Gmina

Marcin Tomczak
II rok ISM
Gmina we Francji
1.
Rys historyczny i pozycja prawna gminy.
Ustrój gmin został utworzony ustawą z dnia 14 grudnia 1789 roku. Konstytuanta uznała
gminę za czwartą władzę (po ustawodawczej, wykonawczej oraz sądowniczej). Kluczową rolę w
jej kształtowaniu odegrała jednak ustawa z 5 kwietnia 1884 roku, która jest podstawową częścią
tzw. kodeksu gmin.
Utworzone gminy były jednostkami zdecydowanie małymi, co sprawiało, że miały one
charakter jednostek naturalnych, wyodrębnionych przy uwzględnieniu rzeczywistości
socjologicznej. Bardzo istotne jest to, że wszystkie gminy posiadały i posiadają jednakową
organizację i ustrój (obecnie za wyjątkiem Paryża, Marsylii i Lyonu).
Pozycję prawną gminy we Francji określają: kompetencja generalna oraz zasada
domniemania własności.
Kompetencja generalna oznacza, iż gminom przysługują wszystkie kompetencje poza
wyraźnie ograniczonymi przez ustawy.
Zasada domniemania własności określa natomiast, iż gmina obejmuje wszystkie kompetencje,
jeżeli nie są one zastrzeżone dla innej wspólnoty lokalnej lub państwowej.
2.
Uprawnienia gminy.
Do podstawowych uprawnień gminy należy tworzenie służb publicznych w celu zaspokojenia
interesu gminy.
Uprawnienia dzielą się na obligatoryjne (np. organizacja służb przeciwpożarowych czy też
drogowych) oraz fakultatywne (np. tworzenie bibliotek i muzeów). Część kompetencji jest
podzielona między gminy, bądź też pomiędzy wspólnoty lokalne lub państwo (np. urbanizacja,
ochrona środowiska, planowanie przestrzenne).
Należy również zaznaczyć, że orzecznictwo sądów administracyjnych w dużej mierze
kształtuje swobodę w tworzeniu służb. Kształtuje również obowiązek podejmowania przez
gminy takich przedsięwzięć jak budowa sal widowiskowych, basenów czy hoteli.
3.
Legislatywa w gminie.
Organem uchwałodawczym (stanowiącym) gminy jest rada gminy. Wybierana jest ona w
wyborach bezpośrednich i powszechnych. Liczebność składu rady gminy zależna jest od liczby
mieszkańców danej gminy. I tak wynosi ona od 9 radnych (w gminach gdzie liczba
mieszkańców nie przekracza 100 osób) do 69 w gminach liczących ponad 300 000
mieszkańców. Wyjątki stanowią wielkie miasta: Lyon posiada 73 radnych, Marsylia 101
radnych, natomiast Paryż, który jest równocześnie departamentem posiada ”Radę Paryża” w
składzie 163 radnych. Miasta te zostały ponadto podzielone na dzielnice, które posiadają
również własne rady. Skład rad dzielnicowych tworzą radni miejscy z danej dzielnicy oraz,
wybrani odrębnie, radni dzielnicowi.
W gminach liczących do 3 500 mieszkańców wybory mają 2 tury i są większościowe
(głosujemy na listę, która liczy tylu kandydatów ile miejsc w radzie).
W gminach powyżej 3 500 mieszkańców również głosuje się na listę kandydatów
odpowiadającą liczbie miejsc. Jednak inny jest rozdział mandatów. Lista, która uzyska
większość absolutna (w I, bądź dopiero w II turze), uzyskuje połowę miejsc w radzie, a
pozostałe miejsca dzielone są według zasady proporcjonalności.
Bierne prawo wyborcze do rady przysługuje osobom, które są narodowości francuskiej,
mają ukończone 18 lat i nie były karane. Ponadto kandydaci na radnych muszą być w sposób
bezpośredni związani z gminą i nie mogą być etatowymi pracownikami gminnymi lub
państwowymi.
Kadencja radnych wynosi 6 lat.
Rada może tworzyć własne komisje, które zajmują się konkretnymi problemami i
przygotowują projekty uchwał. Co ważne, komisje te nie muszą składać się tylko z radnych – jej
członkami mogą być też mieszkańcy zainteresowani rozwiązaniem konkretnego problemu.
Obrady rady gminy odbywają się co najmniej raz na cztery miesiące. Są one jawne i muszą
być podane do publicznej wiadomości w formie ogłoszenia.
Najkrócej mówiąc współczesna rada realizuje zadania z zakresu:
- zarządu majątkiem gminy
- finansów publicznych
- spraw związanych z obywatelstwem gminnym
- podstawowego i średniego szkolnictwa publicznego
- ochrony zdrowia i opieki społecznej
- szeroko rozumianej policji gminnej
- planowania lokalnego
- organizacji robót publicznych
- lokalnej komunikacji publicznej
- urządzeń technicznych, kulturalnych i sportowych
Zestaw tych zadań jest potwierdzeniem, że francuska gmina podejmuje i realizuje wiele zadań
i jej zakres działania stale się rozszerza. Gmina zyskała duże możliwości interwencji w sprawy
socjalne i gospodarcze, dla których podstawy prawne tworzą reformy decentralizacyjne z
1982-83. Gmina podejmuje obecnie wszystkie zadania, które bezpośrednio a nawet pośrednio
kształtują pozycję obywatela, przy czym następuje przesunięcie akcentu z zadań o charakterze
policyjno-porządkowym na zadania polegające na rozbudowie i utrzymaniu infrastruktury
technicznej i społecznej.
Tak ukształtowane zadania są korzystne dla władz rządowych i społeczeństwa lokalnego.
4.
Egzekutywa w gminie.
Organem wykonawczym gminy, a ściślej jej organu uchwałodawczego jest MER.
Z prawnego punktu widzenia kompetencje mera można podzielić na cztery grupy:
a) przygotowywanie i wykonywanie uchwał rady oraz przewodniczenie jej obradom
b) wykonywanie określonych kompetencji rady na podstawie udzielonej przez nią delegacji
c) kompetencje własne, w tym m.in.:
- władztwo personalne, tj. zatrudnianie i kierowanie personelem administracyjnym
- władztwo policyjne, polegające na zapewnieniu gminie spokoju i bezpieczeństwa
publicznego
d) wykonywanie funkcji zleconych przez administracje rządową w charakterze
przedstawiciela państwa:
- sprawy stanu cywilnego
- przeprowadzanie wyborów
- legalizacja podpisów
- pobór do wojska
- prowadzenie urzędu śledczego itp.
Mer i jego zastępcy (może być ich 1-12 zależnie od wielkości gminy) są wybierani przez radę
gminną w głosowaniu tajnym na pierwszym posiedzeniu rady. Ich mandat trwa 6 lat a rada nie
może ich zdymisjonować przed upływem tego okresu. W praktyce kandydaturę na stanowisko
mera zgłasza partia lub ugrupowanie, które wygrało wybory samorządowe.
Kadencja mera i jego zastępców może być skrócona z powodu złożenia przez niego dymisji
na ręce prefekta departamentu lub utraty biernego prawa wyborczego. Z uzasadnionych
przyczyn mer może być również odwołany dekretem rządu. Mer i jego zastępcy posiadają
immunitet.
Aparatem pomocniczym mera jest urząd. W jego skład wchodzą pracownicy w liczbie od
kilku w małych gminach wiejskich do kilkuset w dużych gminach miejskich. W skład urzędu
wchodzą również tzw. urzędnicy pomocniczy, którzy kierują określonymi grupami zagadnień na
zasadzie decernatu. Każdorazowo upoważnienia do działania wraz z określeniem zakresu
kompetencji udziela urzędnikom pomocniczy mer. Wszyscy urzędnicy gminni są
podporządkowani służbowo merowi.
5.
Finansowanie gminy.
Podstawowymi źródłami dochodów własnych są dochody z podatków bezpośrednich: takich
jak podatek mieszkaniowy, podatek od gruntów zabudowanych i niezabudowanych, oraz
podatek od działalności gospodarczej.
6.
Rozdrobnienie gmin.
Niezwykle charakterystyczną cechą ustroju terytorialnego Francji jest bardzo duża liczba
gmin. Francja licząca ok. 54 milionów mieszkańców dzieli się na 36 390 gmin. Dla porównania
Belgia, Holandia, Luksemburg i Włochy i RFN (przed zjednoczeniem) przy łącznej liczbie
mieszkańców 142 milionów mieszkańców dzieliły się na 20 000 gmin.
We Francji wiele gmin jest naprawdę niewielkich. W 1975 roku 3 600 gmin zamieszkiwało
mniej niż 100 osób, w 7 204 gminach mniej niż 200 osób, a 22 531 gmin liczyło mniej niż 500
osób.
Ciekawostką jest to, że najmniejsza gmina ma powierzchnię 3 hektarów, natomiast
największa 76 000 hektarów.
Rozdrobnienie gmin oceniane jest we Francji bardzo negatywnie. Potencjał gmin, czyli
budżet gminy wyznaczony przede wszystkim liczbą ludności dotyka zjawisko określane mianem
„kryzysu finansów lokalnych”. Oblicza się bowiem, że dochody własne gmin pozwalają pokryć
nie więcej niż 40 procent ich wydatków.
Chorąży komentuje to w następujący sposób: „Francja jest przykładem państwa, w którym
rozdrobnienie gmin jest bezprecedensowe, a zarazem – państwa, które nie zdecydowało się na
jednorazową i radykalną reformę...” (ucięcie – temat do dyskusji)
7.
Prawie całkowity brak przejawów demokracji bezpośredniej.
We francuskim prawie samorządowym nie występują w zasadzie elementy demokracji
bezpośredniej w postaci referendum czy zgromadzenia mieszkańców. Jednakże
zaobserwować można rosnącą liczbę gmin, które w swej działalności biorą pod uwagę sondaże
opinii publicznej jako swego rodzaju postać bezpośredniego oddziaływania obywateli na
administrację.
8. Syndykaty, dystrykty, gminy miejskie, fuzje – leki na