1. Kryzys Republiki Rzymskiej – dojście do władzy Juliusza Cezara

1. Kryzys Republiki Rzymskiej – dojście do władzy Juliusza
Cezara
a. 1. Cele lekcji
i. a) Wiadomości
Uczeń:

zna dzieje wojny domowej i sposób dojścia do władzy Gajusza Juliusza Cezara, stanowiące
końcowy etap kryzysu republiki,

pamięta, że senat blokował wszelkie reformy mające na celu zmniejszenie wyzysku prowincji
i ograniczenia samowoli senatorów,

jest świadomy, że instytucje republiki były niedostosowane do zarządzaniem olbrzymim imperium,
jakim stał się już wtedy Rzym,

zna przebieg wojny domowej. jej przyczyny i skutki,

wymienia nazwiska najwybitniejszych wodzów rzymskich: Lucjusza Licyniusza Lukullusa,
Gajusza Juliusza Cezara, Gnejusza Pompejusza i Marka Licyniusza Krassusa oraz daty
największych bitew,

wie, czym był I triumwirat,

wie, kto i kiedy dokonał reformy kalendarza.
ii. b) Umiejętności
Uczeń analizuje i ocenia działalność i politykę Juliusza Cezara.
b. 2. Metoda i forma pracy
Nauczanie zbiorowe, wykład, elementy rozmowy nauczającej, praca z mapą.
c. 3. Środki dydaktyczne
Mapa Republiki Rzymskiej i państwa Partów w I w. p.n.e., podręcznik historii.
d. 4. Przebieg lekcji
i. a) Faza przygotowawcza
1. Czynności organizacyjne (wprowadzenie uczniów do sali, sprawdzenie listy obecności).
2. Nawiązanie do poprzednich lekcji: przypomnienie wiadomości o wojnie ze sprzymierzeńcami,
dyktaturze Sulli, zdobyczach Cezara i Pompejusza.
ii. b) Faza realizacyjna
Nauczyciel w formie wykładu przedstawia najważniejsze wiadomości.
1. Bardzo zła sytuacja prowincji, w których Rzym prowadził rabunkową politykę.
2. Olbrzymie korzyści z bycia namiestnikiem prowincji poprzez nadużycia finansowe.
3. Około 71 r. p.n.e. – ograniczenie przez Lucjusza Licyniusza Lukullusa oprocentowania
pożyczek dla prowincji do 12% rocznie.
4. 63 r. p.n.e. – Gajusz Juliusz Cezar zostaje najwyższym kapłanem Jowisza (pontifex maximus).
5. 62 r. p.n.e. – nadzwyczajna pozycja Gnejusza Pompejusza spowodowana jego sukcesami
w wojnach na wschodzie z piratami i w walce z powstaniem Spartakusa.
6. Nieuznanie przez senat zarządzeń Pompejusza na wschodzie.
7. 60 r. p.n.e. – I triumwirat. Porozumienie Gajusza Juliusza Cezara, Gnejusza Pompejusza i
Marka Licyniusza Krassusa dotyczące obsady stanowiska konsula dla Cezara na rok 59 p.n.e.
oraz na następny rok dla współpracowników triumwirów, a także akceptacji zarządzeń
Pompejusza na wschodzie i ziemi dla jego weteranów. Cezar uzyskał także namiestnictwo w
Galli na 5 lat.
8. 59 r. p.n.e. – blokowanie ustaw Cezara w senacie przez Kato Młodszego, który przemawiał do
zachodu słońca w celu uniemożliwienia podjęcia jakichkolwiek decyzji.
9. 56 r. p.n.e. – zjazd triumwirów w Lukce. Ustalono podział stanowisk na kolejne 5 lat. W 55 r.
p.n.e. konsulami mieli zostać Krassus i Pompejusz. Na 5 lat mieli oni również otrzymać
namiestnictwo prowincji (Pompejusz w obu Hiszpaniach, a Krassus w Syrii). W 55 r. p.n.e.
Krassus zaatakował Partów, poniósł klęskę i poległ w 53 r. p.n.e. pod Carrhae.
10. Zbliżenie Pompejusza do senatu.
11. 52 r. p.n.e. – Pompejusz zostaje konsulem bez kolegi. Przeprowadził reformy dotyczące
wyborów, wprowadził kary za przemoc i przekupstwa podczas ich przeprowadzania, ustalił
nowy system wyznaczania namiestników prowincji.
12. 49 r. p.n.e. – żądanie senatu rezygnacji Cezara z dowództwa w Galli i powrót do Rzymu w
charakterze osoby prywatnej. Veto wobec owej ustawy trybunów ludowych Marka Antoniusza
i Kwintusa Kasjusza. Obaj trybuni zmuszeni byli do ucieczki z Rzymu w przebraniu
niewolników. Pogwałcenie nietykalności trybunów było pretekstem dla Cezara do wywołania
wojny domowej.
13. 49 r. p.n.e. – Cezar przekracza Rubikon. Senatorzy i Pompejusz w popłochu uciekają z Italii do
Grecji. Poza Grecją Pompejusz posiadał jeszcze silną armię w Hiszpanii. Po przybyciu do
Rzymu Cezar zagarnął skarbiec republiki.
14. 49 r. p.n.e. – atak Cezara na Hiszpanię i zwycięstwo pod Ilerdą.
15. 49 r. p.n.e. – przeprawienie części armii przez Cezara do Epiru. Całego wojska nie udało się
przeprawić, gdyż Pompejusz miał znaczną przewagę na morzu. Cezar był odcięty od posiłków,
a jego armia cierpiała głód.
16. 48 r. p.n.e. – klęska Pompejusza pod Farsalos mimo jego liczebnej przewagi. Cezar posiadał
22000 żołnierzy, w tym 1000 jazdy, Pompejusz 52000, w tym 7000 jazdy. Ucieczka
Pompejusza do Egiptu i jego śmierć.
17. 48 r. p.n.e. – wkroczenie Cezara do Egiptu i rozstrzygnięcie sporu dynastycznego na korzyść
Kleopatry VII.
18. 47 r. p.n.e. – przyznanie Cezarowi dyktatury na rok 47 p.n.e. i konsulatu na 5 lat począwszy od
roku 46 p.n.e.
19. 46 r. p.n.e. – zwycięstwo Cezara pod Thapus nad opozycją senacką wspomaganą przez króla
numidyjskiego Jubę. Samobójstwo przywódcy opozycji Kato Młodszego.
20. Przyłączenie nowej prowincji do Rzymu Afryki Nowej, włączonej potem do starej prowincji
Afryki.
21. 46 r. p.n.e. – wprowadzenie przez Cezara reformy kalendarza.
22. 46 r. p.n.e. – przyznanie Cezarowi przez senat tytułu dożywotniego imperatora.
23. 45 r. p.n.e. – wystąpienie przeciw Cezarowi synów Gnejusza Pompejusza Wielkiego: Gnejusza
i Sekstusa, którzy zostali przez niego pokonani w bitwie pod Mundą.
24. Powiększenie przez Cezara liczby senatorów do 900. Wprowadzenie do senatu ludzi z
prowincji, także z przyłączonej Galii.
25. Zmniejszenie liczby uprawnionych do korzystania z rozdawnictwa darmowego zboża z 320000
do 150000. Przyznanie 80000 proletariuszy ziemi w koloniach.
26. 45 r. p.n.e. – przedłużenie Cezarowi konsulatu na 10 lat.
27. 44 r. p.n.e. – przyznanie Cezarowi tytułu dożywotniego dyktatora.
28. 15 III 44 r. p.n.e. - (Idy Marcowe) spisek senatorów i zabicie Cezara. Wśród zabójców byli
najbliżsi współpracownicy Cezara, np. Decimus Juniusz Brutus, który był przez niego
wyznaczony w testamencie jako drugi po Oktawianie spadkobierca.
iii. c) Faza podsumowująca
Można zaproponować uczniom dyskusję, podczas której opowiadaliby się za lub przeciwko republice,
korzystając z wiedzy zdobytej na tej i poprzednich lekcjach. Uczniowie winni sami podzielić się na
zwolenników lub przeciwników republiki.
e. 5. Bibliografia
1. Jaczynowska M., Historia starożytnego Rzymu, wyd. 6, PWN, Warszawa 1984.
f. 6. Załączniki
Praca domowa
Przeczytaj żywot Gajusza Juliusza Cezara z dzieła Gajusza Swetoniusza Trankwillusa, Żywoty
Cezarów. Dla chętnych: przeczytaj Pamiętniki o wojnie domowej Gajusza Juliusza Cezara.
g. 7. Czas trwania lekcji
45 minut
h. 8. Uwagi do scenariusza
brak