Wykład 6

Prawa człowieka w administracji
– wykład 6
Dr Aleksandra Szczerba-Zawada
Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wlkp.
Rok akademicki 2016/2017
Ochrona praw człowieka w systemie Unii Europejskiej
• Traktat z Lizbony finalizuje budowanie unijnego systemu ochrony praw
człowieka.
Art. 2 TUE
„Unia opiera się na wartościach poszanowania godności osoby ludzkiej,
wolności, demokracji, równości, państwa prawnego, jak również
poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości.
Wartości te są wspólne Państwom Członkowskim w społeczeństwie opartym
na pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwości, solidarności oraz
na równości kobiet i mężczyzn”.
Art. 3 ust. 3 TUE
„(Unia) Zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera
sprawiedliwość społeczną i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn,
solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka”.
Ochrona praw człowieka w systemie Unii Europejskiej
Art. 6 TUE
1. Unia uznaje prawa, wolności i zasady określone w Karcie praw podstawowych Unii
Europejskiej z 7 grudnia 2000 roku, w brzmieniu dostosowanym 12 grudnia 2007 roku w
Strasburgu, która ma taką samą moc prawną jak Traktaty.
Postanowienia Karty w żaden sposób nie rozszerzają kompetencji Unii określonych w
Traktatach.
Prawa, wolności i zasady zawarte w Karcie są interpretowane zgodnie z postanowieniami
ogólnymi określonymi w tytule VII Karty regulującymi jej interpretację i stosowanie oraz z
należytym uwzględnieniem wyjaśnień, o których mowa w Karcie, które określają źródła tych
postanowień.
2. Unia przystępuje do europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych
wolności. Przystąpienie do Konwencji nie ma wpływu na kompetencje Unii określone w
Traktatach.
3. Prawa podstawowe, zagwarantowane w europejskiej Konwencji o ochronie praw
człowieka i podstawowych wolności oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnych
Państwom Członkowskim, stanowią część prawa Unii jako zasady ogólne prawa.
Ochrona praw człowieka w systemie Unii Europejskiej
• Karta praw podstawowych UE:
- Wypracowana jako niewiążący prawnie dokument (proklamowana przez
Parlament Europejski, Komisję Europejską i Radę w 7 grudnia 2000 r. w Nicei).
- wiąże od 1 grudnia 2009 r.
- zawiera prawa, wolności i zasady.
Ochrona praw człowieka w systemie Unii Europejskiej
Preambuła KPP
Niniejsza Karta potwierdza... prawa, które wynikają w szczególności z:
 Wspólnych tradycji konstytucyjnych PC
 Wspólnych zobowiązań międzynarodowych PC
 EKPC
 Kart Społecznych przyjętych przez UE i Radę Europy
 Orzecznictwa Trybunałów w Luksemburgu i Strasburgu
Ochrona praw człowieka w systemie Unii Europejskiej
I. „Godność” (art. 1–5): nienaruszalność godności ludzkiej, prawo do życia, prawo do integralności
osoby ludzkiej, zakaz tortur, zakaz niewolnictwa;
II. „Wolności” (art. 6–19), m.in.: prawo do wolności i bezpieczeństwa, poszanowanie życia
prywatnego, ochrona danych osobowych, wolność myśli, sumienia, wyznania, wolność
wypowiedzi i informacji, wolność zgromadzeń, wolność nauki, wolność prowadzenia działalności
gospodarczej, prawo do własności, prawo do azylu;
III. „Równość” (art. 20–26), m.in.: równość wobec prawa, równość kobiety i mężczyzny, prawa
dziecka, prawa osób starszych, osób niepełnosprawnych;
IV. „Solidarność” – nowe pojęcie przyjęte po raz pierwszy w Karcie dla określenia praw, tj. m.in.:
prawa pracowników do informacji i konsultacji, dostęp do służb zatrudnienia, ochrona w razie
nieuzasadnionego zwolnienia, zabezpieczenie społeczne, ochrona zdrowia, ochrona środowiska,
ochrona konsumentów (art. 27–38);
V. „Prawa obywateli” (analogiczne do części II TWE; art. 39–46): prawa wyborcze, prawo do
dobrego zarządzania (nowe), prawo dostępu do dokumentów, prawo petycji do PE i skargi do
Rzecznika Praw Obywatelskich, prawo swobodnego poruszania się i pobytu, ochrona
dyplomatyczna i konsularna;
VI. „Wymiar sprawiedliwości” (art. 47–50): prawo do skutecznego środka prawnego i rzetelnego
procesu, domniemanie niewinności i prawo do obrony, zasada proporcjonalności czynów
zagrożonych karą i kar, zasada ne bis in idem;
VII. „Postanowienia ogólne” (art. 51–54): stosowanie Karty (stopień ochrony, ograniczenia praw,
zakaz nadużycia praw) przepisy tzw. horyzontalne/pomostowe
Ochrona praw człowieka w systemie Unii Europejskiej
Prawa a zasady
Art. 52 ust. 5 KPP
„Postanowienia niniejszej Karty zawierające zasady mogą być wprowadzane w
życie przez akty prawodawcze i wykonawcze przyjęte przez instytucje, organy i
jednostki organizacyjne Unii oraz przez akty Państw Członkowskich, gdy wykonują
one prawo Unii, korzystając ze swoich odpowiednich uprawnień. Można się na nie
powoływać w sądzie jedynie w celu wykładni tych aktów i kontroli ich legalności”.
Prawa się respektuje a zasad przestrzega/ Wyjaśnienia
Ochrona praw człowieka w systemie Unii Europejskiej
KPP stosuje się do (art. 51 ust. 1):
1. instytucji i organów UE, z uwzględnieniem zasady pomocniczości
2. Państwa członkowskie w zakresie, w jakim stosują prawo UE
W innych wersjach językowych  implementacja prawa UE, gdy:
1. Kiedy władze krajowe działają w charakterze „agentów” UE lub, ogólniej,
kiedy przyjmują środki prawne implementujące/ stosujące prawo UE
(WACHAUF)
2. Krajowe środki prawne, których przedmiot „w prosty sposób” podlega
przepisom prawa materialnego UE może także mieścić się w zakresie prawa
UE (Mangold)
Ochrona praw człowieka w systemie Unii Europejskiej
3. Kiedy władze krajowe powołują się zgodnie z prawem UE na interes
publiczny, by uzasadnić krajowy środek prawny ograniczający jakiekolwiek
prawa zawarte w Traktatach/prawie UE oraz w szczególności gdy przyjmują
środki prawne, które utrudniają lub mają ograniczać korzystanie z prawa
swobodnego przemieszczania się UE (ERT)
Ochrona praw człowieka w systemie Unii Europejskiej
KRAJOWE ŚRODKI PRAWNE, KTÓRE „IMPLEMENTUJĄ”/STOSUJĄ PRAWO UE LUB TEŻ
OGÓLNIEJ MIESZCZĄ SIĘ W MATERIALNYM ZAKRESIE PRAWA UE
Przykład krajowego środka prawnego
„implementującego”prawo UE:
C-411/10 N.S.
69. Decyzja powzięta przez państwo
członkowskie na podstawie art..3(2)
Rozporządzenia nr 343/2003 w sprawie
rozważenia wniosku o udzielenie azylu
będącego poza zakresem
odpowiedzialności takiego państwa na
mocy kryteriów ustalonych w Rozdziale III
Rozporządzenia implementuje prawo Unii
Europejskiej dla celów artykułu 6 TUE
oraz/lub artykułu 51 Karty.
Przykład krajowego środka prawnego
mieści się w zakresie prawa UE:
Połączone sprawy C-297/10 i C-298/1:
Takie środki mieszczą się w zakresie prawa
UE gdyż mają wpływ na warunki
wynagradzania pracowników w rozumieniu
dyrektywy 2000/78/WE i stąd też mogą być
analizowane m.in. z punktu widzenia
zasady niedyskryminacji ze względu na wiek
ujętej w art. 21 KPP, która została wyrażona
w dyrektywie 2000/78/WE
Ochrona praw człowieka w systemie Unii Europejskiej
KRAJOWE ŚRODKI PRAWNE KTÓRE „UCHYLAJĄ” PRAWO UE LUB KTÓRE OGRANICZAJĄ
PRAWA UE OSÓB FIZYCZNYCH LUB PRAWNYCH
Sprawa C-40/11, Yoshikazu Iida [2012]:
Sprawa C-249/11 Byankov :
„W tych okolicznościach odmowa władz
„W związku z tym należy zauważyć, że
niemieckich przyznania Panu Iida karty
sytuacja, która przydarzyła się panu
pobytu członka rodziny obywatela Unii nie
Byankob, któremu uniemożliwiono podróż z mieści się w zakresie implementacji prawa
Państwa Członkowskiego, którego jest
Unii Europejskiej w rozumieniu Artykułu 51
obywatelem, do innego Państwa
karty, więc jej zgodność z prawami
Członkowskiego, mieści się w zakresie
podstawowymi nie może być badana w
swobody przemieszczania się i mieszkania odniesieniu do praw ustanowionych przez
na terytorium Państw Członkowskich,
Kartę”.
która wynika ze statusu obywatela Unii”.
Ochrona praw człowieka w systemie Unii Europejskiej
KPP nie zmienia ani nie ustanawia żadnego nowego uprawnienia ani
zadania dla UE (art. 51 ust. 2 KPP).
Protokół brytyjski
Preambuła 8: celem protokołu jest „wyjaśnienie pewnych aspektów
zastosowania karty” = to nie jest protokół wyłączenia!
Artykuł 1
1. Karta nie rozszerza możliwości TSUE ani żadnego sądu lub trybunału
Polski lub Zjednoczonego Królestwa do uznania, że przepisy ustawowe,
wykonawcze lub administracyjne, praktyki lub działania administracyjne
Polski lub Zjednoczonego Królestwa są niezgodne z podstawowymi
prawami, wolnościami i zasadami, które są w niej potwierdzone.
Ochrona praw człowieka w systemie Unii Europejskiej
2. W szczególności i w celu uniknięcia wątpliwości nic, co zawarte jest w
tytule IV Karty nie stwarza praw, które mogą być dochodzone na drodze
sądowej, mających zastosowanie do Polski lub Zjednoczonego Królestwa, z
wyjątkiem przypadków gdy Polska lub Zjednoczone Królestwo przewidziały
takie prawa w swoim prawie krajowym.
Artykuł 2
Jeśli dane postanowienie Karty odnosi się do krajowych praktyk i praw
krajowych, ma ono zastosowanie do Polski lub Zjednoczonego Królestwa
wyłącznie w zakresie, w jakim prawa i zasady zawarte w tym postanowieniu
są uznawane przez prawo lub praktyki Polski lub Zjednoczonego Królestwa.
Ochrona praw człowieka w systemie Unii Europejskiej
Protokół brytyjski w orzecznictwie TSUE:
1. N. S. przeciwko Wielkiej Brytanii (C 411/10) oraz M. E. i inni przeciwko
Wielkiej Brytanii (C 493/10): Protokół nr 30 nie wyłącza stosowania
Karty Praw Podstawowych w stosunku do Wielkiej Brytanii i Polski oraz
nie ogranicza stosowania przez sądy narodowe obu tych państw
postanowień Karty. W świetle powyższych rozważań należy przyjąć, iż
postanowienia protokołu nr 30 mają czysto symboliczny charakter.
2. Opinia Rzecznik Generalnej Juliane Kokott, w sprawie C-489/10
(Prokurator Generalny przeciwko Łukaszowi Marcinowi
Bondzie):„protokół nr 30 nie oznacza wyłączenia Zjednoczonego
Królestwa i Rzeczypospolitej Polskiej z Karty Praw Podstawowych.
Motywy ósmy i dziewiąty preambuły do protokołu przemawiają raczej
za tym, że protokół nie zawiera dla obu wspomnianych krajów
odstępstwa od karty, lecz że ma charakter precyzujący i ma być
pomocny przy wykładni”.
Ochrona praw człowieka w systemie Unii Europejskiej
„Wszelkie ograniczenia w korzystaniu z praw i wolności uznanych w
niniejszej Karcie muszą być przewidziane ustawą i szanować istotę tych
praw i wolności. Z zastrzeżeniem zasady proporcjonalności, ograniczenia
mogą być wprowadzone wyłącznie wtedy, gdy są konieczne i rzeczywiście
odpowiadają celom interesu ogólnego uznawanym przez Unię lub
potrzebom ochrony praw i wolności innych osób” (art. 52 ust. 1 KPP).
Ochrona praw człowieka w systemie Unii Europejskiej
KPP stosuje się do (art. 51 ust. 1):
1. instytucji i organów UE, z uwzględnieniem zasady pomocniczości
2. Państwa członkowskie w zakresie, w jakim stosują prawo UE
KPP nie zmienia ani nie ustanawia żadnej nowej uprawnienia ani zadania dla
UE (art. 51 ust. 2 KPP).
„Wszelkie ograniczenia w korzystaniu z praw i wolności uznanych w
niniejszej Karcie muszą być przewidziane ustawą i szanować istotę tych
praw i wolności. Z zastrzeżeniem zasady proporcjonalności, ograniczenia
mogą być wprowadzone wyłącznie wtedy, gdy są konieczne i rzeczywiście
odpowiadają celom interesu ogólnego uznawanym przez Unię lub
potrzebom ochrony praw i wolności innych osób” (art. 52 ust. 1 KPP).
Ochrona praw człowieka w systemie Unii Europejskiej
- Prawa, które odpowiadają prawom zagwarantowanym przez EKPC mają
takie same znaczenie i zakres, jak ustanowione przez Konwencję (ale
standard UE może być wyższy, art. 52 ust. 3).
Ochrona praw człowieka w systemie Unii Europejskiej
Prawo do dobrej administracji
art. 41 KPP
„ 1. Każdy ma prawo do bezstronnego i sprawiedliwego rozpatrzenia swojej sprawy
w rozsądnym terminie przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii.
2. Prawo to obejmuje:
a) prawo każdego do bycia wysłuchanym, zanim zostaną podjęte indywidualne
środki mogące negatywnie wpłynąć na jego sytuację;
b) prawo każdego do dostępu do akt jego sprawy, przy poszanowaniu
uprawnionych interesów poufności oraz tajemnicy zawodowej i handlowej;
c) obowiązek administracji uzasadniania swoich decyzji.
3. Każdy ma prawo domagania się od Unii naprawienia, zgodnie z zasadami
ogólnymi wspólnymi dla praw Państw Członkowskich, szkody wyrządzonej przez
instytucje lub ich pracowników przy
wykonywaniu ich funkcji.
4. Każdy może zwrócić się pisemnie do instytucji Unii w jednym z języków Traktatów
i musi otrzymać odpowiedź w tym samym języku”.
Ochrona praw człowieka w systemie Unii Europejskiej
Prawo do dobrej administracji
• wypracowane w orzecznictwie TSUE.
• Ust. 1 – Obowiązek przestrzegania reguł proceduralnych przez organy i instytucje
UE zasadniczym korelatem prawa jednostek do dobrej administracji
(„bezstronnie, rzetelnie i w rozsądnym terminie”).
•  bezstronność - wolność od wszelkich nacisków, i to zarówno zewnętrznych, jak
też pochodzących od poszczególnych stron postępowania; uwzględnienie
wszystkich interesów zaangażowanych w sprawę.
•  rzetelność – obowiązek uzasadniania orzeczeń, możliwość przedstawienia
przez daną osobę swojej sprawy i wysłuchania jej, staranne (a więc rzetelne)
rozpatrywanie i badanie wszystkich istotnych aspektów danej sprawy, obowiązek
działania w sposób „sprawiedliwy”
•  rozsądny termin – unikanie przewlekłości postępowania
Ochrona praw człowieka w systemie Unii Europejskiej
• Ust. 2 – prawo do obrony
• prawo do milczenia i niedostarczania dowodów przeciwko sobie przez
przedsiębiorstwa w sprawach antymonopolowych, prawo do informacji
domniemanie niewinności, ogólna zasada równości broni.
• Prawo do osobistego przedstawienia sprawy (prawo do wysłuchania) ma
zastosowanie w odniesieniu do takich postępowań, które prowadzą do wydania
rozstrzygnięcia mogącego negatywnie wpływać na sytuację jednostki.
 Przysługuje stronom, wnioskodawcy?
 prawo do wypowiedzenia się przez jednostkę na temat prawdziwości, znaczenia i
istotności wszelkich faktów, oskarżeń oraz okoliczności, co do których wiedzą
dysponuje organ administracji i które będą stanowiły podstawę faktyczną
rozstrzygnięcia danej sprawy.
Ochrona praw człowieka w systemie Unii Europejskiej
• Ust. 2 – prawo do obrony
• prawo dostępu do akt sprawy
 z zastrzeżeniem poszanowania uprawnionych interesów poufności oraz tajemnicy
zawodowej i handlowej.
 Wymóg o charakterze obiektywnym czy funkcjonalnym?
• Obowiązek uzasadniania decyzji
 służy kontroli działalności organu oraz umożliwia weryfikację zgodności danego
aktu z prawem.
 Powinno zawierać podstawę prawną i faktyczną wydania aktu.
 Jego brak może prowadzić do nieważności aktu.
Ochrona praw człowieka w systemie Unii Europejskiej
• Ust. 3 – prawo do naprawienia szkody
• Przesłanki odpowiedzialności deliktowej Unii
 nielegalność (bezprawność) działania organu lub funkcjonariusza UE
 szkoda - oczywista, wymierna, udowodniona oraz naruszać interesy danej osoby
w specjalny i indywidualny sposób.
 dostatecznie bezpośredni związek przyczynowy pomiędzy bezprawnym
działaniem organu lub funkcjonariusza a szkodą.
• Ust. 4 – Prawo petycji do instytucji UE
Ochrona praw człowieka w systemie Unii Europejskiej
Prawo dostępu do dokumentów
Artykuł 42
„Każdy obywatel Unii i każda osoba fizyczna lub prawna mająca miejsce
zamieszkania lub statutową siedzibę w Państwie Członkowskim ma prawo dostępu
do dokumentów instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii, niezależnie
od ich formy”.
Ochrona praw człowieka w systemie Unii Europejskiej
Artykuł 44
Prawo petycji
„Każdy obywatel Unii i każda osoba fizyczna lub prawna mająca miejsce
zamieszkania lub statutową siedzibę w Państwie Członkowskim ma prawo petycji
do Parlamentu Europejskiego”.
Ochrona praw człowieka w systemie Unii Europejskiej
- Brak mechanizmu skargi indywidualnej w KPP i całej UE.
- Jednostka „może wnieść (…) skargę na akty, których jest adresatem lub
które dotyczą jej bezpośrednio i indywidualnie oraz na akty regulacyjne,
które dotyczą jej bezpośrednio i nie wymagają środków wykonawczych”
(art. 263 TFUE).
- Nieprzestrzeganie KPP przez instytucje UE i organy państw członkowskich
– naruszenie prawa UE!
Ochrona praw człowieka w systemie Unii Europejskiej
Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich
Art. 43
„Każdy obywatel Unii i każda osoba fizyczna lub prawna mająca miejsce
zamieszkania lub statutową siedzibę w Państwie Członkowskim ma prawo
zwracać się do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich w przypadkach
niewłaściwego administrowania w działaniach instytucji, organów i
jednostek organizacyjnych Unii, z wyłączeniem Trybunału Sprawiedliwości
Unii Europejskiej wykonującego swoje funkcje sądowe”.
Ochrona praw człowieka w systemie Unii Europejskiej
• Skarga do ERPO w przypadku „złego administrowania”.
 Naruszanie przepisów proceduralnych, nadużywanie władzy,
dyskryminowania niektórych podmiotów, a także opóźniania i
przewlekania postępowań administracyjnych
Europejski Kodeks Dobrej Praktyki
Administracyjnej
• Rezolucja PE z 6 września 2001 r. zatwierdzająca Kodeks dobrej
praktyki administracyjnej;
• Adresowany do instytucji i organów Unii Europejskiej, ich służb
administracyjnych i urzędników w kontaktach z indywidualnymi
osobami;
• Uwzględnia zasady europejskiego prawa administracyjnego zawarte
w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości, a także porządków
wewnętrznych państw członkowskich;
• Niektóre zasady EKDPA - prawo do dobrej administracji (art. 41)
oraz prawo do składnia do Europejskiego Rzecznika Praw
Obywatelskich skarg dotyczących niewłaściwego administrowania w
instytucjach i organach Unii (art. 43) – zawarte w Karcie praw
podstawowych UE.
Artykuł 4 - Zasada
praworządności
Urzędnik działa zgodnie z prawem oraz stosuje
przepisy i procedury określone w aktach prawnych
Wspólnot. Urzędnik zwraca w szczególności uwagę
na to, aby decyzje dotyczące praw lub interesów
jednostek posiadały podstawę prawną, a ich treść
była zgodna z obowiązującymi przepisami
prawnymi.
Artykuł 5 – Zasada niedyskryminowania
1. Przy rozpatrywaniu wniosków jednostek i przy podejmowaniu
decyzji urzędnik zapewnia przestrzeganie zasady równego
traktowania. Pojedyncze osoby znajdujące się w takiej samej sytuacji
są traktowane w porównywalny sposób.
2. W przypadku różnic w traktowaniu urzędnik zapewnia, aby to
nierówne traktowanie było usprawiedliwione obiektywnymi,
istotnymi właściwościami danej sprawy.
3. Urzędnik powstrzymuje się w szczególności od wszelkiego
nieusprawiedliwionego nierównego traktowania jednostek ze względu
na ich narodowość, płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub
społeczne, cechy genetyczne, język, religię lub wyznanie,
przekonania polityczne lub inne, przynależność do mniejszości
narodowej, posiadaną własność, urodzenie, inwalidztwo, wiek lub
orientację seksualną.
Artykuł 6 - Zasada proporcjonalności
1. W toku podejmowania decyzji urzędnik zapewnia, że podjęte
działania będą proporcjonalne do wyznaczonego celu. Urzędnik w
szczególności unika ograniczania praw obywateli lub nakładania na
nich obciążeń, jeśli ograniczenia te bądź obciążenia byłyby
niewspółmierne do celu prowadzonych działań.
2. W toku podejmowania decyzji urzędnik ma na uwadze sprawiedliwe
wyważenie interesów osób prywatnych i ogólnego interesu
publicznego.
Artykuł 7 - Zakaz nadużywania
uprawnień
Urzędnik korzysta z przysługujących mu uprawnień wyłącznie
dla osiągnięcia celów, dla których uprawnienia te zostały
powierzone mocą odnośnych przepisów. Urzędnik w
szczególności unika korzystania z uprawnień dla osiągnięcia
celów, dla których brak podstawy prawnej lub które nie są
uzasadnione interesem publicznym.
Artykuł 8 - Zasada bezstronności i
niezależności
1. Urzędnik jest bezstronny i niezależny. Urzędnik
powstrzymuje się od jakichkolwiek arbitralnych
działań, które mogłyby mieć negatywny wpływ na
sytuację jednostek, jak również od wszelkich form
uprzywilejowanego traktowania, bez względu na
motywy takiego postępowania.
2. W swoim postępowaniu urzędnik nigdy nie kieruje
się interesem osobistym, rodzinnym bądź
narodowym, ani też naciskami politycznymi.
Urzędnik nie bierze udziału w podejmowaniu
decyzji, w której on sam albo bliski członek jego
rodziny miałby interes finansowy.
Artykuł 9 - Zasada obiektywności
W toku podejmowania decyzji urzędnik bierze pod uwagę
wszystkie istotne czynniki i przypisuje każdemu z nich
należyte znaczenie. Urzędnik nie uwzględnia żadnych
okoliczności nie związanych ze sprawą.
Artykuł 10 - Oczekiwania uzasadnione
prawnie, konsekwentne działanie i
doradztwo
1. Urzędnik działa konsekwentnie w ramach swojej praktyki
administracyjnej, a także w sposób zgodny z działalnością
administracyjną instytucji. Urzędnik przestrzega praktyk
administracyjnych obowiązujących w instytucji, o ile nie zaistnieją
uzasadnione prawnie powody, które usprawiedliwiałyby odstąpienie
od tych praktyk w indywidualnym przypadku. Powody te należy
przedstawić na piśmie.
2. Urzędnik uwzględnia uzasadnione i słuszne oczekiwania jednostek,
które wynikają z działań podejmowanych w przeszłości przez daną
instytucję.
3. Jeśli zajdzie taka konieczność, urzędnik służy jednostce poradą w
kwestii możliwego postępowania w sprawie, która wchodzi w zakres
jego obowiązków, a także w kwestii sposobów rozstrzygnięcia danej
sprawy.
Artykuł 11 - Zasada uczciwości
Urzędnik działa w sposób bezstronny, uczciwy i rozsądny.
Artykuł 12 - Zasada uprzejmości
1. Urzędnik jest usłużny, zachowuje się właściwie, i uprzejmie, i
pozostaje dostępny w kontaktach z ogółem społeczeństwa.
Odpowiadając na korespondencję, rozmowy telefoniczne i pocztę
elektroniczną urzędnik stara się być w jak największym stopniu
pomocny, a także udziela odpowiedzi na skierowane do niego pytania
w sposób możliwie najbardziej wyczerpujący i dokładny.
2. Jeżeli urzędnik nie jest właściwy w danej sprawie, kieruje obywatela
do urzędnika właściwego.
3. W przypadku popełnienia błędu, który narusza prawa lub interesy
jednostki, urzędnik składa stosowne przeprosiny i stara się
skorygować negatywne skutki popełnionego przez siebie błędu w
możliwie najwłaściwszy sposób, informując jednocześnie o
ewentualnych możliwościach odwołania się zgodnie z artykułem 19
Kodeksu.
Artykuł 13 - Zasada odpowiadania na
pisma w języku obywatela
Urzędnik czuwa nad tym, aby każdy obywatel Unii
Europejskiej lub każda pojedyncza osoba, która wystosuje do
instytucji pismo w jednym z języków Traktatu, otrzymała
odpowiedź w tym samym języku. Ta sama zasada
obowiązuje w miarę możliwości również w odniesieniu do
osób prawnych, takich jak stowarzyszenia (organizacje
pozarządowe) oraz podmioty gospodarcze.
Good governance
Dobre rządzenie oznacza podejmowanie decyzji oraz działań,
charakteryzujące się angażowaniem wszystkich zainteresowanych
stron, praworządnością, przejrzystością, odpowiadaniem na
potrzeby społeczne, dążeniem do konsensusu, uwzględnianiem
głosów mniejszości, efektywnością, jak również szeroko
rozumianą odpowiedzialnością wobec społeczeństwa.