak najbliższej współpracy handlowej z jej państwami członkowskim. Według najnowszych badań z 2007 r. Ukraina wraz z Rosją są najatrakcyjniejszymi celami dla inwestycji w handel detaliczny, spośród ośmiu krajów Europy Środkowo-Wschodniej objętych rankingiem PMR Indeks Atrakcyjności Handlowej Państw4. Oba państwa stanowią zatem duży potencjał dla europejskich eksporterów. Obecnie z UE pochodzi około 50% ukraińskiego importu (jeżeli ominąć ropę), zaś na jej rynki Ukraina kieruje 30 % eksportu5. W ostatnich latach odnotowuje się wzrost pozycji Ukrainy jako T. Kapuśniak, Polityka Unii Europejskiej wobec Ukrainy, Stosunki Międzynarodowe – International Relations, nr. 3-4 (t.36) 2007, s. 164 4 Market analysis in Central and Eastern Europe - PMR Publications (http://www.pmrpublications.com/press_room/pl_Rankingi-PMR_-Rosja-najatrakcyjniejszym-krajem-dladetalist_w-w-Europie-_rodkowo_Wschodniej.-Odessa-na-Ukrainie-najatrakcyjniejszym-miastem.shtml), 18 grudzień 2008 5 Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych, Integracja gospodarcza UE z Ukrainą: czego oczekiwać w przyszłości? (www.case.com.pl/plik--15078332.pdf), 18 grudzień 2008 3 4 partnera w wymianie handlowej. Przyczynia się do tego wysoki wzrost gospodarczy ( od 2000 r. faza dynamicznego wzrostu, wacha się w granicach 5%-6% wzrostu PKB średniorocznie), a także przechodząca przez ten kraj bardzo ważna trasa energetyczna. Kolejnym ważnym aspektem współpracy było przystąpienie Ukrainy 16 maja 2008 r. do Światowej Organizacji Handlu. Powyższe wydarzenia, a także stabilny rynek, przyczyniły się do znoszenia barier ograniczających przepływy kapitałowe i ruch ludności. Stosunki między UE a Ukrainą reguluje wiele postanowień i programów współpracy. Jednym z nich jest powstała w 2003 r. Europejska Polityka Sąsiedztwa (EPS), oficjalna polityka UE wobec krajów z nią sąsiadujących. Polega ona na dwustronnej współpracy w ramach uzgodnionego "Planu działania". Kwestie te dotyczą wielu dziedzin, w tym spraw ekonomicznych oraz handlowych. Unia Europejska oferuje finansową oraz techniczną pomoc dla osiągnięcia wytyczonych celów. Kolejnym jest Europejski Instrument Sąsiedztwa i Partnerstwa (EISP) z 2004 r.. Jest to inicjatywa Komisji Europejskiej, której zasadniczym celem jest rozwój współpracy pomiędzy Unią Europejską a państwami partnerskimi spoza UE poprzez zapewnienie zintegrowanego i zrównoważonego rozwoju regionalnego. Kluczowym obszarem jest wspieranie współpracy transgranicznej oraz promowanie zrównoważonego rozwoju ekonomicznego, społecznego i środowiskowego w regionach przygranicznych. Najnowszą propozycją we wzmacnianiu wymiaru wschodniej polityki jest polsko-szwedzki program Partnerstwa Wschodniego polityki Unii Europejskiej w ramach Europejskiej Polityki Sąsiedztwa. Współpraca będzie obejmować 27 krajów UE i 6 partnerów wschodnich objętych EPS, w tym Ukrainę. W ramach usuwania barier handlowych przewiduje się ustanowienie pogłębionej Strefy Wolnego Handlu, zbudowanej na bazie serii indywidualnie negocjowanych, pogłębionych i wszechstronnych umów o wolnym handlu pomiędzy UE i krajami partnerskimi. Powyższe przedsięwzięcia wzmocniło zwycięstwo pomarańczowej rewolucji. Dzięki pomocy finansowej UE w demokratycznym przemianach Ukraina stała się stabilniejszym krajem pod względem politycznym. Po zakończeniu pomarańczowej rewolucji Rada UE przyjęła bardziej wyważone stanowisko w sprawie zmian stosunków z Ukrainą. Przede wszystkim większość państw członkowskich UE była przeciwko renegocjacji Planu Działań UE–Ukraina, który został sfinalizowany jeszcze przed wyborami na Ukrainie, przez prezydenta Kuczmę. Warto jednak zauważyć, że wszystkie kraje członkowskie opowiadały się za bliższą współpracą z Ukrainą, mimo że były 5 jak najdalsze od konsensusu w kwestii dotyczącej ewentualnego zaoferowania jej perspektywy członkostwa. W sumie więcej niż dziesięć państw członkowskich Unii było mocno zainteresowanych budowaniem nowych stosunków z Ukrainą. Przełomowym wydarzeniem okazał się szczyt UE–Ukraina z 2005 roku. Zgodnie z oświadczeniem wydanym przez UE na szczycie w Kijowie, Komisja Europejska i państwa członkowskie Unii przyjęły informację dotyczącą spełniania przez gospodarkę ukraińską kryteriów rynkowych przedstawionych w Podstawowej Regulacji Antydumpingowej UE i – w związku z tym – nadały Ukrainie status gospodarki rynkowej6. Przemiany, które nastąpiły ożywiły klimat dla inwestorów. W latach 2000-2007 ukraińsko-unijna wymiana handlowa wzrosła trzykrotnie. Eksport osiągnął w zeszłym roku wartość 22,4 mld euro, zaś import 12,4 mld euro7. Pod względem wielkości wymiany, Ukraina jest 16 partnerem handlowym UE. Wśród państw UE, głównym partnerem handlowym Ukrainy są Niemcy, na które przypada 26 proc. całego Ukraińskiego importu z Unii Europejskiej. Po nich plasuje się Polska (eksport wartości 4,1 mld euro, czyli 18 proc.). Nadwyżka w handlu Polski z Ukrainą wynosi 2,8 mld euro. UE eksportuje na Ukrainę przede wszystkim samochody, lekarstwa i telefony komórkowe. Import dotyczy głównie towarów z żelaza i stali, rudy żelaza, ropy naftowej i oleju słonecznikowego. Umowa o produktach metalurgicznych na lata 2005–2006, podpisana w czerwcu 2005 roku, jest przykładem bardziej elastycznego podejścia UE do produktów ukraińskich. Podnoszone są kwoty eksportowe do UE na ukraińskie produkty stalowe. Z perspektywy całej Unii Ukraina ma znaczenie przede wszystkim jako kraj tranzytowy dla surowców energetycznych oraz źródło migracji siły roboczej. Stosunki gospodarcze z Ukrainą są ważniejsze dla bezpośrednich sąsiadów, takich jak Polska, Słowacja czy Węgry jak również – ze względu na relatywną bliskość i wzajemne stosunki gospodarcze – dla Niemiec. Relatywnie mniej rozwojem bilateralnych stosunków z Ukrainą zainteresowane są takie kraje jak Francja, której interesy ulokowane są raczej w Afryce Północnej. Natomiast podejście Komisji Europejskiej w zakresie EPS jest jednolite. A. Szeptycki, Polityka zagraniczna Ukrainy po „pomarańczowej rewolucji”, Stosunki międzynarodowe – International Relations, nr 3-4 (t. 36) 2007, s. 117 6 7 Money.pl – portal finansowy nr 1, Kijów ma 10 mld euro deficytu w handlu z UE, (http://news.money.pl/artykul/kijow;ma;10;mld;euro;deficytu;w;handlu;z;ue,11,0,366603.html), 18 grudzień 2008 6 Ponad 70 procent inwestycji zagranicznych na Ukrainie pochodziło w 2006 r. z krajów UE. Przedsiębiorcy chętnie przenoszą produkcję do tego państwa, z powodu tańszej siły roboczej. Wobec tego, ukraińskie władze są zdeterminowane, aby znieść istniejące bariery, uzyskać większy dostęp do rynków unijnych, w konsekwencji, poprawić sytuację gospodarczą kraju. Zawarcie umowy stowarzyszeniowej powoduje zwiększanie działań, które przyśpieszyłyby rozwój stosunków. Istnieje wiele rożnych inicjatyw, które dążą do pogłębiania relacji między Unią a Ukrainą. Instytut Współpracy Euro-Atlantyckiej (Institute of Euro-Atlantic Cooperation) to niezależna ekspercka organizacja badawcza, która działa na rzecz integracji Ukrainy ze strukturami UE i NATO poprzez opracowywanie ekspertyz, tworzenie rekomendacji i prognoz m.in. w dziedzinie stosunków międzynarodowych oraz polityki zewnętrznej. Założycielem Instytutu jest b. Minister Spraw Zagranicznych Ukrainy - Borys Tarasiuk. Misją Instytutu jest dążenie do integracji Ukrainy z NATO oraz UE, które są postrzegane jako gwarancja demokratycznego rozwoju tego kraju. Najnowszym przedsięwzięciem było Forum Strefy Wolnego Handlu8, organizowane przez Jałtańską Europejska Strategię (YES), z partnerstwem Banku Światowego oraz Europejskiego Stowarzyszenia Biznesowego, odbywające się w kwietniu tego roku. W opinii uczestników Forum FTA poszerzenie strefy wolnego handlu to najlepszy wybór dla dalszych relacji ekonomicznych między Ukraina a Unią Europejską. Stanowi to także pozytywne zwiększenie wpływu konkurencyjności inwestycyjnej. Jeśli ukraiński biznes nie będzie w stanie wykorzystać zalet jakie niesie pogłębienie strefy wolnego handlu, osłabi to pozycję Ukrainy jako partnera w relacjach gospodarczych. Mimo to, zaangażowanie krajów europejskich w pogłębianie współpracy z Ukrainą pozostawia wiele do życzenia. Ze strony naszego wschodniego sąsiada, obserwujemy natomiast powolne, lecz narastające otwieranie się ukraińskiej gospodarki na bezpośrednie inwestycje. Jednym z nowszych przykładów takiej inwestycji jest zakup huty w Częstochowie przez ukraińską Grupę Przemysłową Donbasu. Nie doszedłby on do skutku, gdyby nie przemiany demokratyczne wywołane pomarańczową rewolucją. Aleksander Kwaśniewski, Forum FTA w Kijowie, (http://www.kwasniewskialeksander.pl/news.php?mode=view&id=52), 18 grudzień 2008 8 7 Ukraina stanowi duży obszar zbytu dla produktów z UE. Dlatego państwom członkowskim zależy na stabilnej współpracy. Wspierając reformy, przyczyniają się do rozwoju eksportu, usuwania barier na przejściach granicznych. Obecnie kraje takie jak: Czechy, Słowacja, Łotwa, Estonia zniosły opłaty wizowe dla obywateli ukraińskich. Ułatwienie wjazdu będzie przekładało się na rozwój inwestycji zagranicznych. Dzięki wygranej obozu pomarańczowego, który jest ukierunkowany prozachodnio, możemy zaobserwować wielki postęp w międzynarodowej współpracy na różnych szczeblach. Głównym celem rządu ukraińskiego jest zbliżanie ich państwa do przyszłej roli członkostwa w UE. Jednym z najważniejszych elementów, na których opierałoby się przystąpienie Ukrainy do UE jest poprawa stosunków gospodarczych. W tym celu następuje harmonizacja, dostosowywanie prawa do polepszania warunków wymiany międzynarodowej. 8 Unormowanie współpracy militarnej między członkami UE, a Rosją. Autorzy: Katarzyna Baranek, Katarzyna Macierzyńska III rok WMSNP Wstęp: Iwona Szatkowska III rok WMSNP 9 Iwona Szatkowska III rok WMSNP Wstęp Okres od słynnego przemówienia w Fulton aż do roku 1991 – kiedy to został rozwiązany Układ Warszawski - określa się w stosunkach międzynarodowych mianem zimnej wojny. Wtedy to Europę, a właściwie cały glob, dzieliła żelazna kurtyna. Świat zachodni i wschodni uczestniczył w wyścigu zbrojeń czego wyrazem było m.in. uczestnictwo w wojnach na dalekim wschodzie czy tworzenie międzynarodowych organizacji militarnych. 9 Rozpad ZSRR przyczynił się do normalizacji stosunków wschód-zachód ( a więc i także Rosja-Unia Europejska). Od tej pory, koegzystencja państw europejskich uległa zmianie. Nastąpiło zbliżenie między różnymi częściami kontynentu, które wcześniej nie było możliwe, ze względu na wspomniany globalny konflikt. Wystąpiła współpraca na tle gospodarczym, handlowym i kulturalnym. Z różnym nasileniem zaczęła powstawać także na płaszczyźnie militarnej – o czym traktuje niniejszy podtemat. Obecnie Federacja Rosyjska zdecydowała się na udział w unijnej misji EUFOR chroniącej w Czadzie uchodźców z Darfuru. Umowę w tej sprawie w listopadzie podpisali koordynator unijnej dyplomacji Javier Solana i ambasador Władimir Czyżow. Zgodnie z umową cztery rosyjskie helikoptery oraz 120 rosyjskich żołnierzy wesprą działania ok. 3500 żołnierzy państw UE. Rosja zgłosiła uczestnictwo w unijnej misji w Czadzie jeszcze przed wybuchem konfliktu gruzińsko-rosyjskiego w sierpniu.10 W tym sporze UE stanęła po stronie Gruzji, stanowczo opowiadając się za zachowaniem integralności terytorialnej tego kraju. Na specjalnym szczycie UE 1 września szefowie państw i rządów zdecydowali o zawieszeniu rozmów z Rosją w sprawie nowego partnerstwa. Jednak już w grudniu podjęto decyzję o podjęciu negocjacji o nowy układ.11 Mimo tragicznych wydarzeń z sierpnia bieżącego roku, misja w Czadzie wydaje się znaczyć progres we współpracy militarnej między członkami Unii Europejskiej a Federacją Rosyjską. Poprawa relacji występuje nie tylko na tle wojskowym. 9 Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, t.6, Warszawa 1997 Interia.pl, Umowa UE-Rosja ws. misji wojskowej, http://fakty.interia.pl/swiat/news/umowa-ue-rosja-ws-misjiwojskowej,1206452, 5.11.2008r 11 Gazeta Wyborcza, UE wznowiła negocjacje z Rosją ws. Partnerstwa, 2.12.2008, http://wyborcza.pl/1,86738,6016924,UE_wznowila_negocjacje_z_Rosja_ws__partnerstwa.html 10 10 Katarzyna Baranek, Katarzyna Macierzyńska III rok WMSNP Unormowanie współpracy militarnej między członkami UE, a Rosją. Po II Wojnie Światowej bezpieczeństwo Europy zachodniej związane było z Sojuszem Północnoatlantyckim, który powstał na podstawie Traktatu Północnoatlantyckiego. Został podpisany 4 kwietnia 1947 roku w Waszyngtonie. Sojusz stworzył możliwość podejmowania decyzji politycznych i wojskowych dotyczących bezpieczeństwa na całym świecie. „Unia Zachodnioeuropejska (UZE), która powstała na mocy Traktatu Brukselskiego 17 marca 1948 r. (zmienionego w 1954 r.), nie uzyskała podobnego znaczenia ze względu na jej instytucjonalne i operacyjne podporządkowanie strukturom Sojuszu. „Zimna wojna" skupiała państwa zachodnioeuropejskie wokół ich amerykańskiego sojusznika i nie zachęcała do podejmowania działań na własną rękę12”. Traktat o Unii Europejskiej nie wyposażył Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa w instrumenty, które pomogłyby w podejmowaniu decyzji operacyjnych i organu wykonawczego Lata dziewięćdziesiąte XX wieku przyniosły ogromne zmiany w stosunkach międzynarodowych i zaowocowały między innymi nowym postrzeganiem bezpieczeństwa europejskiego. Rozpad Związku Radzieckiego i związanego z nim bloku państw, wyeliminował w praktyce groźbę zmasowanego ataku na wszystkich frontach europejskich NATO. Konflikt zbrojny w skali globalnej stał się z końcem „zimnej wojny" mało prawdopodobny. Większego znaczenia nabrały natomiast konflikty lokalne. Obecnie kwestią bezpieczeństwa i obronności Europy zajmują się: Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa (WPZiB) oraz Europejska Polityka Bezpieczeństwa i Obrony (EPBiO). Teraźniejsze i przyszłe znaczenie, ich perspektywy (w tym perspektywy strategii obronnej) zależne jest od siły trzech motywów: – dążności Unii Europejskiej do uzyskania tożsamości jako ważnego aktora sceny międzynarodowej, – dążności do poszerzenia płaszczyzny integracji o obszary bezpieczeństwa i obronności, – potrzeby zapewnienia bezpieczeństwa (w tym przeciwstawienia się zagrożeniom). 12 http://www.wojsko-polskie.pl/articles/view/116 11 Bezpieczeństwo i obronność Unii mają ogromne znaczenie, dla jej przyszłego rozwoju, ponieważ zdolność do prowadzenia samodzielnej polityki zagranicznej i obronnej ściśle współgra z przeobrażaniem Wspólnoty z organizacji w formę państwa ponadnarodowego. W traktacie określono cele WPZiB, którymi są: - ochrona wspólnych wartości, podstawowych interesów, niezależności i nienaruszalności Unii Europejskiej zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych; - umacnianie bezpieczeństwa Unii Europejskiej we wszystkich formach; - utrzymanie pokoju i umacnianie bezpieczeństwa międzynarodowego; - wspieranie współpracy międzynarodowej; - rozwijanie i konsolidacja demokracji i rządów prawa oraz poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności. W Traktatach z Masstricht i Amsterdamu, pominięto kwestię wyposażenia Unii w zasoby wojskowe. Głównie Wielka Brytania oraz państwa neutralne, nie chciały zaakceptować francusko-niemieckich projektów rozwoju unijnych sił zbrojnych. Przełom w negocjacjach stanowiła propozycja, ówczesnego premiera Wielkiej Brytanii, na nieformalnym szczycie UE w Pörtschach w październiku 1998 r. Wynikiem rozmów było podpisanie 4 grudnia 1998 r. w Saint-Malo „Deklaracja w sprawie obrony europejskiej". Prezydent Francji Jacques Chirac i premier Wielkiej Brytanii Tony Blair oświadczyli między innymi, że Unia Europejska powinna rozwijać „samodzielne zdolności wojskowe". Konsekwencją było utworzenie w ramach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa – Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony (Common European Security and Defence Policy). Konkretne postanowienia zapadły na trzech sesjach posiedzeń Rady Europejskiej Kolonii (3-4 czerwca 1999 r.), Helsinkach (10-11 grudnia 1999 r.) i Nicei (7 - 9 grudnia 2000 r.). Ustalono, że zostaną powołane struktury politycznej kontroli i strategicznego kierownictwa operacji antykryzysowych oraz utworzone zostaną sił szybkiego reagowania Unii Europejskiej. Ostatecznie w Traktacie z Nicei zapisano, że WPBiO tymczasowo ograniczania swe funkcjonowanie do działań antykryzysowych, z perspektywą dalszego rozwoju współpracy obronnej. W 2001 roku przewidywano zaangażowanie wojskowe państw europejskich, które zostało zdefiniowane w programie Europejskiego Celu Zasadniczego (European Headline Goal). Mówi się w nim o możliwości powołania do operacji antykryzysowej sił liczących do 60 000 żołnierzy, w ciągu 60 dni od zatwierdzenia decyzji politycznej w tej sprawie. W przyjętej w listopadzie 2000 r. Deklaracji zdolności wojskowych UE zawarto zgłoszone przez poszczególne państwa udziały w Katalogu sił UE. 22 stycznia 2001 r. Rada Unii Europejskiej podjęła decyzję o przekształceniu tymczasowych struktur odpowiedzialnych za koordynację 12 działań i misji antykryzysowych w ciała stałe. Są to: Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa, Komitet Wojskowy i Sztab Wojskowy Unii Europejskiej. Bardzo istotną kwestią w rozwoju polityki obronnej, poza tworzeniem odpowiednich struktur była współpraca z Sojuszem Północnoatlantyckim. Państwa członkowskie podejmowały starania na rzecz możliwości wykorzystywania sił i środków NATO, dla operacji prowadzonych pod auspicjami UE. Na szczycie z okazji pięćdziesiątej rocznicy powstania NATO (23-24 kwietnia 1999 roku) zaakceptowano możliwość prowadzenia samodzielnych misji przez UE oraz potwierdzono potrzebę wzmocnienia europejskich zdolności operacyjnych. Zgodzono się zapewnić państwom UE stały dostęp do zasobów NATO, aby mogły one prowadzić takie akcje. Postanowienia te zostały potwierdzone Wspólną Deklaracją UE i NATO popisaną 16 grudnia 2002 roku. Powołanie Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony, stworzenie odpowiednich struktur antykryzysowych oraz ścisła współpraca z NATO stanowią ogromny krok w rozwoju Europejskiej Tożsamości Bezpieczeństwa i Obrony. Rzeczą równie ważną jest zapobieganie powstawaniu takich sytuacji, dlatego tak duży nacisk kładzie się na kwestię normalizacji stosunków militarnych z Federacją Rosyjską. WPZIB oraz WPBIO są tworami dość młodymi, wcześniej polityka obronna czy militarna Rosji z państwami członkowskimi UE opierała się w przeważającej mierze na stosunkach Rosja – NATO. Relacji tych nie da się jednoznacznie zdefiniować. Stosunki Rosja-NATO i rosyjska polityka wobec Sojuszu ulegały zmianie. Głównymi czynnikami warunkującymi te relacje w przeszłości był kontekst międzynarodowy (szczególnie relacje Rosja-USA, Rosja-UE), oraz w dużo mniejszym stopniu czynniki wewnątrzpolityczne. Na początku lat 90. relacje Rosja –NATO opierały się na zacieśnieniu konstruktywnych stosunków. Ochłodzenie pojawiło się w 1993 roku i spowodowane było kwestią rozszerzenia Sojuszu, które w Moskwie postrzegano jako przede wszystkim wzmocnienie centralnej roli NATO w architekturze bezpieczeństwa europejskiego. Rosja postrzegała to jako zagrożenie dla jej interesów. Na arenie międzynarodowej odbierano to natomiast jako strach przed utratą hegemonii na obszarze postradzieckim. Proces normalizacji i instytucjonalizacji stosunków rozpoczął się w drugiej połowie 1996 roku. Efektem tego było podpisanie w maju 1997 roku Aktu Stanowiącego. Wyrastające problemy z jego interpretacją nie sprzyjały pogłębianiu współpracy. W marcu 1999 po interwencji w Jugosławii zostały całkowicie zamrożone. Do rozmów powrócono dopiero w połowie 2000 roku. Wyraźny postęp nastąpił w roku 2001 po zamachu na Woard Trade Center. Po tym wydarzeniu świat i Europa znalazły się w nowej sytuacji międzynarodowej- w sytuacji walki z terroryzmem. 13 Obecnie stosunki NATO-Rosja określa założona w 2002 roku Rada Rosja-NATO. Powstała ona na podstawie inicjatywy prezydenta USA Georga W. Busha. Rada stanowi forum współpracy między Moskwą, a państwami Sojuszu. Ustaliła ona również programy współpracy, omawianie inicjatywy i rozwiązywania ewentualne problemy w dwustronnych relacjach. W sierpniu b.r. nastąpiło zawieszenie stosunków NATO-Rosja oraz UE- Rosja w związku z wkroczeniem wojsk rosyjskich na teren Gruzji i zajęciu przez nią terytorium Osetii Południowej i Abchazji. Rada zapowiedziała normalizację stosunków, jeśli tylko Rosja zacznie przestrzegać sześciopunktowego porozumienia pokojowego( m.in. wycofa swoje wojsko na pozycję z przed rozpoczęcia konfliktu tj. 6.08.08 roku). BIBLIOGRAFIA 1. Bezpieczeństwo europejskie - wspólna koncepcja 27 państw UZE, Biuro Prasy i Informacji Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1996 2. L. Lewandowski, Przez korpus do armii? Europejski filar NATO, „Polska Zbrojna”, nr 245/1995 3. A. Faupin, Strategiczne zjednoczenie kontynentu, „Wojsko i Wychowanie”, nr 4/1998 4. J. Karczmarek, Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa, „Myśl Wojskowa”, nr 4/2005 5. http://www.wojsko-polskie.pl/articles/view/116 6. http://fakty.interia.pl/swiat/news/umowa-ue-rosja-ws-misji-wojskowej,1206452 7. http://www.wprost.pl/ar/145831/Moze-dojsc-do-wznowienia-dialogu-NATO-Rosja/ 14 Uelastycznienie reżimu wizowego państw UE z Rosją. Autorzy: Małgorzata Gogłoza Małgorzata Targaszewska III rok WMSNP Wstęp: Iwona Szatkowska III rok WMSNP 15 Iwona Szatkowska III rok WMSNP Wstęp Polityka wizowa stanowi jeden z najważniejszych instrumentów kształtujących relacje pomiędzy Unią Europejską, a krajami z nią sąsiadującymi. Wchodzi w skład polityki imigracyjnej, która jest częścią polityk wspólnotowych realizowanych w ramach tzw. III filaru Unii Europejskiej. Chociaż reżim wizowy postrzegany jest jako element polityki wobec danego państwa, to należy pamiętać, że w rzeczywistości dotyczy on obywateli tego kraju, w związku z czym polityka wizowa powinna być z założenia kształtowana z myślą o społeczeństwie, a nie o państwie. Możliwość odwiedzenia państw Unii Europejskiej może być najlepszym sposobem budowania proreformatorskiej i proeuropejskiej postawy wśród dzisiejszych sąsiadów Unii Europejskiej. Można zaryzykować tezę, że dobre stosunki Unii z bezpośrednimi sąsiadami nie są możliwe przy istnieniu rygorystycznego obowiązku wizowego. Dlatego też jedną z zasadniczych kwestii w relacjach z sąsiadami powinno być uelastycznienie reżimu wizowego lub całkowite zniesienie wiz dla obywateli państw sąsiadujących z Unią Europejską. Jednym z takich krajów jest Rosja. „Dialog wizowy” między Unią Europejską a Rosją trwa już kilka lat. Zarówno Bruksela i Rosja poczyniły ogromne postępy w negocjacjach. Do najważniejszych porozumień można zaliczyć umowę z Soczi z 2006 roku, która potwierdza zamiar ustanowienia bezwizowego systemu podróżowania między Federacją Rosyjską, a UE oraz stosowany w praktyce, już od roku łatwiejszy proces załatwiania wiz dla pewnej kategorii obywateli, których można zaliczyć do tzw. „wyższej strefy”. W ostatnim czasie nie było również żadnych problemów natury zasadniczej. Przypadki deportacji osób, które popełniły wykroczenia wobec reżimu wizowego, miały charakter sporadyczny, co potwierdza to, że UE i Rosja są gotowe do jeżeli nie negocjacji, to na pewno dialogu politycznego. Najważniejsze jest to, że UE i Rosja dojrzały do wypracowania konsensusu, gdyż jeszcze dwa lub trzy lata temu Bruksela praktycznie w żaden sposób nie reagowała na inicjatywę zniesienia wiz. Przewodniczący komitetu Dumy Państwowej Rosji do spraw międzynarodowych Konstantin Kosaczow podkreślił niedawno, że za dwa lub trzy lata Rosja i Unia Europejska będą mogły w pełnym zakresie zrezygnować ze stosowania wiz. W Unii Europejskiej taka perspektywa także jest uważana za realną. 13 Głos Rosji, Za dwa lub trzy lata Rosja i Unia Europejska mogą w pełnym zakresie zrezygnować ze stosowania wiz, (http://www.ruvr.ru/main.php?lng=pol&q=1810&cid=53&p=14.07.2008) 13 16 Małgorzata Ggłoza III rok DMSNP Małgorzata Targaszewska III rok WMSNP Uelastycznienie reżimu wizowego państw UE z Rosją. W latach ’90 przestały istnieć mury dzielące Europę przez kilkadziesiąt lat po II wojnie światowej. Jednym z murów była pilnie strzeżona granica między ZSRR, a krajami satelickimi. W wyniku tego powstał obszar zliberalizowanego przepływu osób. Mieszkańcy państw, które wstąpiły do Unii Europejskiej uzyskały możliwość podróżowania do Unii bez wizy. Mieszkańcy Rosji mogli swobodnie podróżować po Europie Środkowej i Wschodniej. Zjawisko to miało ogromny wpływ na przełamywanie wzajemnych uprzedzeń, stereotypów i niechęci. Wejście do Unii Europejskich krajów Europy Środkowej, takich jak Węgry, Polska, czy Czechy doprowadziło do zniknięcia obszaru zliberalizowanego ruchu wizowego. Państwa Unii Europejskiej zobowiązały się do przyjęcia zobowiązań strefy Schengen, co zaostrzyło restrykcje wydawania wiz. Kraje Unii Europejskiej czynią jednak wiele kroków w celu uelastycznienia reżimu wizowego z ważnym partnerem za którego uważają Rosję. Najważniejszą inicjatywą jest sporządzona dnia 25 maja 2006 r. w Soczi umowa między Wspólnotą Europejską, a Fedreacją Rosyjską o ułatwieniach w wydawaniu wiz obywatelom UE i Federacji Rosyjskiej. Umowa uwzględnia wspólne oświadczenie uzgodnione 31 maja 2003 r. na szczycie w Sankt Petersburgu, a także wspólne oświadczenie przyjęte 27 kwietnia 2004 r. w sprawie rozszerzenia UE i stosunków UE-Rosja, potwierdzające zamiar UE i Federacji Rosyjskiej ułatwienia procedur wydawania wiz obywatelom UE i Federacji Rosyjskiej na zasadzie wzjamności. Umowa potwierdza zamiar ustanowienia bezwizowego systemu podróżowania między Federacją Rosyjską, a UE, a także uznaje, że ułatwienia te nie powinny prowadzić do nielegalnej migracji oraz przykłada szczególną wagę do bezpieczeństwa i readmisji. Postanowienia umowy nie mają zastosowania do Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, a także królestwa Danii. Umowa została podpisana w celu ułatwienia bezpośrednich kontaktów między ludźmi (będących ważnym warunkiem stałego rozwoju związków gospodarczych, humanitarnych, kulturalnych, a także naukowych) poprzez wprowadzenie na zasadzie wzajemności ułatwień w wydawaniu wiz obywatelom UE i Federacji Rosyjskiej planującym pobyt dłuższy niż 90 dni w okresie 180 dni (o ile nie są oni zwolnieni z obowiązku wizowego). 17 Zgodnie z umową opłata za rozpatrzenie wniosku wizowego wynosi 35 €. Natomiast za rozpatrzenie wniosku o wizę w przypadkach, gdy wniosek i towarzyszące mu dokumenty zostały złożone w okresie trzech dni przed planowaną datą wyjazdu, strony pobierają opłatę w wysokości70€ Przedstawicielstwa dyplomatyczne i urzędy konsularne państw członkowskich oraz Federacji Rosyjskiej podejmują decyzję w sprawie wniosku o wydanie wizy w ciągu 10 dni kalendarzowych od dnia wpłynięcia wniosku i dokumentów wymaganych do wydania wizy. W indywidualnych przypadkach okres na podjęcie decyzji w sprawie wniosku wizowego może zostać przedłużony do 30 dni kalendarzowych. Z kolei w nagłych przypadkach może zostać skrócony do trzech lub mniej dni roboczych. Strony umowy z Soczi powołały Wspólny Komitet ds. Zarządzania Umową. W jego skład wchodzą przedstawiciele Wspólnoty Europejskiej oraz Federacji Rosyjskiej (jego zadaniem jest monitorowanie wdrażania umowy oraz proponowanie zmian lub uzupełnień do niniejszej umowy). Umowa z Soczi ma pierwszeństwo wobec postanowień umów lub ustaleń dwustronnych lub wielostronnych zawartych między państwami członkowskimi, a Federacją Rosyjską w zakresie zagadnień objętych umową. Umowa jest ratyfikowana lub zatwierdzana przez strony zgodnie z ich wewnętrznymi procedurami i może zostać zmieniona w drodze pisemnego porozumienia Stron. Każda ze Stron może wypowiedzieć umowę w drodze pisemnego zawiadomienia drugiej strony (wówczas przestaje ona obowiązywać po 90 dniach od dnia otrzymania takiego zawiadomienia). Widać postęp w praktyce, bowiem od ponad roku stosowany jest uproszczony tryb załatwiania wiz dla niektórych kategorii obywateli. Są to biznesmeni, działacze nauki, twórcy kultury, dziennikarze, młodzież szkolna i akademicka, sportowcy. Polska również działa na rzecz jak najszybszej liberalizacji polityki wizowej wobec sąsiadów UE, choć wejście do strefy Schengen spowodowało oczywiście pewne restrykcje. Otwarcie granic dla jednych oznacza jednocześnie zwiększenie kontroli w stosunku do innych, w tym wypadku naszych wschodnich sąsiadów. Dla wielu mieszkańców państw Europy Wschodniej zaostrzono procedury wydawania wiz. Od podróżujących wymagana jest większa liczba dokumentów, osoby sprawdzane są w Systemie Informacyjnym Schengen, zdecydowanie częściej prowadzone są bezpośrednie rozmowy z aplikującymi. Procedura przyznawania wizy zgodnie ze Wspólnymi Instrukcjami Konsularnymi ma przede wszystkim weryfikować, czy aplikujący stanowi potencjalne zagrożenie dla bezpieczeństwa państw Schengen, ale również 18 ma przeciwdziałać zagrożeniu migracyjnemu. Wszystko to skutkuje, poza większą ilością odmów, także wydłużeniem czasu wydawania wiz. Komisja Europejska w grudniu 2007 r. stwierdziła, że nie wszystkie możliwości istniejące w ramach obowiązującego systemu prawnego są wykorzystywane przez państwa członkowskie w celu usprawnienia procesu wydawania wiz oraz wezwała do lepszej organizacji pracy konsulatów. Stwierdziła, także, że lepsze wykorzystanie przez kraje członkowskie istniejących w ramach Schengen możliwości (np. wydawanie wiz wielokrotnych, wymaganie od osób godnych zaufania mniejszej ilości dokumentów) przyczyniłoby się z pewnością do rozwiązania wielu znaczących trudności. Zachęciła także do wydawania większej liczby wiz ważnych w okresie pięciu lat podróżnym z tak zwaną pozytywną historią wizową. Tak więc pierwszym zadaniem w celu uelastycznienia reżimu wizowego również z Rosją jest stosowanie wszystkich możliwych rozwiązań dopuszczalnych w ramach Schengen. Dobrym krokiem Polski jest inicjatywa ze Szwecją pod nazwą Wschodnie Partnerstwo, które obejmuje Ukrainę, Mołdawie, Gruzje, Azerbejdżan i Armenie oraz - na poziomie technicznym i eksperckim - Białoruś. Inicjatywa ta ma na celu realizacje konkretnych i ambitnych planów m.in. właśnie dążenie do ruchu bezwizowego z objętymi inicjatywą sąsiadami. Wschodnie Partnerstwo ma opierać się na istniejącej Europejskiej Polityce Sąsiedztwa (EPS), a więc nie dotyczy Rosji, która sama nie chciała brać udziału w Europejskiej Polityce Sąsiedztwa. Rosja, na zasadzie dobrowolności, będzie jednak mogła uczestniczyć w niektórych projektach. Unia Europejska podpisała umowy o ułatwieniach wizowych z Rosją, Ukrainą i Mołdawią, co stało się kolejnym utrudnieniem dla niektórych mieszkańców Europy Wschodniej. Polska musiała bowiem znacząco podnieść ceny wiz dla obywateli Rosji spoza obwodu kaliningradzkiego (z 12 dolarów na 35 euro) i wprowadzić płatne wizy (35 euro) dla Ukraińców, Mołdawian i mieszkańców obwodu kaliningradzkiego, którzy wcześniej otrzymali polskie wizy bezpłatnie. Rosyjskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych przygotowało warianty rozwiązania sprawy wizowej dla Obwodu Kaliningradzkiego. Po wejściu w życie w czerwcu 2007 roku Porozumienia o Wzajemnym Uproszczeniu Porządku Wydawania Wiz Obywatelom Rosji i Unii Europejskiej, bezpłatne długoterminowe i wielokrotne wizy Polski i Litwy dla mieszkańców Obwodu Kaliningradzkiego zostały wycofane. Sytuacja kaliningradczyków ponownie znacznie się pogorszyła w związku z powstaniem dodatkowych barier w ruchu 19 granicznym. Dlatego też Rosja proponuje zastosować praktykę wydawania wiz z ograniczonym zasięgiem terytorialnym. Ostatnie głosy zarówno z Unii Europejskiej jak i z Rosji dowodzą, że za kilka lat będzie można całkowicie zrezygnować z wiz. Jeszcze dwa lub trzy lata temu Bruksela praktycznie w żaden sposób nie reagowała na inicjatywę zniesienia wiz, obecnie ten temat znajduje się na porządku dziennym w ramach dialogu – jeśli nie negocjacji na razie, to na pewno dyskusji politycznych. Oznacza to, że proces negocjacyjny może być zapoczątkowany już w dającej się przewidzieć przyszłości Prezydent Rosji Dmitrij Miedwiediew podczas obrad szczytu Rosja–Unia Europejska w końcu czerwca w Chanty-Mansyjsku zaproponował sprecyzowanie ewentualnych terminów oraz konkretnych kroków. Rosja i Unia Europejska zgodne są, aby wprowadzenie reżimu bezwizowego nie spowodowało wzrostu przestępczości zorganizowanej, terroryzmu, nielegalnego handlu ludźmi i narkotykami. Uważają, że najważniejsze jest zwiększenie niezawodności dokumentów niezbędnych do przejazdu oraz wprowadzenia do obiegu paszportów zawierających dane biometryczne. Konieczna jest również aktywizacja wymiany informacji między organami ochrony porządku publicznego, zarówno na temat poszukiwanych przestępców, jak też nielegalnych migrantów. Zarówno dla Moskwy, jak też Brukseli kwestię wprowadzenia reżimu bezwizowego jest w tej chwili jej wspólnym celem, gdyż przybliży to jeszcze większe zbliżanie się stron. Bibliografia: 1) Umowa między Wspólnotą Europejską, a Federacją Rosyjską o ułatwieniach w wydawaniu wiz obywatelom Unii Europejskiej i Federacji Rosyjskiej, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej. 2) Fundacja im. Stefana Batorego, Co można zmienić w sprawie wiz? Polityka wizowa po wejściu Polski do Schengen(http://www.batory.org.pl/doc/co_mozna_zmienic.pdf) czerwiec 2008 r. 3) Fundacja im. Stefana Batorego, Rachunek sił w stosunkach Unia Europejska – Rosja(http://www.batory.org.pl/doc/rachunek_sil_ue_rosja.pdf) 2008 r. 20
