Pracownicy Zakładu Historii Państwa i Prawa Polski Instytutu Historii

Drodzy studenci I roku WPiA,
Chcąc ułatwić Państwu naukę i przygotowanie do egzaminu z historii państwa i
prawa Polski przygotowaliśmy przykłady pytań, które stosujemy na egzaminie z
naszego przedmiotu.
Egzamin z historii państwa i prawa polskiego składa się z trzech części. W
pierwszej znajdują się pytania testu zamkniętego, w drugiej trzeba omówić wskazane
instytucje, w trzeciej zaś rozwiązać kazusy. We wszystkich trzech częściach znajdują
się pytania tak o instytucje prawne, jak ustrojowe. W każdej części znajdziecie Państwo
pytania dotyczące wszystkich epok objętych programem: od średniowiecza do XX - lecia
międzywojennego. Najważniejsze i najwyżej oceniane są kazusy. Zadania nie są
rozwiązane. Prosimy o samodzielną pracę i w razie trudności ewentualną konsultację z
prowadzącymi zajęcia pracownikami naszego zakładu. Życzymy powodzenia.
Pracownicy Zakładu Historii Państwa i Prawa Polski Instytutu Historii Prawa U.W.
CZĘŚĆ I
1
Regalia to:
a) dziedziny działalności gospodarczej zastrzeżone dla monarchy
b) obowiązki wojskowe posiadaczy dóbr na prawie rycerskim
c) ogół tzw. ciężarów prawa książęcego
2
Do schyłku XV w. funkcjonowały w Polsce
a) wyłącznie sejmy walne
b) wyłącznie sejmy prowincjonalne
c) zarówno sejmy walne jak i prowincjonalne.
3
Wyrok sądu szlacheckiego w XV w.
a) był ostateczny
b) podlegał zaskarżeniu do króla
c) podlegał zaskarżeniu do sądu wiecowego
4
Ekscepcje dylatoryjne w procesie ziemskim powodowały:
a) odroczenie rozpoznania sprawy
b) oddalenie pozwu
c) procesową dyskwalifikację dowodów uzyskanych z naruszeniem prawa
5
Sąd podkomorski obejmował swą jurysdykcją:
a) szlachtę nieosiadłą
b) szlachtę osiadłą
c) ogół szlachty
6
Czwarciznę stosowano przy dziedziczeniu:
a) ogółu dóbr dziedzicznych
b) tylko dóbr macierzystych
c) tylko dóbr ojczystych
7
Posłów na sejm walny wybierały sejmiki:
a) elekcyjne
b) deputackie
c) przedsejmowe
8
Powiaty w Polsce wykształciły się jako:
a) okręgi administracyjne (starostwa)
b) okręgi sądowe (sądów ziemskich)
c) okręgi wojskowe (chorągwie pospolitego ruszenia rycerstwa)
9
Pożyczkę zabezpieczano:
a) umową ewikcji (zastępu)
b) zakupem renty
c) umową zastawu
10 Zapis dożywocia zapewniał wdowie/wdowcowi:
a) odziedziczenie majątku po zmarłym małżonku
b) prawo dożywotniego pobierania czwartej części dochodu z majątku zmarłego
małżonka
c) prawo dożywotniego użytkowania całego majątku zmarłego małżonka, bez prawa
obciążania go
11 Zasada dyspozytywności w dawnym procesie polskim oznaczała:
a) konieczność wyznaczenia obrońców z urzędu
b) możliwość przejęcia przez władcę do własnej jurysdykcji każdej sprawy
c) możliwość zmiany przez strony reguł procesowych
12 We wsiach na prawie niemieckim w XV w. od wyroku ławy wiejskiej:
a) można było apelować do najbliższego sądu wyższego prawa niemieckiego
b) można było apelować do pana wsi
c) nie było odwołania
13 Ustawa "O ważności zapisów" została przez sejm Rzeczypospolitej uchwalona w roku:
a) 1573
b) 1588
c) 1611
14 W I poł. XVII w. Królewiec i Tylża leżały na terytorium, które było:
a) częścią Korony
b) częścią Wielkiego Księstwa Litewskiego
c) lennem Rzeczypospolitej
15 Trzesne to nazwa:
a) opłaty sądowej na rzecz sędziego
b) świadczenia w naturze płaconego przez chłopów z okazji narodzin pierworodnego
syna szlachcica
c) opłaty, którą wnosiło opole, jeśli odmówiło prowadzenia śladu.
16 W Księstwie Warszawskim sądownictwo administracyjne sprawował(a):
a) król
b) Rada Stanu
c) Trybunał Administracyjny
17 W czasie powstania listopadowego:
a) sejm nie obradował
b) sejm podporządkował się całkowicie dyktatorowi powstania
c) sejm zastrzegł sobie władzę najwyższą
18 Kodeks Cywilny Królestwa Polskiego z 1825 r.:
a) przywrócił kościelną formę zawierania małżeństwa jako wyłączną
b) wprowadził świecką formę małżeństwa
c) uznał obie formy za równoprawne
19 Senat Rzeczypospolitej Krakowskiej to:
a) ciało prawodawcze
b) najwyższy trybunał
c) naczelna władza wykonawcza
20 Powiatami w Księstwie Warszawskim kierowali:
a) kasztelanowie
b) prefekci
c) podprefekci
21 W tzw. guberniach zachodnich Cesarstwa Rosyjskiego jako prawo cywilne obowiązywał
do 1840 r.:
a) III Statut Litewski
b) Kodeks Napoleona
c) Kodeks Tagancewa
22 Wedle konstytucji Królestwa Polskiego z 1815 r. prawo inicjatywy ustawodawczej
przysługiwało:
a) Królowi
b) namiestnikowi
c) Radzie Administracyjnej
23 Ustawa hipoteczna uchwalona przez sejm Królestwa Polskiego w 1818 r. wprowadzała:
a) wyłącznie zasady hipoteki francuskiej
b) wyłącznie zasady dawnej hipoteki polskiej.
c) połączone zasady dawnej hipoteki polskiej, norm pruskich i francuskich.
24 Statut Organiczny, wydany w 1832 r. przez cara Mikołaja I:
a) rozpoczął likwidację odrębności ustrojowych Królestwa
b) wprowadził Kodeks Karzący KP
c) wprowadził nowe zasady czynnego prawa wyborczego do sejmu
25 Juliusz Makarewicz był współtwórcą:
a) kodeksu karnego
b) kodeksu postępowania cywilnego
c) kodeksu zobowiązań
26 Według Konstytucji i ordynacji wyborczej z 1935 r. wybory do Senatu były:
a) cenzusowe
b) powszechne
c) proporcjonalne
27 Na czele administracji rządowej powiatu w II Rzeczypospolitej stał:
a) komisarz rządu
b) marszałek powiatu
c) starosta
28 Sądy przysięgłych w II Rzeczypospolitej działały:
a) w byłych zaborach: austriackim i rosyjskim do 1928 r.
b) na całym terytorium państwa do 1919 r.
c) w byłym zaborze pruskim do 1919r. oraz do 1938 r. w byłym zaborze austriackim
29 Prawo samorozwiązywania się przyznawała Sejmowi:
a) Konstytucja z 1921 r.
b) Nowela sierpniowa z 1926 r.
c) Konstytucja z 1935 r.
30 Polskie postępowanie cywilne było w 1938 r. było:
a) skodyfikowane
b) nieskodyfikowane
c) skodyfikowane częściowo (bez części tyczącej postępowania egzekucyjnego)
31 Według konstytucji RP z 1935 r. prerogatywy Prezydenta to akty:
a) nie wymagające do swej ważności kontrasygnaty prezesa Rady Ministrów i
właściwego ministra
b) niezaskarżalne przed Trybunałem Stanu
c) zaskarżalne tylko przed Trybunałem Stanu
32 W II Rzeczypospolitej skargę do Najwyższego Trybunału Administracyjnego mógł
wnieść:
a) tylko urzędnik skarbowy
b) każdy, kogo prawo naruszono, lub obciążono go obowiązkiem bez podstawy prawnej
c) tylko urzędy administracji państwowej
33 Ministrów w myśl Konstytucji Marcowej z 1921 r. powoływał:
a) sejm
b) prezydent na wniosek premiera
c) premier
34 W 1933 r. wydano w formie rozporządzeń Prezydenta R.P.:
a) kodeks zobowiązań i kodeks handlowy
b) prawo spadkowe
c) prawo rzeczowe
35 Pod rządami Konstytucji marcowej występowała(y):
a) tylko odpowiedzialność solidarna rządu
b) tylko odpowiedzialność indywidualna ministrów
c) oba rodzaje odpowiedzialności
36 W II Rzeczypospolitej samorząd na szczeblu województwa funkcjonował:
a) w całym kraju
b) w województwach: lwowskim, stanisławowskim, tarnopolskim
c) w województwach: poznańskim i pomorskim
PYTANIA DO KRÓTKIEJ CHARAKTERYSTYKI
1.
2.
3.
4.
Zasady prawa rycerskiego
Zasada bliższości do dowodu w polskim procesie skargowym
Środki dowodowe w średniowiecznym procesie skargowym.
Skład i kompetencje Izby Poselskiej w Rzeczypospolitej
Szlacheckiej
5. Skład i kompetencje Senatu w Rzeczypospolitej Szlacheckiej
6. Dożywocie w polskim prawie ziemskim
7. Ustawa o ważności zapisów z 1588 r.
8. Zasady ustawy hipotecznej z 1818 r.
9. Rada Stanu w Królestwie Polskim do powstania listopadowego
10. Odpowiedzialność ministrów w świetle konstytucji marcowej
11. Główne postanowienia noweli sierpniowej.
12. Prerogatywy prezydenta w konstytucji kwietniowej
13. Zasady polskiego prawa karnego w II R.P.
14. Zasady kodeksu zobowiązań z 1933 r.
15. Organizacja samorządu terytorialnego w II R.P.
16. Próby kodyfikacji prawa małżeńskiego w II R.P.
KAZUSY:
1. Chorąży Bogumił z Kozichgłów na polecenie króla Władysława Jagiełły został w 1429
r. uwięziony bez wyroku sądowego, a majątek chorążego skonfiskowany. Czy działania
króla w każdym z tych przypadków były słuszne? Dlaczego?
2. Podczaszy krakowski Stanisław Kazimierz Kruszyński po śmierci swej żony Anny, z
którą zawarł był umowę dożywocia, sprzedał część ich wspólnego majątku. Syn był
oburzony postępowaniem ojca, zapowiedział, że odda sprawę do sądu. Czy miał rację?
3. Staś Łukaszun - poddany Jana Kiersnowskiego – został w 1628 r. zraniony w zwadzie
przez Wojciecha Szyłana, poddanego Hieronima Gosiewskiego. Przed jakim sądem
Łukaszun mógł dochodzić sprawiedliwości? Uzasadnij właściwość wskazanego sądu.
4. Na sejmie w 1647 r. większość posłów ziemskich zezwoliła na podatek. Nie zgodzili się
tylko posłowie powiatu mozyrskiego. Czy mimo to król mógł uzyskać ten podatek od
szlachty powiatu mozyrskiego i w jaki sposób?
5. Gerard Denhof - ekonom malborski procesował się w 1646 r. z wojewodą Jakubem
Wejherem o spadek po zamężnej za Denhofem siostrze Wejhera. Przepisy jakiej
kodyfikacji stosowali? Dlaczego?
6. W 1408 r. szlachcic ziemi łęczyckiej Spytko z Zadzimina, cieszący się dobrą sławą,
został po raz pierwszy oskarżony przez urodzonego Maćka z Milejowa o kradzież koni.
Przy pomocy jakiego środka dowodowego mógł wykazać swoją niewinność?
7. W 1792 r. Jan Łuszczewski, poseł sochaczewski, przed podpisaniem ustawy o
gotowości do obrony pospolitej postanowił zapoznać się z innymi konstytucjami
sejmowymi w tej materii. W jaki sposób mógł szybko dotrzeć do tych informacji?
8. Krzysztof Ossoliński został 11 IX 1629 r. obrany przez szlachtę województwa
sandomierskiego jednym z kandydatów na podkomorstwo. Przywilej na ten urząd
otrzymał 11 I 1630 r. Kto wystawił ten przywilej? Do kiedy mógł pełnić urząd?
9. Zmarli w 1601 r. Kazimierz i Helena Strusiowie pozostawili dzieci: dorosłych już, 24 letnich, braci bliźniaków: Władysława i Stanisława, oraz 19 – letnią córkę Joannę.
Joanna chce wyjść za mąż za podkomorzego przemyskiego Mikołaja Odrzykowskiego.
Kto powinien wyznaczyć jej posag?
10. W 1664 r. na Radzie Senatu zapadła decyzja o postawieniu przed sąd Jerzego
Lubomirskiego pod zarzutem zbrodni stanu. Jaki sąd był właściwy? Z kogo się składał?
Jaka kara mu groziła?
11. W 1247 r. Bracia Sieciesław i Witosław uważali, że opat klasztoru w Henrykowie
niesłusznie dzierży część ziemi w ich okolicy. Ich zdaniem ziemia należała do ich
przodków i prawem retraktu chcieli ją odkupić. Zdecydowali się oddać swoją sprawę do
sądu. Jaki sąd był właściwy dla tej sprawy i dlaczego?
12. W 1611 r. Wincenty Soplica i Jan Odlanicki, szlachta powiatu nowogródzkiego
spierali się między sobą o granice leżących między ich dobrami łąki i lasu. Jaki sąd mógł
rozsądzić ich spór? Czy od wyroku tego sądu mogli wnosić apelację?
13. Hubert Mścisławski, pożyczając w 1829 r. sporą sumę od bankiera Hieronima
Kronenberga chciał, dla zabezpieczenia wierzytelności, obciążyć hipotecznie swój letni
dom w podwarszawskim Świdrze. Czy mógł, na podstawie jakiego prawa?
14. W 1908 r. Maria Dulębianka we Lwowie zgłosiła swą kandydaturę do sejmu w kurii
miast większych. Otrzymała 511 głosów, które komisja wyborcza unieważniła.
Dlaczego? Jakie były zasady prawa wyborczego w tej kurii?
15. Jesienią 1828 r. Jakub Nowodworski, właściciel dóbr w województwie piotrkowskim,
przyjechał w interesach do Warszawy. Kiedy po suto zakrapianej kolacji wracał
wieczorem do domu został napadnięty i tak ciężko pobity, że wkrótce zmarł. Zabójcę
ujęto. Był to mieszkaniec Warszawy, Kazimierz Wróblewski. Jaki sąd był właściwy dla
osądzenia tej sprawy? Jakie prawo miało zastosowanie przy sądzeniu?
16. Rada Stanu Księstwa Warszawskiego w 1808 r. pod nieobecność w Warszawie
księcia Fryderyka Augusta chciała zwołać sejm celem przeprowadzenia korekty budżetu
Księstwa w przededniu wojny z Austrią. Czy mogła to uczynić?
17. W 1825 r. Antoni Grabowski, właściciel dóbr w województwie piotrkowskim, został
senatorem w sejmie Królestwa Polskiego. Kto o tym zadecydował i w jakim trybie?
18. Mieszkaniec Warszawy, Jan Zieliński wiosną 1928 r. poznał nader atrakcyjną
rudowłosą Amelię Podgórską. Myślał - nawet - o poślubieniu jej. Od 1924 r. był jednak
żonaty z zamieszkałą również w Warszawie Janiną Zielińską, tak jak i on wyznania
rzymsko - katolickiego. Czy i jakie kroki mógł przedsięwziąć Jan Zieliński, by
zalegalizować swój drugi związek?
19. Kandydujący do Sejmu R.P. z Warszawy w wyborach 1938 r. płk. Walery Sławek
uzyskał w głosowaniu trzeci wynik w okręgu. Czy mógł zostać posłem? Dlaczego?
20. 1925 r. we Wrześni miejscowy kupiec Kazimierz Ratajczak wystąpił z powództwem
o odszkodowanie przeciw wrzesińskiemu murarzowi Antoniemu Kaczmarczykowi.
Kaczmarczyk - według Ratajczaka - wybudował mu tak niestarannie skład towarów, że
część z nich zamokła i spleśniała. Według jakich ustaw toczyć się będzie ten proces?
21. W 1935 r. 42 - letni major artylerii Jan Poryciński kawaler orderu Virtuti Militari,
odznaczony "Medalem Niepodległości" chciał kandydować do Sejmu. Czy mógł? Jakie
przepisy i w jaki sposób regulowały taki przypadek?
22. W 1922 r. w Sejmie głosowano wniosek o votum nieufności dla Naczelnika Państwa
Józefa Piłsudskiego. Czy wniosek taki był dopuszczalny? Proszę uzasadnić odpowiedź.
23. W 1933 r. czterech posłów - członków Klubu Ukraińskiego i trzech posłów członków Klubu Niemieckiego uznało niektóre artykuły tzw. ustawy scaleniowej za
sprzeczne z konstytucją. Czy mogli oni wystąpić z wnioskiem do Trybunału
Konstytucyjnego o uchylenie ustawy? Dlaczego?
24. Generał Michał Rola - Żymierski został w 1927 r. postawiony w stan oskarżenia za
aferę defraudacyjną przy okazji zakupów masek gazowych. Jaki sąd był właściwy w tej
sprawie? Jakie prawo?
25. Jesienią 1920 r. Skarb Państwa rozważał możliwość przejęcia na własność dóbr po
Cerkwi Prawosławnej. Potrzebna była opinia na temat prawnych aspektów tego
przedsięwzięcia. Jaki organ państwowy zobowiązany był do takiej pomocy dla Skarbu
Państwa?
26. Art. 42 ust. 4 Konstytucji kwietniowej brzmiał: Poseł zatrzymany w czasie trwania
sesji sejmu nie z nakazu sądu będzie na żądanie Marszałka Sejmu niezwłocznie
wypuszczony na wolność.
W dn. 2 stycznia 1936 r., po zamknięciu sesji zwyczajnej, poseł Antoni Lubelski udał się
wraz z innymi posłami na kolację celem uczczenia owocnej pracy. Kolacja, cokolwiek
zakrapiana, przeciągnęła się do późnej nocy. Panowie rozchodzili się w różnych porach,
nie bardzo pamiętając co robili. Jeden efekt był niewątpliwy: poseł Lubelski odnalazł się
w areszcie policyjnym. Zeznania policjantów uzasadniały zastosowanie aresztvu
tymczasowego. Poseł groził, że wystarczy jeden telefon Stanisława Cara - marszałka
sejmu i zaraz zostanie wypuszczony. A wtedy... Czy z prawnego punktu widzenia poseł
wygłaszał sąd trzeźwy? Dlaczego?
27. W lipcu 1935 r. starosta powiatowy we Włodzimierzu Wołyńskim otrzymał
wiarygodne dane policyjne o współpracy tamtejszego lekarza Arseniusza Ryczyńskiego
z Organizacją Ukraińskich Nacjonalistów. Informacje te uzyskane drogą agenturalną –
nie nadawały się jednak do przedstawienia w sądzie. Czy starosta miał jakieś prawne
możliwości przetrwania, lub chociaż utrudnienia współpracy Ryczyńskiego z OUN?
Jakie?
28. 25 – letni Jan Kowalik z Warszawy został skazany 13 IX 1935 r. przez tamtejszy
sąd grodzki za obrazę Antoniego Drabka, urzędnika Zarządu Miejskiego, na dwa
tygodnie aresztu. Skazany nie pogodził się z – nieprawidłowym jego zdaniem
wyrokiem i postanowił go zaskarżyć. Wahał się między: Najwyższym Trybunałem
Administracyjnym a sądami: okręgowym i apelacyjnym. Jaki sąd winien wybrać?
Dlaczego?
29. W 1903r. Wincenty Łukasiewicz z żoną Weroniką i trzyletnim synkiem
Kazimierzem wyemigrował z Jasła za chlebem i osiadł w okolicach Wiednia. Ćwierć
wieku później, po śmierci rodziców, Kazimierz postanowił wrócić do Polski.,
osiadając na ziemi nabytej z parcelowanego majątku. W tym celu zwrócił się do
ministra spraw wewnętrznych o nadanie mu polskiego obywatelstwa. Minister
odmówił. Czy miał rację? Jakie środki prawne mógł ewentualnie wykorzystać
Łukasiewicz, by zamienić tę niekorzystną dla siebie decyzję?
30. Prezydent Stanisław Wojciechowski, powziąwszy wiadomość, iż działania jednego z
polskich ambasadorów grożą skandalem dyplomatycznym, zażądał odwołania
dyplomaty. Nie podzielali jednak tych obaw: ani Premier ani minister spraw
zagranicznych i nie zamierzali przedłożyć stosownego wniosku. W tej sytuacji
prezydent zdymisjonował ministra spraw zagranicznych. Czy to było zgodne z
konstytucją?