Europejska polityka bezpieczeństwa i obrony
advertisement
Europejska polityka bezpieczeństwa i obronyglobalne wyzwania i główne zagrożenia Adam Hugues Nr. indeksu 60955 Spis treści Wstęp ...................................................................................................................................................... 3 Wspólna polityka bezpieczeństwa i ochrony- historia ............................................................................ 4 Traktat Lizboński.................................................................................................................................. 5 Globalne wyzwania.................................................................................................................................. 6 ................................................................................................................................................................... Główne zagrożenia .................................................................................................................................. 8 Terroryzm ............................................................................................................................................ 8 Niekontrolowany napływ imigrantów ................................................................................................. 9 Broń masowego rażenia .................................................................................................................... 10 Cyperprzestępczość ........................................................................................................................... 10 Niewydolność państwa...................................................................................................................... 11 Przestępczość zorganizowana ........................................................................................................... 11 Kierunki działań i cele strategiczne Unii Europejskiej ........................................................................... 12 Przeciwdziałanie zagrożeniom .......................................................................................................... 12 Stabilność otoczenia .......................................................................................................................... 14 Właściwe relacje wielostronne gwarantem porządku międzynarodowego ..................................... 14 Podsumowanie ...................................................................................................................................... 15 Bibliografia............................................................................................................................................. 16 2 Wstęp XX wiek był najbardziej przełomowym stuleciem w dziejach ludzkości. Szczególne piętno na świadomości ludzi odcisnęły dwa wielkie konflikty: I i II Wojna Światowa. Ogromna liczba ofiar i zasięg działań wojennych spowodowały, że państwa musiały na nowo zdefiniować współpracę międzynarodową dotyczącą globalnego bezpieczeństwa. Było to szczególnie istotne dla krajów europejskich, jako, że niemal każdy z nich uczestniczył w jednym z wyżej wymienionych konfliktów. Jednakże świat cały czas się zmieniał, pojawiały się nowe, wcześniej nieznane zagrożenia takie, jak terroryzm czy broń biologiczna. Rozpad Związku Radzieckiego u schyłku XX wieku również zaowocował nowym postrzeganiem bezpieczeństwa europejskiego. Widmo wielkiego konfliktu na miarę kolejnej wojny światowej oddaliło się, a większego znaczenia nabrały lokalne konflikty związane m.in. z rozpadem Jugosławii. Napięcia w społecznościach bałkańskich groziły destabilizacją w Europie. To wymusiło na państwach Unii Europejskiej zmianę dotychczasowej polityki dotyczącej bezpieczeństwa na Starym Kontynencie. Starano się wypracować formułę, która będzie najbardziej efektywna oraz pozwoli skoordynować działania państw zrzeszonych w UE i NATO. Mimo, że Stany Zjednoczone odegrały największą rolę w odbudowie współczesnego świata po II Wojnie Światowej i do dzisiaj dominują jako kraj o największym potencjale militarnym wśród sygnatariuszy Paktu Północnoatlantyckiego, to żadne z państw nie jest w stanie samotnie rozwiązywać złożonych problemów światowego bezpieczeństwa. Unia Europejska, jako stowarzyszenie 25 krajów wytwarzających jedną czwartą światowego produktu narodowego brutto, również stanowi potężną siłę, która jest w stanie przeciwdziałać globalnym konfliktom. W ciągu ostatnich 15 lat siły wojskowe państw europejskich uczestniczyły w operacjach wojskowych nie tylko na Starym Kontynencie(Kosowo, Bałkany), ale w wielu oddalonych regionach takich, jak Afganistan, Środkowa Afryka czy Azja Południowo- Wschodnia. Coraz dłuższa współpraca powoduje wypracowanie wspólnych celów i interesów, co pozwala skuteczniej działać i przyjmować większą współodpowiedzialność za bezpieczeństwo światowe. 3 Wspólna polityka bezpieczeństwa i ochrony- historia Podwaliny pod Europejska Wspólnotę Obronną podłożył francuski premier René Pleven. Jego plan zakładał włączenie Republiki Federalnej Niemiec w europejskie struktury obronne. Głównymi celami tego przedsięwzięcia były: Obrona państw Zachodnich przed potencjalnym atakiem ze strony ZSRR Możliwość kontroli potencjału militarnego Niemiec Uniezależnienie się państw Europy Zachodniej od wsparcia militarnego ze strony Stanów Zjednoczonych Mimo, że w 1952 członkowie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali podpisali traktat powołujący Europejską Wspólnotę Obronną, to spadek poparcia społeczeństwa francuskiego dla tego projektu spowodował wykreślenie ratyfikacji porozumienia z obrad Zgromadzenia Narodowego i w konsekwencji upadek inicjatywy. Dynamiczne zmiany geopolitycznie które zaszły na przełomie lat 80. i 90. XX wieku skłoniły państwa Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej do dyskusji nad formą współpracy mającej na celu zapewnienie międzynarodowego bezpieczeństwa. Jej owocem był traktat z Maastricht z 1992 roku, powołujący do życia Europejską Politykę Bezpieczeństwa i Obrony. Na jego mocy polityka obronna Wspólnoty miała być wykonywana przez państwa Unii Zachodnioeuropejskiej, międzynarodowej organizacji wojskowej zrzeszającej większość państw Europy Zachodniej. W tym samym roku podpisano również umowę powołującą do życia tzn. misje petersberskie, określające uczestnictwo państw UZE w działaniach na całym świecie, takich, jak misje pokojowe, humanitarne, ratownicze oraz zarządzanie sytuacjami kryzysowymi. Kolejnym istotnym wydarzeniem z perspektywy bezpieczeństwa Europy było podpisanie Traktatu Amsterdamskiego w 1998 roku, który włączał idee misji petersberskich do Traktatu o Unii Europejskiej. W tym samym roku Francja i Wielka Brytania, na szczycie w Saint Malo, wydały wspólną deklarację dotyczącą obrony europejskiej. Podkreślono w niej, że Unia Europejska musi mieć odpowiednie struktury i zdolności do podejmowania samodzielnych akcji w kwestach bezpieczeństwa i obronnych, z jednoczesnym uwzględnieniem unikania zbędnych duplikacji z zadaniami i zdolnościami NATO. Szczyt w Saint Malo, w przekonaniu wielu analityków, był jednym z zmiany polityki nowego rządu brytyjskiego skierowanej na szeroką współpracę w ramach UE. 4 Szczyt państw Unii Europejskiej w Kolonii z czerwca 1999 roku uznaje się za oficjalną datę narodzin Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony. Najważniejszymi decyzjami podjętymi podczas tego spotkania były: Przejęcie przez Unię Europejską funkcji Unii Zachodnioeuropejskiej Powołanie nowych organów odpowiedzialnych za problematykę bezpieczeństwa i obrony w ramach UE Zapowiedź rozwoju sił europejskich w kierunku wzmocnienia ich zdolności działania w warunkach operacji kryzysowych Pół roku później odbył się szczyt w Helsinkach, na którym doprecyzowano decyzje podjęte sześć miesięcy wcześniej. Unormowano procedury decyzyjne w ramach Unii w przypadku zaangażowania krajów zrzeszonych w opanowywanie sytuacji kryzysowych w Europie. Ustalono, że Unia będzie stosować całą gamę instrumentów: od aktywności dyplomatycznej poprzez pomoc humanitarną, środki ekonomiczne, do operacji zarządzania kryzysowego. Określono również powołanie tzn. Europejskiego Celu, polegającego na powołanie do 2003 roku sił operacyjnych w liczebności 50- 60 tys. żołnierzy. Wyznaczono im kryterium samowystarczalności, co oznacza możliwości dowodzenia, kontroli, wywiadu oraz zaopatrzenia logistycznego i materiałowego. Dokumentem finalnie określającym zasady EPBiO był Raport prezydencji na temat Wspólnej Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony przyjęty przez państwa zrzeszone w UE na spotkaniu Rady Europejskiej w Santa Maria de Feta w czerwcu 2000 r. Co istotne, określono również zasady współpracy UE z państwami trzecimi, np. europejskimi członkami NATO niezrzeszonymi w Unii. Traktat Lizboński Traktat Lizboński z 2009 roku wprowadził kilka istotnych zmian w Europejskiej Polityce Bezpieczeństwa i Obrony. Na jego podstawie stworzono funkcję Wysokiego Przedstawiciela Unii Europejskiej ds. Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Ustanowiono Europejską Służbę Działań Zewnętrznych i Stałą Współpracę Strukturalną w kwestiach rozwoju zdolności obronnych. Powołano do życia politykę wzajemnego wsparcia w obliczu agresji i klauzulę solidarności. Zmiany wprowadzone przez Traktat są z jednej strony przełomowe dla bezpieczeństwa europejskiego, z drugiej wartym zauważenia faktem jest ich deklaratywność, która nie towarzyszy praktycznemu aspektowi wprowadzania zmian w życie. Pozostałe zapisy mówią o: 5 Przemianowaniu Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony na Wspólną Politykę Bezpieczeństwa i Obrony. Potwierdzeniu dążenia do wspólnej obrony, pod warunkiem, że Rada Europejska podejmie taką decyzję jednomyślnie. Rozszerzeniu zakresu misji petersburskich o takie punkty jak operacje rozbrojeniowe, doradztwo wojskowe i obronne, zapobieganie konfliktom czy misje stabilizacyjne po zakończeniu konfliktu. Wprowadzeniu do polityki unijnej walki z terroryzmem oraz pomoc państwom trzecim w zwalczaniu terroryzmu na ich terytoriach. Specjalnych relacjach między krajami Unii Europejskiej i NATO. Zapisy Traktatu Lizbońskiego zaznaczają iż „Wspólna Polityka Bezpieczeństwa i Obrony respektuje zobowiązania wynikające z przynależności jej członków do Sojuszu, widzących realizacje swoich celów obronnych w sojuszu z NATO’’ Szczególnie istotnym punktem WPBiO jest ustanowienie Stałej Współpracy Strukturalnej. Jest to mechanizm, który umożliwia ściślejszą współpracę wojskową państw, które spełniły odpowiednie kryteria. Warunkiem przystąpienia do współpracy jest gotowość wystawienia przez państwo wyspecjalizowanych jednostek wojskowych oraz podjęcia działań w ramach Europejskiej Agencji Obronnej. Państwa uczestniczące w SWS mają za zadanie: Zwiększyć zdolność do rozmieszczenia sił bojowych na danym terytorium Współpracować w celu osiągnięcia równego poziomu nakładów na sprzęt wojskowy Zsynchronizować systemy bojowe Globalne wyzwania Koniec zimnej wojny spowodował rozwój procesu znanego dzisiaj jako globalizacja. Ułatwienie swobodnego przepływu ludności i towarów przyśpieszyło demokratyczne przemiany w krajach uznawanych za totalitarne. Jednakże nie wszyscy skorzystali na upowszechnieniu się zachodnich idei. Podczas, gdy rozwój techniki i praworządności przyniósł jednym szczęście i dobrobyt, inni nie odnaleźli swojego miejsca w kapitalizmie, wpadając w biedę, która tworzyła wzrastającą frustrację i poczucie niesprawiedliwości. Idee społeczeństwa obywatelskiego, coraz powszechniejsze w krajach byłego Układu Warszawskiego, spowodowały, że organizacje pozarządowe miały coraz większy wpływ na relacje między państwami i kształtowanie się 6 stosunków międzynarodowych. Ściślejsza współpraca międzynarodowa skutkuje również zwiększonym uzależnieniem się państw europejskich od wzajemnie powiązanej infrastruktury transportowej, energetycznej czy informacyjnej. Zwiększona zależność od innych podmiotów światowych może skutkować niemożnością podejmowania decyzji zgodnych z interesami krajów europejskich lub zmuszać do daleko idących ustępstw. Największym globalnym wyzwaniem, stojącym przed Europą, są problemy trawiące głównie kraje Afryki i Bliskiego Wschodu. Od roku 1990 niemal cztery miliony osób zginęło w wojnach, z czego 90% to ludność cywilna. Ponad 18 milionów ludzi na całym świecie opuściło swoje domy w wyniku konfliktu. W ostatnim roku nasiliła się imigracja z terenów Syrii, na których od 2011 roku trwa wojna. Tylko w 2015 prawie milion osób przybyło do Europy. Oprócz wojen, ogromnym problemem jest ubóstwo i choroby. Prawie 3 miliardy ludzi, czyli niemal połowa całej ludzkości, musi wyżyć za mniej niż 2 euro dziennie. Co roku niemal 50 milionów ludzi umiera z głodu i niedożywienia. Choroby takie jak AIDS dziesiątkują biedne kraje. Wyczerpujące się zapasy wody także stanowią ogromny problem. To wszystko powoduje, że rozwój gospodarczy tych terenów jest praktycznie niemożliwy. A to właśnie bieda i frustracja społeczeństw są głównym powodem problemów politycznych i konfliktów zbrojnych. Bezpieczeństwo jest podstawowym kryterium bogacenia się kraju. Długotrwałe walki powodują niszczenie infrastruktury krajowej, naruszenie struktury społecznej i, przede wszystkim, rozwój takich patologii jak przestępstwo. Co więcej, przedsiębiorcy, nie będąc pewnymi przyszłości w kraju, wstrzymują inwestycje, co bezpośrednio przekłada się na zacofanie gospodarcze. Taka sytuacja pogłębia konflikty w kraju powodując spiralę trudności, z której ciężko wyjść bez pomocy z zewnątrz. Surowce naturalne przez wieki były jednym z głównych powodów starć militarnych. Często pod pretekstem „ochrony mniejszości etnicznych” czy „wprowadzania demokracji” zachodnie państwa interweniowały na terenach bogatych w ropę naftową (tak jak miało to miejsce w Iraku w 2003 roku). Dzisiaj najbardziej pożądanym zasobem naturalnym jest woda pitna. Na skutek globalnego ocieplenia wzrastać będzie liczba miejsc w których zacznie jej brakować, co będzie skutkowało wzmożoną migracją ludności, a w skrajnych przypadkach wojnami o terytorium. Ostatnim, ale równie ważnym, czynnikiem wpływającym na bezpieczeństwo Europy, jest jej uzależnienie od dostaw surowców energetycznych. Aktualnie Europa jest największym importerem gazu i ropy naftowej. Zbyt wysoki udział jednego źródła może zwiększyć naszą zależność od polityki kraju zaopatrującego państwa Starego Kontynentu. 7 Główne zagrożenia W dzisiejszych czasach mało prawdopodobny jest konflikt polegający na masowej inwazji na którekolwiek z państw. Silne powiązania gospodarcze regionu oraz współpraca militarna spowodowały zmianę sposobu działania wroga. Dzisiejsze zagrożenia są mniej widoczne i trudniejsze do przewidzenia. Terroryzm Zdecydowanie największym wyzwaniem dla europejskiego bezpieczeństwa jest światowy terroryzm. Wydarzenia z Nowego Jorku, Londynu, Madrytu czy Paryża stawiają nas w obliczu zagrożenia mniej przewidywalnego i trudnego do wykrycia. Akty terrorystyczne są znane od początków istnienia wielkich cywilizacji. Zamordowanie Juliusza Cezara przez spiskowców w 44 r. p.n.e. jest przykładem takich działań. W XIX i XX wieku przeciwko władzom występowali głównie przedstawiciele narodów rządzonych przez inne państwa, np. karbonariusze we Włoszech czy sztyletnicy w Polsce. Wraz z pojawieniem się idei lewicowych pojawiły się radykalne ugrupowania zwalczające obowiązujący ustrój państw. Tuż po II wojnie światowej wiele regionów, dotychczas będących we władaniu wielkich mocarstw takich, jak Wielka Brytania czy Francja, odzyskało niepodległość lub było w trakcie pokojowych przemian. Zwolennicy dawnego status quo nie zgadzali się na utratę dawnej strefy wpływów, co było główną przyczyną powstania radykalnych prawicowych komórek terrorystycznych, jak np. OAS we Francji. Lata 70. i 80. to okres w którym działały ugrupowania o ideologii lewicowej. Ich celem była „walka z imperializmem i obrona proletariatu”. Najbardziej znanymi organizacjami były Frakcja Czerwonej Armii, działająca na terenie Republiki Federalnej Niemiec i Action Directe, odpowiedzialna za nielegalne działania we Francji. Wtedy pojawiło się też zjawisko wspierania terroryzmu przez niektóre państwa (w przypadku FCA i AD głównym inicjatorem ich działań było ZSRR). W tym samym czasie narodził się fundamentalizm islamski- największe zagrożenie współczesnej Europy. Przyczyny pojawienia się radykałów skierowanych przeciwko krajom Zachodu są różne. Pierwszym z nich jest utworzenie w 1948 roku niepodległego państwa Izrael na terenie Palestyny. Przeciwko istnieniu ojczyzny narodu żydowskiego zwracała się Organizacja Wyzwolenia Palestyny czy Czarny Wrzesień, grupa odpowiedzialna za uprowadzenie i zamordowanie izraelskiej reprezentacji olimpijskiej podczas igrzysk w Monachium w 1972 roku. Kolejna przyczyną jest zmiana układu sił na Bliskim Wschodzie po II wojnie światowej. Mocarstwa kolonialne po zakończeniu działań wojskowych wycofały się z tamtego regionu. Nowi przywódcy obiecywali, że wraz z 8 odejściem okupantów nastąpi okres prosperity i świetlanej przyszłości. Niestety, elity władzy najczęściej były skupione na własnych korzyściach a nie na dobrobycie społeczeństw (udział w tym miały również państwa kupujące ropę naftową, usiłujące zachować wpływ na lokalną sytuację polityczną). Równocześnie dyktatorzy starali się wprowadzać Zachodnie wzorce w krajach, gdzie duża część ludności była mocno konserwatywna. Rosnące niezadowolenie, jak i lokalny nacjonalizm, znalazły ujście w islamskim fundamentalizmie, który za głównego wroga obrał Zachód. Skutki tych wydarzeń widzimy dzisiaj. Al- Kaida, najbardziej znana organizacja terrorystyczna na świecie, jest odpowiedzialna za ataki na World Trade Center i metro w Londynie. Państwo Islamskie, które powstało na obszarze Syrii i Iraku, jest uznawane za głównego inspiratora ataków na redakcję francuskiego tygodnika „Charlie Hebdo” i zamachy w Paryżu z listopada 2015 roku. Aby skutecznie przeciwdziałać tego typu wydarzeniom, konieczna jest ścisła współpraca służb krajów europejskich oraz zmiana polityki wobec imigracji z krajów Bliskiego Wschodu. Niekontrolowany napływ imigrantów Trwająca od 2011 roku wojna w Syrii spowodowała wzrost liczby uchodźców z regionów ogarniętych konfliktem. Duży wpływ miała także Arabska Wiosna. Upadek dyktatury Muammara Kadafiego i przemiany polityczne w Tunezji otworzyły kolejny szlak do Europy prowadzący przez włoską wyspę Lampedusa. 2015 rok był rekordowy pod względem ilości osób przybyłych do Europy. Według raportu Międzynarodowej Organizacji ds. Migracji na Stary Kontynent przekroczyła ona milion przybyszów. Największym problemem związanym z masowym napływem ludności jest trudność w identyfikowaniu ich tożsamości. Duża część z nich nie posiada żadnych dokumentów, przez co nie wiadomo na ile zgodne z prawdą są dane przez nich podane. Jednocześnie przywódcy Państwa Islamskiego zapowiedzieli, że „zaleją Europę swoimi zwolennikami”. Te słowa, w połączeniu z faktem przejęcia przez dżihadystów syryjskich drukarni rządowych, specjalizujących się w produkcji dokumentów tożsamości, powinny skłonić władze europejskie do weryfikacji polityki wobec przybywających oraz sposobu sprawdzania tożsamości uciekinierów. Kolejną kwestią jest przewaga młodych mężczyzn wśród osób przybywających do Europy. Jest to grupa społeczna najbardziej narażona na wpływy organizacji terrorystycznych, które szukają pośród nich potencjalnych wykonawców zamachów bombowych. Niestety, terroryści odnieśli już pewien sukces. Przy ciele jednego z zamachowców z Paryża znaleziono syryjski paszport. Jednocześnie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Grecji potwierdziło przekroczenie granicy Macedonii i Serbii przez właściciela dokumentu wraz z resztą syryjskich uchodźców. 9 Broń masowego rażenia Druga połowa XX stulecia minęła pod znakiem wyścigu zbrojeń Zachodu i ZSRR. Rozprzestrzenienie się broni masowego rażenia jest skutkiem tych wydarzeń. W jej posiadaniu są nie tylko kraje o stabilnym systemie demokratycznym, ale również państwa mogące stanowić potencjalne zagrożenie dla światowego bezpieczeństwa, przede wszystkim Korea Północna. Pomimo sankcji skierowanych w reżim Kim Dzong Una kraj ten cały czas rozwija swój program atomowy. Na szczególną uwagę zasługują dwa najniebezpieczniejsze aspekty tego rodzaju uzbrojenia: prawdopodobieństwo przejęcia jej przez terrorystów i rozwój jej skuteczności, będący konsekwencją postępu naukowego. Pierwszy scenariusz jest najgorszym z możliwych. O ile posiadanie broni o dużym zasięgu przez państwo pozwala zidentyfikować wroga oraz daje możliwość kontrolowania go za pomocą dyplomatycznych nacisków, o tyle przejęcie jej przez niewielką grupę terrorystyczną jest dużo trudniejsze do wykrycia i zapobiegnięcia. Z kolei postęp w badaniach technicznych może przynieść nowe, nieznane wcześniej zagrożenie. Przykładem jest rozwój technologii rakietowej: na skutek powstania wyrzutni dalekiego zasięgu Europa została narażona na niebezpieczeństwo nadciągające z obszarów oddalonych o tysiące kilometrów. Cyperprzestępczość Rozwój nowych technologii stworzył społeczeństwo informacyjne. W dzisiejszych czasach szybkość wymiany danych jest wprost zawrotna. Nowe technologie to także nowe wyzwania dla bezpieczeństwa, Jednym z nich jest cyperprzestępczość. Największym problemem w walce przeciwko przestępczości w sieci jest dynamika zmian w dziedzinie informatyki, za którą nie nadążają zmiany przepisów prawnych. Przykładowo w polskim prawie nie występuje jednoznaczna definicja pojęcia ”przestępczość zorganizowana”. Co więcej, charakterystyka sieci globalnej sprawia, że przestępca dokonujący ataku hakerskiego ma dużo większe szanse na zachowanie anonimowości a nawet pozostanie bezkarnym. Jak pokazuje raport firmy Fire Eye Inc., światowego lidera w dziedzinie obrony przed zaawansowanymi cyberatakami, w pierwszej dziesiątce krajów najczęściej atakowanych w 2013 roku pierwsze 4 to państwa europejskie. Polska jest z kolei krajem najbardziej podatnym na ataki spośród państw zrzeszonych w Unii Europejskiej(według zestawienia rankingu cyberzagrożeń firmy Check Point Software Technlologies). Władze państw europejskich powinny skupić się na edukowaniu społeczeństw co do zagrożeń czyhających w Internecie. Świadomość zagrożenia 10 zmniejszy liczbę przestępstw popełnianych w sieci i znacząco wpłynie na bezpieczeństwo krajowe. Niewydolność państwa Stabilność instytucji państwowych jest gwarantem bezpieczeństwa w danym regionie. Sytuacja polityczna w Liberii, Afganistanie czy Somalii potwierdza tezę mówiącą, że słabość władzy centralnej, w połączeniu z patologiami społecznymi, np. korupcją czy brakiem odpowiedzialności za decyzje, osłabia sytuację w regionie i może zaburzać globalny ład. Unia Europejska, przy współpracy z resztą społeczności międzynarodowych, powinna skupić się na wypracowaniu długofalowej strategii budowania struktur w krajach rozwijających się, przy jednoczesnym uwzględnieniu specyfiki kulturowej regionu. Przestępczość zorganizowana Europa jest głównym obszarem działań przestępczości zorganizowanej. Jak wskazuje raport Organised Crime Portfolio, dochody mafii działającej na Starym Kontynencie sięgają stu dziesięciu miliardów euro rocznie, co odpowiada jednemu procentowi PKB całej Europy. Autorzy podkreślają, że pieniądze te są natychmiast poddawane operacjom finansowym, mającym na celu umiejscowienie ich w legalnej gospodarce. W konsekwencji wytropienie źródła dochodów przestępców staje się niemożliwe do wykonania. Najczęściej wykorzystywane w tym celu są branża hotelarska i gastronomiczna. Co więcej, subwencje finansowe płynące z Unii Europejskiej są również narażone na przejęcie ich przez organizacje mafijne, przekupujące lub zastraszające w tym celu polityków. Działalność przestępcza, mająca wpływ na sytuację na Starym Kontynencie, nie ogranicza się tylko do Europy. Wewnętrzne zagrożenie naszego bezpieczeństwa jest determinowane przez sytuację zewnętrzną. Międzynarodowy handel narkotykami, kobietami lub przemyt nielegalnych imigrantów(stanowiący coraz istotniejsze źródło dochodu dla mafii) pomaga funkcjonować również organizacjom terrorystycznym. Najlepszy potwierdzeniem tej tezy jest przykład Afganistanu. 90% heroiny przemycanej do Europy pochodzi z upraw maku w Afganistanie, co stanowi 15% dochodów tego kraju. Z tych pieniędzy utrzymywane są prywatne armie, uniemożliwiające powstrzymanie tego procederu. Część zysków trafia także do terrorystów funkcjonujących na terenie tego kraju, przede wszystkim Al Kaidy, Al. Dzihadu i Grupy Islamskiej. Za rozprowadzanie narkotyku odpowiedzialne są bałkańskie organizacje mafijne, trudniące się również handlem kobietami na skalę ocenianą od 200 do 700 tysięcy rocznie. Kolejnym wyzwaniem dla europejskich służb bezpieczeństwa jest wzrost piractwa morskiego w rejonie Zatoki Gwinejskiej. 11 Aby przeciwdziałać zorganizowanym grupom przestępczym potrzebny jest szereg działań na wielu płaszczyznach. Po pierwsze, nowe projekty unijne związane z transferem dużych pieniędzy powinny być odpowiednio zabezpieczane przed potencjalną korupcją oraz jak najbardziej transparentne. Po drugie, najskuteczniejszym sposobem walki z mafią jest konfiskata majątku pochodzącego z nielegalnej działalności. Pozbawieni źródeł finansowania przestępcy nie będą w stanie kontynuować swojej działalności. Po trzecie, potrzebna jest wspólna przemyślana polityka dotycząca krajów rozwijających się. Wsparcie w ich dążeniu do dobrobytu może skutkować spadkiem zjawisk patologicznych trawiących je od dłuższego czasu. Kierunki działań i cele strategiczne Unii Europejskiej Wydarzenia na arenie międzynarodowej ostatnich pięciu lat wymuszają na nas poważną dyskusję na temat bezpieczeństwa Europy w przyszłości. Nowe perspektywy to także nowe zagrożenia, nie znane nam wcześniej i trudne do przewidzenia. Potrzebna jest zmiana dotychczasowej polityki i skoordynowane działania na wielu frontach. W tym celu Unia Europejska wyznaczyła trzy cele strategiczne: Przeciwdziałanie zagrożeniom Po zamachach z 11 września 2001 roku w Stanach zjednoczonych przyjęto Patriotic Act- ustawę mająca za cel skuteczniejsze przeciwdziałanie potencjalnym atakom terrorystycznym. Kraje Unii Europejskiej również wprowadziły podobne instrumenty. Utworzono europejski nakaz aresztowania, pojęto kroki zwalczające finansowanie komórek terrorystycznych, podpisano także umowę z USA o wzajemnej pomocy prawnej. Podjęto także działania mające przeciwdziałać rozprzestrzenianiu się broni masowego rażenia. W 2003 roku przyjęto Strategię dotyczącą zwalczania proliferacji BMR. Kolejnym krokiem był dokument z grudnia 2008 roku pt. „Nowe kierunki działań Unii Europejskiej na rzecz zwalczania rozprzestrzeniania broni masowego rażenia i systemów jej przenoszenia” (New Lines of Action by the European Union in Combating the Proliferation of WMD), które mają służyć usprawnieniu operacyjnej współpracy w zwalczaniu proliferacji broni masowego rażenia poprzez: nadanie ograniczeniu zbrojeń w broń dalekiego zasięgu priorytetu polityki UE i państw członkowskich; określenie najlepszych praktycznych mechanizmów przeciwdziałania proliferacji i doprowadzenie do ich zastosowania przez wszystkie państwa członkowskie; 12 usprawnienie koordynacji krajowych polityk państw członkowskich oraz odpowiednich narzędzi i dziedzin polityki UE określenie obszarów, w których należy zintensyfikować działania UE. Dwa lata temu wzmocniono również pozycję Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej, skupiono się na kontroli wywozu oraz objęto priorytetem operacje mające na celu zwalczać nielegalne dostawy i zamówienia środków do budowy broni masowego rażenia. Unia dąży do powszechnego przestrzegania porozumień traktatowych, jak i do wzmocnienia ich weryfikacji. Siły zbrojne krajów UE angażowały się w przeciwdziałanie konfliktom lokalnym na całym świecie, m.in. na Bałkanach, w Demokratycznej Republice Konga czy na Wzgórzach Golan w celu zapewnienia bezpieczeństwa i stabilności w regionie, czyli podstawowych elementów budowania silnych struktur państwowych. Szczególną wagę kraje UE przywiązują do stabilności na Bałkanach, ponieważ to organizacje mafijne z tego regionu są odpowiedzialne za duży odsetek działań o charakterze przestępczym. Umocnienie się relacji gospodarczych pomiędzy krajami na całym świecie oraz dostępność środków transportu spowodowały, że zdarzenia w miejscach bardzo odległych mogą wpływać na siebie w znaczącym stopniu. Wobec tego w interesie państw europejskich leży zaangażowanie się w poprawę sytuacji w regionach nawet znacząco odległych od Starego Kontynentu. W latach zimnej wojny Zachód skupiał się na zagrożeniu jako miało nadejść ze Wschodu w postaci setek dywizji wojska maszerującego przez Europe. Dzisiejsza sytuacja na świecie wymusza na nas redefinicję naszych zagrożeń oraz konieczność zmiany środków działania. Nie wszystkie niebezpieczeństwa da się zwalczyć posługując się środkami stricte wojskowymi. Niektóre wymagają skoordynowanych działań na wielu płaszczyznach. Przeciwdziałanie terroryzmowi wymaga zaangażowanie instrumentów nie tylko wywiadowczych, ale również finansowych(ograniczenie źródła finansowania), policyjnych(wzmocniona kontrola wewnątrzpaństwowa) czy politycznych(poprawa sytuacji w regionie). Niewydolność państw niekiedy wymaga interwencji wojskowej, lecz tylko aby zapewnić bezpieczeństwo organom niosącym pomoc humanitarną. Przeciwdziałanie proliferacji broni masowego rażenia jest skuteczne dzięki stosowaniu kontroli wywozu, jak i naciskowi politycznemu czy sankcjom międzynarodowym. Unia Europejska bazuje na swoim wieloletnim doświadczeniu, jednakże dynamicznie zmieniający się świat wymaga również dostosowywania naszych działań do zagrożeń. 13 Stabilność otoczenia Rozwiązując problemy krain odległych od Europy o tysiące kilometrów nie zapominajmy o naszym najbliższym sąsiedztwie. Kraj prowadzący wojnę tuż za naszymi granicami, niestabilne, przeżarte korupcją państwo czy masowe migracje ludności- to wszystko dzieje się tuż obok nas. Zadaniem Unii Europejskiej jest budowa przyjaznych stosunków z dobrze funkcjonującymi państwami ościennymi. Wspieranie przemian na Ukrainie może otworzyć krajom UE kolejny rynek zbytu, jak i stanowić bufor bezpieczeństwa między Wspólnotą a Rosją. Stworzenie pierścienia dobrze zarządzanych krajów wzdłuż wybrzeża Morza Śródziemnego jest jedynym remedium na ograniczenie niekontrolowanego napływu uchodźców do Europy. Co więcej, może w istotny sposób przyczyniać się do zwalczania islamskiego fundamentalizmu i zmniejszyć ryzyko ataków terrorystycznych. Mówiąc o Rosji warto wspomnieć, że jest ona największym państwem na świecie, mającym szerokie wpływy na wszystkich kontynentach. Mimo, że interesy i wartości UE nie zawsze są zbieżne z rosyjskimi, np. podejście do praw człowieka, transparentności działań władzy czy przemiany na Ukrainie, to Europa, wraz z pozostałymi krajami Zachodu, musi wziąć pod uwagę fakt, że wiele problemów światowych nie może zostać rozwiązanych bez współpracy z Federacją Rosyjską. Przykładem jest wojna w Syrii, gdzie ścierają się interesy obydwu stron. Dopóki nie nastąpi porozumienie między największymi mocarstwami, dopóty sytuacja na Bliskim Wschodzie wciąż będzie niestabilna. Właściwe relacje wielostronne gwarantem porządku międzynarodowego W dzisiejszym świecie granice, jakie znaliśmy kiedyś, coraz częściej unikają zatarciu. Nie tylko w sensie formalnym, jak w przypadku Układu z Schengen, ale również w przypadku informacji, relacji między gospodarkami i wymianą informacji. Ma to kolosalny wpływ na bezpieczeństwo i dobrobyt w Europie. Dlatego w naszym interesie leży rozwój dobrze funkcjonującej społeczności międzynarodowej, opartej o instytucje międzynarodowe przestrzegające prawa. Unia Europejska prowadzi w tym celu szereg działań na różnych polach. Jako członkowie Organizacji Narodów Zjednoczonych, państwa zrzeszone w UE podejmują współpracę z tą najważniejszą światową organizacją pomagając spełniać jej statutowe cele. 14 Sektor finansów jest bardzo istotnym czynnikiem, mający ogromny wpływ na światowe bezpieczeństwo. Istotnym jest włączenie do struktur Światowej Organizacji Handlu jak największej liczby krajów aby móc jak najefektywniej dysponować światowym bogactwem. Niedawnym sukcesem jest przyłączenie się Chin do WTO, aktualnie Rosja negocjuje warunki przystąpienia. Podstawą ładu międzynarodowego jest międzynarodowe prawo. Musi ono odpowiadać zmieniającej się sytuacji na świecie jak i nowym wyzwaniom: rozprzestrzenianiu się broni jądrowej czy globalnemu ociepleniu i jego konsekwencjom. Wspieranie przez Unię Międzynarodowego Trybunału Karnego jest przykładem promowania praworządności na całym świecie. Od dawna mówi się, że następuje rozwarstwienie świata na biedne Południe i bogatą Północ. Unia Europejska wraz ze swoimi sojusznikami powinna zastanowić się nad lepszym, bardziej sprawiedliwym podziale światowych zasobów. Niesprawiedliwość społeczna zawsze była główną przyczyną konfliktów i zbrodni na masową skalę, np. w Niemczech w latach 30. XX wieku, w czasie rewolucji w Rosji czy w Kambodży. Potrzebna jest przemyślana, długofalowa polityka wspierająca rozwój ubogich regionów, jednakże z uwzględnieniem wielu czynników, które bywają trudne do zmierzenia: zadowolenia społecznego, rozwoju edukacji czy praworządności. Podsumowanie Ostatnie dwieście lat było okresem, który obfitował w najwięcej wydarzeń w dziejach ludzkości. Świat uległ kompletnemu przeobrażeniu i ulega mu do dziś. Udało się pokonać zagrożenia, które trawiły ludzkość od dawna, ale pojawiły się również nowe. Unia Europejska, jako jeden z najistotniejszych graczy na arenie międzynarodowej, w znacznym stopniu musi wziąć odpowiedzialność za światowy ład. Leży to nie tylko w interesie mieszkańców Trzeciego Świata, ale również obywateli UE. Dobrze funkcjonująca, długofalowa polityka o zasięgu globalnym jest jedynym sposobem na zapewnienie bezpiecznego, bardziej sprawiedliwego świata. 15 Bibliografia Dokumenty i raporty 1. https://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/031208ESSIIPL.pdf 2. http://www2.fireeye.com/rs/fireye/images/fireeye-advanced-threat-report2013.pdf 3. http://www.amw.gdynia.pl/library/File/ZN%202010/Niedziela_S.pdf Strony internetowe 1. [Online], [dostęp 10.01.2016], dostępny na: http://www.psz.pl/168-archiwum/europejska-polityka-bezpieczenstwa-i-obrony 2. [Online], [dostęp 10.01.2016], dostępny na: http://stosunki-miedzynarodowe.pl/bezpieczenstwo/1161-wspolna-politykabezpieczenstwa-i-obrony-ue 3. [Online], [dostęp 10.01.2016], dostępny na: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wsp%C3%B3lna_polityka_bezpiecze%C5%84stwa_i_o brony 4. [Online], [dostęp 10.01.2016], dostępny na: https://www.msz.gov.pl/pl/c/MOBILE/polityka_zagraniczna/polityka_bezpieczenstwa /europejska_polityka_bezpieczenstwa_i_obrony_esdp/europejska_strategia_bezpiecze nstwa/ 5. [Online], [dostęp 10.01.2016], dostępny na: https://www.msz.gov.pl/pl/polityka_zagraniczna/polityka_bezpieczenstwa/europejska _polityka_bezpieczenstwa_i_obrony_esdp/geneza_europejskiej_polityki_bezpieczenst wa_i_obrony_epbio/ 6. [Online], [dostęp 10.01.2016], dostępny na: https://pl.wikipedia.org/wiki/Terroryzm#Historia_terroryzmu 7. [Online], [dostęp 10.01.2016], dostępny na: http://www.psz.pl/124-polityka/moralnosc-czy-rozsadek-imigracja-z-afrykipolnocnej-do-europy 8. [Online], [dostęp 10.01.2016], dostępny na: http://www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/1561126,Raport-milion-imigrantow-przybylow-2015-roku-do-Europy 9. [Online], [dostęp 10.01.2016], dostępny na: http://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/zamachy-w-paryzu-syryjski-paszportprzy-jednym-z-zamachowcow,594630.html 10. [Online], [dostęp 10.01.2016], dostępny na: https://pl.wikipedia.org/wiki/Rewolucja_w_Tunezji#Migracja_ludno.C5.9Bci 11. [Online], [dostęp 10.01.2016], dostępny na: http://www.psz.pl/124-polityka/moralnosc-czy-rozsadek-imigracja-z-afrykipolnocnej-do-europy 16 12. [Online], [dostęp 10.01.2016], dostępny na: https://pl.wikipedia.org/wiki/Frakcja_Czerwonej_Armii 13. [Online], [dostęp 10.01.2016], dostępny na: http://www.psz.pl/116-bezpieczenstwo/jakub-wojciechowski-terroryzm-islamskiproba-opisu 14. [Online], [dostęp 10.01.2016], dostępny na: https://pl.wikipedia.org/wiki/Terroryzm#Historia_terroryzmu 15. [Online], [dostęp 10.01.2016], dostępny na: http://blog.e-odo.pl/2015/08/04/cyberprzestepczosc-statystyki-i-nowe-technologie/ 16. [Online], [dostęp 10.01.2016], dostępny na: http://www.egospodarka.pl/109599,Zaawansowane-ataki-hakerskie-w-Europie2013,1,12,1.html 17. [Online], [dostęp 10.01.2016], dostępny na: http://www.egospodarka.pl/106589,Zaawansowane-ataki-hakerskie-2013,1,12,1.html 18. [Online], [dostęp 10.01.2016], dostępny na: https://avlab.pl/polska-najbardziej-podatna-na-ataki-hakerow-w-europie 19. [Online], [dostęp 10.01.2016], dostępny na: http://datablog.pl/kraj-uzalezniony-od-heroiny/ 20. [Online], [dostęp 10.01.2016], dostępny na: https://www.msz.gov.pl/pl/polityka_zagraniczna/polityka_bezpieczenstwa/nieprolifera cja_broni_masowego_razenia/najwazniejsze_porozumienia_i_inicjatywy_z_zakresu_ nieproliferacji_i_rozbrojenia_bmr/ 21. [Online], [dostęp 10.01.2016], dostępny na: http://www.italy24.ilsole24ore.com/art/business-and-economy/2015-02-18/the-mafiawears-away-the-european-gdp-133849.php?uuid=ABk1fowC 22. [Online], [dostęp 10.01.2016], dostępny na: http://www.ocportfolio.eu/project.php 17
