PIERWSZA POMOC W PIGUŁCE

PIERWSZA POMOC
W PIGUŁCE
Opracowanie: Michał Naranowicz
Spis treści
Spis treści ...............................................................................................................................2
1. Podstawy prawne: ...............................................................................................................3
2. Stany zagrożenia życia: ......................................................................................................4
2.1. Triada przeżyciowa: .....................................................................................................4
2.2 Zaburzenia w funkcjonowaniu triady przeżyciowej: ......................................................4
2.3.Statystyczne 4 min: .......................................................................................................5
3. Apteczka: ...........................................................................................................................5
3.1. Zróżnicowanie zawartości apteczki: .............................................................................5
3.2. Skład apteczki: .............................................................................................................5
4. Wezwanie pomocy: ............................................................................................................6
5. Zaburzenia przytomności: ...................................................................................................6
5.1. Omdlenie: ....................................................................................................................6
5.2. Utrata przytomności: ....................................................................................................7
6. Badanie kompleksowe: .......................................................................................................7
7. Urazy:.................................................................................................................................8
7.1. Urazy głowy: ...............................................................................................................8
7.2. Ciała obce: ...................................................................................................................8
7.3. Klatka piersiowa: .........................................................................................................8
7.4. Miednica i kręgosłup:...................................................................................................9
7.5. Jama brzuszna: .............................................................................................................9
7.6. Kończyny: ...................................................................................................................9
8. Wstrząs:............................................................................................................................ 10
9. Uszkodzenia naczyń krwionośnych: ................................................................................. 10
9.1. Skaleczenia (otarcia naskórka): .................................................................................. 10
9.2. Zasady postępowania z ranami: .................................................................................. 10
9.3. Podział krwotoków na wewnętrzne i zewnętrzne:....................................................... 11
9.4. Opaska uciskowa: ...................................................................................................... 11
9.5. Amputacja urazowa: ..................................................................................................11
10. Następstwa działania ciepła i zimna ................................................................................ 11
10.1. Oparzenia: ............................................................................................................... 11
10.2. Postępowanie we wszystkich stopniach oparzeń: ...................................................... 12
10.3. Oparzenia oczu: ....................................................................................................... 12
10.4. Porażenie prądem: .................................................................................................... 12
10.5. Odmrożenia: ............................................................................................................ 12
10.6. Wychłodzenie (hipotermia): ..................................................................................... 12
11. Nagłe przypadki.............................................................................................................. 13
11.1. Atak serca, zawał: .................................................................................................... 13
11.2. Astma oskrzelowa, atak astmy: ................................................................................ 13
11.3. Padaczka: ................................................................................................................. 13
12. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa: ............................................................................ 13
12.1. Akcję resuscytacyjną należy prowadzić:...................................................................13
12.2. Kolejność czynności RKO: ...................................................................................... 14
2
1. Podstawy prawne:
Art.162 Kodeksu Karnego
„Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty
życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia nie udzieli pomocy podlega karze
pozbawienia wolności do lat 3”
Nie podlega karze:
„Kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu, albo w
warunkach, w których możliwa jest natychmiastowa pomoc ze strony instytucji lub osoby bardziej do
tego powołanej.”
Art. 424 Kodeksy Cywilnego
„Kto zniszczył lub uszkodził cudzą rzecz albo zabił lub zranił cudze zwierze w celu odwrócenia od
siebie lub innych niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio od tej rzeczy lub zwierzęcia, Ten nie jest
odpowiedzialny za wynikłą stąd szkodę, jeżeli niebezpieczeństwa sam nie wywołał a
niebezpieczeństwu nie można było inaczej zapobiec i jeżeli ratowane dobro jest ważniejsze aniżeli
dobro naruszone.”
Art.44 Kodeksu Drogowego
„Kierujący pojazdem w razie uczestniczenia w wypadku drogowym jest zobowiązany:
1. zatrzymać pojazd, nie powodując przy tym zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego,
2. przedsięwziąć odpowiednie środki w celu zapewnienia bezpieczeństwa ruchu w miejscu wypadku,
3. niezwłocznie usunąć pojazd z miejsca wypadku, aby nie powodował zagrożenia lub tamowania
ruchu, jeżeli nie ma zabitego lub rannego,
4. podać swoje dane personalne, dane personalne właściciela lub posiadacza pojazdu oraz dane
dotyczące zakładu ubezpieczeń, z którym zawarta jest umowa obowiązkowego ubezpieczenia
odpowiedzialności cywilnej, na żądanie osoby uczestniczącej w wypadku.”
„Jeżeli w wypadku jest zabity lub ranny, kierujący pojazdem jest zobowiązany ponadto:
1. udzielić niezbędnej pomocy ofiarom wypadku oraz wezwać pogotowie ratunkowe i Policję,
2. nie podejmować czynności, które mogłyby utrudnić ustalenie przebiegu wypadku,
3. pozostać na miejscu wypadku, a jeżeli wezwanie pogotowia lub Policji wymaga oddalenia się niezwłocznie powrócić na to miejsce.”
3
2. Stany zagrożenia życia:
2.1. Triada przeżyciowa:
Działanie niezbędnych do życia ludzkiego układów: oddechowego, krwionośnego,
nerwowego.
płuca – port, w którym ładuje się tlen do wagoników kolejowych,
CUN (Centralny Układ Nerwowy – mózg + rdzeń kręgowy) – centrum kierowania
systemu,
serce – pompa, siłownia napędzająca cały system,
naczynia krwionośne (tętnice i żyły) – tory kolejowe,
krew – wagoniki kolejowe – rozwożą pobrany w porcie tlen do mózgu oraz pozostałych
części organizmu a wywożą dwutlenek węgla, który jest wydalany na zewnątrz
organizmu.
2.2 Zaburzenia w funkcjonowaniu triady przeżyciowej:
a) zamknięcie portu (brak tlenu w otoczeniu, uduszenie, utonięcie, niedrożność dróg
oddechowych = zachłyśnięcie, odma, itp.) Do płuc nie dociera powietrze i zostaje
przerwany załadunek, wagoniki jeżdżą puste. Tlen nie dociera do mózgu, którego
komórki zaczynają obumierać po 3-5 min. To powoduje zatrzymanie pracy serca, a
w konsekwencji śmierć.
b) awaria siłowni – (porażenie prądem, zawał). Zatrzymanie akcji serca powoduje, że
port wprawdzie przyjmuje ładunek tlenu, ale nie ma jak go rozwozić – nie ma siły
napędowej dla wagoników. Skutki jak wyżej.
c) awaria centrali – zatrzymanie pracy mózgu – (uraz głowy, uraz mózgu, choroby
wewnętrzne). Do portu i pompy przestają dochodzić polecenia nakazujące działanie.
Następuje zatrzymanie wszystkich układów.
4
d) wykolejenie wagoników (krwotoki, poparzenia). Ze względu na zmniejszoną liczbę
wagoników następują zakłócenia w dostawach tlenu do centrali (mózg) co powoduje
zachwianie równowagi w organizmie a przy poważnym niedotlenieniu nawet śmierć.
2.3.Statystyczne 4 min:
Mamy tyle czasu na podjęcie akcji resuscytacyjnej w przypadku zatrzymania oddychania i
akcji serca.
a) Mniej czasu mamy w przypadku: cukrzycy, szoku termicznego, przegrzania, osoby
starszej, osoby po alkoholu:
b) Więcej czasu mamy w przypadku:
utonięcia, hipotermii, u osoby młodej,
wysportowanej.
3. Apteczka:
3.1. Zróżnicowanie zawartości apteczki:
Wielkość, ilość jak i rodzaj apteczek oraz ich zawartości zależy od:
a) charakteru wyjazdu,
b) miejsca,
c) czasu trwania,
d) pory roku,
e) klimatu,
f) liczebności grupy,
g) chorób przewlekłych uczestników.
3.2. Skład apteczki:
W skład apteczki wchodzą środki: opatrunkowe, usztywniające, unieruchamiające,
podtrzymujące, dezynfekcyjne, do prowadzenia resuscytacji oraz inne.
Apteczka powinna zawierać: Kompresy gazowe, bandaże dziane i elastyczne, chusty
trójkątne, codofix, opatrunek chłonący, plaster z opatrunkiem i bez, kołnierz Shantza, wodę
przegotowana, wodę utleniona, sól fizjologiczną, rękawiczki ochronne, maseczkę do
resuscytacji, koc termiczny – folia NRC, agrafki, nożyczki, pensete, kieliszek, latarke.
5
4. Wezwanie pomocy:
Telefonicznie nr 999 lub 112.
Schemat meldunku:
a) gdzie?
b) co się stało?
c) ilu jest poszkodowanych (wiek, płeć, stan)?
d) jaka pomoc została udzielona?
e) imię i nazwisko osoby dzwoniącej, ew. nr telefonu.
UWAGA – czekamy na potwierdzenie przyjęcia wezwania, nie odkładamy pierwsi
słuchawki!!!
Do momentu przybycia karetki dyspozytor dowodzi akcją ratowniczą!!!
5. Zaburzenia przytomności:
5.1. Omdlenie:
Jest to krótkotrwała do 3 min utrata przytomności spowodowana przejściowym
niedotlenieniem komórek mózgowych lub reakcją na ból, przeżyciem emocjonalnym,
wyczerpaniem, głodem.
Postępowanie:
a) sprawdzenie czynności życiowych,
b) ułożenie poszkodowanego na plecach,
c) udrożnienie dróg oddechowych,
d) podniesienie rąk i nóg do góry (pozycja czterokończynowa),
e) zapewnienie dostępu powietrza,
f) ewentualne poluzowanie krawata, odpięcie mocno zapiętego paska,
g) po odzyskaniu przytomności robimy badanie kompleksowe.
6
5.2. Utrata przytomności:
Jest to długotrwała utrata świadomości u osoby poszkodowanej – osoba taka nie reaguje na
bodźce zewnętrzne.
Postępowanie - pozycja boczna bezpieczna.
6. Badanie kompleksowe:
Podejście do poszkodowanego:
a) założenie rękawiczek,
b) sprawdzenie przytomności,
c) jeżeli nieprzytomny wezwanie pogotowia,
d) sprawdzenie czynności życiowych,
Jeżeli nie ma oddechu – RKO:
Jeżeli jest oddech – badanie kompleksowe:
e) głowa,
f) kręgosłup (szyjny, lędźwiowy – lub tyle ile się da – na koniec hasło: złącz
nogi!),
g) obojczyki (na gołe ciało),
h) barki (kołyska), łopatki,
i)
klatka piersiowa,
j)
brzuch,
k) miednica (kołyska),
l)
kończyny dolne (ciągłość, stawy),
m) kończyny górne (ciągłość, stawy).
Sprawdzenie czynności życiowych co 1 minutę,
sprawdzenie oddechu: przez 10 sekund, metoda widzę, słyszę czuję.
7
7. Urazy:
7.1. Urazy głowy:
a) uszkodzenie skóry, mięśni:
postępowanie – opatrunek chłonący,
b) uraz głowy – tępy:
postępowanie – pozycja półsiedząca,
c) uraz czaszki – pęknięcie kości:
objawy – wypływa płyn mózgowo rdzeniowy, z rany bądź nosa, uszu,
oczu, postępowanie – opatrunek chłonący, pozycja półsiedząca,
d) złamanie żuchwy:
postępowanie – przodozgryz – ew. przybandażować.
7.2. Ciała obce:
a) w uchu:
postępowanie – jeśli widać to wyciągnąć, jeśli jest wbite to
unieruchomić, jeśli nie widać to transport do lekarza,
NIE wlewać nic do ucha!!!
b) w nosie:
postępowanie – wydmuchać, dalej jw.,
c) w gardle:
postępowanie – jeżeli widać to wyciągnąć, jeśli nie to transport do
lekarza,
d) w oku:
postępowanie – wyjąć rogiem chusteczki higienicznej jeśli się nie udało
to przemyć oko od wewnętrznego do zewnętrznego kącika czystą
wodą, jeśli coś jest wbite to usztywnić i zasłonić oboje oczu, trzymać
poszkodowanego za rękę, transport do okulisty.
NIE podawać żadnych maści ani kropli do oczu!!!
7.3. Klatka piersiowa:
a) złamanie obojczyka:
postępowanie – zastosowanie odciągu, przybandażowanie ręki do
klatki piersiowej,
b) złamanie żeber:
postępowanie – przybandażować przedmiot o dużej, płaskiej
powierzchni stabilizując połamane żebra, pozycja półsiedząca jeśli
przytomny, pozycja boczna bezpieczna na uszkodzonych żebrach jeśli
jest nieprzytomny,
c) odma (otwarta i zamknięta):
postępowanie – założenie opatrunku hermetycznego (gaza, folia,
przylepiec) - przy odmie otwartej, pozycja boczna bezpieczna na
uszkodzonej stronie.
8
7.4. Miednica i kręgosłup:
U każdego poszkodowanego po urazie podejrzewamy uraz kręgosłupa aż do momentu
wykluczenia go w szpitalu.
a) złamanie kręgosłupa na odcinku szyjnym:
postępowanie – założenie kołnierza Schantza, wypełnienie krzywizn
fizjologicznych, ochrona przed wychłodzeniem,
NIE poruszać poszkodowanym przy badaniu, nie transportować!!!
b) złamanie kręgosłupa na odcinku lędźwiowym:
postępowanie – wypełnić krzywizny fizjologiczne, komfort term.,
c) złamanie miednicy:
postępowanie – usztywnienie nóg jeśli są obok siebie.
NIE poruszać nogami poszkodowanego, nie transportować!!!
7.5. Jama brzuszna:
a) tępe urazy brzucha:
postępowanie – pozycja z podkurczonymi nogami.
7.6. Kończyny:
Złamania, zwichnięcia, skręcenia - zasady unieruchamiania:
a) ograniczamy ruch do minimum – ograniczamy ból,
b) kończynę unieruchamiamy w takiej pozycji jaką przyjmie poszkodowany,
c) drobne korekty położenia wykonuje się na tzw. wyciągu – ostrożne
pociągnięcie wzdłuż osi kończyny,
d) bandaża nie zakładamy w miejscu uszkodzenia:
 uszkodzenia kończyn górnych –unieruchomienie
przybandażowanie kończyny górnej do klatki piersiowej,

poprzez
uszkodzenia kończyn dolnych –unieruchomienie poprzez
przybandażowanie jednej nogi do drugiej – nieuszkodzoną
kończynę przystawiamy do uszkodzonej
e) złamanie otwarte – jałowy opatrunek, unieruchomienie.
UWAGA – nie nastawiamy złamań ani zwichnięć!!!
9
8. Wstrząs:
Jest to zły stosunek krwi krążącej do obojętności naczyń krwionośnych..
a) Przyczyny:
masywne krwotoki, rozległe poparzenia, częste wymioty, silna biegunka,
odwodnienie, reakcja uczuleniowa (rozszerzenie naczyń krwionośnych), urazy
kręgosłupa – odcinek piersiowy, zakażenia.
b) Objawy:
szybki i płytki oddech, blada skóra, zimny pot, osłabienie, zaburzenia przytomności,
przyspieszone tętno.
c) Postępowanie:
 Usunąć bezpośrednią przyczynę wstrząsu (zatamować rany, złamania
unieruchomić itd.),
 Ułożyć w pozycji przeciwwstrząsowej (nogi na 60stopni w górę),
 Zapewnić komfort termiczny,
 Zapewnić komfort psychiczny.
d) Przyczyny pogłębiania wstrząsu:
ból, lęk, pogłębienie się urazów, dalsza utrata krwi, utrata ciepła.
9. Uszkodzenia naczyń krwionośnych:
9.1. Skaleczenia (otarcia naskórka):
Postępowanie – dezynfekcja wodą utlenioną lub przemycie wodą, ew. plaster
z opatrunkiem.
9.2. Zasady postępowania z ranami:
a) poszkodowanego posadź lub połóż, unieś zranioną kończynę,
b) zatamowanie krwotoku,
c) opatrunek – czystszy od rany,
d) nie używamy ligniny, chusteczek, waty – materiałów kłaczących się,
e) nie polewamy – jeżeli jest to konieczne używamy wody,
f) ciało obce należy do rany,
g) nie zdejmujemy przesiąkniętych opatrunków,
h) ranną kończynę po opatrzeniu unieruchamiamy.
10
9.3. Podział krwotoków na wewnętrzne i zewnętrzne:
a) Krwotoki zewnętrzne:
Postępowanie - podniesienie kończyny, opatrunek uciskowy, unieruchomienie
uszkodzonej kończyny, zapobieganie wystąpienia wstrząsu:
 Krwotok z tętnicy szyjnej – postępowanie – przyciśnięcie palcami,
założenie opatrunku uciskowego tzw. małpkę.

Krwotok z nosa – postępowanie – nos wydmuchać, zatkać na 10
min. sprawdzić, zatkać na 10min. itd. jeśli krew leci po 30 min udać
się do lekarza.
b) Krwotoki wewnętrzne:
 do czaszki – pozycja półsiedząca,

do jamy opłucnej – pozycja półsiedząca,

do jamy otrzewnej – pozycja z podkurczonymi nogami;
9.4. Opaska uciskowa:
Opaskę uciskową zakładamy w przypadku amputacji urazowej i zmiażdżenia, katastrof
masowych i krwotoków, których nie możemy zatamować za pomocą opatrunku uciskowego.
9.5. Amputacja urazowa:
Postępowanie – podniesienie kończyny, opaska uciskowa (5 – 10cm powyżej amputacji),
opatrunek uciskowy na kikut, zapobieganie wstrząsowi, zabezpieczenie odciętej części.
10. Następstwa działania ciepła i zimna
10.1. Oparzenia:
a) Stopnie oparzeń:



Oparzenie pierwszego stopnia - skóra jest zaczerwieniona, wrażliwa na ból,
np. oparzenie słoneczne. Zaczerwienienie znika po kilku dniach,
a oparzona wierzchnia warstwa skóry (naskórek) schodzi płatami.
Oparzenie drugiego stopnia - skóra jest uszkodzona aż do głębokich
warstw. Tworzą się pęcherze wypełnione żółtawym płynem. Zależnie od
stopnia rozległości oparzenie drugiego stopnia goi się w ciągu 2-6 tygodni,
nie pozostawiając z zasady śladów.
Oparzenie trzeciego stopnia - cała skóra oraz tkanka podskórna są
uszkodzone. Dotyczy to również zakończeń nerwów, dlatego nie odczuwa
się bólu w oparzonych miejscach. Spalona skóra odchodzi od ciała,
powstają wielkie blizny. Zależnie od stopnia rozległości i wieku
poszkodowanego oparzenie trzeciego stopnia może zagrażać życiu.
11
b) Szacowanie rozległości oparzenia tzw. metodą dziewiątek;
10.2. Postępowanie we wszystkich stopniach oparzeń:
a) zdjęcie wszelkiej biżuterii i ubrań (jeżeli jeszcze można),
b) schłodzenie pow. oparzenia najlepiej pod zimną bieżącą wodą nie krócej niż
15 min, lub mokry zimny opatrunek,
c) założenie wyjałowionego opatrunku lub opatrunku żelowego,
d) zabezpieczenie przed wstrząsem,
e) transport do szpitala (poparzenie II stopnia pow. 15% ciała, wszystkie
oparzenia III stopnia, oraz wszelkie oparzenia twarzy, oczu, rąk, stóp, krocza).
10.3. Oparzenia oczu:
Postępowanie – przemycie oka pod bieżącą wodą, opatrzenia obojga oczu, transport do
okulisty.
10.4. Porażenie prądem:
Postępowanie – odizolowanie od źródła prądu, kontrola funkcji życiowych, zaopatrzenie
oparzeń (ran wejścia, wyjścia), koniecznie transport do lekarza.
10.5. Odmrożenia:
Jest to analogiczna sytuacja jak z oparzeniami.
UWAGA nie nacieramy odmrożonych kończyn śniegiem, nie przebijamy pęcherzy, nie
podajemy alkoholu, nie pozwalamy palić!!!
10.6. Wychłodzenie (hipotermia):
Postępowanie - stopniowe doprowadzenie do ogrzania ciała poszkodowanego.
UWAGA hipotermia może doprowadzić do zatrzymania krążenia!!!
12
11. Nagłe przypadki
11.1. Atak serca, zawał:
Zawał – martwica fragmentu mięśnia sercowego wskutek zatkania naczynia wieńcowego.
a) objawy – silny, promieniujący ból w klatce piersiowej, duszność, sinica,
nudności, wymioty, osłabienie, niepokój,
b) postępowanie – pomoc w przyjęciu lekarstw przepisanych przez lekarza,
podanie 1 tabletki aspiryny, uspokojenie, pozycja półsiedząca.
11.2. Astma oskrzelowa, atak astmy:
Astma – znacznego stopnia zwężenie oskrzeli, oskrzelików najczęściej wywołane poprzez
infekcje, alergeny, leki;
a) objawy – duszność, długi i świszczący oddech, kaszel, sinica,
b) postępowanie – pomoc w przyjęciu lekarstw (najczęściej wziewnych)
przepisanych przez lekarza, pozycja półsiedząca, uspokoić, poinstruować –
oddychanie powolne przez nos.
UWAGA nigdy nie kładziemy poszkodowanego z dusznością, ponieważ może to
doprowadzić do zatrzymania krążenia!!!
11.3. Padaczka:
Padaczka (epilepsja) - niekontrolowane wyładowania elektryczne w mózgu.
Postępowanie - w trakcie napadu ochrona głowy – przytrzymanie jej kolanami, po napadzie,
pozycja boczna bezpieczna, przykryć, kontrola funkcji życiowych, komfort psychiczny.
12. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa:
Resuscytacja – próba przywrócenia akcji serca i oddychania.
12.1. Akcję resuscytacyjną należy prowadzić:
a) do momentu odzyskania funkcji życiowych przez poszkodowanego,
b) do momentu przybycia pomocy fachowej, lub zmiany przez innego ratownika,
c) do fizycznego wyczerpania ratownika, zagrażającego jego zdrowiu i życiu,
d) w sytuacji realnego niebezpieczeństwa zagrażającego ratownikowi.
13
12.2. Kolejność czynności RKO:
a) zapewnienie bezpieczeństwa ratownikowi i ratowanemu,
b) pytanie o przytomność,
c) wezwanie pogotowia,
d) udrożnienie dróg oddechowych,
UWAGA – jeżeli zachodzi podejrzenie urazu kręgosłupa na odcinku szyjnym – NIE
ODCHYLAMY głowy do tyłu, a drożność dróg oddechowych utrzymujemy poprzez
wysunięcie żuchwy do pozycji przodozgryzu!!!
e) sprawdzenie oddechu przez 5-10sek. (policzkiem do ust – czuje, słyszę,
widzę),
f) podjęcie decyzji o resuscytacji; STOSUNEK UCIŚNIĘĆ KLATKI PIER
SIOWEJ DO WDECHÓW 30:2,
g) masaż serca:
 miejsce –centralnie na klatce piersiowej,

ułożenie rąk – ucisk nasadą dłoni, palce nie dotykają żeber,
pomiędzy uciśnięciami ręce leża na mostku,

pochylenie ciała nad poszkodowanym – kąt prosty i ręce proste w
łokciach, ciężar ciała przerzucony na ramiona,

siła ucisku – tak aby mostek obniżył się na 4-6cm,

częstotliwość uciśnięć ok.100 na minutę (90-110),
h) sztuczne oddychanie metodą usta-usta:
 objętość wdechu – spokojny wdech – ok. 400 – 800ml,

oddech powinien trwać ok.1 sekundy.
14