Promieniowanie jonizujące i niejonizujące

Promieniowanie
jonizujące i niejonizujące
Promieniowanie tak, ale…
Jerzy Kierzkowski
Rodzaje oddziaływania
„
„
Promieniowanie jonizujące
Promieniowanie niejonizujące
- promieniowanie elektromagnetyczne
(mikrofale, ultrafiolet, itd..)
- promieniowanie wysokiej częstotliwości
(radio, TV, telefony komórkowe, itd.)
- pola magnetyczne (linie wysokiego napięcia)
Promieniowanie jonizujące
„
„
„
Promieniowanie jonizujące w wysokich dawkach
powoduje u ludzi nowotwory złośliwe. Jest tylko kilka
typów nowotworów których nie wiązano nigdy z
promieniowaniem jonizującym.
IARC (International Agency for Research on Cancer)
zaliczyła ostatnio promieniowanie Roentgena, gama,
oraz neutrony do ludzkich karcynogenów (gr 1).
Promieniowanie w niskich dawkach może wywoływać
mutacje zwiększające ryzyko rozwoju nowotworów.
Promieniowanie jonizujące
ƒ
Głównym źródłem promieniowania
oddziałującego na populacje ludzką jest
naturalne tło radiacyjne zarówno ziemskie jak i
kosmiczne. Promieniowania stworzone przez
człowieka (próbne wybuchy nuklearne w
atmosferze, katastrofy elektrowni jądrowych) są
źródłem niewielkiej ekspozycji.
Wiele dowodów oddziaływania promieniowania
jonizującego na ludzi uzyskano na podstawie obserwacji
ludzi, którzy przeżyli
wybuch bomby atomowej w Hiroszimie i Nagasaki
awaria elektrowni atomowej
w Czarnobylu w 1986 roku
Jod a rak tarczycy
radioaktywny izotop jodu
(promieniowanie γ)
promieniowanie jonizujące jest jedyną
ustaloną przyczyną raka tarczycy
Promieniowanie jonizujące
„
„
Analiza wyników badań wykazała ze raka tarczycy
indukuje nawet krótkotrwałe działanie niskich dawek
promieniowania gamma dzieciństwie, natomiast rzadko
rozwija się w przypadku ekspozycji w okresie życia
dorosłego.
Główne obawy wiążą się w związków z
wykorzystywaniem promieniowania jonizującego w
medycynie, wiąże się to z użyciem radioaktywnego
izotopu jodu. Ale prawie wszyscy leczeni
radioaktywnym izotopem to dorośli.
Promieniowanie jonizujące
„
„
W przypadku mammografii pacjentka podczas badania
otrzymuje średnio 3 mGy.
W badaniach prowadzonych w Szwecji na kobietach w
wieku 50-69 lat stwierdzono ze dzięki przesiewowym
badaniom mammograficznym zmniejszyła się
umieralności z powodu raka piersi o 25% co oznacza
uratowanie 560 osób. Natomiast dawka zaabsorbowana
będzie przyczyną 1-5 zgonów na 100000 z powodu raka
sutka.
Promieniowanie jonizujące
„
„
Komitet Naukowy ONZ ds. Skutków Promieniowania
Jądrowego szacuje że ryzyko zgonu z powodu
nowotworu po ekspozycji na ostrą dawkę 1000 mSv
wynosi dla kobiet 13% dla mężczyzn 9%. W przypadku
wydłużonych ekspozycji ryzyko spada o 50%. Średnia
roczna dawka skuteczna wynosi 2,4 mSv.
Promieniowanie związane z diagnostyką ma znaczenie
w grupach podawanych badaniom nie zależnie czy jest
to CT, czy mammografia profilaktyczna.
Promieniowanie jonizujące
„
Radon a nowotwory złośliwe
Naturalny gaz szlachetny radon 222 powstaje w
wyniku rozpadu w skorupie ziemskiej.
Wdychanie tego gazu produktów jego rozpadu
powoduje ekspozycje komórek nabłonka dróg
oddechowych na promieniowanie jonizujące
szczególnie cząstek alfa.
Promieniowanie jonizujące
„
„
„
Badania na górnikach zawodowo narażonych na
wysokie stężenia radonu w powietrzu dostarczyły
dowodów na stwierdzenie radon wywołuje raka płuca,
jest to druga po paleniu papierosów najważniejsza
przyczyna zachorowalności na raka płuca.
Radon jest także obecny pomieszczeniach zamkniętych,
szczególnie w domach mieszkalnych gdzie głównym
źródłem jest gleba niekiedy również materiały
budowlane czasami źródłem radonu może być woda.
Nowo budowane domy można zabezpieczyć przed
nadmiernym stężeniem radonu, w budynkach
istniejących jest to nie możliwe.
Promieniowanie jonizujące
Promieniowanie kosmiczne a nowotwory złośliwe
Prowadzone w ostatnim czasie badania na temat
zapadalności i umieralności na choroby nowotworowe
wśród pilotów, oraz załóg samolotów przyniosły
następujące wyniki typowa roczna dawka dla pilota
pasażerskich samolotów wynosi 3-6 mSv, piloci w
lotach polarnych otrzymują dawkę do 9 mSv. Średnia
dawka w ciągu całego życia wynosiła około 100 mSv.
Zapadalność nie była wyższa niż w przypadku ogólnej
populacji. Zauważono tylko nieznacznie zwiększone
ryzyko zachorowalności na raka sutka, raka skóry oraz
czerniaka.
„
Promieniowanie jonizujące
„
„
Przeważająca większość danych nie wykazuje
aby promieniowanie kosmiczne miało w
znaczący sposób wpływać niekorzystnie na
zdrowie.
Dlatego też nie ma potrzeby podejmowania w
tym względzie szczególnych środków
ostrożności.
Promieniowanie jonizujące
Populacje zamieszkujące w pobliżu obiektów
nuklearnych.
W ostatnim czasie prowadzone jest wiele badań na
temat zachorowalności wśród mieszkańców tych
terenów. W okolicy kombinatu atomowego Majak w
Rosji stwierdzono zwiększoną zapadalność na
nowotwory z powodu ciekłych radioaktywnych
odpadów wpuszczanych do rzeki Tiecza, trudno jednak
opisać to zjawisko ilościowo. Można powiedzieć ze
poza powyższym wyjątkiem nie obserwuje się
zwiększonej zachorowalności na nowotwory u
dorosłych w tych rejonach.
„
PROMIENIOWANIE
NIEJONIZUJĄCE
Źródła
linie wysokiego napięcia
promieniowanie słoneczne
urządzenia elektryczne
telefony komórkowe
Promieniowanie niejonizujące
„
„
Oddziaływanie promieniowanie niejonizującego
pochodzącego z telefonów komórkowych, linii
wysokiego napięcia, urządzeń elektrycznych czy
też promieniowanie słoneczne coraz częściej jest
problemem badawczym.
Międzynarodową Komisja ds. Ochrony przed
Promieniowaniem Niejonizującym (ICNIRP)
wydała zalecenia ograniczające ekspozycję.
Promieniowanie niejonizujące
„ Linie
„
„
energetyczne
Linie energetyczne wytwarzające pole
elektromagnetyczne o bardzo niskiej częstotliwości w
zakresie 50-60 Hz. Pole to nie przenika do pomieszczeń
zamkniętych natomiast pole magnetyczne w odległości
około 50 m od linii elektrycznej, zależnie od napięcia i
konfiguracji linii przesyłowych, przenikają przez
większość materiałów i są źródłem dodatkowej
ekspozycji przewyższające tło magnetyczne.
Badania wpływu takiego promieniowania
niejonizującego oceniano w badaniach
epidemiologicznych przez ostatnie 20 lat.
Promieniowanie niejonizujące
„
Pierwsze opublikowane w 1979 roku pokazały 1,7- 2
krotny wzrost zachorowań na białaczkę wieku
dziecięcego w wyjątkowo rzadko spotykanych polach
magnetycznych powyżej 0,3-0,4μT.
Na podstawie badań na dużych grupach chorych na
nowotwory złośliwe wśród chorych mieszkających w
pobliżu linii energetycznych wydaje się że nie ma
zwiększonego ryzyka zachorowań na nowotwory
złośliwe wśród dorosłych, jednakże niektóre badania
narażeń zawodowych sugerują związek pomiędzy
zachorowaniem na niektóre nowotwory a ekspozycją na
pole magnetyczne .
Promieniowanie niejonizujące
„
„
„
Pola magnetyczne o niskiej częstotliwości
zostały zaklasyfikowanie przez IARC do grupy
czynników o możliwym działaniu rakotwórczym
dla ludzi ( grupa 2B).
Pola elektryczne o niskiej częstotliwości zostały
uznane za nierakotwórcze (grupa 3).
Klasyfikacja ta nie bierze pod uwagę nasilenia
ryzyka wobec poszczególnych osób, ani też
ryzyka poszczególnej populacji.
Promieniowanie niejonizujące
„
Telefony komórkowe a nowotwory złośliwe
Lawinowy wzrost użytkowników telefonów komórkowych
powoduje wiele kontrowersji. Telefony komórkowe
podobnie jak kuchnie mikrofalowe, radary, kable
energetyczne emitują promieniowanie niejonizujące.
Sygnały mają częstotliwość fal radiowych od 450 -2200
MHz w zakresie mikrofal spektrum elektromagnetycznego.
Obszerny przegląd badań autorstwa Boice i MacLaughlina
opublikowany przez Szwedzki Urząd Ochrony
Radiologicznej na podstawie 9 wiodących badań stwierdzili
ze nie ma znaczącego związku pomiędzy guzami mózgu a
użytkowaniem telefonów komórkowych, niezależnie od
czasu użytkowania i typu telefonu.
Posumowanie
Stosuj się do przepisów związanych z
zapobieganiem ekspozycji na
karcynogeny.
Przestrzegaj krajowych zaleceń ośrodków
ochrony radiologicznej
1. Ekspozycja zawodowa
Czynniki zwiększające ryzyko
zachorowania na nowotwór występujące
w miejscu pracy
Najczęstsze nowotwory:
PŁUCA
SKÓRY
JAMY NOSA
PĘCHERZA MOCZOWEGO
Pracodawca: opracowanie instrukcji BHP
Pracownik: ścisłe przestrzeganie przepisów
BHP w miejscu pracy
ok. 5 % zachorowań na nowotwory
2. Ekspozycja środowiskowa
czynniki środowiskowe, na które
nie mamy bezpośredniego wpływu
RAK PŁUCA
BIAŁACZKA
NOWOTWORY SKÓRY
Czynniki rakotwórcze
zanieczyszczenia powietrza i wody pitnej,
bierne palenie,
substancje chemiczne emitowane przez przemysł,
skażenia pożywienia (pestycydy, estrogeny czy dioksyny)
22
PROMIENIOWANIE
JONIZUJĄCE
9promienie Roentgena które mają zastosowanie
w medycynie (zdjęcia rtg, mammografia, CT)
9Leczenie nowotworów
ok. 1 % zachorowań na nowotwory
Dziękuje za uwagę