Aby zrozumieć ideę T2T

advertisement
Poradnik dla pacjentów
„Leczenie ukierunkowane na cel” w reumatoidalnym zapaleniu stawów
Aby zrozumieć ideę T2T
Wstęp
Zapoznajmy się z nowym sposobem
leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS)
Leczenie ukierunkowane na cel
(ang. Treat to Target, T2T)
Do niedawna głównym celem leczenia RZS było zmniejszenie objawów choroby,
na przykład bólu i obrzęków stawów. Jednak, by naprawdę zapobiec wystąpieniu lub
postępowi niepełnosprawności oraz uszkodzeniu stawów, należy osiągnąć stan tak
zwanej „remisji” lub „niskiej aktywności choroby”. Dostępne obecnie terapie i sposoby
leczenia pozwalają na osiągnięcie tego celu u wielu pacjentów.
Reumatolodzy z całego świata opracowali nowy sposób leczenia RZS, który nazwali
„Leczeniem ukierunkowanym na cel”, w skrócie T2T od angielskiej nazwy tej idei
Treat to Target. W T2T „cel” to pomoc pacjentom w osiągnięciu stanu określanego
jako „remisja kliniczna” lub „niska aktywność choroby”. Gdy chory na RZS osiągnie jeden
z tych stanów, a zwłaszcza remisję, oznacza to nieobecność większości objawów zapalenia
oraz zapobieganie uszkodzeniu stawów. W ramach idei T2T lekarze wybierają taki
plan leczenia, który pozwala na osiągnięcie jak najlepszego rezultatu.
Celem tej broszury jest pomoc pacjentowi w zrozumieniu jak strategia leczenia
może pomóc w terapii jego choroby. Idea T2T opiera się na 4 głównych zasadach i 10
punktach, które mają pomóc pacjentowi i lekarzowi wprowadzić T2T w życie.
Zasady i punkty T2T mają charakter ogólny i powinny zostać dostosowane przez lekarza
do sytuacji określonego pacjenta. Zrozumienie idei T2T pomoże pacjentowi w omówieniu
z lekarzem strategii leczenia i upewni go, że będzie właściwie leczony.
Broszura może posłużyć jako przewodnik pozwalający na
osiągnięcie tego celu.
Autorzy:
Tsutomu Takeuchi, MD, PhD
Profesor reumatologii, Klinika Medycyny Wewnętrznej,
Szkoła Medyczna, Uniwersytet Keio, Japonia
Josef Smolen, MD, PhD
Profesor Medycyny, Kierownik Oddziału Reumatologii i III
Kliniki Medycyny Wewnętrznej, Wiedeński Uniwersytet Medyczny, Austria
Autor opracowania polskiego:
dr n. med. Małgorzata Tłustochowicz
Klinika Chorób Wewnętrznych i Reumatologii,
Wojskowy Instytut Medyczny
Warszawa, Polska
2
Spis treści
Co to jest reumatoidalne zapalenie stawów? ................................................................................
4
Co to jest T2T? ...........................................................................................................................................
6
4 główne zasady leczenia ukierunkowanego na cel .................................................................. 10
10 punktów, które należy uwzględnić w leczeniu ukierunkowanym na cel ..................... 16
Słowniczek ................................................................................................................................................. 34
Moje cele .................................................................................................................................................... 37
Jeśli masz jakieś pytania lub wątpliwości,
zapytaj lekarza lub pielęgniarkę.
Daj mi znać, jeśli
będziesz mieć
jakieś pytania!
Tak.
Zrobię to.
3
Co to jest reumatoidalne
zapalenie stawów?
RZS może być wyzwaniem.
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest chorobą przewlekłą,
która powoduje bolesność, obrzęk, sztywność poranną i utratę sprawności stawów.
Pojawia się wtedy gdy układ odpornościowy, który chroni organizm przed szkodliwymi
czynnikami zewnętrznymi, błędnie zaczyna atakować własne zdrowe tkanki.
Rozpoczyna się wówczas zapalenie prowadzące do obrzęku stawów i postępującego
ograniczenia ich ruchomości. Jeśli nie zastosuje się odpowiedniego leczenia,
z czasem RZS może powodować uszkodzenie stawów, a nawet doprowadzić do ich
nieodwracalnego zniszczenia aż w końcu pozbawić pacjenta możliwości robienia
tego, co lubi.
Ból i obrzęk
Zaburzenia funkcji
stawów
Sztywność poranna
4
Co to jest RZS i T2T?
Uszkodzenie stawów może zacząć się wcześnie.
Naukowcy badający obecnie RZS są przekonani, że choroba ta zaczyna uszkadzać
stawy już w pierwszym lub drugim roku od zachorowania. W jednym z
badań stwierdzono, że ponad 50% chorych na RZS ma cechy uszkodzenia stawów
w badaniu radiologicznym już dwa lata po rozpoczęciu choroby. Dlatego tak ważne
jest wczesne rozpoznanie – by pacjent i lekarz reumatolog ustalili najlepszą strategię
leczenia.
Uszkodzenie Stawu
Zapalenie
5
Co to jest T2T?
Po pierwsze, poznajmy podstawowe
zasady „T2T”.
Idea T2T polega na ustaleniu jasnego celu leczenia, który może być
mierzony i przedstawiony za pomocą liczb. Działając wspólnie z organizacjami
reprezentującymi pacjentów oraz wieloma międzynarodowymi organizacjami
zrzeszającymi lekarzy, takimi jak EULAR* i ACR*, w RZS zaleca się leczenie
ukierunkowane na cel, ponieważ regularna ocena stanu pacjenta i ewentualna
zmiana strategii leczenia, pozwalają na zapobieganie dalszemu uszkodzeniu stawów.
Zależność między
wskaźnikiem CDAI i
aktywnością choroby
Przed rozpoczęciem
leczenia wyznacza się
cel.
Wysoka
22
SDAI
DAS28
26
5.1
11
3.2
3.3
2.6
Umiarkowana
10
Niska
2.8
Remisja
* EULAR - Europejska Liga Antyreumatyczna
* ACR - Amerykańskie Kolegium Reumatologiczne
6
Co to jest RZS i T2T?
Stopień aktywności choroby
Jak wyznaczyć cel leczenia?
W RZS, aktywność choroby (objawy zapalenia, np. ból i obrzęk) zmienia się w czasie.
Jeśli aktywność choroby jest wysoka, uszkodzenie stawów będzie postępowało.
Wysoka aktywność choroby jest jak ogień, który niszczy stawy. Ogień należy ugasić,
aby zapobiec uszkodzeniu stawów. Dlatego w T2T zaleca się stosowanie wzoru
zwanego „ wskaźnikiem aktywności choroby”, co pozwala personelowi medycznemu
na określenie aktywności choroby u danego pacjenta.
Do głównych wskaźników aktywności choroby
zalicza się CDAI*, SDAI* i DAS28*.
Czego można się dowiedzieć ze wskaźników
aktywności choroby?
tt
Poziom aktywności choroby można wyrazić używając liczby (wielkość wskaźnika).
Porównanie wielkości wskaźnika przed leczeniem i po leczeniu pozwala lekarzowi
na ustalenie czy leczenie jest skuteczne. Jest to przydatne w opracowaniu strategii
leczenia.
Główne wskaźniki aktywności choroby w RZS
CDAI
SDAI
DAS28
Kliniczny wskaźnik aktywności choroby
Uproszczony wskaźnik aktywności choroby
Wskaźnik aktywności choroby
Przykład planu leczenia wykorzystującego wskaźnik CDAI
Przed leczeniem
6 miesięcy
po leczeniu
wartość CDAI
wartość CDAI
Wysoka aktywność choroby
Aktywność choroby
znacznie się obniżyła
45
Startegia leczenia
daje efekty
i należy je kontynuować
5,6
* Metoda obliczania wartości i oceny wskaźników DAS28, SDAI i CDAI, patrz strony 8 i 9.
7
Jak lekarz ocenia i oblicza aktywność choroby
8TLBȇOJLJ$%"*4%"*J%"4PCMJD[BTJǗOBQPETUBXJFOBTUǗQVKnjDFKPDFOZ
1
Ocena stawów przez lekarza
Lekarz przeprowadza badanie 28 stawów,
w tym stawów dłoni, łokciowych,
barkowych i kolanowych, aby określić:
tMJD[CǗTUBXØXLUØSFTnjCPMFTOFQS[ZOJFXJFMLJNVDJTLV
tMJD[CǗTUBXØXLUØSFTnjPCS[ǗLOJǗUF
2
Ogólna samoocena dokonana przez pacjenta
1BDKFOUTBNPDFOJBPHØMOnjBLUZXOPǴǎDIPSPCZQPT’VHVKnjDTJǗ
TLBMnjPEEPNNDN
D[ZMJXJ[VBMOnjTLBMnj
BOBMPHPXnj7"4
3
Ocena ogólna dokonana przez lekarza
-FLBS[EPLPOVKFPDFOZBLUZXOPǴDJDIPSPCZOBTLBMJ7"4
4
Badanie krwi
-FLBS[PDFOJBOBTJMFOJFTUBOV[BQBMOFHPOBQPETUBXJF
T[ZCLPǴDJPQBEBOJBLSXJOFLD[FSXPOZDI0#BOH&43
MVCTUǗȈFOJBCJB’LB$SFBLUZXOFHP$31
&MFNFOUZQPUS[FCOFEPPCMJD[FOJBXBSUPǴDJ$%"*
1
+
2
+
3
&MFNFOUZQPUS[FCOFEPPCMJD[FOJBXBSUPǴDJ4%"*
1
+
2
+
3
&MFNFOUZQPUS[FCOFEPPCMJD[FOJBXBSUPǴDJ%"4
1
+
2
+
4
+
4
,BȈEZ[FXTLBȇOJLØXPCMJD[BTJǗQPETUBXJBKnjD
UFXBSUPǴDJEPX[PSV8BSUPǴDJXTLBȇOJLØX
4%"*J$%"*PCMJD[BTJǗCF[VȈZDJBLBMLVMBUPSB
1BUS[T’PXOJD[FLTLBMB7"4TUS0#&43
TUS$31TUS
8
Co to jest RZS i T2T?
Ocena wskaźników i aktywności choroby
Wskaźniki aktywności choroby zmieniają się w czasie i mogą ulec zmniejszeniu,
gdy leczenie jest skuteczne. Mała wartość oznacza, że aktywność choroby jest
niska, a objawów mniej.
Wielkość wskaźnika CDAI i aktywność choroby
......................................................................
Wskaźnik
t,BȈEZ[FXTLBȇOJLØXKFTUPCMJD[BOZ
na podstawie innego wzoru i dlatego
wartości wskaźników i aktywność
choroby mogą się różnić w zależności
od użytego wskaźnika.
Objawy są ciężkie, podobnie jak
niepełnosprawność,
obserwuje się postęp uszkodzenia stawów.
(Wysoka aktywność choroby)
22
Objawy są nasilone, niepełnosprawność istotna,
uszkodzenie
stawów może postępować.
(Umiarkowana aktywność choroby)
10
Objawy są słabo nasilone, postęp uszkodzenia
stawów niewielki, a aktywność fizyczna pacjenta
uległa znacznej poprawie.
(Niska aktywność choroby)
2.8
Większość objawów nie występuje, sprawność
fizyczna osiągnęła optymalny poziom, a postęp
choroby został zahamowany.
Należy zapytać lekarza,
jaki wskaźnik zastosowano,
ale w Polsce stosowany
jest głównie DAS 28.
(Remisja kliniczna)
Wskaźnik SDAI i
aktywność choroby
..................................
Wskaźnik DAS28 i
aktywność choroby
..................................
Wysoka
26
Wysoka
5.1
Umiarkowana
11
Umiarkowana
3.2
Niska
3.3
Niska
2.6
Remisja
Remisja
9
4 główne zasady T2T
W tej części znajdziecie informacje o 4 głównych
zasadach T2T w RZS.
Główne zasady należy traktować jako wskazówki, ponieważ to
pacjent i lekarz prowadzący powinni zdecydować, jaka strategia
leczenia będzie najwłaściwsza u danego pacjenta.
4 główne zasady T2T
10
A
Leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów
powinno być oparte na decyzji podjętej wspólnie
przez pacjenta i lekarza reumatologa.
B
Głównym celem leczenia chorego na reumatoidalne
zapalenie stawów jest maksymalna poprawa,
zależnej od stanu zdrowia, jakości życia poprzez
opanowanie objawów choroby, zapobieganie
uszkodzeniu stawów, przywrócenie sprawności i
możliwości uczestniczenia w życiu społecznym.
To są główne zasady T2T.
Przyjrzyjmy się z osobna
każdej zasadzie
od A do D.
Opanowanie zapalenia to najważniejsza droga
do osiągnięcia tych celów.
D
Strategia T2T poprzez zmierzenie aktywności
choroby i odpowiednie dostosowanie terapii
pomaga osiągnąć możliwie najlepsze wyniki
leczenia w reumatoidalnym zapaleniu stawów.
4 główne zasady leczenia ukierunkowanego na cel
C
11
A
Pamiętaj!
12
Leczenie reumatoidalnego
zapalenia stawów powinno
być oparte na decyzji podjętej
wspólnie przez pacjenta i
lekarza reumatologa.
Szczególnie ważne jest omówienie z lekarzem prowadzącym
następujących kwestii:
t
+BLJDFMMFD[FOJBOBMFȈZPTJnjHOnjǎ
t
+BLJFNFUPEZMFD[FOJBQP[XBMBKnjOBPTJnjHOJǗDJFUFHPDFMV
t
+BLJFMFLJTnjEPTUǗQOF
B
Głównym celem leczenia chorego na
reumatoidalne zapalenie stawów jest
maksymalna poprawa, zależnej od stanu
zdrowia jakości życia poprzez opanowanie
objawów choroby, zapobieganie
strukturalnemu uszkodzeniu stawów,
przywrócenie sprawności i możliwości
uczestniczenia w życiu społecznym.*
4 główne zasady leczenia ukierunkowanego na cel
Pamiętaj!
Skuteczne leczenie pozwoli na utrzymanie wyższego poziomu jakości
życia* oraz uczestniczenie w życiu społecznym, zwłaszcza we wczesnych
okresach RZS, chociaż osiągnięcie znacznej poprawy później również
jest możliwe.
*Patrz Słowniczek (jakość życia, str. 35, uczestniczenie w życiu społecznym, str. 36).
13
Opanowanie zapalenia*
to najważniejsza droga
C
do osiągnięcia
tych celów.
Uszkodzenie Stawu
Zapalenie
Pamiętaj!
14
Zapalenie stawów jest główną przyczyną postępu choroby.
*Zapalenie: reakcja wywołana przez komórki układu odpornościowego i ich produkty (np. cytokiny).
( Patrz Słowniczek, str. 35)
D
Strategia T2T poprzez zmierzenie aktywności
choroby i odpowiednie dostosowanie terapii
pomaga osiągnąć możliwie najlepsze wyniki
leczenia w reumatoidalnym zapaleniu stawów.
4 główne zasady leczenia ukierunkowanego na cel
Zmieńmy startegię
leczenia.
Czy moje
obecne leczenie jest
skuteczne?
45
Wysoka
22
Umiarkowana
10
Niska
2.8
Remisja
Aktywność choroby
(wskaźnik CDAI)
Obecnie: 45
Cel: poniżej 10,
Najlepiej: poniżej 2,8.
Pamiętaj!
Jeśli pacjent nie osiąga wyznaczonego celu, trzeba koniecznie
rozważyć zmianę strategii leczenia.
*Aktywność choroby. Objawy przedmiotowe i podmiotowe wywołane przez
proces zapalny spowodowany RZS. ( Patrz Słowniczek, str. 34)
15
10 punktów, które należy
uwzględnić w strategii T2T
Głównym celem leczenia RZS jest nie tylko zmniejszenie bólu i obrzęku oraz
zapobieganie uszkodzeniu stawów, ale również – i to jest najważniejsze – umożliwienie
pacjentowi zachowania aktywności fizycznej, tak by mógł powrócić do
poprzedniego trybu życia. W tej części omawiamy 10 punktów, które należy uwzględnić
w strategii T2T.
Także 10 punktów strategii T2T należy traktować jako wskazówki, ponieważ to pacjent i
lekarz prowadzący powinni zdecydować, jakie podejście do leczenia będzie
najwłaściwsze u danego pacjenta.
16
1
Głównym celem leczenia reumatoidalnego zapalenia
stawów powinno być osiągnięcie remisji klinicznej.
2
Remisja kliniczna to brak dolegliwości i objawów aktywnej choroby.
3
Choć remisja powinna być wyraźnym celem leczenia, w oparciu o dostępne
dowody, niską aktywność choroby można uznać za zadowalający
alternatywny cel leczenia, zwłaszcza w przypadku długotrwałej
zaawansowanej postaci choroby.
4
Do czasu osiągnięcia pożądanego celu należy
dokonywać korekty leczenia , nie rzadziej niż co 3 miesiące.
5
Wskaźniki aktywności choroby powinny być systematycznie oceniane i
dokumentowane. Raz w miesiącu w przypadku pacjentów z
wysoką/umiarkowaną aktywnością choroby lub rzadziej (co 3-6 miesięcy)
w przypadku pacjentów z utrzymującą się niską aktywnością choroby
lub w okresie remisji.
Oto 10 punktów,
które należy uwzględnić
w strategii T2T
7
Przy podejmowaniu decyzji klinicznych, poza oceną wskaźników aktywności
choroby należy uwzględnić zmiany strukturalne stawów i ograniczenie
wydolności czynnościowej.
8
Należy utrzymać pożądany cel leczenia przez cały przebieg choroby.
9
Na wybór wskaźnika aktywności choroby i jego ostateczną wartość mogą
wpływać współistniejące choroby, czynniki zależne od pacjenta oraz
zagrożenia związane z lekami.
10
10 punktów, które należy uwzględnić w T2T.
6
W codziennej praktyce lekarskiej przy podejmowaniu decyzji dotyczących
leczenia konieczne jest zastosowanie wskaźników aktywności choroby
obejmujących ocenę stawów.
Pacjent powinien być odpowiednio poinformowany przez prowadzącego
reumatologa o celu leczenia oraz planowanej strategii osiągnięcia tego celu.
17
1
Głównym celem leczenia reumatoidalnego
zapalenia stawów powinno być osiągnięcie
remisji klinicznej*.
Zależność między
wskaźnikiem CDAI i
aktywnością choroby
Wysoka
SDAI
DAS28
26
5.1
22
Umiarkowana
11
3.2
10
Niska
3.3
2.6
2.8
Remisja
Pamiętaj!
Dziś remisja może być możliwym do osiągnięcia celem
leczenia, zwłaszcza u pacjentów we wczesnym
stadium RZS.
Jeśli uzyskano remisję kliniczną, to znaczy, że pacjent osiągnął stan, w którym
nie postępuje dalsze uszkodzenie stawów i radzi on sobie z czynnościami
życia codziennego w sposób najlepszy jaki można obecnie osiągnąć .
18
*Remisja kliniczna. Nie ma większości objawów, a postęp choroby został zahamowany ( Patrz Słowniczek, str. 34).
2
Remisja kliniczna to brak
dolegliwości i objawów
aktywnej choroby.
Staw ulega
uszkodzeniu
Jeśli zapalenie
jest nieleczone...
Staw ulega uszkodzeniu
Pamiętaj!
Zapobiega się
uszkodzeniu stawów.
Zapalenie może powodować uszkodzenie
stawów i niepełnosprawność.
W RZS zapalenie może prowadzić do uszkodzenia stawów i ograniczać
radzenie sobie w codziennych sytuacjach. Jeśli w trakcie leczenia ból
ustępuje, ale zapalenie jest nadal obecne, konieczne jest kontynuowanie
terapii do czasu likwidacji zapalenia, ponieważ nawet wtedy,
gdy pacjent tego nie czuje, proces zapalny niszczy stawy i spowoduje
pogorszenie samopoczucie w przyszłości.
* Objawy przedmiotowe: cechy, które można stwierdzić w badaniu fizykalnym (przez lekarza) ( Patrz Słowniczek, str. 36).
19
* Objawy podmiotowe: dolegliwości zgłaszane przez chorego (Patrz-Słowniczek, str. 36).
10 punktów, które należy uwzględnić w T2T.
Przyszłość
3
Choć remisja powinna być wyraźnym celem leczenia,
w oparciu o dostępne dowody, niską aktywność choroby
można uznać za zadowalający alternatywny cel leczenia,
zwłaszcza w przypadku długotrwałej zaawansowanej
postaci choroby.
Zależność między
wskaźnikiem CDAI i
aktywnością choroby
Wysoka
SDAI
DAS28
26
5.1
22
Umiarkowana
11
3.2
10
Niska
3.3
2.6
2.8
Remisja
Nie można pozwolić, aby aktywność choroby*
utrzymywała się na wysokim poziomie.
Pamiętaj!
20
Nie wolno pozwolić, aby aktywność choroby utrzymywała się na
umiarkowanym do wysokiego poziomie. Niekiedy trudno jest osiągnąć
remisję, zwłaszcza jeśli choroba trwa od długiego czasu i nie udało się
doprowadzić do remisji stosując kilka leków. W takich przypadkach
ważnym celem jest osiągnięcie niskiej aktywności choroby.
Gdy pacjent osiągnie już niską aktywność choroby, należy starać
się utrzymać ją na tym poziomie.
* Aktywność choroby: objawy przedmiotowe i podmiotowe wywołane przez proces zapalny
spowodowany RZS. ( Patrz Słowniczek, str. 34).
4
Do czasu osiągnięcia pożądanego celu
należy dokonywać korekty leczenia
nie rzadziej niż co 3 miesiące
Zależność między
wskaźnikiem CDAI i
aktywnością choroby
30
30
Wysoka
22
Umiarkowana
15
10
10 punktów, które należy uwzględnić w T2T.
Niska
2.8
2.8
Remisja
0
1
2
3 miesiące
Pamiętaj!
3
0
1
2
3
4
5
6
6 miesięcy
Pamiętaj! Ważne jest, aby pacjent i lekarz
prowadzący regularnie oceniali strategię leczenia.
Aby osiągnąć cel leczenia, lekarz może regularnie sprawdzać wielkość
wskaźnika aktywności choroby. Jeśli pacjent nie osiągnie istotnej poprawy
wskaźnika w ciągu 3 miesięcy lub nie osiągnie celu w postaci co najmniej
niskiej aktywności choroby w ciągu 6 miesięcy od rozpoczęcia leczenia,
powinien poprosić lekarza o rozważenie zmiany strategii leczenia.
*Zależy od tego, co pacjent i lekarz zdecydują uwzględniając sytuację danego pacjenta.
21
4
Do czasu osiągnięcia pożądanego celu
należy dokonywać korekty leczenia
nie rzadziej niż co 3 miesiące
PYTANIA I ODPOWIEDZI
P1: Dlaczego co 3
miesiące?
O1: Na ogół potrzeba 3 miesięcy
aby lek zaczął działać a 6
miesięcy żeby osiągnął
maksymalny efekt .
22
P2:
Jeśli nie osiągnę wyznaczonego celu po 3 miesiącach leczenia,
to czy muszę zmienić startegię leczenia?
O2:
Jeśli aktywność choroby była wcześniej wysoka, ale po 3 miesiącach doszło do jej
zmniejszenia, zmiana planu leczenia może nie być konieczna i można będzie kontynuować
obecne leczenie. I to także może zależeć od sytuacji danego pacjenta i dlatego pacjent i
lekarz prowadzący muszą zdecydować, co jest dla niego odpowiednie.
Zależność między
wskaźnikiem CDAI i
aktywnością choroby
SDAI
DAS28
26
5.1
3.2
15
Można kontynuować
stosowaneobecnie leczenie
10
Stosowane obecnie leczenie
można kontynuować (lub
tylko nieznacznie zmodyfikować)
Niska
3.3
Należy rozważyć zmianę
stosowanego obecnie leczenia
Obniżenie się
aktywności choroby
22
Umiarkowana
11
10 punktów, które należy uwzględnić w T2T.
29
Wysoka
2.6
2.8
2.8
Remisja
0
1
2
3
4
5
6
6 miesięcy
23
5
Wskaźniki aktywności choroby powinny
być systematycznie oceniane i dokumentowane.
Raz w miesiącu w przypadku pacjentów z
wysoką/umiarkowaną aktywnością choroby
lub rzadziej (co 3-6 miesięcy) w przypadku
pacjentów z utrzymującą się niską aktywnością
choroby lub w okresie remisji.
Zależność między
wskaźnikiem CDAI i
aktywnością choroby
Gdy lekarz oceni wskaźnik aktywności choroby, można zapisać jego
wartość w dzienniczku pacjenta i pacjent może w ten sposób śledzić
postępy leczenia.
Ramy czasowe oceny
Wysoka
SDAI
DAS28
26
5.1
22
Pacjenci z wysoką
lub umiarkowaną
aktywnością
choroby
Umiarkowana
11
3.2
1 miesiąc
2 miesiące
3 miesiące
4 miesiące
5 miesięcy
6 miesięcy
1 miesiąc
2 miesiące
3 miesiące
4 miesiące
5 miesięcy
6 miesięcy
10
Niska
3.3
2.6
2.8
Remisja
24
Pacjenci, u których
utrzymuje się niska
aktywność choroby
lub remisja
*Aktywność choroby: objawy przedmiotowe i podmiotowe wywołane przez proces
zapalny spowodowany RZS. ( Patrz Słowniczek, str. 34).
Główne elementy oceny aktywności choroby
1
Ocena stawów
2
Badania laboratoryjne
(odpowiedź zapalna)
Ocena ogólna, łącznie
z objawami subiektywnymi.
3
Należy poddawać się regularnej kontroli.
Pamiętaj!
Gdy pacjent osiągnie już cel leczenia, ważne jest utrzymanie tego
poziomu aktywności choroby. Nawet po osiągnięciu i utrzymaniu remisji,
lekarz będzie regularnie dokonywać oceny, na przykład co 6 miesięcy,
aby nie dopuścić do nawrotu objawów.
10 punktów, które należy uwzględnić w T2T.
P1: Dlaczego muszę przychodzić na kontrolę
co miesiąc, jeśli aktywność choroby jest
umiarkowana lub wysoka?
O1: U niektórych pacjentów z wysoką
aktywnością choroby, może szybko dojść
do uszkodzenia stawów. Dlatego, gdy aktywność
choroby jest umiarkowana lub wysoka, zaleca się
częstszą ocenę, aby zagwarantować jak najszybsze
dobranie odpowiedniego leczenia, gdy będzie
to potrzebne.
25
10 punktów, które należy uwzględnić w leczeniu ukierunkowanym na cel.
6
W codziennej praktyce lekarskiej
przy podejmowaniu decyzji
dotyczących leczenia konieczne jest
zastosowanie wskaźników aktywności
choroby obejmujących ocenę stawów
Różne wskaźniki potrzebne
do oceny aktywności choroby
(wskaźniki aktywności choroby)
Badanie krwi
(odpowiedź zapalna)
Ocena ogólna, łącznie
z objawami subiektywnymi
Ocena stawów
Nie zapominaj, że musimy
dokonać oceny stawów!
Określenie liczby tkliwych stawów
(liczby stawów, które są bolesne
przy niewielkim ucisku)
Określenie liczby obrzękniętych stawów.
26
*Aktywność choroby: objawy przedmiotowe i podmiotowe wywołane przez proces zapalny spowodowany RZS. ( Patrz Słowniczek, str. 34).
Pamiętaj!
Pamiętaj! Należy zgłaszać się na badanie
stawów.
RZS dotyczy głównie stawów i bez ich badania fizykalnego
(lekarskiego) trudno jest dokładnie ustalić aktywność choroby.
Dlatego ważne jest aby przypominać lekarzowi o konieczności
badania stawów przez ich delikatny ucisk, jako części oceny stanu
pacjenta.
10 punktów, które należy uwzględnić w T2T.
P1: Czy mogę wiedzieć, które wskaźniki
aktywności choroby uwzględniają ocenę
stawów?
O1: CDAI*, DSAI* i DAS28* są przykładami
wskaźników aktywności choroby, które
obejmują ocenę stawów.
*Obliczanie i ocena tych wskaźników, patrz strony 8 i 9.
27
7
Przy podejmowaniu decyzji klinicznych, poza
oceną wskaźników aktywności choroby* należy
uwzględnić zmiany strukturalne i ograniczenie
wydolności czynnościowej.
Zwykłe codzienne
czynności
Uszkodzenie stawów
45
Wysoka
22
Umiarkowana
10
Niska
2.8
Remisja
Aktywność choroby*
Ustalenie planu leczenia
Pamiętaj!
Nawet, gdy aktywność choroby jest dobrze
kontrolowana ( brak zewnętrznych objawów choroby),
w niektórych przypadkach uszkodzenie stawów może
postępować.
Lekarz ogląda stawy na zdjęciach rtg, zazwyczaj wykonywanych mniej więcej
raz w roku, aby sprawdzić czy uszkodzenie stawów nie zwiększyło się. Ważne jest
również ustalenie, w jakim stopniu choroba wpływa na zwykłe codzienne czynności,
co pozwoli pacjentowi i lekarzowi na opracowanie startegii leczenia. Jeśli pacjent ma
trudności w radzeniu sobie z codziennymi czynnościami, należy o tym poinformować
lekarza lub pielęgniarkę.
* Aktywność choroby: objawy przedmiotowe i podmiotowe wywołane przez proces zapalny spowodowany RZS. ( Patrz Słowniczek, str. 34).
28
PYTANIA I ODPOWIEDZI
P1: Jak lekarze wykrywają uszkodzenie stawów?
O1: Uszkodzenie stawów można wykryć różnymi
metodami badań obrazowych, zwłaszcza
badaniem radiologicznym (zdjęcie rtg).
P2: Co wykazują zdjęcia rtg?
10 punktów, które należy uwzględnić w T2T.
O2: Zdjęcia rtg pozwalają nam na wykrycie
i zmierzenie uszkodzenia stawów i chrząstki oraz
stwierdzenie czy doszło do zmian w porównaniu
z poprzednim badaniem radiologicznym.
Dlatego zaleca się, aby pacjent regularnie zgłaszał
się na badanie radiologiczne, zgodnie z zaleceniami
lekarza prowadzącego.
P2: Jak ocenić wpływ RZS na codzienne czynności
wykonywane przez pacjenta?
O2: Pacjenci są zazwyczaj proszeni o wypełnienie
„Kwestionariusza oceny stanu zdrowia”
(ang. Health Assessment Questionnaire, HAQ),
a odpowiedzi są podliczane. To obliczenie pomaga
nam w ustalenia stopnia, w jakim RZS wpływa na
wykonywanie codziennych czynności przez pacjenta.
Prosimy pamiętać o regularnej ocenie radzenia sobie
z codziennymi czynnościami wypełniając
„Kwestionariusz oceny stanu zdrowia”.
Kwestionariusz oceny stanu zdrowia, HAQ patrz Słowniczek
29
8
Należy utrzymać pożądany cel leczenia
przez cały czas trwania choroby.
Zależność między
wskaźnikiem CDAI i
aktywnością choroby
Gorsze radzenie sobie z
codziennymi czynnościami
i większe uszkodzenie
stawów.
Wysoka
22
Umiarkowana
10
Niska
Leczenie przerwano
2.8
Remisja
Okres od wystąpieniu choroby
Pamiętaj!
Gdy cel leczenia zostanie osiągnięty, następnym
zadaniem jest utrzymanie go.
Nawet po osiągnięciu remisji lub innych celów leczenia, uszkodzenie stawów
(zdolność do wykonywania codziennych czynności) może ulec pogorszeniu,
gdy aktywność choroby znowu wzrośnie.
Z tego powodu, gdy cel leczenia zostanie osiągnięty, ważne jest, aby kontynuować
leczenie, co pomoże utrzymać ten stan możliwie jak najdłużej.
30
* Aktywność choroby: objawy przedmiotowe i podmiotowe wywołane przez proces zapalny spowodowany RZS. ( Patrz Słowniczek, str. 34).
9
Inne zaburzenia
lub choroby
Na wybór wskaźnika aktywności choroby*
i jego ostateczną wartość mogą wpływać
współistniejące choroby, czynniki zależne od
pacjenta oraz potencjalne zagrożenia związane
ze lekami.
Osobista sytuacja
pacjenta
Działania niepożądane
leczenia
10 punktów, które należy uwzględnić w T2T.
45
Wysoka
22
Umiarkowana
10
Niska
2.8
Remisja
Pamiętaj!
To pacjent i lekarz, uwzględniając stan pacjenta, decydują,
jakie powinny być cele leczenia.
Cel leczenia może zostać ustalony ponownie, na przykład przez
zastąpienie celu, jakim jest remisja lub niska aktywność choroby
przez cel w postaci umiarkowanej aktywności choroby, po uwzględnieniu
szczególnych okoliczności lub czynników zależnych od pacjenta, takich
jak występowanie innych chorób, wiek, kondycja fizyczna oraz działania
niepożądane leczenia.
*Aktywność choroby. Objawy przedmiotowe i podmiotowe wywołane przez
proces zapalny spowodowany RZS. ( Patrz Słowniczek, str. 34)
31
10
Pacjent powinien być odpowiednio
poinformowany przez prowadzącego
reumatologa o celu leczenia oraz
planowanej strategii osiągnięcia tego celu.
Zależność między
wskaźnikiem CDAI i
aktywnością choroby
Jaki jest cel mojego
leczenia?
No cóż, 5,6 to dobry wynik,
zważywszy, że choroba trwa
od dłuższego czasu.
Teraz osiągnęliśmy cel.
Wysoka
SDAI
DAS28
26
5.1
22
Gdyby choroba była we wczesnym
stadium, moglibyśmy osiągnąć
jeszcze więcej, ponieważ dwa stawy są
nadal obrzęknięte. Ale na razie
powinniśmy być zadowoleni.
Umiarkowana
11
3.2
10
Niska
3.3
2.6
5.6
2.8
Remisja
Jaki mam dziś wskaźnik
CDAI?
Obniżył się do 5,6.
32
Pamiętaj!
Pamiętaj! Poinformuj innych członków personelu
medycznego o twoich celach leczenia!
Pacjent powinien zaangażować w leczenie wszystkich członków personelu
medycznego (na przykład, lekarzy, pielęgniarki i farmaceutów). Powinien dzielić
się z nimi informacjami i regularnie z nimi rozmawiać, aby upewnić się, że osiągnie
wyznaczony cel leczenia.
10 punktów, które należy uwzględnić w T2T.
PYTANIA I ODPOWIEDZI
P1: Co należy zrobić, aby upewnić się, że osiągam
wszystko co możliwe w leczenia RZS?
O1: Leczenie zostało ustalone wspólnie przez
pacjenta i lekarza. Dlatego pacjent powinien
cały czas starać się dowiedzieć więcej o tej
chorobie i różnych możliwościach leczenia.
33
Słowniczek
Ta część zawiera definicje terminów specjalistycznych dotyczących
RZS i innych terminów medycznych, które są często używane
podczas badania lub wizyty w przychodni.
Aktywność choroby (ang. disease activity) [Patrz pozycje D, 2, 3, 5 i 6]
Objawy przedmiotowe i podmiotowe wywołane przez proces zapalny spowodowany RZS.
Lekarze reumatolodzy często rozróżniają cztery różne poziomy aktywności choroby: wysoki, umiarkowany,
niski oraz remisję, na podstawie wielkości (wartości liczbowej) obliczonej przy użyciu złożonego
wskaźnika. Określenia czterech poziomów aktywności choroby zależą od użytego wskaźnika.
CRP: białko C-reaktywne (ang. C-reactive protein)
CRP jest białkiem występującym we krwi w stanach zapalnych lub gdy tkanki organizmu ulegają
zniszczeniu. Ponieważ CRP szybko reaguje na zmiany nasilenia objawów RZS, jest wykorzystywane
jako jeden z laboratoryjnych wskaźników określających stopień zapalenia.
Jakość życia (ang. QAL: Quality of Life) [Patrz pozycja B]
Mierzy się je rozmaitymi czynnikami osobniczymi i społecznymi. Zależna od zdrowia jakość życia to
wpływ choroby na codzienne życie pacjenta. Wartość ta nie odnosi się wyłącznie do momentu wizyty
u lekarza w przychodni. Obejmuje takie elementy jak wpływ choroby na
samopoczucie, pracę zawodową, życie rodzinne, kontakty z innymi ludźmi i spędzanie wolnego czasu.
Kwestionariusz oceny stanu zdrowia
(ang. HAQ: Health Assessment Questionnaire) [Patrz pozycja 7]
Kwestionariusz samooceny wypełniany przez pacjenta w celu określenia jak RZS wpływa na życie
codzienne pacjenta. Kwestionariusz zawiera 20 pytań dotyczących różnych czynności i aktywności
życia codziennego. Pacjent proszony jest o odpowiedzi na te pytania w czterostopniowej
skali od „Bez trudności” do „Niemożliwe”. Na podstawie odpowiedzi określa się wyrażony liczbowo
wynik.
OB: wskaźnik opadania krwinek czerwonych
(ang. ESR: erythrocyte sedimentation rate)
Test mierzący szybkość opadania krwinek czerwonych w ciągu jednej godziny. OB jest używane jako
jeden z wskaźników określających aktywność zapalenia w przebiegu RZS, tzn., gdy wartość OB rośnie,
jest to oznaką stanu zapalnego.
34
Słowniczek
Ta część zawiera definicje terminów specjalistycznych dotyczących
RZS i innych terminów medycznych, które są często używane
podczas badania lub wizyty w przychodni.
Objawy podmiotowe (ang. symptoms) [Patrz pozycja 2]
Objawy choroby, które odczuwa lub doświadcza pacjent, jak zmęczenie, ból lub sztywność stawów.
Objawy przedmiotowe (ang. signs) [Patrz pozycja 2]
Oznaki choroby obserwowane podczas badania fizykalnego przez lekarza takie, jak bolesność i obrzęk stawów.
Remisja kliniczna (ang. clinical remission) [Patrz pozycje 1 i 2]
Uznaje się, że pacjent osiągnął remisję kliniczną, gdy aktywność choroby zmniejsza się do najniższej wartości
danego wskaźnika. Jest określana na podstawie informacji uzyskanych od pacjenta, wyników badania stawów
i wyników badania krwi. Remisja kliniczna nie uwzględnia wyników badania radiologicznego,
rezonansu magnetycznego, USG lub innych badań obrazowych.
Uczestniczenie w życiu społecznym
(ang. social participation) [Patrz pozycje B i 7]
Zdolność do uczestniczenia w aktywnościach lub czerpania radości z kontaktów z innymi.
Ograniczenie funkcjonowania może nie pozwalać na uczestniczenie w codziennych aktywnościach.
Słowniczek / Moje cele
Utrzymująca się remisja (ang. sustained remission) [Patrz pozycja 5]
Stan remisji (bez żadnych objawów przedmiotowych zapalenia) utrzymujący się przez dłuższy okres,
tzn. dłużej niż 6 miesięcy.
35
Uzgodnienie (ang. agreement) [Patrz pozycja A]
Proces, w którym pacjent i lekarz omawiają i podejmują decyzje odnośnie leczenia w oparciu o
życzenia pacjenta dotyczące terapii i wiedzę medyczną lekarza (dowody naukowe). Ważnym
elementem jest oparta na równości relacja między pacjentem, a lekarzem.
Wizualna skala analogowa VAS (ang. Visual Analogue Scale)
Skala 0-100 mm, w której „0” oznacza najlepszy możliwy stan pacjenta, a „100” oznacza najgorszy
możliwy stan pacjenta. W niektórych przypadkach pacjent sam ocenia swój stan posługując się tą
skalą. W innych przypadkach personel medyczny dokonuje oceny posługując się skalą VAS we
wszystkich wykonywanych badaniach. Niekiedy pacjent proszony jest o samoocenę poziomu
odczuwanego bólu - „0” oznacza „brak dolegliwości bólowych”, a „100” „najsilniejszy ból”, jaki
pacjent kiedykolwiek odczuwał.
Współistniejące choroby („inne choroby”)
(ang. co-morbidities) [Patrz pozycja 9]
Występowanie innej (przewlekłej) choroby u osoby chorej na RZS - na przykład pacjent z RZS i cukrzycą
lub pacjent z RZS i z nadciśnieniem.
Zapalenie (ang. inflammation) [Patrz pozycje C i 2]
Zapalenie leży u podstawy procesu chorobowego w RZS. Jest spowodowane reakcją układu
odpornościowego i powoduje wystapienie objawów przedmiotowych i podmiotowych takich, jak obrzęk, ból i sztywność
stawów. Jest również przyczyną uszkodzenia stawów i ograniczenia ich funkcji. Powstrzymując
proces zapalny można zmniejszyć uszkodzenie i niepełnosprawność, a nawet ich uniknąć. Jednak
obrzęk lub ból stawów mogą mieć inne przyczyny oprócz zapalenia.
36
Moje cele
Czy osiągnęłaś/osiągnąłeś już cel leczenia?
Należy poprosić lekarza lub pielęgniarkę o podanie wskaźnika
aktywności choroby i celu, jaki trzeba sobie wyznaczyć.
Data:
Metoda oceny: CDAI
SDAI
DAS28
Obecny stan
Wielkość wskaźnika:
Cel
Wielkość wskaźnika:
Słowniczek / Moje cele
Dodatkową zachętą podczas leczenia, powinno być wpisanie w tym miejscu
co chciałabyś/chciałbyś robić na co dzień, jakie są Twoje marzenia i cele,
które chcesz osiągnąć bezpośrednio po zakończeniu leczenia.(np. kontynuacja
pracy zawodowej, uczestnictwo w kursie tańca towarzyskiego,
piesze wędrówki, itp.)
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
37
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
38
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
Słowniczek / Moje cele
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................
39
Przewodnik dla pacjentów
„Leczenie ukierunkowane na cel” w reumatoidalnym zapaleniu stawów
Aby zrozumieć ideę T2T
2
Program T2T jest realizowany przy wsparciu merytorycznym firmy AbbVie
PLHUR130125
Download