Mapa etniczna Afryki

Mapa etniczna Afryki
•
•
•
•
•
•
•
Informacje ogólne
Warunki naturalne
Ludność
Historia
Religie
Języki
Obszary
geograficzno-etniczne
Informacje ogólne
•
Położenie: kontynent położony w
większości na półkuli wschodniej, po
obu stronach równika; drugi, po
Eurazji, pod względem powierzchni
kontynent Ziemi — 30,3 mln km2; od
Europy oddzielony Morzem
Śródziemnym (najmniejsza odległość
w Cieśn. Gibraltarskiej —14 km), od
Azji Kanałem Sueskim i Morzem
Czerwonym; od zachodu Afrykę
oblewa Ocean Atlantycki, od wschodu
— Ocean Indyjski; skrajnymi
punktami kontynentu są przylądki: Ras
al-Ghiran 37°21’N, Igielny 34°51’S,
Almadi 17°33’W, Hafun 51°23’E;
największa rozciągłość południkowa
wynosi 8 tys. km, równoleżnikowa —
7,5 tys. km.
Warunki naturalne (1)
•
Ukształtowanie powierzchni.
Rozczłonkowanie kontynentu
bardzo małe (mało półwyspów i
wysp). Afryka jest kontynentem o
wyraźnie wyżynnym charakterze
rzeźby; średnia wys. 658 m; ponad
70% powierzchni leży na wysokości
300–2000 m; wyżynny blok
kontynentu ograniczony jest od
północy górami Atlas, od południa
— Górami Przylądkowymi.
Charakterystyczne dla niemal całej
Afryki są rozległe obniżenia (m.in.
Kotlina Czadu, Kotlina Konga,
Kotlina Kalahari), rozdzielone
masywami górskimi i wyżynami
(m.in. Ahaggar, Darfur).
Warunki naturalne (2)
•
•
•
•
•
Klimat. Położenie po obu stronach
równika powoduje wyraźną symetrię w
układzie stref klimatycznych:
- klimat równikowy w części centralnej
- klimaty zwrotnikowe (klimat
kontynentalny skrajnie suchy,
umiarkowany i wilgotny)
- północne i południowe wybrzeża Afryki
leżą w strefach podzwrotnikowych, gdzie
panuje klimat morski z przewagą opadów
w półroczu zimowym
- w górach wszystkich stref
klimatycznych występują klimaty górskie
Warunki naturalne (3)
•
Wody. Ponad 30% pow. kontynentu
stanowią obszary bezodpływowe;
na obszarach o klimacie
zwrotnikowym rzeki okresowe, na
pustyniach suche doliny, zw. wadi,
wypełniające się sporadycznie wodą
w czasie ulewnych deszczów; rzeki
stałe w wilgotnych strefach klim., gł.:
Nil, Kongo, Niger, Zambezi, Oranje,
Limpopo, Senegal. Największe
jeziora: Wiktorii, Tanganika, Niasa.
W strefach klimatów zwrotnikowych
i podzwrotnikowych jeziora
okresowe, na pustyniach słone (tzw.
szotty na północy, pan lub vloer na
południu); w kotlinach duże obszary
bagienne (m.in. Okawango);
lodowce tylko na wierzchołkach
Kilimandżaro, Kenii i Ruwenzori.
Warunki naturalne (4)
•
Świat roślinny. W obszarze
śródziemnomorskim rosną wiecznie
zielone twardolistne lasy i zarośla typu
makii, a z roślin uprawnych oliwki; dalej na
południe skąpa, skrajnie kserofityczna
roślinność pustynna Sahary przechodząca
w półpustynną i sawannową (trawiastą z
akacjami, baobabami i in.). Po obu
stronach równika różnorodne formacje
roślinne: na obszarach suchych i
gorących (Sudan i część A. Wschodniej)
różne typy sawanny; na obszarach o
dużych opadach (gł. wybrzeże Zat.
Gwinejskiej i dorzecze Konga) wiecznie
zielone lasy galeriowe i bujne, wilgotne,
wiecznie zielone lasy równikowe; dalej na
południe formacje suchorośli, lasy
monsunowe, sawanny i półpustynie
przechodzące w pustynie.
Warunki naturalne (5)
•
Świat zwierzęcy. Bardzo urozmaicona
fauna; 38 rodzin ssaków, w tym 12 rodzin
endemicznych, m.in. żyrafy, hipopotamy,
mrówniki, 3 rodziny owadożernych i 6
rodzin gryzoni. W pozostałych rodzinach
liczne endemiczne rodzaje i gatunki, jak
słoń afrykański, nosorożec biały i czarny,
zebry, z małp człekokształtnych — goryl i
szympans. Dla otwartych równin typowe są
wielkie stada ssaków roślinożernych: zebr,
żyraf, nosorożców, słoni, licznych gat.
antylop, a także liczne drapieżne: gepard,
pantera, lew, hieny i inne. Nad brzegami
rzek i jezior żyją hipopotamy oraz
wielotysięczne kolonie ptaków, m.in.
flamingów, pelikanów, czapli; w wodach
bardzo bogata fauna ryb. W ornitofaunie
jest 7 rodzin endemicznych (m.in. strusie).
Bogata fauna gadów, zwł. węży.
Ludność
•
Od 1950 liczba ludności wzrosła
prawie czterokrotnie - do 869 mln
(2004), co stanowi 13,6% ludności
świata; przyrost naturalny
najwyższy na świecie (ok. 24‰). W
większości krajów udział ludności w
najmłodszej grupie wiekowej (do 19
lat) stanowi ponad 50% całej
populacji. Z powodu AIDS
(zarażonych 25,4 mln osób) i malarii
maleje przeciętna długość życia z
53 lat (1996) do 47 lat (2005).
Rozmieszczenie ludności bardzo
nierównomierne; śr. gęstość
zaludnienia 29 mieszk. na km2. W
miastach mieszka ok. 37% ogółu
ludności (najsłabiej zurbanizowany
kontynent). Dominuje ludność
odmiany czarnej, na północy - białej
Kolonizacja Afryki po I w.ś.
Dekolonizacja
Zróżnicowanie religijne
•
•
•
•
•
Wg. najprostszej klasyfikacji
scalającej na terenie Afryki
wyróżnić można trzy albo
cztery zasadnicze odłamy
religijne:
afrykańskie religie rodzime
islam
chrześcijaństwo
religie afrochrześcijańskie
Religie rodzime
•
•
•
Tradycyjne wierzenia i praktyki ludów
Czarnej Afryki, które kształtowały się przed
kontaktem z religiami przyniesionymi z
zewnątrz. Religie te nie stanowią
skodyfikowanych zamkniętych systemów,
raczej cechuje je zmienność. Powszechny
jest również synkretyzm, czyli łączenie
religii tradycyjnych z islamem lub
chrześcijaństwem.
Wielkie zróżnicowanie, stąd trudno wskazać
cechy wspólne dla wszystkich religii.
Równie trudno jest oszacować liczbę
wyznawców, bowiem wielu Afrykanów
deklaruje jako wyznanie islam lub
chrześcijaństwo, jednocześnie trwając przy
tradycyjnych praktykach.
Ok. ½ ludności , zwłaszcza w Burkina Faso,
Czadzie, Botswanie, Zimbabwe, Togo i
Beninie oraz Angoli, Mozambiku, RŚA.
Islam (1)
•
•
•
Obecny w Afryce od IX w., ok.. 30%
ludności, dominacja islamu sunnickiego
Bezwzględna przewaga w Afryce
Północnej, która kulturowo należy do
strefy arabskiej.
Islam na południe od Sahary: w zach.
Afryce od ok. 800 r., a z IX i X w. n.e.
pochodzą wzmianki o pierwszych
rodzimych władcach muzułmańskich. Na
wsch. wybrzeżu z czasem rozwinęła się
muzułmańska kultura swahili, powstała
w wyniku łączenia się wpływów
muzułmańskich z kulturą rdzennej
ludności. W Afryce zachodniej islam
zakorzenił się w głębi lądu, przenikając
wzdłuż szlaków handlowych wiodących
przez Saharę.
Islam (2)
•
•
•
Do państw o znaczącej liczbie
muzułmanów należą: Senegal,
Mauretania, Mali, Niger, Burkina
Faso, Nigeria, Czad, Gwinea,
Wybrzeże Kości Słoniowej, Somalia,
Sudan, Erytrea, Dżibuti. Znaczące
mniejszości znajdują się w Etiopii,
Kenii, Tanzanii, Kamerunie, Ghanie,
Togo, Beninie, Ugandzie,
Mozambiku, RPA.
W wielu rejonach Afryki częstym
zjawiskiem było paralelne
funkcjonowanie dwóch systemów
prawnych i kulturowych:
muzułmańskiego i zwyczajowego.
Czarny islam - odmiana islamu, w
której obok pierwiastków
muzułmańskich obecne są liczne
elementy wierzeń rodzimych
Chrześcijaństwo
•
•
•
Od XVI w., Afryka Równikowa,
strefy wybrzeży obu Oceanów,
południe Afryki
Kościół rzymskokatolicki (ok. 60%
ogółu chrześcijan
Kościoły protestanckie (głównie w
Afryce Południowej)
Religie afrochrześcijańskie
•
•
•
Religie nawiązujące zarówno do idei,
nauk i praktyk chrześcijańskich, jak i do
tradycji religijnych Afrykanów.
Ponad 8 tys. wspólnot wyznaniowych
(najwięcej w RPA) liczących od kilkuset
do kilku milionów wyznawców.
Wspólnoty te (tzw. Kościoły afrochrześc.)
powstały w następstwie odłączenia się
grupy wiernych od misyjnych Kościołów
protest. lub katol., albo na pewnym
etapie rozwoju ruchów rel.-społ., zw. Z
wystąpieniem charyzmatycznego
przywódcy rel. — założyciela nowej
religii. Do takich wspólnot (stanowiących
większość) należą m.in.: Kościół
Harristów na Wybrzeżu Kości Słoniowej,
Kościół Kimbangistów w Demokr. Rep.
Konga, Kościół Lumpa w Zambii,
Kościoły Aladura w Afryce Zachodniej
Języki urzędowe Afryki
Języki etniczne Afryki (1)
Języki etniczne Afryki (2)
•
-
-
-
Języki Afryki (500-3000) klasyfikuje
się w 6 rodzinach:
rodzina niger-kordofańska rodzina nilo-saharyjska – ok. 100
języków, 30 mln użytkowników
rodzina semito-chamicka
(afroazjatycka) – ok. 220 języków,
230 mln użytkowników;
rodzina khoisan (buszmeńskohotentocka) – ok. 100 języków, 180
tys. użytkowników;
rodzina austronezyjska – j.
malgaski, ok. 15 mln użytkowników
rodzina indoeuropejska – m.in. j.
afrikaans, 3,5 mln użytkowników
Języki etniczne Afryki (3)
Do rodz. niger-kordofańskiej należy m.in.
ponad 400 języków bantu, którymi
posługuje się około 150 mln użytkowników
na terenie całej niemal Afryki na pd. od
równika. Najważniejsze języki z tej grupy to:
suahili, rwanda, lingala, niandża, makua,
bemba, tonga, szona, xhosa i zulu.
Główne cechy języków rodziny bantu:
•duże podobieństwo słownictwa i
struktury gramatycznej
•aglutynacyjność tj. stosowanie różnego
rodzaju prefiksów i sufiksów
•rozwinięty system klas
rzeczownikowych,
•brak fleksji,
•brak gramatycznego rozróżnienia
rodzaju męskiego i żeńskiego,
•stały szyk zdania SVO (Subject, Verb,
Object).
Języki etniczne Afryki (4)
Obszary geograficzno-etniczne (1)
•
Z powodu złożonej historii
kontynentu, wielości ras i języków
oraz specyfikę warunków
naturalnych, Afryka nie stanowi
monolitu pod względem kulturowym.
Nauka nie dopracowała się jeszcze
jednego, powszechnie
akceptowanego podziału etnicznokulturowego Afryki. W afrykanistyce
najczęściej wykorzystuje się
kryterium geograficzno-kulturowe,
które uwzględnia warunki naturalne
w znacznym stopniu odciskające
swe piętno na sposobie życia
mieszkańców. W ramach takiego
kryterium wyróżnić można 10
obszarów:
Obszary geograficzno-etniczne Afryki (2)