Ochrona roślin

Ochrona roślin
Rola i zadania ochrony roślin w nowoczesnym rolnictwie
Podstawowym celem produkcji roślinnej jest uzyskanie wysokich i dobrej jakości plonów
roślin uprawnych przy ekonomicznie uzasadnionych nakładach i w sposób akceptowalny z
punktu widzenia ochrony zdrowia ludzi i środowiska przyrodniczego.
Roślinom uprawnym w czasie wegetacji zagraża wiele niepożądanych organizmów, takich
jak: bakterie, grzyby, wirusy, owady, nicienie, gryzonie i chwasty. Są one szkodliwe dla
roślin uprawnych, zwierząt czy produktów zarówno naturalnych, jak i przetworzonych.
Obecnie, zgodnie z ustawą z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin (Dz. U. 2004 r. Nr
11, poz 94 z późn. zm.), określa się je pojęciem organizmy szkodliwe, ale w praktyce
rolniczej używa się określenia agrofagi.
Ochrona roślin jest to całokształt zabiegów i metod, mających na celu zwalczanie
organizmów szkodliwych, a także ograniczenie strat plonu wynikających z
występowania chorób, szkodników i chwastów.
Jej zadaniem jest również opracowanie nowych metod i środków, które mogą być
wykorzystywane w pośredniej lub bezpośredniej walce z agrofagami. Ochrona roślin, jako
dyscyplina nauki i praktyki rolniczej, jest jedną z najtrudniejszych dziedzin
współczesnego rolnictwa, ponieważ wymaga wiedzy z zakresu fitopatologii (nauki o
chorobach roślin), entomologii stosowanej (nauki o szkodnikach) oraz herbologii (nauki o
chwastach).
Ochrona roślin jest obecnie ważnym elementem praktyki rolniczej i powinna łączyć w
sobie coraz bardziej efektywne zabezpieczanie chronionych upraw przed agrofagami oraz
wymogi ochrony środowiska. Są one równie ważne jak czynniki ekonomiczne.
Środki ochrony roślin prawidłowo użyte umożliwiają wykorzystanie potencjału
produkcyjnego rośliny wynikającego z jej cech genetycznych, tj. uzyskiwanie wysokich i
dobrej jakości plonów. Szacuje się, że straty plonów powodowane przez wszystkie
agrofagi w produkcji roślinnej wynoszą ok. 1/3 całej produkcji roślinnej. Wśród roślin
uprawnych najwyższe straty w plonach (do 45%) obserwujemy w uprawie buraka
cukrowego, w wypadku zbóż są nieco niższe (do 35%), podobnie jak w wypadku ziemniaka i roślin oleistych (ok. 32%).
Ochrona roślin pozostaje podstawą stabilizacji plonów, a o jej bezpiecznym stosowaniu w
największym stopniu decyduje wiedza i przygotowanie zawodowe rolnika (znajomość
biologii agrofagów i umiejętność ich rozpoznawania), dostępność środków i metod
ochrony oraz dobrze funkcjonująca służba doradcza.
Ochrona roślin jest nie tylko elementem intensyfikacji gospodarstw, ale także zmusza do
intensyfikacji produkcji roślinnej. Wprowadzenie do uprawy intensywnych odmian,
niewłaściwa rejonizacja, duże dawki nawozów azotowych i inne zabiegi sprzyjają
rozwojowi agrofagów, a tym samym większym stratom plonu. Przeciwdziałać temu niekorzystnemu zjawisku można poprzez ekstensyfikację produkcji lub stosowanie bardziej
efektywnych zabiegów ochronnych. Efekt zabiegów ochronnych jest tym większy, im
wyższy jest stopień intensywności gospodarstwa. W gospodarstwach intensywnych koszty
ochrony roślin na 1 ha stanowią mniejszy procent w strukturze nakładów (rys.).
Rys. Koszty ponoszone na ochronę roślin
intensywnych i ekstensywnych
Straty w plonach powodowane przez agrofagi obniżają dochód rolnika, który poniósł już
pewne nakłady na uprawę i pielęgnację. Im wyższy jest plon z 1 ha plantacji, tym większa
jest strata w plonie, szczególnie w gospodarstwach o intensywnej produkcji roślinnej w
porównaniu do gospodarstw ekstensywnych.
Nowoczesna ochrona roślin powinna opierać się również na edukacji społeczeństwa,
rozpowszechnianiu
wiedzy
z
zakresu
biologii,
dotyczącej
występowania,
rozprzestrzeniania i możliwości zwalczania chorób, szkodników i chwastów.