wymagania Religie a wojna w starozytnosci rok I 2013 2014

Wymagania do zaliczenia semestru zimowego:
Religie a wojna w starożytności
Studia nad wojną i wojskowością ROK I – wykład
2013/2014
dr hab. prof. US Piotr Briks
Ocena z przedmiotu wystawiana jest na podstawie zebranych w ciągu semestru punktów,
które otrzymuje się za:
•
obecność i aktywność na zajęciach
(wykład: obecność +2, nieobecność 0 – bez względu na przyczynę.
Można otrzymać dodatkowe punkty za przygotowanie i aktywność na zajęciach)
•
kolokwia i wejściówki w ciągu semestru
•
pracę pisemną lub prezentację multimedialną – maksymalnie 15 pkt – temat do
konsultacji z prowadzącym, termin do 30.11.2014 (prace oddane po tym terminie nie
będą uwzględniane) – prace można przygotowywać parami (w takim wypadku można
otrzymać maksymalnie 10 pkt na osobę).
•
egzamin końcowy: od –10 do maksymalnie +30 pkt – egzamin jest obowiązkowy dla
wszystkich, nieobecność na egzaminie = –10 pkt. Żeby otrzymać punkty za egzamin
trzeba prawidłowo odpowiedzieć na więcej niż połowę z 30 pytań.
•
Osoby, które zaliczą chronologię i mapę do końca października otrzymają dodatkowo
6 pkt (3+3).
ocena końcowa wyliczana jest na podstawie zebranych w ciągu semestru punktów:
≥ 30
≥ 35
≥ 40
≥ 45
≥ 50
dst
dst +
db
db +
bdb
Liczba zebranych punktów dostępna będzie w zakładce „Punktacja” na stronie
www.briks.whus.pl (na tej stronie także inne informacje dotyczące wykładów).
mój e-mail: [email protected]
proszę o: przynoszenie na każde zajęcia atlasu historycznego regionu (lub map).
Kluczowe wydarzenia historii Starożytnego Bliskiego Wschodu
Data
(przed Chr.)
Wydarzenie
ok. 3100
Mityczny Menes czasem utożsamiany z Narmerem założył I dynastię egipską,
zwaną też tynicką od stolicy państwa egipskiego w Thinis.
3000- 2800
W Mezopotamii okres Dżemdet Nasr – ostatnia faza okresu predynastycznego.
2800-2350
Okres wczesnodynastyczny w Sumerze.
ok. 2675
Panowanie Dżosera w Egipcie (pochowany w wybudowanym przez Imhotepa
kompleksie, do którego należała pierwsza w Egipcie piramida schodkowa).
ok. 2450
Władca Lagasz E-ana-tum rozgromił Ummę i podporządkował sobie środkowy
i północny Sumer.
2350-2210
Okres staroakadyjski.
2350-2295
Okres panowania Sargona Akadyjskiego. Zjednoczył on Mezopotamię i
utworzył pierwsze w historii imperium.
2270
Władzę w Akadzie przejął wnuk Sargona, Naram-Sin. Rozgromił on powstanie
w miastach Sumeru i Akadu, walczył w Asyrii i Kurdystanie.
2210- 2120
Okres Gutejski w Mezopotamii.
2120
Ostatni król Gutejczyków został pokonany przez niezależnego władcę Ur: Utuhengala.
2120- 2005
Okres neosumeryjski (III dynastia z Ur). Ukształtowała się forma zigguratu.
2010
Mentuhotepa II, zjednoczył Egipt dając początek okresowi Średniego Państwa.
ok. 1995
Imperium III dynastii z Ur rozpadło się pod naporem Elamitów i rosnących w
siłę Amorytów z rejonu środkowego Eufratu.
1878
Na tron Egiptu wstąpił Sesostris III, najwybitniejszy władca okresu Średniego
Państwa. Nawiązał on dalekosiężne kontakty handlowe m.in. z Babilonią i
ośrodkami wzdłuż wybrzeży Morza Czerwonego.
1728
Na tron Babilonii wstąpił Hammurabi co rozpoczyna rozkwit tego państwa.
Ogłosił on słynny kodeks praw, a w roku 1695 zniszczył Mari, asyryjskie
miasto handlowe nad Eufratem.
ok. 1650
Hyksosi opanowali Dolny i Środkowy Egipt. Sprawowali tam rządy jako
przedstawiciele XV i XVI dynastii.
ok. 1640
Labarnas, władca z Kussar zjednoczył państwo Hetytów.
1551
Władca Teb Amazis I wypędził Hyksosów i podporządkował sobie Nubię. Był
on założycielem XVIII dyn. (początek okresu Nowego Państwa).
1531
Władca Hetycki Mursilis I zdobył i zniszczył Babilon.
1490
Po śmierci Totmesa II władzę przejęła jego żona Hatszepsut. Wzniosła swoją
świątynię grobową w Deir el-Bahari.
1468
Faraon Totmes III objął samodzielne rządy. Podbił Syrię i po wielkim
zwycięstwie pod Megiddo nad koalicją królów syryjskich dotarł ze swymi
wojskami aż do Eufratu.
1352
Po śmierci Amenhotepa III władzę przejął jego syn Amenhotep IV, który w
1359 wyniósł Atona do rangi najwyższego boga w państwie i wkrótce zmienia
też swoje imię na Echnaton. Zbudował swoją stolicę w Amarna (obecnie: Tell
el-Amarna). Jego syn Tutenchamon przywrócił w 1336 tradycyjne kulty
egipskie.
1279
Na tron Egiptu wstąpił Ramzes II. Wznosił nowe miasta i monumentalne
świątynie jak w Abu Simbel czy Rammaseum. Idąc w ślady Setiego I toczył
kampanie wojenne w Syrii przeciw Hetytom. W roku 1275 stoczył wielką
bitwę pod Kadesz a w 1259 zawarł pokój z Hattusilisem III (pierwszy
udokumentowany traktat pokojowy).
XIII/XII w.
Ekspansja tzw. Ludów Morza. Podbiły państwo Hetytów, spustoszyły Lewant i
zaatakowały Egipt. W 1190 zwyciężone przez Ramzesa III.
1160
Elamici zdobyli i spustoszyli Babilon będący pod panowaniem Kasytów.
ok. 1128
Nabuchodonozor I został królem Babilonii. Przejął on kontrolę nad Elamitami,
jednak po jego śmierci kraj ponownie traci na znaczeniu.
1115
Na tron Asyrii wstąpił Tiglatpilesar I. Pod jego rządami Asyria stała się
mocarstwem.
1070
Umarł faraon Ramzes XI co stanowiło kres Nowego Państwa i rozpoczynało
Trzeci Okres Przejściowy.
XI/X w.
Początki państwowości Izraela
969
Hiram I (969-936), władca Tyru, doprowadził miasto do rozkwitu. W 814
żeglarze z Tyru założyli Kartaginę.
909
Początek państwa nowoasyryjskiego pod przywództwem Adadnirari III
ok. 860
Sarduri I założył państwo Urartu
722
Sargon II zdobywa Samarię i deportuje jej mieszkańców.
ok. 710
Za panowania Midasa Frygia osiągnęła szczyt swej potęgi. Wspólnie z Urartu
odparła ataki asyryjskie. Ok. 695 Traccy Kimmeryjczycy zniszczyli państwo
Frygijskie
705
Senacheryb, król asyryjski, walczył przeciwko Medii, Urartu i wyruszył do
Syrii. Ustanowił stolicę swego państwa w Niniwie. W 689 Senacheryb zdobył i
zniszczył Babilon
680
Za panowania Asarhadona Asyria osiągnęła największy zasięg terytorialny. W
671 zajął on Egipt i uczynił go prowincją swojego państwa.
629
Wywodzący się z aramejskich Chaldejczyków, Nabopolasar został królem
Babiloni i rozpoczął kampanię przeciw Asyrii.
612
Koalicja króla Medii Kyaksaresa i Babilończyków zdobyła Aszur i Niniwę
kładąc kres państwu asyryjskiemu.
607
Alyattes został królem Lidii, która za jego panowania osiąga największy zasięg
terytorialny. Właśnie tam bite są pierwsze monety.
605
Bitwa pod Karkemisz. Nabuchodonozor II pokonał faraona Necho II.
Imperium nowobabilońskie znajdowało się u szczytu swojej potęgi. W 597
Nabuchodonozor II zdobył Judę. Po spisku Sedecjasza zniszczył Jerozolimę i
przesiedlił elitę jej mieszkańców do Babilonii.
539
Cyrus II Wielki został królem Persów i rozciągnął swoją władzę na większość
obszaru Bliskiego Wschodu. W 550 podporządkował Medię; w 546 podbił
Lidię rządzoną przez Krezusa. W 539 pokonał księcia babilońskiego Bel-szarusura (Baltazara) i zezwolił uprowadzonym Izraelitom na powrót do ojczyzny.
522
Na tron Persji wstąpił Dariusz I. Założył on Persepolis, wyprawił się na Scytów
a także prowadził (wraz z synem Kserksesem) wojny z greckimi polis.
404
Egipt uniezależnił się od panowania perskiego. Dynastie XXVIII, XXIX i
XXX były ostatnimi lokalnymi dynastiami.
334
Początek wyprawy Aleksandra III Wielkiego do Persji. W wyniku wielkich
bitew pod Issos (333) i Gaugamelą (331) podbił całe państwo Achemenidów,
zajął Egipt oraz podjął wyprawę do Indii.
323
13 VI umarł Aleksander III. Rozpoczął się wieloletni okres konfliktów
pomiędzy dowódcami armii Aleksandra o panowanie nad poszczególnymi
częściami imperium nazywany „Wojnami diadochów”. Ostatecznie
Ptolemeusze przejęli panowanie nad Egiptem, Seleucydzi nad Azją, a
Antygonidzi nad Tracją, Macedonią, Kapadocją, Frygią, Pamfilią i Licją.
301
Bitwa pod Ipsos (Frygia). Najważniejsza bitwa wojen diadochów. Zginął
Antygon I, Lizymach zyskał Azję Mniejszą, a Seleukos Syrię. Państwo tego
ostatniego stało się największą z hellenistycznych monarchii.
ok. 170
Mitrydates I został królem Partii. Za jego panowania państwo to znacznie
zyskało na znaczeniu m.in. przez podbicie prawie całej Mezopotamii (do 141)
169
Antioch IV Epifanes zrabował świątynię Jerozolimską i spróbował narzucić
Izraelitom kult Zeusa Olimpijskiego. Doprowadziło to do wybuchu powstania
Machabeuszy. Powstanie zakończyło się przyznaniem Judei niezależności
przez Demetriusza II Nikatora w roku 142 p.n.e.
120
Władcą Pontu został Mitrydates VI Eupator. Doprowadził on do znacznego
wzrostu znaczenia tego państwa m.in. przez zajęcie Królestwa Bosforańskiego.
Toczone przez niego trzy wojny z Rzymem prowadzą jednak do upadku Pontu
i wcieleniu go do Imperium Romanum.
64
Pompejusz Wielki zdetronizował ostatniego z Seleucydów, Antiocha XIII i
wcielił resztki jego państwa jako prowincję Syrię. Pokonał też ostatecznie
Mitrydatesa VI z Pontu. Pompejusz zdobył Jerozolimę i zatwierdził Jana
Hyrkana II na stanowisku arcykapłana. Judea stała się państwem klientelnym
Rzymu.
30
Marek Antoniusz i Kleopatra VII popełniają samobójstwo. Egipt został
wcielony do Imperium Romanum.
Geografia starożytnego Wschodu
Aleksandria (egipska)
Iran
Negew
Anatolia
Irak
Nil
Asyria
Izrael
Niniwa
Aszkelon
J. Galilejskie
Olimp
Aszur
Jerozolima
Olimpia
Ateny
Jerycho
Palestyna
Babilon
Jezioro Galilejskie
Palmira
Baszan/Golan
Jordan (rzeka)
Peloponez
Berea
Jordania
Persepolis
Betlejem
Kalchu
Persja
Bizancjum
Kanaan
Pustynia Judzka
Cezarea Nadmorska
Kapadocja
Qumran
Chaldea
Karkemisz
Rodos
Charan
Kartagina
Rzym
Chasor
Konstantynopol
Samaria (Sebastija)
Cypr
Korynt
Sippar
Damaszek
Kraj Medów
Smyrna
Dan
Kreta
Sparta
Edom
Liban
Suza
Efez
Morze Martwe
Synaj
Egipt
Macedonia
Syria
Ejlat
Malta
Teby (Egipt)
Ekbatana
Mari (obecnie w Syrii)
Tel Amarna
Eufrat (rzeka)
Masada
Tel Awiw
Fenicja
Megiddo
Tessaloniki (Saloniki)
Filistea
Mekka
Troja
Galilea
Memfis
Tyberiada
Gaza
Mezopotamia
Tygrys (rzeka)
Hajfa
Milet
Tyr
Haran
Mira (Turcja)
Ugarit
Hattusa (obecnie k. Boğaz-
Moab
Syrii)
kale w Anatolii/Turcja)
Mykeny
Ur Chldejskie
Nazaret
Wergina (Vergina)
Idumea
(obecnie: Ras Szmra w
Bibliografia do przedmiotu: Religie a wojna w starożytności
Arnaud D., Starożytny Bliski Wschód. Od wprowadzenia pisma do Aleksandra
Wielkiego, Warszawa 1982
Baines J., Málek J., Wielkie kultury Świata: Egipt, Warszawa 1996
Bielicki M., Zapomniany świat Sumerów, Warszawa 1973
Bieliński P., Starożytny Bliski Wschód. Od początków gospodarki rolniczej do
wprowadzenia pisma, Warszawa 1985
Boyce M., Zaratusztrianie, Łódź 1988
Bright J., Historia Izraela, Warszawa 1994
Byra M., Powstanie w Judei 66-74 n.e., Zabrze 2011.
Carey B.T., Wojny starożytnego świata: techniki walki, Bellona 2008
Cary M., H. Hayes-Scullard, Dzieje Rzymu, Warszawa 1992.
Cerny J., Religia starożytnych Egipcjan, Warszawa 1974
Contenau G., Życie codzienne w Babilonii i Asyrii, Warszawa 1963
Crepon P., Religie a wojna, Gdańsk 1995,
Daumas F., Od Narmera do Kleopatry, Warszawa 1973
Garelli P., Asyriologia, Warszawa 1998
Gembala A., Historia starożytnego Wschodu, Warszawa 1958
Grant M., Dzieje dawnego Izraela, Warszawa 1991
Green P., Aleksander Wielki, Warszawa 1978, 2002, 2004, 2011.
Grimal N., Dzieje starożytnego Egiptu, Warszawa 2004
Gurney O. R., Hetyci, Warszawa 1970
Hammond N., Dzieje Grecji, Warszawa 1977.
Jaczynowska M., M. Pawlak, Starożytny Rzym, Warszawa 2009.
Jaczynowska M., Musiał D., Stępień M., Historia starożytna, Warszawa 2006
Joannes F., Historia Mezopotamii w I tys. przed Chrystusem, Poznań 2007
Khoury A.T., E. Grundmann, H.-P. Müller, Wojna i przemoc w religiach świata,
Jedność 2006,
Khoury A.T., Grundmann E., Müller H.-P. (wybór i opr.), Wojna i przemoc w religiach
świata. Fakty i przyczyny, Jedność 2006
Klengel H., Hetyci i ich sąsiedzi, Warszawa 1972
Kramer S. N., Historia zaczyna się w Sumerze, Warszawa 1963
Laessoe J., Ludy Asyrii, Warszawa 1972
Lipińska J., Marciniak M., Mitologia starożytnego Egiptu, Warszawa 1980
Lipiński E., Szkice z dziejów aramejskich, Poznań 2000
Lynch J. M. (red.), Sumer - miasta Edenu, Warszawa 1997
Łyczkowska K., Szarzyńska K., Mitologia Mezopotamii, Warszawa 1981
Masom C., Alexander P. (oprac.), Świat Biblii, Warszawa 1991
Meuszyński J., Odkrywanie Mezopotamii, Warszawa 1977
Mieroop M. Van De, Historia starożytnego Bliskiego Wschodu, ok. 3000-323 p.n.e.,
Kraków 2008
Moscati S., Kultura starożytnych ludów semickich, Warszawa 1963
Moscati S., Świat Fenicjan, Warszawa 1968
Mrozewicz L., Historia powszechna: Starożytność, Poznań 1999, 2001.
Myśliwiec K., Pan Obydwu Krajów. Egipt w I tysiącleciu p.n.e., Warszawa 1993
Myśliwiec K., Święte znaki Egiptu, Warszawa 1992
Nawotka K., Aleksander Wielki, Wrocław 2004.
Olmstead A. T., Dzieje imperium perskiego, Warszawa 1973
Parrot A., Biblia i świat starożytny, Warszawa 1968
Parrot A., Wśród zabytków Samarii i Judei, Warszawa 1971
Pellegrino Ch., Powrót do Sodomy i Gomory. Biblia w świetle archeologii, Wa-wa
1998
Popko M., Huryci, Warszawa 1992
Rachet G., Słownik cywilizacji egipskiej, Katowice 1994/1998
Roaf M., Wielkie Kultury Świata: Mezopotamia, Warszawa 1998
Rogerson J., Wielkie Kultury Świata: Świat Biblii, Warszawa 1996
Roux G., Mezopotamia, Warszawa 1998
Saggs H. W., Wielkość i upadek Babilonii, Warszawa 1973
Schneider T., Leksykon faraonów, Warszawa 20017
Starożytny Izrael. Od czasów Abrahama do zburzenia Jerozolimy przez Rzymian,
praca zbiorowa, przełożył ks. W. Chrostowski, Warszawa 1994
Warzecha J., Dawny Izrael, Warszawa 1995
Wildung D., Egipt. Od czasów prehistorycznych do rzymskich, Warszawa 1998
Zabłocka J., Historia Bliskiego Wschodu w starożytności, Wrocław 1987
Ziółkowski A., Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 2009