„Gra w okręty”- scenariusz lekcji chemii w gimnazjum

„Gra w okręty”scenariusz lekcji chemii w gimnazjum
UKŁAD OKRESOWY –
BOGATE ŹRÓDŁO WIEDZY
O PIERWIASTKACH CHEMICZNYCH
Opracowanie:
Aneta Karwacka - Kalinowska
1
Temat: Układ okresowy – bogate źródło wiedzy o pierwiastkach chemicznych.
1.Cele lekcji:
- ogólne:
● odczytywanie informacji zawartych w układzie okresowym,
● wykorzystanie informacji z układu okresowego do rozwiązywania zadań,
● współpraca w zespole.
- szczegółowe:
uczeń wie:
● jakich informacji o pierwiastkach dostarcza układ okresowy,
uczeń potrafi odczytać z układu okresowego:
● symbol chemiczny pierwiastka,
● wartościowość pierwiastka,
● masę atomową,
● liczbę atomową,
● grupę, w której leży pierwiastek,
● okres, w którym leży pierwiastek,
● metale i niemetale,
uczeń potrafi korzystając z informacji zawartych w układzie okresowym:
● obliczyć masę cząsteczkową podanego związku,
● podać nazwy i wzory sumaryczne związków chemicznych (tlenków, kwasów,
wodorotlenków), w których jednym z atomów jest omawiany pierwiastek,
● podać informacje o budowie atomu, których dostarcza numer grupy oraz numer okresu,
● podać informacje wynikające z liczby atomowej pierwiastka (liczbę protonów, neutronów i
elektronów),
● narysować model atomu pierwiastka.
- postawy:
uczeń:
● aktywnie pracuje na lekcji,
● skutecznie się komunikuje,
● jest odpowiedzialny za pracę własną i grupy.
2.Metody pracy: gra dydaktyczna.
3.Formy pracy: grupowa.
4.Środki dydaktyczne: plansza do gry dla nauczyciela, plansze do gry dla ucznia, zestaw
zadań (karteczki z zadaniami), karteczki z numerem grupy, plansza z punktacją, zasady gry,
układy okresowe.
5.Przebieg lekcji:
I. Faza wstępna (5 min.).
Nauczyciel:
- sprawdza listę obecności,
- podaje temat lekcji,
- informuje o przebiegu pracy na lekcji,
- dzieli uczniów na grupy.
II. Faza główna (35 min.):
Nauczyciel:
- przedstawia zasady gry dydaktycznej, będącej odmianą popularnej „gry w okręty”,
2
- rozdaje instrukcje i plansze dla grup,
- prowadzi zabawę, pełni funkcję jurora.
Uczniowie:
- zaznajamiają się z instrukcją,
- losują pytania i odpowiadają na nie,
- zaznaczają zdobytą dla grupy liczbę punktów.
II. Faza podsumowująca (5 min.):
Nauczyciel podsumowuje przebieg gry i ogłasza wyniki.
Załączniki:
- plansze do gry,
- zasady gry,
- plansza z punktacją,
- zestaw zadań.
Literatura:
1. E. Kulawiak, M. Litwin - Poradnik metodyczny Chemia dla gimnazjum - część pierwsza.
Nowa Era, Warszawa 2003.
2. E. Szczecina – Gramy w okręty. Lekcja powtórzeniowa. Czasopismo Biologia w Szkole
WSiP, Warszawa 2005.
3. Arkusze egzaminacyjne CKE (część matematyczno – przyrodnicza).
3
Załącznik nr 1.
A
B
C
D
E
F
„Gra w okręty”
Układ okresowy – bogate źródło wiedzy o pierwiastkach chemicznych.
1
#
#
#
2
3
#
#
4
5
#
#
#
#
#
#
#
#
#
#
4
Załącznik nr 2.
„Gra w okręty”
Układ okresowy – bogate źródło wiedzy o pierwiastkach chemicznych.
1
2
3
4
5
A
B
C
D
E
F
5
Załącznik nr 3.
ZASADY GRY
Instrukcja dla grup
• W grze biorą udział wszyscy uczniowie podzieleni na 4 grupy metodą losowania karteczek
z numerem grupy.
• Nauczyciel ustala kolejność odpowiedzi grup podczas trwania gry.
• Uczniowie kolejno wskazują pola według zasad „gry w okręty” np. B – 4.
• Do każdego pola przypisane jest zadanie.
• Nauczyciel na swojej planszy sprawdza ułożenie statków i podaje pytania.
• Jeśli pole jest „pudłem” (statek nie został trafiony), można zdobyć jeden punkt za
prawidłową odpowiedź.
• „Trafienie statku” oznacza dodatkowe punkty – jeśli uczeń trafnie odpowie na pytanie:
- pola z czteromasztowcem – dodatkowe 4 punkty,
- pola z trójmasztowcem – dodatkowe 3 punkty,
- pola z dwumasztowcem – dodatkowe 2 punkty,
- pola z jednomasztowcem – dodatkowy 1 punkt.
Liczba statków: 1 czteromasztowiec, 2 trójmasztowce, 2 dwumasztowce, 1 jednomasztowiec.
• Nauczyciel podaje informuje – w jaki statek uczeń trafił i ile grupa może zdobyć punktów.
• Jeśli uczeń nie potrafi podać prawidłowej odpowiedzi pytanie przejmuje gracz kolejnego
zespołu.
• Grupa może się naradzić w kwestii wyboru pytania oraz odpowiedzi jednak samodzielnej
odpowiedzi udziela kolejny gracz.
• Przy trafnej odpowiedzi uczeń zapisuje na planszy z punktacją liczbę punktów w polu
należącym do jego grupy.
• Gra toczy się do momentu trafienia wszystkich statków lub wykorzystania wszystkich pól –
w zależności od tempa gry.
• Wygrywa grupa, która zdobyła najwięcej punktów.
6
Załącznik nr 4.
PUNKTACJA
I
II
III IV
Uzyskane punkty
Nr
grupy
Suma
7
Załącznik nr 5.
ZESTAW ZADAŃ
Zadania za 5 punktów:
Zad. 1.
Rysunki przedstawiają modele atomów pierwiastków. Wpisz ich nazwy do krzyżówki. Litery
z zaznaczonych pól dadzą rozwiązanie – nazwisko twórcy podstaw teorii atomistycznej
budowy materii.
Zad. 2.
Tabela przedstawia fragment układu okresowego pierwiastków. Na podstawie położenia
pierwiastka X w układzie okresowym:
a) podaj liczbę elektronów walencyjnych w atomie,
b) podaj liczbę powłok elektronowych w atomie,
c) podaj wzór sumaryczny tlenku.
1
2
1
2
3
13
14
15
16
17
18
X
Zad. 3.
Tabela przedstawia fragment układu okresowego pierwiastków. Na podstawie położenia
pierwiastka X w układzie okresowym:
a) podaj liczbę elektronów walencyjnych w atomie,
b) podaj liczbę powłok elektronowych w atomie,
c) podaj wzór sumaryczny tlenku.
1
1
2
3
2
13
14
15
16
17
18
X
Zad. 4.
8
Pewien pierwiastek, umownie oznaczony literą E, tworzy tlenek o ogólnym wzorze EO3.
Jaki to pierwiastek, jeżeli masa cząsteczkowa jego tlenku wynosi 80,04 u? Zapisz
obliczenia.
Zadania za 4 punkty:
Zad. 5.
Uzupełnij tabelę:
Nazwa
Numer
pierwiastka
grupy
Numer
okresu
Liczba powłok
elektronowych
Liczba
elektronów
walencyjnych
Wzór
sumaryczny
tlenku
wodór
Zad. 6.
Uzupełnij tabelę:
Nazwa
Symbol
pierwiastka
Wartościowość
Numer
grupy
Numer
okresu
Wzór
sumaryczny
tlenku
Cl
* Podaj wzór sumaryczny tlenku, w którym podany pierwiastek ma najwyższą
wartościowość.
Zad. 7.
Uzupełnij tabelę:
Nazwa
Numer
pierwiastka
grupy
Numer
okresu
Liczba
Liczba
Wzór
powłok
elektronów
sumaryczny
elektronowych walencyjnych wodorotlenku
Numer
okresu
Liczba
Liczba
Wzór
powłok
elektronów
sumaryczny
elektronowych walencyjnych wodorotlenku
Numer
okresu
Liczba
Liczba
powłok
elektronów
elektronowych walencyjnych
wapń
Zad. 8.
Uzupełnij tabelę:
Nazwa
Numer
pierwiastka
grupy
potas
Zad. 9.
Uzupełnij tabelę:
Nazwa
Numer
pierwiastka
grupy
Wzór
sumaryczny
kwasu
węgiel
* Podaj wzór sumaryczny kwasu, w którym podany pierwiastek ma najwyższą
wartościowość.
Zad. 10.
9
Uzupełnij tabelę:
Nazwa
Symbol
pierwiastka
Numer
grupy
Numer
okresu
Liczba
powłok
elektronowych
Wzór
sumaryczny
kwasu
N
* Podaj wzór sumaryczny kwasu, w którym podany pierwiastek ma najwyższą
wartościowość.
Zadania za 3 punkty:
Zad. 11.
Uzupełnij tabelę:
Nazwa
Symbol
pierwiastka
Zad. 12.
Uzupełnij tabelę:
Nazwa
Symbol
pierwiastka
Zad. 13.
Uzupełnij tabelę:
Nazwa
Symbol
pierwiastka
Numer
grupy
Numer
okresu
1
3
Numer
grupy
Numer
okresu
16
3
Liczba
atomowa
Liczba
protonów
8
8
Liczba
Liczba
powłok
elektronów
elektronowych walencyjnych
Liczba
Liczba
elektronów
powłok
elektronowych walencyjnych
Liczba
elektronów
Liczba
elektronów
walencyjnych
Zad. 14.
Uzupełnij tekst:
Na rysunku przedstawiono schemat budowy atomu ……………………... Pierwiastek ten
w układzie okresowym jest oznaczony liczbą atomową …………………. Liczba
atomowa jest równa liczbie ………………………….. wchodzących w skład jednego
atomu danego pierwiastka.
Zadanie za 2 punkty:
Zad. 15.
Wymień trzy pierwiastki będące metalami i trzy będące niemetalami.
Zadania za 1 punkt:
10
Zad. 16.
Głównym składnikiem szkła jest tlenek krzemu(IV). Napisz jego wzór sumaryczny
i oblicz masę cząsteczkową. Zapisz obliczenia.
Zad. 17.
Głównym składnikiem zaprawy murarskiej jest wapno gaszone (wodorotlenek wapnia).
Napisz jego wzór sumaryczny i oblicz masę cząsteczkową. Zapisz obliczenia.
Zad. 18.
Narysuj model atomu o liczbie atomowej Z=8 i liczbie masowej A=16 . Elektrony
walencyjne zaznacz innym kolorem niż pozostałe.
Zad. 19.
Narysuj model atomu o liczbie atomowej Z=1 i liczbie masowej A=1. Elektrony
walencyjne zaznacz innym kolorem niż pozostałe.
Zad. 20.
Uzupełnij tabelę:
Nazwa pierwiastka
Liczba protonów
w jądrze
Liczba elektronów
wokół jądra
Liczba protonów
w jądrze
Liczba elektronów
wokół jądra
Liczba protonów
w jądrze
Liczba elektronów
wokół jądra
Liczba protonów
w jądrze
Liczba elektronów
wokół jądra
Symbol
K
Wartościowość
cynk
Zad. 21.
Uzupełnij tabelę:
Nazwa pierwiastka
miedź
Zad. 22.
Uzupełnij tabelę:
Nazwa pierwiastka
węgiel
Zad. 23.
Uzupełnij tabelę:
Nazwa pierwiastka
żelazo
Zad. 24.
Uzupełnij tabelę:
Nazwa pierwiastka
Zad. 25.
11
Uzupełnij tabelę:
Nazwa pierwiastka
Zad. 26.
Uzupełnij tabelę:
Nazwa pierwiastka
Zad. 27.
Uzupełnij tabelę:
Termin
Symbol
Mg
Wartościowość
Symbol
Ca
Wartościowość
Objaśnienie
Pionowa kolumna w układzie okresowym zawierająca pierwiastki o
podobnych właściwościach.
Poziomy szereg pierwiastków układu okresowego o właściwościach
zmieniających się stopniowo.
Zad. 28.
Oblicz masę cząsteczkową kwasu azotowego(V) HNO3.
Zad. 29.
Oblicz masę cząsteczkową wodorotlenku sodu Na OH.
Zad. 30.
Oblicz masę cząsteczkową tlenku magnezu MgO.
12