Szkoła Policji w Katowicach Wybrane zagadnienia psychologiczne

1
Szkoła Policji w Katowicach
Psychologia i Prawa Człowieka
Wybrane zagadnienia psychologiczne
w tablicach
Opracowanie:
podkom. mgr Katarzyna Bodzioch
ŁA PO
O
C JI
LI
SZK
Zakład Psychologii i Praw Człowieka
Wydawnictwo
Szkoły Policji w Katowicach
2002
2
3
Spis treści
1. Zastosowanie psychologii w pracy policyjnej
2. Fazy rozmowy i wywiadu
3. Zachowania asertywne
a. pojęcie asertywności
b. asertywna odmowa
c. struktura komunikatu „ja”
d. techniki zachowań asertywnych
4. Udzielanie informacji środkom masowego przekazu
5. „Bajka o Pijaku”
a. przesądy alkoholowe
b. klasyfikacja stylów picia
c. objawy ostrzegawcze
d. wpływ alkoholu na organizm człowieka
e. psychologiczne mechanizmy uzależnienia
f. fazy choroby alkoholowej
g. współuzależnienie – role dzieci w rodzinie alkoholowej
h. metody leczenia osób uzależnionych
6. Stres
a. klasyfikacja stresorów
b. rodzaje stresu
c. przebieg reakcji stresowej
d. skutki stresu
e. zmiany wywołane stresem
f. mechanizmy obronne przed stresem
g. Zespół Zaburzeń Stresu Pourazowego - PTSD
h. Zespół wypalenia zawodowego
i. strategie radzenia sobie ze stresem
7. Ofiara przestępstwa
a. skutki działania przestępczego
b. emocje występujące u ofiary przestępstwa
c. empatia
d. pierwszy kontakt z ofiarą przestępstwa
e. informowanie o śmierci
8. Prenegocjacje policyjne
a. rola i zadania pierwszego policjanta na miejscu zdarzenia
b. skład i zadania zespołu negocjacyjnego
c. podstawowe pojęcia
d. rodzaje incydentów
e. zasady prowadzenia negocjacji
f. syndrom sztokholmski
5
6
7
7
8
9
10
11
13
14
16
17
18
19
20
21
22
24
25
26
27
28
29
30
31
33
34
35
35
36
37
38
39
40
40
41
42
43
44
45
4
5
WIEDZA PSYCHOLOGICZNA MOŻE OKAZAĆ SIĘ
POMOCNA POLICJANTOWI M.IN. PODCZAS:
nawiązywania różnorodnych kontaktów o charakterze interakcji
analizowania zjawisk i procesów o różnym charakterze
gromadzenia rozmaitych informacji dotyczących różnych osób,
instytucji, organizacji, zjawisk czy procesów
przetwarzania informacji i podejmowania decyzji (stawiania
diagnoz)
posługiwania się np. bronią palną
dokonywania oceny ludzkich zachowań
ustalania motywu działania sprawcy
wpływania na zachowanie
i kształtowania ich zachowań
innych
ludzi,
zmieniania
6
FAZY ROZMOWY I WYWIADU
1. Przygotowanie
rozmowy (wywiadu)
2. Nawiązanie
kontaktu.
3. Rozmowa
(wywiad)
właściwa(y)
4. Rozwiązanie
kontaktu zakończenie
rozmowy
(wywiadu)
5. Zapis
rozmowy
(wywiadu)
Powinno być prowadzone planowo. Formę należy
dostosować do celu jaki chcemy osiągnąć. W ramach
przygotowań należy wykonać następujące czynności:
sformułować cel, ustalić podstawowe zagadnienia, których
ma dotyczyć rozmowa (wywiad), przygotować pytania,
sporządzić plan rozmowy ujmujący kolejne wątki,
zagadnienia i pytania.
Jest to czynnik decydujący o powodzeniu i rezultacie
rozmowy (wywiadu). Dla nawiązania tej więzi,
umożliwiającej badanemu otwarcie się i wyjście
z problemami, podstawowe znaczenie ma wrażenie, jakie
policjantowi uda się wywrzeć w pierwszych sekundach
i minutach kontaktu. Wówczas rozmówca stwarza sobie
obraz policjanta. Na treść tego obrazu wpływają ogólne
schematy poznawcze, jakimi dysponuje rozmówca, ale
również zachowanie się policjanta w konkretnych
sytuacjach rozmowy.
W trakcie rozmowy dynamika kontaktu podlega fluktuacji.
Raz jest on pełny, następnie słabnie po czym znów się
nasila. Ma różne poziomy i stopnie intensywności.
Prawidłowy kontakt może być utrzymany przez około 50
minut. Jeżeli rozmowa się przedłuża, kontakt słabnie
i może przerodzić się w niechęć a nawet wrogość.
Ze względu na wahania kontaktu ważnym jest, aby istotne
sprawy poruszać w momentach pełnego kontaktu.
Powinno mieć charakter naturalny, nie może być
zdawkowe i pozostawiające rozmówcę w przekonaniu, że
był on dla policjanta jedynie źródłem informacji. Należy
pamiętać, że każdy człowiek, z którym rozmawiamy, jest
swoistą inwestycją dla policjanta, należy zawsze liczyć się
z możliwością powrotu do niego, dbać o to, aby obraz, jaki
stworzył on sobie o policjantach, był jak najbardziej
pozytywny.
Zapisu rozmowy można dokonać za pomocą:
magnetofonu, notatki ( podczas rozmowy i po rozmowie).
7
ZACHOWANIA ASERTYWNE
ASERTYWNOŚĆ
rodzaj zachowania pozwalający nam konkretnie
i zdecydowanie komunikować nasze potrzeby,
chęci i uczucia innym ludziom – bez naruszania
w jakikolwiek sposób ich praw. Jest to alternatywa
zachowania:
biernego,
agresywnego
i manipulatorskiego. Zachowanie takie pozwala:
zdecydowanie i stanowczo wyrazić swoje zdanie,
a jednocześnie nie obrazić innych,
uniknąć wykorzystywania przez innych,
uniknąć
wrogości,
agresji
a więc też chęci zemsty i rewanżu.
drugiej
osoby,
8
ASERTYWNA ODMOWA SKŁADA SIĘ
Z TRZECH ELEMENTÓW:
słowo NIE,
jasne i konkretne określenie
czynności, której nie chcemy
wykonać,
krótkie i prawdziwe
uzasadnienie odmowy.
9
STRUKTURA KOMUNIKATU „JA”
1. JA CZUJĘ.......
2. KIEDY TY.......
3. PONIEWAŻ......
10
TECHNIKI ZACHOWAŃ ASERTYWNYCH
ZDARTA
PŁYTA
ZAMGLENIE
ASERTYWNA
ODMOWA
ZMIANA
OCENY NA
OPINIĘ
KOMUNIKAT
„JA”
POSZUKIWANIE
KRYTYKI
11
UDZIELANIE INFORMACJI
ŚRODKOM MASOWEGO PRZEKAZU
Na miejscu zdarzenia informacji
środkom masowego przekazu
udziela policjant
w granicach swoich
kompetencji
na wyraźne żądanie i po
okazaniu legitymacji
prasowej
działający bezpośrednio
na miejscu wykonywania
czynności
kierujący działaniami
policyjnymi
może wyrazić zgodę na
dostęp dziennikarzy do
miejsca wykonywania
czynności w pełnym lub
ograniczonym zakresie
po ostrzeżeniu, że policjanci
biorący udział w akcji
policyjnej nie mogą
zapewnić dziennikarzom
bezpieczeństwa fizycznego
wyznaczona przez
kierującego osoba
rzecznik prasowy komendanta
wojewódzkiego /oficer prasowy
komendy powiatowej
(miejskiej) /inny policjant
przygotowany lub upoważniony
do tego przez właściwego
komendanta
12
Informacja udzielana
dziennikarzowi
na miejscu zdarzenia
stanowić może
jedynie ogólny opis
zdarzenia
formułowania sądów o winie
uczestników zdarzenia
nie powinna
zawierać
danych, które
mogłyby
posłużyć do
identyfikacji osób
uczestniczących w zdarzeniu
13
- „Co ty tu robisz? – spytał Pijaka, którego zastał
siedzącego w milczeniu przed baterią butelek pełnych
i baterią butelek pustych.
- Piję – odpowiedział ponuro Pijak.
- Dlaczego pijesz? – spytał Mały Książę.
- Aby zapomnieć – odpowiedział Pijak.
- O czym zapomnieć? – zaniepokoił się Mały Książę,
który już zaczął mu współczuć.
- Aby zapomnieć, że się wstydzę – stwierdził Pijak,
schylając głowę.
- Czego się wstydzisz? – dopytywał się mały książę,
chcąc mu pomóc.
- Wstydzę się, że piję – zakończył Pijak rozmowę
i pogrążył się w milczeniu”.
„Mały Książę”
Antoine De Saint - Exupery
14
PRZESĄDY ALKOHOLOWE
Mówi się, że alkohol
pobudza apetyt i ułatwia
trawienie.
Niskie stężenie alkoholu w żołądku zwiększa wydzielanie soków
trawiennych. ale już znaczne zwiększenie tej dawki wydłuża czas
trawienia, a jeszcze większe w sposób istotny utrudnia wchłaniania.
A więc osiągamy skutek odwrotny od zamierzonego.
Mówi się, że alkohol
rozgrzewa.
Jest to w większości wypadków działanie pozorne. Wypicie alkoholu na
krótki czas daje poczucie przyjemnego ciepła, natomiast po
rozszerzeniu naczyń krwionośnych skóry - przyśpiesza utratę ciepła. Po
wypiciu większej ilości alkoholu bilans cieplny jest więc nie tyle
dodatni co ujemny.
Mówi się, że problemy alkoholowe mają
tylko ludzie prości, niewykształceni,
pochodzący z „dołów społecznych".
Ani wykształcenie, ani wychowanie nie zabezpieczy przed uzależnieniem.
Uzależnienie dotyka wszystkich, którzy piją. O tym trzeba zawsze pamiętać.
Jest powszechnie znana duża liczba uzależnionych wśród intelektualistów,
ludzi pióra, aktorów.
Mówi się, że alkohol
pozwala zapomnieć
o troskach i kłopotach.
Przyjemny, błogi stan jaki odczuwamy po wypiciu małej dawki
alkoholu jest wynikiem zahamowania pracy ośrodków nerwowych
w mózgu i obniżenia zdolności do precyzyjnej analizy myślowej.
Uciekanie się do alkoholu, gdy trapią nas troski i kłopoty ułatwia
w poważnym stopniu narodziny uzależnienia.
15
Mówi się, że osobnicy
o silnej głowie mogą pić
spokojnie.
Tymczasem jest akurat odwrotnie. Posiadanie mocnej głowy
umożliwia wypijane większych ilości alkoholu i zwiększa ryzyko
uzależnienia powodując jednocześnie większe szkody zdrowotne.
Ci, którzy mają silną głowę powinni bardziej uważać, gdy piją.
Mówi się, że piwo i wino nie powinno
się zaliczać do alkoholi, ponieważ ich
picie nie stwarza poważnych
zagrożeń.
Tymczasem alkohol w piwie i winie jest taki sam jak w wódce. Częste
używanie piwa jako napoju chodzącego jest nieporozumieniem, nie
usuwa ono zmęczenia i jedynie działa znieczulająco.
Mówi się, że kierowca
może się trochę napić.
Aby stworzyć zagrożenie na drogach nie trzeba wcale się upić. Nawet
niewielka dawka alkoholu zwalnia szybkość reakcji i upośledza
kontrolę jazdy. Kawa nie przyspiesza trzeźwienia — daje tylko pozorne
poczucie świeżości.
Mówi się, że kieliszek
koniaku jest lekarstwem w
chorobie wieńcowej serca.
Nie jest to prawdą, bowiem alkohol nie rozszerza naczyń wieńcowych,
a subiektywna poprawa samopoczucia jest wynikiem uspokajającego
i znieczulającego działania alkoholu. Większe dawki powodują
zwężenie naczyń krwionośnych i niedotlenienie mięśnia sercowego.
Mówi się, że alkohol jest dobrym
środkiem na przeziębienie.
Przyjemny, ale krótkotrwały efekt cieplny, jakiego dostarcza wypicie
niedużej ilości alkoholu, może być przydatny, gdy ktoś przemoczony,
zziębnięty wróci do domu. Ale przy gorączce i stanach zapalnych
alkohol zmniejsza siłę obronną organizmu, ograniczając aktywność
białych ciałek krwi w zwalczaniu infekcji.
16
KLASYFIKACJA STYLÓW PICIA
picie neurasteniczne
picie dionizyjskie
picie heroiczne
picie samobójcze
zwane też
kasacyjnym
alkohol jest traktowany jako
lekarstwo na „ból istnienia”,
środek na zmęczenie,
zniechęcenie, ukojenie nerwów;
spożywany jest w niewielkich
ilościach, zwykle w samotności
wynika z chęci oderwania się od
istniejącej rzeczywistości; to
picie bardzo dużych ilości
alkoholu w celu osiągnięcia
zamroczenia alkoholowego
picie alkoholu zapewnia
poczucie mocy i gotowości do
wielkich czynów; pijący kreuje
się na bohatera, często
w zamroczeniu tego typu
pojawiają się wątki
patriotyczne lub religijne
wynika z chęci zapomnienia
o wszystkim, popularne
„zalewanie robaka”; to upijanie
się do stanu nieprzytomności,
czasami nawet na granicy życia
i śmierci
17
OBJAWY OSTRZEGAWCZE
1. stwierdzenie, że alkohol odpręża i daje ulgę, redukuje napięcie
i niepokój, osłabia poczucie winy, ośmiela, ułatwia zaśnięcie itp.
2. poszukiwanie, inicjowanie i organizowanie okazji do wypicia oraz
picie z chciwością, wyprzedzanie kolejek, powtarzające się
przypadki upicia
3. picie alkoholu w miejscach, gdzie nie powinno się tego robić
4. możliwość
wypicia większej
niż uprzednio ilości alkoholu
tzw. mocna głowa
5. trudności z odtworzeniem wydarzeń, które miały miejsce podczas
picia
6. picie alkoholu w samotności przez osoby, które uprzednio piły
wyłącznie w sytuacjach towarzyskich, a później świadome
ukrywanie swojego picia
7. podejmowanie prób ograniczenia picia
8. unikanie rozmów na temat swojego picia, a później reagowanie
gniewem lub agresją na sygnały sugerujące ograniczenie picia
9. reagowanie rozdrażnieniem w sytuacjach utrudniających dostęp
do alkoholu
10. picie alkoholu pomimo zaleceń lekarskich, by tego nie robić
11. powtarzające się przypadki prowadzenia samochodu po niewielkiej
nawet ilości alkoholu
18
WPŁYW ALKOHOLU
NA ORGANIZM CZŁOWIEKA
1. JAMA USTNA
2. ŻOŁĄDEK
1. alkohol wysusza błonę śluzową w jamie ustnej
i przełyku; częste spożywanie alkoholu może
zmienić głos
2. alkohol wysusza i podrażnia błonę śluzową
żołądka; może spowodować powstanie wrzodów
żołądka i dwunastnicy
3. KREW
3. wraz z krwią alkohol roznoszony jest do
wszystkich komórek organizmu, zmniejszając
jego odporność na infekcje i choroby zakaźne
4. MÓZG
4. wraz z krwią alkohol dociera do mózgu,
niszcząc szare komórki, które nie regenerują się
(przez to np. słabnie pamięć)
5. UKŁAD
NERWOWY
5. alkohol zwalnia procesy psychiczne, powoduje
zawroty, bóle głowy i zaburzenia wzrokowe
6. SERCE
6. alkohol przyspiesza akcję serca – może
spowodować jego zawał
7. WĄTROBA
7. pod wpływem alkoholu wątroba po dłuższym
czasie obumiera i przestaje funkcjonować
8. NERKI
8. alkohol osłabia funkcjonowanie nerek oraz
powoduje choroby układu moczowego
19
PSYCHOLOGICZNE MECHANIZMY
UZALEŻNIENIA OD ALKOHOLU
SYSTEM DUMY I KONTROLI
SYSTEM ILUZJI I ZAPRZECZEŃ
SYSTEM NAŁOGOWEGO REGULOWANIA UCZUĆ
20
FAZY CHOROBY ALKOHOLOWEJ
I
picie towarzyskie
zwane też
II
faza
ostrzegawcza
zwana też
zwiastunów
fazą wstępną
umotywowane używanie alkoholu,
wzrost tolerancji na alkohol, który
poprawia samopoczucie, przynosi ulgę
i uwalnia od napięcia; sięganie po
alkohol w celu doznawania ulgi
początkowo
okazjonalnie,
później
praktycznie codziennie; faza ta może
trwać od kilku miesięcy do kilku lat
III
faza krytyczna
zwana też krzyżową
koncentracja życia wokół alkoholu,
nieporozumienia w życiu rodzinnym,
zawodowym, społecznym, oraz przymus
picia zwłaszcza w godzinach porannych;
konflikty
z
prawem,
ciągi
kilkunastodniowe, brak zainteresowania
sobą; okresowa abstynencja w celu
poprawy stosunków społecznych
stadium wstępne choroby, rozpoczyna się
ona palimpsestami alkoholowymi (urwane
filmy), szukanie okazji do picia, natrętne
myśli o piciu, początek picia maskowanego
w ukryciu; tworzą się psychologiczne
systemy uzależnienia od alkoholu; faza ta
w
zależności
od
psychologicznych
i fizycznych predyspozycji może trwać od
6 miesięcy do 5 lat
IV
faza chroniczna
zwana też
przewlekłą
długotrwałe okresy opilstwa, nasilenie
konfliktów z otoczeniem, picie alkoholi
niekonsumpcyjnych, kradzieże w celu
zdobycia alkoholu; ogromne nasilenie
objawów
zespołu
abstynencyjnego
tzw. „kac gigant"
21
WSPÓŁUZALEŻNIENIE
to takie funkcjonowanie osoby żyjącej
z alkoholikiem, która tworzy z nim patologiczny związek, przystosowuje się
do niego w sposób szkodliwy dla siebie, uniemożliwiając czy utrudniając
wyjście alkoholikowi z nałogu
MASKOTKA
NIEWIDZIALNE
DZIECKO lub
ANIOŁEK
ROLE DZIECI
W RODZINIE ALKOHOLOWEJ
KOZIOŁ OFIARNY
BOHATER
22
METODY LECZENIA
OSÓB UZALEŻNIONYCH
odbywa się w ośrodkach odwykowych,
oddziałach odwykowych w ramach
innych szpitali np. psychiatrycznych,
oddziałach dziennych, przychodniach
leczenia uzależnień, lub odwykowych
czas trwania terapii w zależności od
placówki waha się od 4 do 8 tygodni
w leczeniu stacjonarnym, po którym
następuje leczenie trwające od 12 do 18
miesięcy w trybie ambulatoryjnym
TERAPIA
PROFESJONALNA
celem tej terapii jest:
• utrzymywanie stałej abstynencji
• uczenie trzeźwego stylu życia
• usuwanie zaburzeń i rozwiązywanie
problemów osobistych
skuteczność lecznictwa uzależnienia od
alkoholu wynosi od ok. 15 do 50 %
(średnia z ośrodków 30-35%) oznacza
to, że ponad połowa osób powraca do
picia
23
RUCHY
SAMOPOMOCOWE
największy to AA - Anonimowi Alkoholicy: wspólnota
osób uzależnionych, którą 10.VI.1935r. powołało do życia
2 alkoholików: makler giełdowy Bili i chirurg Bob; opiera
się na założeniu, że to co jest potrzebne alkoholikowi do
trzeźwienia, to drugi trzeźwiejący alkoholik
FARMAKOLOGIA
stosowanie środków farmakologicznych w leczeniu alkoholizmu jest dla
wielu profesjonalistów i samych uzależnionych kontrowersyjne; opiera się
ono na koncepcji harm reduction czyli „jeśli nie potrafimy wyleczyć
wszystkich z uzależnienia to przynajmniej ograniczmy szkody zdrowotne
wywołane alkoholem "
24
STRES
To stan człowieka
inny niż stan równowagi
To relacja między
wymaganiami stawianymi
przez otoczenie
a umiejętnościami radzenia
sobie jednostki
To reakcja psychofizyczna
człowieka na sytuację, która
subiektywnie oceniana jest przez
niego jako trudna
25
PRZYCZYNY STRESU
Jedną z przyczyn stresu jest
konieczność przystosowania się do zmian.
Sytuacje lub okoliczności wywołujące stres nazywamy
stresorami.
KLASYFIKACJA STRESORÓW
sytuacja
deprywacji
sytuacja frustracji
to okoliczności, w których człowiek będąc w stanie
silnej potrzeby nie może jej w danej sytuacji zaspokoić;
chodzi tutaj zarówno o potrzeby podstawowe
biologiczne, jak i potrzeby wyższego rzędu.
Niezaspokojenie tych potrzeb wywołuje u człowieka na
ogół większy lub mniejszy poziom napięcia
emocjonalnego.
określenie to używane jest dla oznaczenia sytuacji
udaremnienia działania ukierunkowanego na cel;
udaremnienie takie może być chwilowe lub trwałe.
Są to takie sytuacje, w których człowiek podjął
działanie, ma świadomość efektu końcowego, ale
pojawia się przeszkoda, która uniemożliwia mu dojście
do celu.
sytuacje bolesne
i drażniące
są to okoliczności, w których człowiek odczuwa ból
fizyczny lub rodzaj bólu psychicznego. Zarówno
sytuacje bolesne, jak i drażniące wywołują w człowieku
na ogół pewien stan napięcia.
sytuacje zagrożenia
same w sobie nie deprywują nie frustrują, nic człowieka
nie drażni ani nie boli. Uświadamiają, że któraś
z powyższych sytuacji się zbliża i prawdopodobnie
zaistnieje.
26
Eustres
konstruktywny
Dystres
destrukcyjny
RODZAJE STRESU
doraźny
periodyczny
przewlekły
występuje w sposób
krótkotrwały,
jednorazowy, posiada
wyraźne granice
czasowe, jego siła jest
zwykle duża
to taki, który powtarza się
w podobnej formie z pewną
stałą lub zmienną
częstotliwością
występuje, gdy czynniki
wywołujące go istnieją
w stanie niezmiennym
przez dłuższy czas
27
PRZEBIEG REAKCJI STRESOWEJ
I.
stadium alarmowe
w trakcie którego odporność organizmu jest
zmniejszona,
procesy
obronne
ulegają
mobilizacji. Pojawia się w chwili zagrożenia,
organizm przygotowuje się do odparcia go
i uwolnienia się od niego. Zaburzeniu ulega
biochemiczna równowaga wewnątrzustrojowa.
II.
stadium obrony (odporności)
to właściwa faza pokonywania trudności, w której
organizm poprzez zmobilizowanie swych
zasobów energetycznych i mechanizmów
obronnych skutecznie zwalcza zagrożenie lub
przystosowuje się do zwiększonych wymagań.
III.
stadium rezygnacji (wyczerpania)
występuje po długotrwałym działaniu tego
samego stresora lub jednoczesnym pojawieniu się
wielu stresorów, gdy wyczerpią się naturalne
możliwości organizmu. Następują nieodwracalne
zmiany lub śmierć.
28
SKUTKI STRESU
ZBYT WYSOKI
POZIOM STRESU
Ogólne fizyczne napięcie
ciała, podwyższone ciśnienie
krwi, niestrawność, burczenie
w żołądku, suchość w ustach,
uczucie słabości, pocenie się,
dreszcze.
OPTYMALNY
POZIOM STRESU
Zaburzenie koordynacji.
Zwolniony refleks.
Lęk i zamęt w głowie.
Niemożność skoncentrowania
się i normalnego myślenia.
Odprężenie fizyczne
i jednoczesny przypływ
energii.
Świadomość dobrej formy
i właściwego
funkcjonowania.
ZBYT NISKI
POZIOM STRESU NUDA
Wyostrzona uwaga, wiara
w siebie.
Szybki refleks.
Poczucie znudzenia
i bezużyteczności.
Zainteresowanie,
zaangażowanie, łatwość
realizacji zadań.
Brak zainteresowania
i zaangażowania.
Depresja.
Przekonanie, że
wszystko jest bez sensu.
Urastanie prostych prac
do ogromnych zadań.
29
ZMIANY WYWOŁANE STRESEM
w sferze fizjologii
w sferze psychiki
serce i układ
w sferze zachowań
krążenia,
układ trawienny,
lęk,
układ nerwowy,
rozdrażnienie,
układ mięśniowy,
depresja,
trudności z mówieniem,
skóra,
ogólny brak
impulsywność,
zaburzenia seksualne,
zainteresowań
drżenie rąk,
układ oddechowy
obsesyjne trzymanie się
tiki nerwowe,
pewnych słów,
zgrzytanie zębami,
zamykanie się w sobie,
intensywne palenie papierosów,
nerwowość,
spożywanie
złość,
alkoholu,
zakłopotanie
zmiany w odżywianiu,
dużych
ilości
trudności w koncentracji,
poczucie, że nie dajemy sobie
rady,
uczucie
stałego
i rozdrażnienia
zmęczenia
30
MECHANIZMY OBRONNE PRZED STRESEM
Mechanizm obronny to nawykowy i nieświadomy sposób zachowania,
zmniejszający napięcie emocjonalne – głównie lęk – jednak bez zmiany sytuacji,
która je wywołuje.
wypieranie
zapominanie określonych faktów, reakcji, wspomnień, które
w momencie uświadomienia wywołałyby lęk
kompensacja
wyrównanie satysfakcji przez różne sposoby zastępcze np.: jeżeli
ktoś nie może zrealizować potrzeby dominacji, kompensuje ją
przez identyfikowanie się z osobami ważnymi, mającymi władzę
fiksacja
powtarzanie dobrze wyćwiczonych reakcji, które w konkretnej
sytuacji nie zawsze bywają skuteczne
racjonalizacja
rozumowe analizowanie zachowań własnych i innych osób,
pomagające rozładować napięcie
projekcja
przypisywanie własnych emocji, impulsów, tendencji, dążeń
innym osobom, zamiast świadomości „jestem agresywny”
stwierdza się, że inni są agresywni
konformizm
sposób radzenia sobie z poczuciem izolacji społecznej
i osamotnienia – przyjmowanie wszelkich form zachowania
członków grupy, do której chce się należeć
31
PTSD
ZESPÓŁ ZABURZEŃ STRESU POURAZOWEGO
jest to zespół zaburzeń na jakie cierpią ofiary terrorystów, ofiary przemocy domowej,
ofiary innych groźnych dla życia i zdrowia przestępstw. Na wystąpienie zaburzeń
zespołu stresu pourazowego narażeni są również świadkowie i funkcjonariusze służb
ratowniczych (w tym policjanci)
.
Zespół może nastąpić zaraz po
urazie lub po jakimś czasie
Źródłem traumatycznych sytuacji
zewnętrznych mogą być klęski
żywiołowe,
wypadki
drogowe,
przestępstwa kryminalne, przemoc
fizyczna,
nadużycia
seksualne,
gwałty i wszystkie inne formy
przemocy zagrażające zdrowiu lub
życiu
32
powracające
ślady urazu
wydarzenie urazowe
Aby mówić o PTSD muszą wystąpić
objawy utrzymują się
dłużej niż 30 dni:
hiperpobudzenie
paraliż emocjonalny
33
ZESPÓŁ WYPALENIA ZAWODOWEGO
Wypalenie nazywane bywa ostatnim stadium stresu. Jest zespołem emocjonalnego
wyczerpania i ograniczenia pojawiającego się u ludzi pracujących
z ludźmi. Jest reakcją na wielopłaszczyznowy, intensywny i długotrwały stres.
Symptomy
wypalenia
zawodowego
Skutki
widoczne
w pracy
-
-
stałe zmęczenie, złość, zniecierpliwienie, irytacja
uczucie emocjonalnej i duchowej pustki
przytłoczenie
niechęć do kontaktów z ludźmi
brak empatii w stosunku do osób, z którymi się
pracuje
trudności w rozpoczęciu i dokończeniu zadań
trudności w porannym wstawaniu i chodzeniu do
pracy
depresja i pobudzenie
bezsenność
nadużywanie leków, alkoholu i tytoniu
objadanie się
bóle brzucha, głowy, bóle krzyża
-
spada wydajność
-
wzrasta liczba absencji
-
personel spóźnia się do pracy, na spotkania
-
odchodzą ludzie o wysokich kwalifikacjach
-
spada morale i satysfakcja z wykonywanej pracy
-
34
STRATEGIE RADZENIE SOBIE
ZE STRESEM
Uprawianie
sportu
Hobby
Muzyka
redukcja
nadmiernego
stresu przez
świadome
oddychanie
Relaks
medytacja jako
sposób
redukowania
stresu
afirmacje drogą do
lepszego zdrowia
i pogodniejszego
życia
pracownia
wyobraźni wizualizacja
35
Skutki działania
przestępczego
ekonomiczne
cielesne
emocjonalne, psychiczne
36
Emocje, pod których wpływem znajduje się ofiara
przestępstwa
Emocje
zagrożenia:
-
niepokój,
lęk,
strach,
przerażenie.
Emocje
ograniczenia:
-
rozdrażnienie,
złość,
gniew,
wściekłość.
Emocje
pozbawienia:
-
smutek,
żal,
cierpienie,
rozpacz.
37
EMPATIA
czyli umiejętność wczuwania się w stany
emocjonalne, uczuciowe innych osób,
poznawania tych stanów, a zarazem
komunikowania o tym drugiej osobie.
dokonuje się dzięki
wnioskowaniu przez analogię
Człowiek potrafi bowiem bezpośrednio
obserwować swoje zewnętrzne zachowania
i może wiązać je z określonymi stanami
wewnętrznymi. W ten sposób przypisuje
swym zewnętrznym postawom określone
znaczenia (interpretacje). Dochodzi wówczas
do wytworzenia obrazu własnej osoby
opartego na obserwacjach i interpretacjach
osobistych
zachowań.
Po
jego
ukształtowaniu kolejnym etapem jest
komunikacja
z
innymi
osobami
i obserwacja ich zewnętrznych zachowań.
Następnie korzystając z opracowanych
interpretacji na swój temat przeprowadzane
jest wnioskowanie dotyczące wewnętrznych
stanów innych ludzi. Wnioski te dokonywane
są na podstawie stwierdzonego podobieństwa
między
własnymi
zachowaniami
a zachowaniami innych.
dokonuje się dzięki
zdolności do wczucia się za pomocą
własnej wyobraźni w sytuację
drugiej osoby i w rolę, jaką ona pełni
Jeżeli „wchodząc w cudzą skórę” człowiek jest
w stanie wyobrazić sobie, jak to samo
wydarzenie będzie odbierane przez kilka
różnych osób i zdoła dopuścić możliwość
istnienia tych różnych punktów widzenia,
będzie wnikliwiej postrzegał rzeczywistość.
Wzrosną również jego szanse na nawiązanie
dobrych kontaktów z innymi osobami.
38
Pierwszy kontakt z ofiarą przestępstwa –
wskazówki praktyczne
ujawnienie u ofiary
reakcji emocjonalnych
stosowanie technik
empatycznego,
aktywnego słuchania
parafraza
komunikaty (zachęta)
werbalne i niewerbalne
odzwierciedlanie uczuć
dowartościowanie
podsumowanie
wyjaśnianie
39
INFORMOWANIE O ŚMIERCI
Zrób to osobiście – nigdy
przez telefon czy domofon
Zbierz
jak
najwięcej
informacji o osobie, którą
informujesz
Poznaj szczegóły śmierci
osoby, jednak nie zdradzaj
ich najbliższym – to tylko
wzmaga emocje
Staraj się unikać sytuacji
informowania o śmierci
w obecności dzieci
Jeśli to możliwe, zabierz
ze
sobą
drugiego
policjanta
Zachowaj takt, szacunek
i powagę – odejdź, kiedy
uznasz, że osoba jest
bezpieczna
To również dla Ciebie
trudna i stresująca sytuacja –
nie cierp w ciszy!
40
PRENEGOCJACJE POLICYJNE
wstępne rozmowy prowadzone przez policjanta, który jako pierwszy
przybywa na miejsce incydentu i pełni swoje zadania do czasu przybycia
negocjatora, który wchodzi w skład zespołu negocjacyjnego powołanego do
prowadzenia rozmów ze sprawcą sytuacji kryzysowej
Pierwszy policjant
zadania
ograniczenie do minimum skutków
sytuacji kryzysowej, w czasie, gdy zbiera
się zespół negocjacyjny i przygotowują
oddziały antyterrorystyczne a także
zdobycie jak największej ilości informacji,
które mogą być przydatne dla negocjatora
rola
ustabilizowanie i opanowanie sytuacji;
zabezpieczenie terenu,
odsunięcie ludzi,
zajęcie bezpiecznej pozycji;
nawiązanie
kontaktu ze sprawcą - umożliwienie mu
słownego wyładowania agresji;
wychwycenie i przekazanie najważniejszych
informacji dla tworzącego się zespołu
negocjacyjnego
41
Skład i zadania zespołu negocjacyjnego
-
Dowódca
-
Negocjator I
-
porozumienie werbalne ze sprawcą
-
prowadzenie dokumentacji dotyczącej przebiegu
incydentu
nagrywanie wszystkich rozmów ze sprawcą oraz
dyskusji wewnątrz zespołu dotyczącej strategii i decyzji
podjętych przez zespół
gotowość do zastąpienia pierwszego negocjatora
-
Negocjator II
-
-
Konsultant
psycholog
–
Specjalista ds.
łączności
zorganizowanie grupy, wyznaczenie ról, nadzorowanie
działania grupy
współpraca Zespół – Dowódca Sztabu
przedstawianie bieżących informacji o postępach w
procesie negocjacji oraz w drugą stronę o podjętych
decyzjach
zgłaszanie zapotrzebowania na informacje niezbędne do
prowadzenia negocjacji
-
-
ciągłe obserwowanie i badanie stanu psychicznego
sprawcy incydentu i negocjatora
doradzanie technik negocjacji, które uważa się za
stosowne w danej chwili
nie angażowanie się bezpośrednio w negocjacje obiektywizm
zainstalowanie, bieżące czuwanie nad sprawnością
łączności i potrzebnych urządzeń
42
incydent - sytuacja kryzysowa wynikająca
z działania sprawcy zagrażająca życiu,
zdrowiu lub mieniu
sprawca incydentu - osoba lub osoby
usiłujące uzyskać władzę, uznanie, wpływ,
stosując przemoc psychiczną lub fizyczną
P
O
J
Ę
C
I
zakładnik – osoba zatrzymana jako
zabezpieczenie dla realizacji pewnych żądań
A
negocjacje policyjne - to proces komunikacji
między
sprawcą
sytuacji
kryzysowej
a negocjatorem policyjnym, mający na celu
rozwiązanie sytuacji kryzysowej i bezpieczne
zwolnienie zakładników
sztab kryzysowy – grupa osób z różnych
pionów służby zajmująca się koordynacją
działań
zmierzających
do
osiągnięcia
wspólnego celu podczas sytuacji kryzysowej
43
RODZAJE INCYDENTÓW
incydent z zakładnikami
wzięcie zakładników może być realizacją wcześniej zaplanowanego
działania, ale może też być spontaniczną reakcją na niepowodzenie akcji
terrorystycznej lub przestępczej. Istnienie zakładników może być
nieuświadomione przez sprawcę, dlatego ważne, by nie używać słowa
„zakładnik”, aby nie zasugerować sprawcy, iż ludzie, którzy są np.
w okupowanym pomieszczeniu, mogą zostać zakładnikami
dezercja
niebezpieczna ze względu na ogromną determinację sprawcy i małą
przewidywalność tego, co dalej będzie się działo
okupacja
związana z braniem zakładników
bunt
w zakładach karnych lub poprawczakach
sabotaż
podpalenia
zamach bombowy
(terroryzm, zemsta, likwidacja wrogów, dewianci)
próba samobójcza
sprawca ma słaby instynkt
samozachowawczy, do tego
np. znalazł się w sytuacji
kryzysowej.
Próba
samobójcza
jest
„wołaniem o pomoc”
samobójstwo rozszerzone –
sprawca
zabija
bliskich
a potem siebie. Najczęściej
dotyczy to osoby, która
znalazła się w trudnej
sytuacji życiowej, np. straciła
bliskich, dorobek życiowy
itp.,.
osoby
chorej
psychicznie
lub
osób
w sektach
samobójstwo
przez
Policję – sprawca nie ma
odwagi sam popełnić
samobójstwa,
więc
poprzez swe zachowanie
prowokuje Policję do
użycia przeciw niemu
broni
44
ZASADY PROWADZENIA NEGOCJACJI
Zasada zbierania maksymalnej ilości informacji przed przystąpieniem do
negocjacji
Zasada działania w zespole (niepodejmowania działań w pojedynkę i na własną
rękę)
Zasada – „dowódcy nie negocjują, negocjatorzy nie dowodzą”
Zasada stworzenia maksymalnego bezpieczeństwa własnego negocjatorów
Zasada opanowania własnych emocji
Zasada unikania w trakcie negocjacji słowa „nie”
Zasada nienegocjowania o:
-
broń i amunicję,
alkohol i narkotyki,
wymianę i dostarczenie innych zakładników,
uwzględnienie więźniów.
Zasada niedopuszczania do negocjacji osób trzecich
Zasada nieinformowania sprawcy o skutkach jego dotychczasowych działań
Zasada budowy atmosfery zaufania (negocjator jako „przyjaciel”,
„rzecznik” sprawcy incydentu
Zasada gry na zwłokę
Zasada niezadawania pytań wprost dot. żądań sprawcy
Zasada „niczego nie sugeruj, nie proponuj alternatywnych rozwiązań”
Zasada izolacji i nieprzemieszczania miejsca zdarzenia
45
Syndrom sztokholmski
To pojęcie powstało w wyniku obserwacji ofiar zamachów terrorystycznych.
Odwołuje się ono do szczególnego rodzaju przywiązania, jaki powstaje w sytuacji
całkowitej zależności zakładników od terrorystów. Inaczej zwane jest:
paradoksalną
wdzięcznością
więzią
traumatyczną
Powstaje wtedy, kiedy
sprawca ma absolutną
władzę nad życiem
ofiary, a ona jest
całkowicie zależna
i bezsilna.
Ofiara będąc niejako wdzięczna za każdą chwilę życia,
utożsamiać się ze sprawcą, tłumaczy go i współczuje mu,
w decydującej chwili staje po jego stronie.
Może się również zdarzyć, że w wyniku długotrwałego
zawiązana zostanie bliskość emocjonalna między
a negocjatorem i także wytworzy się syndrom sztokholmski.
zaczyna
a często
kontaktu
sprawcą