Rozdział 5 - Gmina Lisia Góra
advertisement
- 70- Rozdział 5 ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE - CHARAKTERYSTYKA, UWARUNKOWANIA I KIERUNKI POLITYKI OCHRONY SPIS TREŚCI: 1. Charakterystyka obszary 1.1. Położenie geograficzne 1.2. Rzeźba terenu 1.3. Budowa geograficzna 1.3.1. Warunki geologiczno-inżynierskie 1.3.2. Kopaliny 1.4. Warunki wodne 1.4.1. Wody powierzchniowe i zagrożenie powodziowe 1.4.2. Wody podziemne 1.4.3. Uwarunkowania dla zagospodarowania przestrzennego 1.5. Warunki glebowe 1.6. Warunki klimatyczne 1.6.1. Główne cechy klimatu 1.6.2. Warunki rozprzestrzeniania zanieczyszczeń powietrza 1.7. Zbiorowiska roślinne 1.7.1. Uwagi ogólne 1.7.2. Naturalne zbiorowiska roślinne (roślinność potencjalna) 1.7.3. Współczesny obraz roślinności 1.7.4. Zbiorowiska nieleśne 1.8. Fauna 1.9. System ochrony przyrody i krajobrazu 1.9.1. Uwarunkowania dla zagospodarowania przestrzennego 2. Istniejące oddziaływania na środowisko przyrodnicze 2.1. Emisja zanieczyszczeń powietrza ze źródeł przemysłowych i komunalnych 2.1.1. Zanieczyszczenie powietrza 2.1.2. Zanieczyszczenia motoryzacyjne 2.1.3. Uwarunkowania dla zagospodarowania przestrzennego 2.2. Zanieczyszczenie gleb 2.3. Hałas i wibracje 2.3.1. Hałas komunikacyjny 2.3.2. Hałas przemysłowy 2.4. Oddziaływanie na zbiorowiska roślinne 2.5. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska 3. Sytuacja środowiskowa gmina na tle regionu 4. Aktualne tendencje w zagospodarowaniu terenu i ich wpływ na środowisko przyrodnicze, zagrożenia 4.1. Uwarunkowania wynikłe z ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Lisia Góra 4.2. Ocena ustaleń planu miejscowego w dziedzinie polityki ekologicznej - 71- 4.3. Stan realizacji ustaleń planu miejscowego w sferze ekologicznej 4.3.1. Stopień zbliżenia do osiągnięcia wyznaczonych celów planu 4.3.2. Stan realizacji ustaleń planu i ogólna ocena środowiskowych uwarunkowań rozwoju gminy 4.4. Zagrożenia środowiska 4.4.1. Zagrożenia typu “fizjograficznego” (przyrodnicze 4.4.2. Główne zagrożenia związane z działalnością człowieka 5. Podstawowe problemy przestrzenne gminy do rozwiązania 5.1. Problemy ogólnoprzestrzenne 5.2. Problem autostrady A4 6. Strategia ochrony środowiska przyrodniczego poprzez kształtowanie układu przestrzennego gminy 6.1. Cele strategii 6.2. Drogi realizacji celów 6.3. Strefy polityki przestrzennej w dziedzinie ochrony środowiska 6.4. Kształtowanie obszarów funkcjonalnych 6.5. Zasady i kierunki zagospodarowania obszarów funkcjonalnych 7. Materiały wejściowe - 72- 1. Charakterystyka obszaru 1.1. Położenie geograficzne Gmina Lisia Góra znajduje się w województwie małopolskim (dawnym województwie tarnowskim). Zajmuje powierzchnię około 105 km2 i położona jest na północ od miasta Tarnowa. Wg podziału fizyczno-geograficznego położona jest w obrębie Kotliny Sandomierskiej (Prowincja Podkarpacka), w dorzeczu Brnia i Wisłoki. Wchodzi w skład Płaskowyżu Tarnowskiego, a najbardziej zachodnia część zahacza o Równinę Nadwiślańską (wzdłuż rzeki Żabnica). 1.2. Rzeźba terenu. Obszar gminy w większości stanowią garby i wysoczyzny z pokrywą utworów Zachodnią granicę (rejon Łukowej, piaszczystych i piaszczysto-gliniastych. Śmigna, Pawęzowa) stanowią krawędzie erozyjne, oddzielające wysoczyzny o podłożu zdegradowanych utworów mioceńskich i plioceńskich otulonych czwartorzędem od położonych na podłożu zdegradowanych równin morenowych. W rejonie Łukowej występuje rzeczna terasa holoceńska ze stożkiem napływowym. Rzeźba terenu nie stwarza praktycznie przestrzennego. Istnieją jednak ograniczeń dla zagospodarowania przeciwwskazania dla zmian sposobu wykorzystania takich terenów, jak: - zagłębienia dolin małych cieków wciętych w powierzchnie wysoczyzn ze względu na ich rolę środowiskową, przeważnie niekorzystne warunki geologiczno-inżynierskie oraz mezoklimatyczne, - wzniesienia wydmowe pokryte lasem - ze względu na możliwość ich uruchomienia i rozwoju niekorzystnych procesów eolicznych (erozji wietrznej), prowadzących do uruchomienia piasków wydmowych i zniszczenia trudno odnawialnej okrywy glebowej na dużych powierzchniach. 1.3. Budowa geologiczna. Gmina w całości znajduje się w obszarze Zapadliska Przedkarpackiego. Pod utworami czwartorzędowymi zalegają utwory mioceńskie, wykształcone jako piaski, iły z piaskowcami, gipsami i solami. - 73- Obszar Zapadliska Przedkarpackiego należy do południowego skraju platformy europejskiej. W jego budowie wyróżnia się dwa główne elementy: podłoże przedmioceńskie i osady miocenu. Podłoże przedmioceńskie Najstarsze skały w podłożu Zapadliska są wieku przedkambryjskiego. Na nich występuje złożona sekwencja osadów paleozoiku i mezozoiku rozdzielona kilkoma niezgodnościami. Charakterystyczny jest duży udział skał węglanowych w dewonie, skał węglonośnych w karbonie i ewaporatów w permie. Utwory węglanowe górnej jury osiągają miąższość do 1000m , są to głównie margle, wapienie i dolomity. Miocen zalega na powierzchni stropowej kredy, która w starszym trzeciorzędzie była niszczona a następnie uległa zrównaniu. W czasie ruchów alpejskich nastąpiło nasunięcie płaszczowin karpackich na obszar przedgórza, co z kolei odnowiło waryscyjskie linie spękań. W związku z tym całe podłoże iłów mioceńskich ma charakter bloków tektonicznych. Utwory mioceńskie. Miocen rozpoczynają zlepieńce związane z transgresją morską. Miąższość utworów miocenu jest zróżnicowana, od 20-30m w części północnej do 40m w części południowej. Seria ta składa się z iłowców i mułowców, przedzielonych cienkimi wkładkami piaskowców i wchodzi w obręb piętra chodenickiego. W obrębie południowej serii osadziły się sole wapniowe i magnezowe, a następnie sól kamienna. Miąższość serii solnej dochodzi do 150 m i wyklinowuje się ku północy. W następnym piętrze stratygraficznym, tzw. piętrze grabowieckim w obrębie iłów zwiększa się ilość wkładek piaszczystych i piaskowcowych. W sarmacie na prawie całym obszarze województwa tarnowskiego osadzają się iły krakowieckie. W centralnej części obszaru miąższość tej serii dochodzi do 2000m. Utwory czwartorzędowe Leżą one bezpośrednio na utworach mioceńskich Kotliny Sandomierskiej. Z okresu zlodowacenia krakowskiego pochodzą pokrywy gliniaste, osadzone przez lodowiec w obrębie Płaskowyżu Tarnowskiego. Są one często przykryte fluwioglacjalnymi pokrywami piaszczysto-żwirowymi. Pokrywy fluwioglacjalne osadziły się w czasie kolejnego zlodowacenia - środkowopolskiego. Dna dolin rzecznych wypełnione są pokrywami piaszczysto-żwirowymi, w stropie przykrytymi holoceńskimi madami gliniastymi i namułami organicznymi. - 74- 1.3.1. Warunki geologiczno - inżynierskie Podłoże budowlane na całym obszarze gminy stanowią utwory czwartorzędowe warunki posadowienia Dobre obszar występowania wyniesienia ponaddolinne Umiarkowanie korzystne Niekorzystne grunty, warunki wodne grunty nośne - piaski, żwiry, gliny zwałowe, niewielkie spadki, dostateczna miąższość warstwy suchej strefy przydolinne mniej korzystne warunki gruntowe znacznie nachylone skłony i wodne wzniesień płytkie zwierciadło wód gruntowych- do 2,0 m ppt, w płaskie dna obniżeń madach lub gruntach próchniczych dolinnych przykrytych cienką warstwą piasków 1.3.2.Kopaliny Na terenie gminy występują kopaliny podstawowe – złoże gazu ziemnego “Żukowice” i odsłonięcia kopalin stałych - pospolitych: - kruszywa naturalnego (piaski eoliczne i żwiry), - surowców ilastych. Kopaliny podstawowe nie posiadają ponadlokalnego znaczenia gospodarczego. Złoża surowców mineralnych występujących na obszarze Gminy określono na planszy nr 1 “Studium”. 1.4. Warunki wodne 1.4.1. Wody powierzchniowe i zagrożenie powodziowe Gmina leży na dziale wodnym dzielącym zlewnie Wisły i Wisłoki, stąd na jej terenie nie ma większych rzek. Głównymi ciekami, do których odprowadzana jest większość wód powierzchniowych z terenu gminy, to Żabnica i Breń, odwadniające zachodnią i północno-zachodnią część gminy w zlewni Wisły oraz Czarna, odwadniająca pozostałą część gminy ku wschodowi, w kierunku Wisłoki. Niemal wszystkie cieki są uregulowane, tzn. zostały zamienione w rowy melioracyjne. Ich bieg został wyprostowany, a koryta pogłębione - 75- przeciętnie co najmniej o metr. Wskutek tego całkowicie zatraciły naturalny charakter. W ramach robót melioracyjnych usunięto także większość zadrzewień nadwodnych. W gminie praktycznie nie występuje zagrożenie powodziowe, ponieważ nawet w przypadku katastrofalnych opadów, wezbrane cieki rozlewają się na łąki w dnach ich dolin. Zagrożenie dla zabudowy ograniczone jest jedynie do nielicznych pojedynczych budynków położonych nisko, w bezpośrednim sąsiedztwie cieków. Prócz wód płynących, na terenie gminy znajduje się kompleks stawów rybnych w Żukowicach Starych. Prócz swej zasadniczej funkcji, są one ważną przyrodniczo ostoją gatunków roślinności i ptactwa wodnego. Mniejsze zbiorniki wodne, o nieukształtowanych jeszcze biocenozach znajdują się w kilku wyeksploatowanych wyrobiskach piasku. W pobliżu zabudowań często spotykane są małe sadzawki, często bardzo zaniedbane i zanieczyszczone. Brak większych źródeł zanieczyszczeń na terenie gminy pozwala uznać, że wody cieków, z których niemal wszystkie biorą początek na jej terenie, nie są w znaczniejszym stopniu zanieczyszczone. Niewątpliwie jednak niekorzystny wpływ na jakość wód posiada gospodarka rolna (substancje nawozowe). Świadczą o tym prowadzone badania jakości wód Czarnej w Żukowicach Nowych (Dębowiec) wykazujące znaczne zanieczyszczenie rzeki związkami organicznymi (III klasa czystości) oraz substancjami biogennymi (nie odpowiada żadnej klasie czystości). Jest natomiast Czarna jednym z nielicznych cieków o zanieczyszczeniu bakteriologicznym kwalifikującym ją do III klasy czystości (prawie wszystkie zanieczyszczone normatywom). cieki dawnego bakteriologicznie Wynika to z województwa w stopniu niewielkiego tarnowskiego nie były odpowiadającym udziału zanieczyszczeń komunalnych, związanego z odległością zabudowy od cieków wodnych. 1.4.2. Wody podziemne Podstawowe jednostki morfologiczne Płaskowyżu Tarnowskiego wykazują niewielkie zróżnicowanie pod względem zasobności i warunków występowania wód podziemnych. Na całym terenie gminy panują korzystne warunki infiltracji wód opadowych do podłoża; sprzyja jej płaski teren oraz przeważające na terenie gminy łatwo przepuszczalne utwory zalegające na powierzchni terenu. Występują dwa poziomy wodonośne: - 76- - czwartorzędowy, - mioceński (trzeciorzędowy). Poziom czwartorzędowy jest podstawowym poziomem umożliwiającym zaopatrzenie w wodę mieszkańców gminy. Obejmuje on utwory żwirowe i piaszczysto-żwirowe zalegające na cokole iłów mioceńskich. Czwartorzędowe wody gruntowe występują przeważnie płytko pod powierzchnią terenu, na ogół na głębokości 1 - 5 m. Wody te mają znaczną zawartość związków żelaza. W południowo-wschodnim rejonie gminy znajduje się niewielki fragment lokalnego zbiornika Rynny Podkarpackiej w utworach plejstoceńskich (okresu zlodowaceń) - grubych piaskach i żwirach, miejscami przegrodzonych płatami glin morenowych. Średnia głębokość ujęcia tych wód waha się w granicach 3-3,2 m. Wydajność - 8-30m3/h. Szacunkowe zasoby dyspozycyjne ok. 10m3/d. Pod względem jakości należą do klasy Ia, b, c.[2] Zbiornik czwartorzędowy jest narażony na przenikanie zanieczyszczeń z powierzchni terenu i zanieczyszczonych wód powierzchniowych, nie posiada bowiem nadkładu utworów słaboprzepuszczalnych, które mogłyby je zatrzymać. Mioceński poziom wodonośny Wody poziomu mioceńskiego występują w Kotlinie Sandomierskiej, w przeławiceniach piaskowców wśród iłowców warstw grabowieckich i chodenickich, na bardzo zmiennych głębokościach, od 20 - 200 metrów. Wydajność studni założonych na tym poziomie osiąga średnie wartości w granicach 0,9 - 13 m3/godz. Mineralizacja tych wód wzrasta wraz z głębokością. 1.4.3. Uwarunkowania dla zagospodarowania przestrzennego. Mimo braku poważniejszych źródeł zanieczyszczenia wód na terenie gminy, program zagospodarowania jej obszaru powinien uwzględniać wymogi ochrony wód, zwłaszcza stosunkowo ubogich zasobów wód podziemnych, stanowiących rezerwę dla zaopatrzenia ludności gminy: - Kanalizację terenów objętych siecią wodociągową a zwłaszcza obszarów zwartej zabudowy, - Egzekwowanie i kontrola dopełnienia wymogów ochrony środowiska wodnego w procesie inwestycyjnym, zwłaszcza obiektów magazynowania i dystrybucji paliw płynnych, artykułów chemicznych, zwłaszcza - 77- nawozów i środków ochrony roślin, gospodarstw hodowlanych oraz tras komunikacyjnych, - Porządkowanie istniejących obiektów pod kątem ochrony środowiska wodnego, - Zalesienie słabych gruntów wyłączonych z powodów ekonomicznych z produkcji rolniczej. 1.5. Warunki glebowe Warunki glebowe przyrodniczego, gminy, są powierzchniowych ściśle utworów podobnie związane jak pozostałe ze geologicznych elementy zróżnicowaniem i procesów i środowiska charakterem glebotwórczych. Powierzchniowo dominują gleby użytków rolnych. W ich obrębie największą powierzchnię zajmują gleby gruntów ornych, a około 20 % powierzchni przypada na gleby użytków zielonych. Niniejsza charakterystyka nie obejmuje dokładniejszego opisu właściwości gleb leśnych. Ich charakterystyka znajduje się w rozdziałach omawiających roślinność gminy i typologię leśną. Zróżnicowanie skały macierzystej gleb Zróżnicowanie przestrzenne utworów, określających charakter i właściwości skały macierzystej gleb na obszarze gminy jest niewielkie i daje się syntetycznie ująć w następujące kompleksy: - piaszczysto-gliniaste, gliniaste i pylaste utwory akumulacji rzecznej terasy rędzinnej Dunajca, - piaszczyste i żwirowe utwory fluwioglacjalne oraz zdegradowane gliny zwałowe Płaskowyżu Tarnowskiego, - zwietrzelina ilasta iłów i iłołupków mioceńskich, - utwory akumulacji materiału organicznego w zbiornikach wód stojących (torfy, namuły organiczne). Do tego zróżnicowania nawiązują właściwości chemiczne, produkcyjne i głębokość profilu gleb. Podstawowe jednostki genetyczne, zasobność i produkcyjność rolnicza gleb. We wschodniej części gminy przeważają gleby powstałe z utworów glacjalnych (gliny zwałowe) i fluwioglacjalnych (piaski, żwiry), a lokalnie ze zwietrzeliny iłów mioceńskich. Żyzność tych gleb jest uwarunkowana zawartością części gliniastych w stropie utworów, z których powstały. Do najbardziej żyznych należą gleby brunatne wytworzone ze zwietrzeliny iłów mioceńskich. Gleby na podłożu organicznym - hydromorficzne, występujące na największej części powierzchni - 78- gminy są średnio żyzne. Gleby piaszczyste całkowite (wschodnia część gminy), są słabsze i na ogół okresowo za suche. Najsłabsze występują w obrębie podłoża czysto piaszczystego, zwłaszcza piasków wydmowych (Nowa Jastrząbka). Są to w obrębie gminy gleby najmniej urodzajne. Do gleb najbardziej żyznych należą mady, zajmujące największą powierzchnię w dolinie Żabnicy (Łukowa, Śmigno, Pawęzów). Zróżnicowanie jakości gleb między poszczególnymi rejonami znajduje odzwierciedlenie w klasyfikacji bonitacyjnej - klasy III do VI - kompleksy glebowo-rolnicze żytnie od bardzo dobrych do słabych oraz średnie i słabe użytki zielone. Pod względem wartości produkcyjnej najlepsze w gminie gleby należą do kompleksu pszennego dobrego i zbożowo pastewnego mocnego. Najlepsze gleby użytków zielonych, zaliczane do kompleksu 1z (użytki dobre i bardzo dobre) zajmują jedynie małe powierzchnie, gleby użytków zielonych średnich. Pozostałe areały użytków zielonych, to użytki słabe i bardzo słabe (kompleks 3z). 1.6. Warunki klimatyczne 1.6.1. Główne cechy klimatu. Nad obszar gminy w ciągu roku napływają następujące masy powietrza: - powietrze polarnomorskie, dominujące w okresie letnim i jesiennym dające dużą ilość opadów i duże zachmurzenie. Z tymi masami w okresie zimowym związane są odwilże adwekcyjne, - masy powietrza polarnokontynentalnego powodujące stany wyżowe. W okresach letnich są to masy powietrza ciepłego, natomiast zimą dają znaczne spadki temperatury. W okresie jesienno-zimowym powodują sytuacje inwersyjne, - najrzadziej do obszaru gminy docierają masy powietrza zwrotnikowego i arktycznego. W klimatycznej regionalizacji wg Hessa obszar gminy znajduje w podkarpackiej dzielnicy klimatycznej, piętrze klimatu umiarkowanie ciepłego. Podstawowe charakterystyki klimatu to: - średnia roczna temperatura powietrza około 80 C, - średnia długość okresu wegetacji około 227 dni, - roczna suma opadów atmosferycznych wynosi około 600 - 700 mm, opady w latach najbardziej suchych okresu 1956-1980 osiągały 460 (1956) i 482 mm (1964), w latach najbardziej mokrych 983 (1970), 961 (1974) i 948 mm (1970). - 79- Na obszarze gminy wyróżniono dwie odmiany mezoklimatu: - mezoklimat wysoczyzn i wyższych teras rzecznych, położonych wyżej niż 40 m ponad dnami dolin, o warunkach korzystnych, poza zasięgiem mgieł radiacyjnych i niskich inwersji termicznych, o dłuższym o około 20 dni okresie bezprzymrozkowym i wyższych o około 10 średnich rocznych temperaturach minimalnych niż w dnach dolinnych. Wentylacja naturalna umiarkowana, warunki aerosanitarne dobre. Warunki klimatyczne odpowiadające temu typowi mezoklimatu mają tereny środkowej i większości wschodniej części gminy, - mezoklimat den dolinnych o warunkach mało korzystnych, w zasięgu mgieł radiacyjnych i niskich inwersji, o krótkim okresie bezprzymrozkowym, o dużych wahaniach temperatury powietrza i wilgotności w czasie doby (w dzień przegrzanych i wysuszonych, w nocy wilgotnych i wychładzanych), stanowiących często zastoisko chłodnego powietrza ze względu na słabą wentylację. Warunki aerosanitarne niekorzystne wynikające z zasięgu oddziaływania większych emitorów zanieczyszczeń powietrza, lub powierzchniowych - niskiej emisji komunalnej (ogrzewanie domów mieszkalnych), względnie liniowych emisja spalin pojazdów samochodowych. Tego typu warunki mezoklimatyczne panują w dolinie Żabnicy na zachodniej granicy gminy oraz w niektórych rejonach wschodniej części gminy (dolina Czarnej i jej dopływów o dolinach wyraźnie zagłębionych w powierzchnię płaskowyżu np. potoku Jabłoniec). Niekorzystne cechy mezoklimatu dolin są na obszarze gminy złagodzone dzięki korzystniejszym warunkom przewietrzania dużych obszarów równinnych. Dzięki temu warunki mezoklimatyczne gminy nie są istotnym czynnikiem warunkującym rozmieszczenia na jej terenie zainwestowania, a szczególnie budownictwa mieszkaniowego. 1.6.2. Warunki rozprzestrzeniania zanieczyszczeń powietrza W regionie tarnowskim dominują wiatry z kierunków zachodnich i północno-zachodnich, zwłaszcza w ciepłej porze roku. Wiosną i jesienią zaznacza się duży południowo-wschodnich, udział a wiatrów zimą - z z kierunków kierunków wschodnich i południowych i południowo-zachodnich. Cisze występują w ciągu 17,4% czasu w roku, najczęstsze - powyżej 20% czasu - występują późnym latem i wczesną jesienią (od lipca do października). - 80- Warunki rozprzestrzeniania zanieczyszczeń powietrza są niekorzystne w dolinie Żabnicy - Dunajca, w zachodniej części gminy, ponieważ utrudniają je często powstające tu niskie inwersje, utrudniające odpływ do wyższych warstw atmosfery zanieczyszczeń emitowanych z tzw. niskich źródeł emisji, jak kominy domów mieszkalnych czy silniki pojazdów samochodowych. Podobne warunki panują w obniżeniach zagłębionych w powierzchnię Płaskowyżu Tarnowskiego, tj. głównie w dolinach cieków. 1.7. Zbiorowiska roślinne. 1.7.1. Uwagi ogólne. Gmina nie posiada szczegółowej inwentaryzacji i waloryzacji zbiorowisk roślinnych, stąd też przy charakterystyce tego elementu środowiska przyrodniczego posłużono się informacjami z opracowań ogólnych a także z inwentaryzacji przyrodniczej woj. tarnowskiego [13]. 1.7.2. Naturalne zbiorowiska roślinne (roślinność potencjalna). Pod względem geobotanicznym, gmina znajduje się w Niżowo-Wyżowej prowincji obszaru Euro-Syberyjskiego, w krainie Kotliny Sandomierskiej. Historyczna roślinność gminy była mało zróżnicowana. Układem naturalnym było [11] pełne zalesienie. Na obszarze wchodzącym w skład krainy Kotliny Sandomierskiej, najczęściej spotykanym naturalnym zbiorowiskiem roślinnym były lasy dębowo-grabowe (grądy), w odmianach grądu wysokiego (Tilio-Carpinetum typicum), porastającego wilgotniejsze fragmenty wierzchowin Płaskowyżu Tarnowskiego i grądu niskiego albo wilgotnego (Tilio-Carpinetum stachyetosum), porastającej dna dolin. Suchsze tereny w obrębie wyższych teras zajmowały bory mieszane dębowo-sosnowe (Pino-Quercetum). Tereny podmokłe zajmowały lasy łęgowe wiązowe, olszowo-jesionowe i inne (Cicrcaeo-Alnetum, Fraxino-Ulmetum i in.). Nad większymi ciekami wodnymi, na terasach zalewowych występowały lasy łęgowe wierzbowo-topolowe (Salici-populetum). Pierwotne przestrzenne rozmieszczenie zbiorowisk naturalny układ warunków glebowych i klimatycznych. odzwierciedlało - 81- 1.7.3. Współczesny obraz roślinności. Jest on zależny w równym niemal stopniu od czynników ekologicznych co od prowadzonej od wieków działalności człowieka. Naturalne zbiorowiska leśne zostały zastąpione przez łąki, uprawy rolne, sady i ogrody przydomowe, co spowodowało wyniszczenie zbiorowisk pierwotnych albo daleko idącą ich degradację. We współczesnej strukturze przestrzennej fitocenoz dominują zbiorowiska synantropijne, związane z gruntami ornymi (segetalne). Półnaturalne fitocenozy nieleśne stanowią głównie łąki i pastwiska. Najcenniejszymi składnikami szaty roślinnej są pozostałości ekosystemów leśnych i wtórnie ukształtowane zespoły łąk kośnych i pastwisk. Zbiorowiska leśne Drzewostany lasów gminy leżą w VI Małopolskiej Krainie przyrodniczo leśnej - dzielnicy: 11-Wysoczyzn Sandomierskich. Ogólna powierzchnia lasów w gminie wynosi wg [8] i [9] 1241,82 ha, tj. tylko 11,8% jej obszaru. Państwowa własność leśna reprezentowana jest w gminie przez kilka niewielkich działek. Współcześnie w obszarze lasów Kotliny Sandomierskiej - obrębu Dąbrowa Tarnowska, dominują siedliska borowe - bór mieszany świeży (BMśw) i bór mieszany wilgotny (BMw). Mniejszą powierzchnię zajmują lasy mieszane świeży i wilgotny, oraz na siedliskach podmokłych i bagiennych - oles (Ol) i bór bagienny (Bb). Gatunkiem lasotwórczym jest sosna zwyczajna, brzoza brodawkowata oraz w znacznym stopniu dąb szypułkowy, na siedliskach lasowych podmokłych - olsza czarna. Niewielką domieszkę stanowią dąb czerwony, modrzew, robinia pseudoakacja i jesion wyniosły. Przewaga drzewostanów młodych klas wieku, jest skutkiem nadmiernej eksploatacji w ubiegłych okresach oraz przekwalifikowania na grunty leśne dużych powierzchni zalesionych nieużytków i słabych gruntów rolnych. Obecna wartość gospodarcza lasów gminy jest wskutek tego niewielka, co charakteryzuje przeciętna zasobność masy drzewnej pomiędzy 100 a 200 m3/ha oraz bardzo niski etat rębny określony w planach urządzenia lasu na około 6 000 m3 grubizny w ciągu 10 lat. Ze względu na konieczność prowadzenia zabiegów porządkujących, przewidziano pozyskanie znaczniejszych ilości drewna przy trzebieżach i czyszczeniu drzewostanów - około 19 000 m3 w okresie 10 lat . Stan zdrowotny i sanitarny lasów - 82- Ogólne uwarunkowania stanu zdrowotnego lasów znajdujących się w granicach gminy kształtują się korzystnie. W następstwie obniżenia poziomu zanieczyszczenia powietrza wszystkie drzewostany zaliczone zostały do I strefy - słabych uszkodzeń przemysłowych. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, iż na zdrowotność drzewostanów istotny wpływ ma gospodarka leśna, a przede wszystkim bieżące działania gospodarcze ograniczające lub eliminujące negatywne skutki czynników biotycznych i abiotycznych. Wskutek słabości nadzoru i braku planów urządzenia lasu, gospodarka leśna w lasach prywatnych, zwłaszcza po jej ustawowej liberalizacji, przeważnie znacznie przypadkach nosiła odbiegała znamiona od zasad gospodarki poprawności. rabunkowej. W wielu Obecnie w początkowej fazie wdrażania są nowo sporządzone planu urządzenia tych lasów, regulujące podstawowe zabiegi gospodarcze (użytkowanie, hodowla, pielęgnacja) pod nadzorem służb leśnych Nadleśnictwa Dąbrowa Tarnowska. Mimo to niepaństwowe lasy gminy są wyraźnie nadmiernie eksploatowane, co jest prawdopodobnie skutkiem trudnej sytuacji ekonomicznej części ludności gminy. Przydatność lasów dla potrzeb rekreacji Przydatność kompleksów leśnych dla rekreacji jest ograniczona. Lasy niskich klas wieku (uprawy, drągowiny) nie powinny podlegać penetracji i nie są atrakcyjne dla rekreacji. Również duże powierzchnie lasów na siedliskach podmokłych i wilgotnych nie zachęcają do przebywania na ich terenie. Dla pewnych typów rekreacji (np. jazda konna), mogą być atrakcyjne kompleksy leśno-łąkowo-polne. 1.7.4. Zbiorowiska nieleśne. Najbardziej znaczącymi zbiorowiskami łąkowymi są w krajobrazie gminy: Świeża łąka rajgrasowa (Arrhenatheretum medioeuropaeum) jako zbiorowisko zastępcze lasu grądowego. Jest to zespół najbardziej rozpowszechniony i najcenniejszy pod względem rolniczym. Występuje w osuszonych dnach dolin o dość jednak wysokim poziomie wód gruntowych. Większość miejsc występowania tego zespołu ma charakter łąk od dawna użytkowanych gospodarczo, część powstała w drodze sukcesji na ugorach i odłogach. Występowanie zespołu związane jest najczęściej glebami typu mad. Udział barwnie kwitnących roślin motylkowych i bylin dwuliściennych - 83- sprawia, że fitocenozy tych łąk należą do najefektowniejszych i najbardziej dekoracyjnych składników krajobrazu. Łąki okresowo wilgotne (Cirsio-Polygonetum), bogate florystycznie, tworzą w okresie kwitnienia cenny element krajobrazu. Pastwiska życicowo-grzebienicowe (Lolio-Cynosuretum) i sady. Ta grupa zbiorowisk roślinnych utrzymywana jest w wyniku wypasu bydła. Występowanie ich związane jest w mniejszym stopniu z warunkami glebowymi. Bardziej istotnym zabiegiem utrzymującym stabilność składu botanicznego jest wypas (z równoczesnym nawożeniem organicznym) lub wydeptywanie. Zbiorowisko to występuje wzdłuż dróg i ścieżek oraz w pobliżu zabudowań gospodarskich i w sadach przydomowych. W tym ostatnim przypadku rolę wypasu (w utrzymaniu składu gatunkowego) spełnia często proces wydeptywania. Zespół wiązówki błotnej i bodziszka błotnego (Filipendulo-Geranietum), w dolinach cieków, w miejscach silnie wilgotnych, z wodą utrzymującą się przy powierzchni, nieregularnie koszonych. Zespoły (Deschampsietum caespitosae, Epilobio-Juncetum cespitosae). Tworzą je śmiałek darniowy Deschampsia cespitosae), lub sity: rozpierzchły i siny, Juncus effusus, J. Inflexus, które opanowują zaniedbane i niekoszone wilgotne łąki. Roślinność wodna, błotna i szuwarowa Nie odgrywa ona większej roli w krajobrazie ze względu na ograniczoną ilość i powierzchnię tego typu siedlisk. Ich występowanie ograniczone jest do obrzeży istniejących stawów lub miejsc po nich, do rowów z wodą i brzegów wolno płynących cieków. Są to: - zbiorowiska roślinności pływającej po powierzchni wody1, - zbiorowiska roślin zakorzenionych w dnie o liściach pływających po powierzchni wody, - zbiorowiska szuwarowe, porastające obrzeża cieków i zbiorników wodnych oraz płytsze ich partie. Z powodu wysokiego stopnia regulacji cieków (uformowanie jako rowy melioracyjne) zbiorowiska te zajmują nikłe powierzchnie, głównie w dnach słabiej odwodnionych dolin. Zbiorowiska brzegowe (ekotonalne) W strefie kontaktowej niektórych fitocenoz leśnych (lub zaroślowych) z terenami otwartymi (łąki, poręby, skarpy itp.) spotyka się mniej lub bardziej - 84- wąskie pasy ciepłolubnych zbiorowisk z klasy Trifolio - Geranietea sanguinei. Fitocenozy te grupują się zwykle na terenach kompleksów leśnych. Występują także poza lasem, w kontakcie z parkami, wzdłuż starych żywopłotów, zarośli śródpolnych, zacienionych przez pojedyncze drzewa, przydrożach, przestrzennym w grądów rowach typowych przydrożnych. i wysokich, W kompleksie ewentualnie faz degeneracyjnych oraz zbiorowisk zastępczych rozwinęły się fitocenozy mezofilne ze związku Trifolion - medii. Zbiorowiska pól uprawnych (zbiorowiska segetalne) Wśród roślinności synantropijnej dominują fitocenozy roślinności segetalnej, towarzyszące uprawom zbożowym i okopowym. Najbardziej rozpowszechnionym zbiorowiskiem segetalnym jest zespół wyki czteronasiennej Vicietum tetraspermae wykształcający się w uprawach zbóż. W uprawach okopowych rozpowszechniony jest zespół chwastnicy jednostronnej i włośnicy sinej Echinochloo-Setarietum. W przydomowych ogródkach oraz w uprawach przyzagrodowych rozwija się zespół Galinsogo-Setarietum. Występujące na terenach leśnych zbiorowiska synantropijne związane są z drogami leśnymi, zrębami itp., wśród nich najczęściej spotykany jest zespół Rubo-Sambucetum racemosi, budowany przez jeżyny Rubus sp. oraz bez koralowy Sambucus racemosa. Młaki i mokradła stanowiące fragmenty torfowisk niskich porasta najczęściej zespół Carici canescensis - Agrostietum. 1.8. Fauna. Bogata fauna bezkręgowców (owady, pajęczaki, chrząszcze) zamieszkuje zbiorowiska roślinne gminy. Zachowaniu jej różnorodności sprzyja utrzymanie różnorodności siedlisk - zbiorowisk roślinnych. Stosunkowo licznie występują ptaki wodne i bytujące w sąsiedztwie akwenów wodnych, będących ich żerowiskami. W ubiegłych dziesięcioleciach ta grupa awifauny była najbardziej eliminowana ze swych nisz ekologicznych z powodu powszechnego osuszania podmokłości w ramach robót melioracyjnych, zamiany naturalnych cieków w rowy melioracyjne, likwidacji stawów, oraz powszechnego zanieczyszczenia wód. Ostatnie lata przyniosły zahamowanie tej tendencji, do czego przyczyniła się poprawa stanu czystości wód w związku z tym liczebność ptactwa wodnego wyraźnie wzrasta. 1 Reprezentowane są przez zespół rzęsy, obecność tego zbiorowiska świadczy często o eutrofizacji wód. - 85- Stan liczebny większych ssaków i ptaków łownych przedstawia się nader ubogo, co uwarunkowane jest zagospodarowaniem przestrzennym gminy, w tym szczupłością powierzchni leśnej i dużą gęstością zabudowy. Wg informacji kół łowieckich dzierżawiących cztery polne obwody łowieckie, których części znajdują się na terenie gminy (obwody nr 27 - 30) dzierżawione przez koła łowieckie “Darz Bór” i “Bażant” w Tarnowie, stan zwierzyny łownej obejmuje 163 sarny, 20 lisów, 370 zajęcy, 420 bażantów i 770 kuropatw. Na terenie gminy wyróżniają się obszary, będące ostoją zwierzyny łownej. Do nich należą rozległe obszary polne na północ od zabudowań Lisiej Góry i Żukowic Starych oraz dolina Czarnej między Lisią Górą a Zaczarniem. Sygnalizowane jest również istnienie szlaku wędrówkowego grubszej zwierzyny przebiegającego z południa na północny zachód we wschodniej części gminy od lasu Jawornik, poprzez Żukowice Nowe i Żukowice Stare w kierunku lasów w rejonie Szarwarku w gminie Dąbrowa Tarnowska. Szczególnie ważną rolę jako ostoja odgrywa na tym szlaku kompleks stawów w Żukowicach Starych. Rejon obejmujący szlaki wędrówkowe i ostoje zwierzyny łownej oznaczono na Planszy nr 1 pt. “Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy oraz dyspozycje polityki przestrzennej w zakresie rozwoju gminy i ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego”. 1.9. System ochrony przyrody i krajobrazu. System wielkoprzestrzennych form ochrony przyrody i krajobrazu w granicach dawnego województwa tarnowskiego tworzą parki krajobrazowe i obszary chronionego krajobrazu. Ich powołanie zgodnie z ustawą o ochronie przyrody z 1991 r. ma na celu: - ochronę terenów o podstawowym i szczególnym znaczeniu dla kształtowania równowagi ekologicznej, - zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej świata przyrody, - zachowanie tożsamości przyrodniczej i kulturowej (ochronę charakterystycznych cech rodzimego krajobrazu i dziedzictwa kulturowego), - zabezpieczenie obszarów o aktualnym i potencjalnym znaczeniu dla wypoczynku. Spośród elementów wielkoprzestrzennego systemu ochrony przyrody i krajobrazu w dawnym województwie tarnowskim w granicach gminy Lisia Góra zawarta jest część Jastrzębsko-Żdżarskiego obszaru chronionego krajobrazu. Obszar chronionego krajobrazu obejmuje wyróżniające się krajobrazowo tereny o różnych typach ekosystemów. względnej równowagi Ich zagospodarowanie ekologicznej obszaru. powinno zabezpieczyć Jastrzębsko-Żdżarski stan Obszar Chronionego Krajobrazu obejmuje powierzchnię 28270 ha w północno-wschodniej - 86- części województwa. Obejmuje część Płaskowyżu Tarnowskiego z kompleksami leśnymi borów świeżych, sosnowo-dębowych borów mieszanych i grądu. W granicach gminy znajduje się fragment Obszaru obejmujący wschodnią, najbardziej zalesioną jej część. Zachodnia granica Obszaru Chronionego Krajobrazu od północnej granicy gminy biegnie wzdłuż szosy Radomyśl - Lisia Góra i po około 1 km skręca w kierunku południowo-wschodnim na drogę gruntową, a następnie ciekiem wodnym okrąża przysiółek Polany w Żukowicach Starych, docierając do kompleksu leśnego w tej wsi. Dalej biegnie wzdłuż jego zachodniej granicy drogą gruntową do styku z drogą Żukowice Nowe-Żukowice Stare, a następnie tą drogą do Żukowic Nowych. Po ok. 2 km (na skrzyżowaniu dróg) zmienia kierunek na południowy by drogą Żukowice Nowe - Jodłówka dotrzeć do granicy gminy przy moście na rzece Czarna. Zasięg obszaru naniesiono na Planszy nr 1 “Studium”. Przepisy obowiązujące w obszarach krajobrazu chronionego2 W obszarach chronionego krajobrazu wprowadza się zakaz: - dokonywania zmian stosunków wodnych obniżających potencjał ekologiczny siedlisk, - niszczenia zadrzewień i zakrzewień, - prowadzenia linii energetycznych powyżej 110 kV. Nakazuje się natomiast: - hamowanie procesów degradacji oraz ochronę podstawowych komponentów środowiska, poprzez tworzenie lepszych warunków retencji, ograniczenie wytwarzania zanieczyszczeń gazowych, pyłowych, ścieków i realizację nieuciążliwych systemów grzewczych, - propagowanie, popieranie i inicjowanie rozwoju rolnictwa ekologicznego, - promowanie wszelkich form turystyki. Pomniki przyrody: Nr rejestru 104 105 106 2 Położenie Zaczarnie, w pobliżu drogi do Woli Rzędzińskiej, zach. strona drogi polnej Jastrząbka Nowa Wesoła, przy kapliczce na skrzyżowaniu dróg Lisia-Góra - Radomyśl Wlk. z drogą do Żukowic Nowych Jastrząbka Nowa - Gatunek/ilość Wiąz Polny 1 szt. Własność Wg rejestru - posesja p Franciszka Drwala zam. Zaczarnie Lipa drobnolistna 3 Wg rejestru - Skarb szt., obwód 300, Państwa 220, 150 cm Lipa drobnolistna i Wg rejestru - posesja p. Wyciąg z rozporządzenia nr 23/96 wojewody tarnowskiego z dnia 28 sierpnia 1996 roku w sprawie wyznaczenia obszarów chronionego krajobrazu województwa tarnowskiego (Dz. Urz. Woj. Tarn. Nr 10, poz. 60 z dn. 6.9.1996) - 87- Wesoła, łąka p. Juliana Żaby, zam. Jastrząbka Nowa nr 94/1 dąb szypułkowy, obwód 380 i 430 cm 107 Kobierzyn, łąka na terenie JJ Invest GH, Stado Zarodowe Zwierząt 311 Lisia Góra, ul. Długa 88, przy bocznej drodze Dęby szypułkowe 3szt., obwód 470, 500, 550 cm Wiąz szypułkowy, 1 szt., obwód 348 cm, wysokość 34 m 312 Lisia Góra, ul. Długa 204 (ostatni dom przy tej ulicy), Głaz narzutowy, na brzegu stawu około 100 obwód 466 cm, m od drogi. Obok liczne wysokość 85 cm mniejsze głazy Franciszka i Jana Plutów i Józefy Wardzały, stan faktyczny - jak w opisie położenia Wg rejestru - Skarb Państwa, stan faktyczny jak w opisie położenia p. Julia Stelmach p. Jerzy Madej 1.9.1. Uwarunkowania dla zagospodarowania przestrzennego. Teren gminy nie odznacza się urozmaiceniem zbiorowisk roślinnych. Dla rozwoju gminy, biorąc pod uwagę jej istniejące i potencjalne funkcje, największe znaczenie mają zbiorowiska leśne i łąkowe z powodu ich roli: - spowalniającej i redukującej spływ powierzchniowy i w związku z tym zwiększającej retencję i dyspozycyjne zasoby wód, - stabilizującej jako obudowa biologiczna koryt rzek, - poprawiającej stan higieniczny atmosfery, - najważniejszej niszy ekologicznej gatunków rodzimej flory i fauny oraz szlaku migracyjnego. Obszar gminy odznacza się niską lesistością. W związku z potrzebami w zakresie kształtowania korzystnych warunków przyrodniczych w bezpośredniej bliskości tarnowskiego obszaru miejsko-przemysłowego oraz nasilającym się procesem wyłączania ze względów ekonomicznych słabszych gruntów rolnych z użytkowania, rysuje się pilna potrzeba i możliwość wykonania dużych powierzchniowo dolesień przy wykorzystaniu w tym celu odłogowanych słabszych gruntów rolnych, które mogły by wzbogacić walory przyrodnicze gminy oraz pełnić w dalszej przyszłości obok ochronnych, również funkcje produkcyjne. 2. Istniejące oddziaływania na środowisko przyrodnicze 2.1. Emisja zanieczyszczeń powietrza ze źródeł przemysłowych i komunalnych - 88- Gmina nie posiada wiarygodnej oceny lokalnej emisji zanieczyszczeń powietrza. Brak (choćby przybliżonego) szacunku emisji niezorganizowanej pochodzącej z gospodarstw wiejskich lub większych skupisk zabudowy. Lokalne źródła emisji zanieczyszczeń gminy charakteryzowano w oparciu o dane zawarte w rejestrze decyzji o dopuszczalnej emisji prowadzonym przez Urząd Wojewódzki w Tarnowie oraz dane o emisji podane w rejestrze opłat za wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego. Decyzje o dopuszczalnej emisji opracowano na podstawie operatów oddziaływania na powietrze atmosferyczne źródeł emisji podmiotów gospodarczych i obiektów użyteczności publicznej. Na terenie gminy nie ma większych emitorów zanieczyszczeń powietrza. Opłaty za wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego wnoszą do Woj. Funduszu Ochrony Środowiska 4 podmioty gospodarcze. Głównymi źródłami emisji zanieczyszczeń na terenie gminy są kotłownie grzewcze podmiotów gospodarczych i obiektów użyteczności publicznej. Emitory te zaliczono do I klasy oddziaływania, co oznacza, że nie są one uciążliwe dla otoczenia. Emisja zanieczyszczeń z indywidualnych systemów grzewczych (domów mieszkalnych) w skupiskach zwartej zabudowy wiejskiej może przyczyniać się do lokalnego występowania podwyższonych stężeń zanieczyszczeń powietrza w sezonie grzewczym. To źródło uciążliwości ulega jednak stopniowej eliminacji w miarę wzrostu stosowania niskoemisyjnych paliw (gaz, olej opałowy). Ilości innych zanieczyszczeń, tzw. specyficznych, pochodzących z procesów technologicznych w zakładach przemysłowych i rzemieślniczych oraz emitowanych przy przeładunku (np. operacje prowadzone na stacjach paliw) są w gminie bardzo małe. 2.1.1. Zanieczyszczenie powietrza Jak wynika z danych o emisji zanieczyszczeń, lokalne źródła emisji nie powodują przekroczeń dopuszczalnego poziomu zanieczyszczeń powietrza. Tło zanieczyszczeń powietrza na obszarze gminy stanowią emisje zanieczyszczeń docierających nad obszar gminy z Tarnowa a także bardziej odległych obszarów - łącznie z emisją transgraniczną. Na terenie gminy nie prowadzi się pomiarów zanieczyszczeń powietrza. Podawane wartości obliczeniowe zanieczyszczeń powietrza wynosiły: [1] średniorocznych stężeń - 89- Substancja NDS NDS 3 4 D24 Da Lisia Góra 1990 1994 1995 1996 19975 Dwutlenek azotu 150 50 17 15 20 22 23 Pył zawieszony 120 50 33 18 18 19 22 Dwutlenek siarki 200 32 35 20 17 17 16 - 200 g/m2 67 48 52 57 80 Opad pyłu Jak wynika z powyższej tabeli, zanieczyszczenie powietrza w Lisiej Górze nie przekraczało wartości dopuszczalnych, kształtując się granicach poniżej 50% stężeń najpowszechniej występujących zanieczyszczeń gazowych oraz opadu pyłu. Linie trendów większości zanieczyszczeń powietrza wykazują zmienne tendencje: Wzrost stężeń dwutlenku azotu przypisać można wzrostowi ruchu drogowego oraz upowszechnianiu ogrzewania gazowego, a spadek stężeń dwutlenku siarki i pyłu zawieszonego obniżeniu emisji lokalnej dzięki zmniejszeniu zużycia paliw stałych oraz zmniejszeniu napływu spoza obszaru gminy, przede wszystkim z terenu miasta Tarnowa. Z analizy rozkładu przestrzennego zanieczyszczeń powietrza w województwie [1], wynika, że podobnie jak w całym regionie, nad Lisią Górą przekroczone jest co najmniej dwukrotnie dopuszczalne stężenie formaldehydu. Trend wzrostowy stężeń formaldehydu, przypisywany jest wzrostowi emisji spalin samochodowych. Wyniki badań prowadzonych na terenie województwa tarnowskiego, wykazują wieloletnią tendencję spadku poziomu zanieczyszczenia powietrza. Tendencja ta jest skutkiem ograniczenia emisji zanieczyszczeń powietrza, przede wszystkim przez przemysł regionu. Drugim istotnym źródłem poprawy sytuacji jest postęp techniki w systemach ogrzewania, który przyczynia się do ograniczenia emisji zanieczyszczeń powietrza poprzez zmniejszenie zużycia paliw (poprawa izolacyjności budynków i wyższa sprawność urządzeń grzewczych) i zmianę mediów (gaz lub olej opałowy zamiast paliw stałych). większości zanieczyszczeń na terenie województwa W efekcie poziom nie przekracza dopuszczalnego. Analiza zachodzących przemian i najnowszych tendencji w oszczędności energii oraz modernizacji i zmian technologii przemysłowych, pozwalają oczekiwać dalszego utrzymywania się spadkowej tendencji poziomu większości zanieczyszczeń powietrza. 3 4 5 Najwyższe dopuszczalne stężenie średniodobowe (D24) wg norm obowiązujących do 31.12.1997 Najwyższe dopuszczalne stężenie średniodobowe (D8) wg norm obowiązujących do 31.12.1997 Przyjęto średnią dla województwa - 90- 2.1.2. Zanieczyszczenia motoryzacyjne Emisja zanieczyszczeń powietrza przez pojazdy samochodowe jest źródłem silnego zanieczyszczenia powietrza nad drogą i w jej sąsiedztwie. Ze względu na poziom stężeń i rodzaj zanieczyszczeń, jest ono źródłem największego w gminie zagrożenia ze strony zanieczyszczeń powietrza dla zdrowia mieszkańców pasów przydrożnych i użytkowników dróg. Zasięg i rozprzestrzenienie się zanieczyszczeń emitowanych przez ruch drogowy koncentruje się w strefie ciągnącej się wzdłuż drogi i obejmującej obszar, którego granicę stanowi izolinia dopuszczalnego normą stężenia CO. Przyjmuje się, że ruch drogowy o strumieniu powyżej 1000 pojazdów na godzinę, jak na przebiegającym przez teren gminy odcinku drogi krajowej nr 73 w godzinie szczytu, silnie zanieczyszcza powietrze w pasach przydrożnych o szerokości 40 m od krawędzi drogi. Ze względu na zdecydowanie mniejsze natężenie ruchu drogowego, można stwierdzić, że wzdłuż drogi Lisia Góra - Radomyśl Wlk szerokość pasa silnego zagrożenia nie przekracza 25 m od krawędzi jezdni. W strefie zagrożenia znajdują się usytuowane bliżej drogi starsze zabudowania. Strefa zagrożenia dla pozostałych dróg kształtuje się w zależności od natężenia ruchu, jednak ze względu na jego niewielkie natężenie, nie przekracza odległości do 20 m od krawędzi jezdni. Niemniej należy pamiętać, że wg ocen WIOŚ [3], ruch drogowy jest źródłem wysokich stężeń niektórych rodzajów specyficznych zanieczyszczeń powietrza np. formaldehydu, również poza bezpośrednią bliskością dróg. Emitorami związanymi z istniejącą siecią komunikacyjną są obiekty stałe - stacje paliw płynnych emitujące, w przypadku braku odpowiednich urządzeń eliminujących emisję, węglowodory (opary etyliny) przy napełnianiu zbiorników etylinę jak i przy jej dystrybucji. Zasięg wpływu emisji węglowodorów (opary etyliny) stacji paliw wyznacza obszar przekroczeń stężeń dopuszczalnych normą podczas procesu napełniania zbiorników magazynowych z cysterny i w warunkach panowania 6 stanu równowagi atmosfery (pogodowe sytuacje inwersyjne). 2.1.3. Uwarunkowania dla zagospodarowania przestrzennego. Jak wynika z analizy stanu jakości powietrza na terenie gminy, jedynymi obszarami, gdzie będą utrzymywać się podwyższone stężenia zanieczyszczeń powietrza pozostaną pasy przydrożne. Szerokość ich uzależniona będzie prognozowanego od spadku natężenia wskaźników ruchu emisji drogowego. zanieczyszczeń Mimo dzięki - 91- postępowi technicznemu, należy oczekiwać utrzymania się takiej sytuacji w dającej się określić perspektywie czasowej, z powodu spodziewanego wzrostu natężenia ruchu drogowego. Sytuacja gminy nie jest zatem korzystna, ponieważ na jej terenie wzrośnie w przyszłości emisja motoryzacyjnych zanieczyszczeń powietrza, w związku z planowaną budową autostrady. W terenach, które znajdą się poza zasięgiem obszarów skażonych emisją motoryzacyjną, nie będzie żadnych ograniczeń dla zagospodarowania z powodu stanu zanieczyszczenia powietrza. Jednak ze względu na korzystną sytuację w zakresie jakości powietrza, oraz znaczenie rolnictwa jako podstawy bytu znacznej części społeczności gminy, nie powinna ona dopuścić do lokalizacji na jej terenie obiektów, które mogą stać się poważniejszymi źródłami zanieczyszczeń powietrza, w stopniu wpływającym na znaczniejsze podniesienie ich lokalnego tła. 2.2. Zanieczyszczenie gleb Gleby gminy, oceniane według punktowych kryteriów produktywności rolniczej należą do gleb o silnie zróżnicowanej, od dobrej do niskiej jakości. Jedną z podstawowych cech określających urodzajność gleby należy jej odczyn pH. Kwaśny odczyn gleb, prócz szkodliwego oddziaływania na rośliny uprawne wymagające zwykle gleb o pH 6 - 7, obniża przyswajalność związków fosforowych i magnezu, powoduje nadmierną rozpuszczalność metali ciężkich oraz glinu. Prócz przyczyn “naturalnych”, bądź spowodowanych poddaniem gleb pod uprawę zakwaszenie gleb powodowane jest przez tzw. kwaśne deszcze, tj. opady zawierające kwaśne zanieczyszczenia, zwłaszcza produkty przemian dwutlenku siarki w atmosferze. Najbardziej podatne na zakwaszenie są gleby gruntów ornych, mniej podatne są gleby łąkowe, a najbardziej odporne gleby leśne. Wg WIOŚ [3] odczyn większości gleb zawiera się w granicach pH 5 - 6,7. Niekorzystnym zjawiskiem, zagrażającym przedostawaniem się do produktów żywnościowych, jest nadmierna zawartość w glebach metali ciężkich, o właściwościach toksycznych dla organizmów ludzkich i zwierzęcych. Głównym źródłem zanieczyszczenia przemysłowych przeróbcze i metali gleb energetycznych kolorowych: metalami ciężkimi (elektrociepłownie odlewnie, są emisje zakładowe), galwanizernie oraz zakładów zakłady napływ zanieczyszczeń z odległych aglomeracji przemysłowych. Wysokie zawartości metali ciężkich występują w glebach uprawnych wzdłuż dróg o dużym natężeniu ruchu, co związane jest z emisją zanieczyszczeń przez pojazdy samochodowe. Wg WIOŚ [3] (dane wyinterpolowane z map), zawartość metali ciężkich w glebach - 92- gminy kwalifikuje je do gleb o stopniu czystości 0, tj. nie zanieczyszczonych, nadających się do wszystkich rodzajów upraw oraz do gleb o I stopniu czystości tj. o podwyższonej zawartości metali ciężkich, nadających się do pełnego wykorzystania rolniczego z wyłączeniem upraw roślin przeznaczonych do produkcji żywności o szczególnie małej zawartości substancji szkodliwych. Dane dla oceny zanieczyszczenia gleb tych powierzchni metalami ciężkimi w odniesieniu do norm ustanowionych dla oceny skażeń gleb przez Ministra Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych (Załącznik nr 2 do Zarządzenia z dnia 7 lipca 1986 r.) i oceny granicznych zawartości metali ciężkich w powierzchniowej warstwie gleby opracowanych przez IUNG w Puławach według zasad: Określenie Kategoria Zawartość naturalna 0 Zawartość podwyższona I Zanieczyszczenie słabe II Zanieczyszczenie średnie III Zanieczyszczenie silne IV Bardzo silne zanieczyszczenie V są następujące: Chrom Cr Kadm Cd Ołów Pb Cynk Zn Nikiel Ni Miedź Cu 2 - 11 < 0,5 6 - 29 19 - 70 2 - 16 3 - 14 Stopień zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi Ocena ogólna Stopień zanieczyszczenia gleby Gmina Lisia Góra Pierwiaste k Cd Pb Zn Ni Cu Ocena Kategoria I 0 I I 0 I Natomiast oznaczone Metale zanieczyszc zające Cd, Zn, Ni zawartości metali ciężkich w glebie odnoszone są do następujących norm: Zawartość pierwiastka w glebach (ppm) Lekkich Ciężkich Ołów 50 100 Kadm 3 3 Chrom 100 300 Miedź 50 100 Pierwiastek - 93- Nikiel 30 100 Rtęć 1 2 Cynk 200 300 Wyżej przytoczone dane wskazują, że na terenie gminy nie ma terenów rolnych w wyraźnym stopniu skażonych metalami ciężkimi, nie ma więc przeciwwskazań dla upraw, oprócz pasów wzdłuż dróg o dużym nasileniu ruchu samochodowego, przede wszystkim wzdłuż drogi krajowej nr 73 i planowanej autostrady, w pasie o szerokości do 50 m, gdzie należało by zaniechać upraw owoców miękkich i warzyw. Przyswajalność metali ciężkich z gleb o podwyższonej ich zawartości można natomiast wydatnie ograniczyć poprzez zabiegi odkwaszające gleby. 2.3. Hałas i wibracje 2.3.1. Hałas komunikacyjny Zgodnie z podziałem funkcjonalnym terenów, obowiązują dla poszczególnych rodzajów terenu dopuszczalne wartości poziomu hałasu zewnętrznego powodowanego przez różne źródła wg norm ustalonych rozporządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dziennik Ustaw nr 66, poz. 436). Dla terenów gminy mają zastosowanie następujące pozycje tabeli norm stanowiących załącznik do cytowanego rozporządzenia. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez linie elektroenergetyczne oraz starty, lądowania i przeloty statków powietrznych: Lp. 1 1. Przeznaczenie terenu 2 a. Tereny wypoczynkoworekreacyjne poza miastem Dopuszczalny poziom hałasu wyrażony równoważnym poziomem dźwięku A w dB Pozostałe obiekty i grupy Drogi lub linie kolejowe źródeł hałasu Pora dnia Pora nocy Pora dnia Pora nocy przedział czasu przedział czasu przedział przedział odniesienia odniesienia czasu czasu równy 8 równy 1 odniesienia odniesienia najmniej najmniej równy 16 równy 8 korzystnym korzystnej godzinom godzinom godzinom dnia godzinie nocy 3 4 5 6 55 45 45 40 - 94- b. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej c. Tereny zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinny m pobytem dzieci i młodzieży d. Tereny domów opieki b. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z usługami rzemieślniczymi c. Tereny zabudowy zagrodowej 2. 60 50 50 40 Dopuszczalny poziom hałasu w środowisku powodowanego przez elektroenergetyczne oraz starty, lądowania i przeloty statków powietrznych 6 Lp. 1 1. 2. Przeznaczenie terenu 2 b. Tereny domów opieki, zabudowy związanej ze stałym pobytem dzieci i młodzieży a. Tereny zabudowy mieszkaniowej jedno- i wielorodzinnej oraz zabudowy zagrodowej b. Tereny wypoczynkoworekreacyjne poza miastem linie Linie elektroenergetyczne Równoważny poziom dźwięku A w dB Pora dnia - przedział Pora nocy - przedział czasu odniesienia czasu odniesienia równy 8 godzinom równy 16 godzinom 3 4 45 40 50 45 Obszar gminy przecina hałaśliwy szlak komunikacyjny - droga krajowa nr 73 Tarnów - Kielce oraz znacznie obciążona ruchem droga Lisią Górę z Radomyślem Wielkim i Mielcem. Niewielkie natężenie ruchu na pozostałych 6 Starty, lądowania i przeloty statków powietrznych w gminie nie występują w sposób ciągły, w związku z tym pominięto odpowiednie wartości w cytowanej tabeli norm. - 95- drogach nie jest źródłem poważniejszej uciążliwości hałasowej. Znaczny poziom uciążliwości dotyczy otoczenia dróg o dużym obciążeniu ruchem, tj. zwłaszcza drogi krajowej nr 73. Droga ta przebiega między zabudową Brzozówki, przez centrum Lisiej Góry, oraz Breń. Część dawniej wzniesionych budynków mieszkalnych znajduje się w bezpośredniej bliskości drogi, w zasięgu silnej uciążliwości akustycznej. Jak można wnioskować z natężenia ruchu, również dopuszczalny poziom dźwięku przy elewacjach budynków stojących w obowiązującej linii zabudowy jest przekraczany. Również starsza zabudowa usytuowana bliżej niż obowiązująca linia zabudowy wzdłuż drogi do Mielca w Lisiej Górze i Żukowicach Starych narażona jest na uciążliwość tej drogi. Duże znaczenie dla zagospodarowania przestrzennego terenów sąsiadujących z drogami ma fakt, że zagrożenia akustyczne będą w przyszłości wzrastać wraz z rosnącym natężeniem i prędkością ruchu, ponieważ możliwości dalszego obniżenia głośności pojazdów nie są wielkie oraz przede wszystkim w związku z przyszłą autostradą. 2.3.2. Hałas przemysłowy Wg danych Urzędu Wojewódzkiego, w gminie nie ma zakładów, które mogą oddziaływać niekorzystnie na otoczenie na skutek emisji hałasu. Na obszarze gminy istnieją zakłady handlowe, produkcyjne i usługowe, które mogą być uciążliwe dla najbliższego otoczenia. Większość takich obiektów mieści się w domu właściciela lub na wspólnej z nim działce. Liczne są też zakłady zlokalizowane na osobnych działkach w otoczeniu zabudowy mieszkaniowej. Organy nadzoru budowlanego, ani inspekcja ochrony środowiska zazwyczaj nie posiadają informacji o uciążliwości dla otoczenia tych obiektów, a jej stwierdzenie następuje zazwyczaj dopiero w momencie powstania konfliktów sąsiedzkich na tym tle. Uciążliwość takich obiektów, rozsianych w obszarach zabudowy mieszkaniowej jest bardzo częstą przyczyna konfliktów między mieszkańcami. 2.4. Oddziaływanie na zbiorowiska roślinne Intensywniejsza ingerencja człowieka w szatę roślinną była związana z rozwojem osadnictwa i pozyskiwaniem nowych terenów pod użytkowanie rolnicze. W tej fazie rozwoju gospodarczego wycięto najbardziej wartościowe drzewostany porastające obszary o najbardziej urodzajnych glebach. Ostateczny wynik, to wprowadzenie zbiorowisk w miejsce naturalnej szaty roślinnej zastępczych roślinnych użytkowych. Nastąpiły ponadto istotne zmiany w składzie - 96- gatunkowym roślinności. Nowe zbiorowiska roślinne miały charakter zarówno półnaturalny jak też synantropijny. Tempo zmian nawiązywało do zmian w charakterze gospodarki na obecnym obszarze gminy. Drugą formą ingerencji człowieka w naturalne zbiorowiska roślinne były przekształcenia w zbiorowiskach leśnych. Ingerencja bezpośrednia polegała na wycinaniu, a także na wypalaniu drzewostanów i zamianie dużych połaci lasu na pola uprawne i pastwiska. Szczególnie intensywny wyrąb lasu miał miejsce również we wczesnej fazie rozwoju przemysłu. W miejsce dawnych zbiorowisk naturalnych, wprowadzano masowo (w celu zaspokojenia rosnących potrzeb na drewno) szybko rosnące gatunki drzew, w szczególności sosnę. Wynikiem ostatecznym było całkowite niemal odejście od gospodarki zgodnej z warunkami siedliskowymi na rzecz monokultur drzewostanowych. Proces ten zapoczątkował nową, zorganizowaną formę gospodarowania zasobami drewna w lasach. Faza rozwoju intensywnej gospodarki łąkarskiej zaowocowała procesem powszechnie stosowanej i jednostronnie pojmowanej techniki wykonywania melioracji, pojmowanej jako "odwadnianie" terenów podmokłych. Szczególnie mocno ucierpiały naturalne zbiorowiska łęgowe w dnach dolin, gdzie w większości przypadków zachowały się jedynie małe powierzchniowo fragmenty. Obecnie mimo dużego w ostatnich latach spadku stężeń zanieczyszczeń powietrza, pozostają one w dalszym ciągu istotnym zagrożeniem dla lasów. Przemysłowe zanieczyszczenia powietrza docierają do ekosystemów leśnych gminy z rejonu Tarnowa, Krakowa, Górnego Śląska, a także elektrowni w Połańcu. Postępujący przez szereg dziesięcioleci proces degradacji drzewostanów pod wpływem zanieczyszczeń powietrza objawiający się pogorszeniem stanu zdrowotnego przede wszystkim sosny w kotlinie Sandomierskiej a jodły na Pogórzu, został w ciągu ostatnich kilkunastu lat zdecydowanie zahamowany. Obecnie stwierdza się poprawę stanu zdrowotnego lasów, będącą efektem obniżenia poziomu zanieczyszczeń powietrza, jak i poprawą gospodarki leśnej, przede wszystkim w lasach państwowych. Znaczny wpływ na warunki bytowania ekosystemów roślinnych gminy ma postępujący w ostatnim okresie czasu ubytek powierzchni użytków rolnych. Zwiększenie areału gleb odłogowanych powoduje naturalną sukcesję roślinności na te tereny. Jej końcowy efekt to wykształcenie się na dawnych terenach rolnych naturalnie ukształtowanego zbiorowiska leśnego. 2.5. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska. - 97- Według koncepcji klasyfikacji potencjalnych źródeł zagrożeń środowiska opracowanej przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska na terenie gminy występują następujące źródła nadzwyczajnych zagrożeń środowiska: 1.Transport drogowy materiałów niebezpiecznych. 2. W niedalekiej odległości od granic gminy znajduje się największe źródło nadzwyczajnych zagrożeń środowiska w regionie, tj. Zakłady Azotowe w Tarnowie. Źródłem zagrożenia ze strony niebezpiecznych substancji magazynowanych na terenie gminy są materiały pędne (benzyna i olej napędowy), magazynowane na stacjach paliw oraz samochodowe przewozy substancji niebezpiecznych. Obszary zagrożenia ze strony transportowanych samochodami substancji niebezpiecznych nie jest określony. Z powodu powyższych zagrożeń, poza obszarami normatywnymi (nieprzekraczalnymi liniami zabudowy) wzdłuż szlaków komunikacyjnych poszczególnych kategorii, nie występują ograniczenia zagospodarowania przestrzennego. Transport drogowy substancji niebezpiecznych obejmuje kilkadziesiąt pozycji, z czego około 60% stanowi przewóz paliw płynnych, pozostałe 40% to samochody przewożące materiały niebezpieczne. Głównym istniejącym szlakiem transportu materiałów niebezpiecznych na terenie gminy jest przebiegający przez jej teren odcinek drogi krajowej nr 73. Przyszłym szlakiem będzie planowana autostrada. Podstawowe przyczyny zagrożeń ze strony transportu drogowego, to rosnące przewozy, przy niedostosowaniu dróg do panującego i rosnącego natężenia ruchu oraz zły stan techniczny pojazdów, a zatem potencjalny wzrost liczby wypadków drogowych. Wskazane byłoby szersze uwzględnienie w strategii rozwoju przestrzennego gminy, nadzwyczajnych zagrożeń środowiska oraz uciążliwości związanych z przebiegiem drogi nr 73, poprzez dążenie do odsunięcia od niej nowo realizowanej zabudowy mieszkaniowej i innych obiektów związanych z długotrwałym przebywaniem ludzi. Należy również wziąć pod uwagę że planowana autostrada Kraków - wschodnia granica Państwa przejmie większość drogowych przewozów substancji niebezpiecznych. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska ze strony Zakładów w Tarnowie obejmują skutki zdarzeń, które mogły by doprowadzić do wybuchu, lub uwolnienia substancji toksycznych podczas magazynowania, transportu lub procesów technologicznych. Mimo energicznych działań podejmowanych przez ZAT w zakresie wymiany technologii najbardziej niebezpiecznych (obok dokonanego już zasadniczego zmniejszenia emisji zanieczyszczeń powietrza i wód), zakład ten pozostanie nadal źródłem nadzwyczajnych zagrożeń środowiska o bardzo niskim prawdopodobieństwie wystąpienia, lecz o potencjalnym zasięgu obejmującym teren całej gminy. - 98- 3. Sytuacja środowiska gminy na tle regionu Wg Diagnozy stanu środowiska naturalnego regionu tarnowskiego przeprowadzonej w “Programie ochrony środowiska dla województwa tarnowskiego do roku 2010” (Exbud-Tarnów) gmina Lisia Góra należy do grupy “B” tj. gmin, na terenie których wyniki badań nie wskazują na występowanie ponadnormatywnych zanieczyszczeń i uciążliwości, mimo stwierdzonego antropogenicznego oddziaływania. Wyniki analiz publikowane w [3] prowadzą do podobnych wniosków. Mimo bliskości Tarnowa, która sugeruje mało korzystną sytuację środowiskową gminy, zalicza się ona do rejonów województwa o mało zanieczyszczonym środowisku, gdzie nie występują źródła zanieczyszczeń o znaczniejszym oddziaływaniu i ograniczone są skutki napływu zanieczyszczeń z obszarów o wysokiej ich emisji. Dzięki stosunkowo korzystnej sytuacji środowiskowej gminy nie występują na jej terenie ograniczenia rozwoju uwarunkowane stanem środowiska. 4. Aktualne tendencje w zagospodarowaniu terenu i ich wpływ na środowisko przyrodnicze, zagrożenia 4.1. Uwarunkowania wynikłe z ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gm. Lisia Góra Ostatnia przed opracowaniem nin. studium edycja planu ogólnego gminy 7 , w rozdz. 1.2.5.2. “Zasady ochrony i kształtowania środowiska” jako “jeden z podstawowych celów rozwoju gminy” definiuje “W realizacji planu należy bezwzględnie dążyć do: zachowania równowagi przyrodniczej, racjonalnej gospodarki zasobami przyrodniczymi, utrzymania walorów krajobrazowych i warunków klimatycznych”. Jako szczególnie istotne zadania w realizacji tych celów plan określa: - wymóg wyposażenia realizowanych inwestycji w komplet urządzeń zapobiegających degradacji środowiska, - ochronę gruntów rolnych i leśnych, zwłaszcza o wysokiej bonitacji przed wyłączeniem pod zainwestowanie, - rekultywację na cele rolnicze gruntów zniszczonych w wyniku działalności inwestycyjnej, eksploatacji surowców mineralnych, poszukiwań surowców i realizacji infrastruktury technicznej, - racjonalne stosowanie środków chemicznych w rolnictwie, - racjonalne wydobycie surowców naturalnych, 7 Plan przestrzennego zagospodarowania gminy Lisia Góra, uchwalony Uchwałą Nr XX/83/87 Gminnej Rady Narodowej w Lisiej Górze z dnia 30 grudnia 1987. Oprac. Woj. Biuro Planowania Przestrzennego w Tarnowie. - 99- - ochronę lasów i zieleni wysokiej. Jako jedno z najważniejszych zadań kształtowania struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy plan określa ochronę “wyróżnionych planem elementów środowiska przyrodniczego, a w szczególności pomników przyrody, parków dworskich, obszarów chronionego krajobrazu”. W zasadach realizacji mających wpływ na kształtowanie i ochronę środowiska plan zakłada m. in. budowę lokalnych oczyszczalni ścieków przy realizacji obiektów mieszkaniowych i usługowych, organizację miejsc składowania odpadów w poszczególnych wsiach (Wiejskie Punkty Składowania Odpadów) oraz budowę “zbiorczych gminnych składowisk odpadów i nieczystości”. Teren pod gminne składowisko odpadów stałych o pow. 1,5 ha wyznaczono w starej piaskowni w Lisiej Górze. Przyjęte rozwiązania w tym zakresie wg “Studium” określono w rozdziale 9. Plan definiuje jako funkcję wiodącą gminy rolnictwo, przeznaczając dla niej całość terenów gminy. Jako funkcję uzupełniającą określono budownictwo jednorodzinne nierolnicze w Brzozówce, Lisiej Górze, Żukowicach Nowych i Nowej Jastrząbce. Specyficzną właściwością planu jest dopuszczenie realizacji inwestycji poza terenami wyznaczonymi. W “uzasadnionych gospodarczo przypadkach” plan dopuszcza realizację obiektów “związanych funkcjonalnie z określonymi terenami” jak “(...), stacje CPN (...), obiektów gospodarczych, spółdzielczych i państwowych gospodarstw rolnych, leśnych i rybackich, (...), nowych zagród” z zastrzeżeniem w tym ostatnim przypadku uzasadnienia ekonomicznego, uzyskania akceptacji Architekta Wojewódzkiego oraz wymogiem “bezwzględnego przestrzegania ochrony stref krajobrazowych”. Ponadto poza terenami wyznaczonymi mogą być lokalizowane “budownictwo szklarniowe (...) z uwzględnieniem warunków ochrony środowiska, a w szczególności ochrony krajobrazu (...), obiektów jak wysypiska śmieci, oczyszczalnie ścieków, składowanie odpadów poprodukcyjnych, grzebowiska zwierząt itp. pod warunkiem bezkonfliktowej realizacji, stacje energetyczne (...) oraz stacje redukcyjne gazu”. 4.2. Ocena ustaleń planu miejscowego w dziedzinie polityki ekologicznej Omawiany plan zagospodarowania przestrzennego utrzymuje istniejącą w okresie jego tworzenia strukturę funkcjonalno-przestrzenną gminy. Tendencja ta szczególnie wyraźnie przejawia się w konsekwentnym utrzymywaniu rolnictwa jako wiodącej funkcji i podporządkowaniu mu występujących na terenie gminy zjawisk przestrzennych. W dziedzinie polityki ochrony środowiska, plan w zasadzie ogranicza się do respektowania istniejących uregulowań ustawowych, określających zasady ochrony środowiska w gospodarce przestrzennej i działalności gospodarczej, jak wymóg wyposażenia nowo wznoszonych obiektów - 100- w urządzenia ochrony środowiska, ochronę gruntów rolnych i leśnych, “racjonalnie stosowaną chemizację w rolnictwie, ochronę lasów i zieleni wysokiej itp. ochrony obiektów podlegających ochronie prawnej (pomniki przyrody)”. Plan nie zajmuje się uwarunkowaniami w zakresie kształtowania środowiska gminy, jakie wynikają z inwestycji o zasadniczym oddziaływaniu na środowisko gminy, tj. autostrady wraz z węzłem i drogą łączącą autostradę z Tarnowem, prawdopodobnie uznając że wszystkie zmiany w środowisku związane z realizacją i eksploatacją autostrady zamkną się w trzystumetrowym pasie rezerwy terenowej. Dopuszczenie realizacji licznych obiektów poza terenami wyznaczonymi w planie, lub nawet nie przewidywanych w planie, o nieokreślonej skali wielkości (np. państwowe gospodarstwa rolne), bez jakiejkolwiek próby określenia obszarów takiego dopuszczenia (strefy polityki), dało samorządowi gminnemu narzędzie gospodarki przestrzennej o pożądanej elastyczności, (z której jak się wydaje, nie miał potrzeby robić użytku), lecz równocześnie niosło liczne zagrożenia dla utrzymania właściwego stanu środowiska przyrodniczego. 4.3. Stan realizacji ustaleń planu miejscowego w sferze ekologicznej 4.3.1. Stopień zbliżenia do osiągnięcia wyznaczonych celów planu Trzeba zauważyć, że jak wynika z tekstu obowiązującego planu, realizacja jego ustaleń zapewnia utrzymanie równowagi ekologicznej. W związku z tym w ocenie realizacji planu należy rozpatrzyć skutki działań innych niż przewidziano w jego ustaleniach. W okresie realizacji planu, poza zabudową mieszkaniową i rolniczą nie powstały nowe obiekty o znaczniejszym oddziaływaniu na stan środowiska. Trzeba też wziąć pod uwagę, że wyposażenie nowych obiektów w urządzenia ochrony środowiska, czy instalacje spełniające wymagania w zakresie oddziaływania na środowisko wynika z zasad prawa budowlanego. W okresie realizacji planu, nie prowadzono w gminie działalności inwestycyjnej na terenach chronionych gruntów rolnych i leśnych. Racjonalne gospodarowanie, jak stosowanie środków chemicznych w rolnictwie, czy celowość wydobycia surowców naturalnych nie są związane z realizacją ustaleń planu. Ochronę zieleni wysokiej realizowano m. in. poprzez utworzenie obszaru chronionego krajobrazu. Spośród ujętych w planie inwestycji mających wpływ na kształtowanie i ochronę środowiska, nie zrealizowano autostrady, której powstanie oznaczać będzie najbardziej znaczące zmiany jakości środowiska w gminie. Inaczej niż w planie - 101- rozwiązano również zagadnienie gospodarki odpadami, wiążąc ją z miastem Tarnowem, dzięki czemu można było zrezygnować z poczynań mających na celu budowę gminnego składowiska odpadów. Ważnym czynnikiem zmian środowiskowych w gminie była eksploatacja piasków w północno-wschodniej części gminy i związane z nim zmiany jakościowe środowiska i krajobrazu. Zmianom tym w niewielkim stopniu towarzyszyły prace mające na celu nowe zagospodarowanie terenów. Zmiany sytuacji środowiskowej gminy uzależnione były przede wszystkim od zewnętrznych czynników oddziałujących na stan jej środowiska, głównie takich jak: - Obniżenie poziomu zanieczyszczeń powietrza do stanu poniżej poziomu normatywnego dla większości substancji, - Wzrost uciążliwości i zagrożeń w otoczeniu dróg na skutek wzrostu natężenia ruchu przy braku postępu w rozwoju sieci drogowej i poprawy jej stanu. 4.3.2. Stan realizacji ustaleń planu i ogólna ocena środowiskowych uwarunkowań rozwoju gminy Przemiany gospodarcze ostatnich lat spowodowały wyraźne zahamowanie rozwoju przestrzennego zainwestowania terenu, z czym wiąże się m. in. zmniejszenie potrzeb w zakresie terenów pod inwestycje. Rozwój gospodarczy gminy odbywa się w dużej mierze “od dołu", tj. poprzez wzrost małych firm. Ten charakter wzrostu determinuje charakter zapotrzebowania na tereny. Z reguły powstające w pierwszej fazie przemian obiekty realizowane są w małej skali, na drobnych działkach, a przeważnie działalność gospodarcza podejmowana jest w obiektach dzierżawionych lub wykupionych od podupadłych firm państwowych lub spółdzielczych. Dzięki stosunkowo korzystnej sytuacji środowiskowej gminy nie występują na jej terenie ograniczenia rozwoju uwarunkowane – stanem środowiska. 4.4. Zagrożenia środowiska Obecnie na terenie gminy występują następujące zagrożenia środowiska: 4.4.1. Zagrożenia typu “fizjograficznego” (przyrodnicze) - Powodziowe (znikome) - dotyczy w zasadzie wyłącznie dolin rzecznych w granicach określonych zasięgiem wielkich wód o prawdopodobieństwie wystąpienia równym 1% . W gminie zagrożenie to nie obejmuje w - 102- zasadzie obszarów zabudowy, poza nielicznymi zabudowaniami zagrożonymi raczej podtopieniem przez stagnujące na gruncie wody opadowe niż przez wody powodziowe. 4.4.2. Główne zagrożenia związane z działalnością człowieka - Emisja zanieczyszczeń powietrza na skutek działalności uciążliwych podmiotów gospodarczych, emitujących zanieczyszczenia powietrza w ilościach, albo w sposób powodujący przekroczenia dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń powietrza w swym bliskim otoczeniu. Zagrożenie to jest stosunkowo niewielkie na obszarze gminy. - Zanieczyszczenie powietrza wynikające z zagrożeń komunikacyjnych. Znaczne stężenia motoryzacyjnych zanieczyszczeń powietrza występują w bezpośrednim otoczeniu drogi krajowej nr 73. Jako pas największych zagrożeń należy przyjąć pas o szerokości 40 m od krawędzi jezdni, - Hałas drogowy. Hałas drogowy przy krawędzi jezdni drogi nr 73 przewyższa w ciągu dnia 70 dB[3]. Przyjmuje się, że strefa uciążliwości (określona poziomem 45 dB dniem) może sięgać odległości 150 m od krawędzi jezdni. W zasięgu uciążliwości znajdują się zabudowania Brzozówki, Lisiej Góry i Brnia, położone w pierwszej linii zabudowy wzdłuż tej drogi, jednak w niektórych przypadkach także w większej od niej odległości. Znaczniejszy poziom uciążliwości dotyczy także otoczenia drogi Lisia Góra - Nw. Jastrząbka - Radomyśl. Uciążliwość tej drogi w obrębie terenów zabudowanych zamyka się w zasadzie w obustronnych liniach zabudowy - sporadycznie obejmując dalej usytuowane obiekty. Zagrożenia związane z emisją komunikacyjnych zanieczyszczeń powietrza utrzymają się na zbliżonym poziomie, lub będą wykazywać tendencję spadkową w związku z postępami w konstrukcji silników i jakości paliw. Zagrożenia akustyczne będą wzrastać wraz z rosnącym natężeniem i prędkością ruchu, ponieważ możliwości dalszego zmniejszenia głośności pojazdów są niewielkie. - Źródła nadzwyczajnych zagrożeń środowiska na terenie gminy: 1. Transport drogowy materiałów niebezpiecznych. 2. W bliskości granic gminy znajduje się największe z potencjalnych źródeł nadzwyczajnych zagrożeń środowiska w regionie, tj. Zakłady Azotowe w Tarnowie - Mościcach. - 103- 5. Podstawowe problemy przestrzenne gminy do rozwiązania. 5.1. Problemy ogólnoprzestrzenne O dalszym rozwoju gminy w dużej mierze decydować będzie tempo rozwoju Tarnowa - dużego miasta, które zapewne w niedalekiej przyszłości wkroczy w fazę przyspieszonego rozwoju. Rozwój Tarnowa będzie skutkować m. in. wzmożoną tendencją do inwestowania na obszarze gminy. Głównym zagrożenia dla środowiska gminy tkwią w potencjalnej możliwości żywiołowej urbanizacji. Oczekuje się, że funkcję miastotwórczą mogą spełnić związane z rozwojem systemu komunikacyjnego przemysł i usługi komercyjne o dużej skali. Drugim najbardziej znaczącym elementem który silnie przekształci środowisko gminy będzie, swoisty korytarz wytworzony przez autostradę A4, dzielący środowisko gminy na dwie części i tworzący barierę niemożliwą do pokonania przez wiele gatunków, przede wszystkim fauny, co wpłynie w dłuższej perspektywie czasowej na osłabienie ich kondycji na skutek braku możliwości wymiany potencjału genowego. Z punktu widzenia problemów ochrony i kształtowania środowiska wydaje się pożądane, aby nie nastąpiły zbyt duże przekształcenia struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy, lub by ograniczyć obszar intensywnego rozwoju zainwestowania do terenów najbliższych granicy Tarnowa oraz rejonu ośrodka gminnego. Z postulatem tym wiążą się następujące problemy przestrzenne: 1) Zabezpieczenie i ochrona przed zabudową i zmianami użytkowania istniejących elementów sieci ekologicznej, tj. obszarów leśnych, podmokłych, małych zbiorników wodnych (naturalnych i sztucznych), bliskiego sąsiedztwa cieków wodnych i stref korytowych (tereny zalewowe). 2) Minimalizacja kolizji wywołanych rozcięciem związków ekologicznych na przebiegu autostrady A4 oraz związanym z jej oddziaływaniem pogorszeniem klimatu akustycznego. 3) Właściwe kształtowanie obszarów pozostających w zasięgu uciążliwości oraz narastania uciążliwości komunikacji drogowej. 4) Uwzględnienie w strategii rozwoju przestrzennego gminy uwarunkowań wynikłych z nadzwyczajnych zagrożeń środowiska. Z powodu bliskości dużego miasta, w którym wkrótce może rozpocząć się szybki rozwój usług komercyjnych, można oczekiwać pojawienia się inwestorów tego typu obiektów również komunikacyjnych. na terenie gminy, zwłaszcza w pobliżu szlaków Niezależnie od stosowanych kryteriów oceny komercyjnej wartości lokalizacji przez inwestorów takich obiektów, (co w praktyce często - 104- ostatecznie przesądza lokalizację) studium powinno wskazywać tereny, gdzie taka działalność może być rozwijana bez wchodzenia w konflikt z wymogami ochrony środowiska. Podobnie przedstawia się sytuacja z perspektywami lokalizacji typu przemysłowego. 5.2. Problem autostrady A4 Warianty przebiegu Autostrada A4 - przecinająca południowo-wschodnią część gminy w kierunku zachód – wschód, wg planu miejscowego przebiega przez obszary rolne wsi Zaczarnie, w bliskości jej zabudowy, dalej w kierunku wschodnim przecina dolinę Czarnej oraz przebiega między rozproszoną zabudową, terenami rolnymi i małymi kompleksami leśnymi w pobliżu Żukowic Nowych. Tak określona trasa (zwana dalej W1 - wariant podstawowy) budzi zastrzeżenia społeczności lokalnej. W “Studium” rozważano i zaproponowano dwa inne warianty: wariant W2 - proponujący odsunięcie dalej na północ odcinka biegnącego wzdłuż zabudowy Zaczarnia, wariant W3 – tzw. wariant “Lisia Góra” przyjęty wg planu miejscowego gminy, w którym był uwzględniony jako alternatywa przebiegu podstawowego, przewiduje on przesunięcie trasy na całym przebiegu przez teren gminy w kierunku południowym. Wg W3 autostrada przebiegać ma wierzchołkiem garbu, którym przebiega granica gminy, oddzielająca Zaczarnie od Woli Rzędzińskiej (w gm. Tarnów), dalej na wschód przez las Jawornik na południe od Żukowic Nowych łącząc się z pierwotnie proponowaną trasą na terenie gminy Czarna. Wariant ten nie był uwzględniony w planach miejscowych gmin sąsiednich. Oddziaływanie na środowisko Przebieg autostrady wg wariantu W1 (wariant podstawowy) - w niewielkiej odległości od zabudowy Zaczarnia oraz rozproszonej zabudowy Żukowic Nowych, może być źródłem uciążliwości (pogorszenie klimatu akustycznego) dla mieszkańców domów najbliższych od autostrady, - przecina tereny określane wg informacji Kół Łowieckich jako ostoja niektórych gatunków zwierząt łownych, - biegnie wzdłuż obniżenia terenu - doliny Czarnej, gdzie zjawiska meteorologiczne niekorzystne dla bezpieczeństwa ruchu (mgły, zamglenia, mrozowiska) występują ze zwiększoną częstotliwością - wschodni odcinek trasy przecina połączenia przyrodnicze doliny Czarnej oraz (sygnalizowany przez środowisko myśliwych regionu Tarnowskiego) korytarz - 105- wędrówek zwierzyny wg informacji Kół Łowieckich między kompleksem leśnym w okolicach Czarnej Tarnowskiej i kompleksami łąkowo-wodno-leśnymi rejonu Żukowic Starych i dalej w kierunku północno-zachodnim. Przebieg autostrady wg wariantu W2 - w większej odległości od wsi, po północnej stronie zabudowy Zaczarnia, ogranicza liczbę mieszkańców domów narażonych na pogorszenie klimatu akustycznego (uciążliwość akustyczną), - znacznie głębiej ingeruje w tereny ostoi niektórych gatunków zwierząt łownych, - biegnie bliżej osi obniżenia doliny Czarnej, gdzie zjawiska meteorologiczne niekorzystne występują dla bezpieczeństwa ruchu (mgły, zamglenia, mrozowiska) ze zwiększoną częstotliwością w porównaniu do przebiegu wg wariantu W1, - we wschodniej części trasa biegnie zgodnie z wariantem W1, w związku z czym będzie w identyczny sposób oddziaływać na środowisko. Przebieg autostrady wg wariantu W3 (tzw. wariant “Lisia Góra”) - w większej odległości od zabudowy Zaczarnia oraz dzięki osłonięciu wypukłością stoku wzniesienia, nie będzie wpływać znacząco na pogorszenie klimatu akustycznego w obrębie terenów zabudowy, - biegnie wierzchołkiem wzniesienia (na granicy gmin), poza obszarami o zwiększonej częstotliwości występowania zjawisk meteorologicznych pogarszających bezpieczeństwo ruchu, - zwiększa walory widokowe drogi (dalekie panoramiczne wglądy w kierunku południowym), - przecina na dłuższym odcinku niż wariant W1 tereny leśne we wschodniej części gminy, zwiększając powierzchnię niezbędnych wylesień i likwidując tym samym odpowiednie fragmenty ostoi zwierzyny. Równocześnie jednak eliminuje przecięcie korytarza wędrówek zwierzyny. Przebieg autostrady na terenie gminy Czarna Tarnowska wg wariantu W1 i W3 - Oba warianty tj. W1 i W3 przebiegają przez tereny leśne i wymagają podobnych rozmiarem wylesień, - W1, biegnąc bliżej skraju lasu lub odcinkami, bezpośrednio po granicy polno-leśnej, przecina połączenia między oboma typami siedlisk, co może eliminować organizmy, zwłaszcza gatunki fauny żyjące na pograniczu obu typów środowiska, - W1 przebiegając bliżej terenów osadniczych zachodniej części gminy (Jastrząbka Stara, Jaźwiny), może być dla nich uciążliwy, zwłaszcza w godzinach nocnych, - 106- - W3 nieco bardziej od W1 narusza zwartość kompleksów leśnych gminy Czarna Tarnowska. Wyżej wymienione cechy i oceny poszczególnych wariantów jednoznacznie wskazują, że przebieg autostrady wg wariantu W3 (tzw. wariant “Lisia Góra”) jest korzystniejszy ze względów środowiskowych. 6. Strategia ochrony środowiska przyrodniczego poprzez kształtowanie układu przestrzennego gminy 6.1. Cele strategii - Zachowanie i wzbogacenie wartości środowiska i walorów krajobrazowych. - Rozwój gminy oparty na wykorzystaniu zasobów środowiska przy zapewnieniu równowagi w funkcjonowaniu systemu przyrodniczego (rozwój zrównoważony). 6.2. Drogi realizacji celów Doskonalony w ostatnich dziesięcioleciach system prawny ochrony środowiska, w odniesieniu do działalności gospodarczej stopniowo poprawia skuteczność w nakłanianiu podmiotów gospodarczych do wprowadzania metod gospodarowania bliższych zasadom zrównoważonego rozwoju. Skuteczność oddziaływania norm prawnych, regulujących zachowania względem zasobów środowiska znajduje odbicie w znaczącym zmniejszeniu obciążeń środowiska przyrodniczego. Jednym z najważniejszych środków, umożliwiających wprowadzenie zasad zrównoważonego rozwoju jednostek terytorialnych jest gospodarka przestrzenna. Powinna ona regulować zasady użytkowania terenów i wykorzystania lokalnych wartości środowiska w sposób zapewniający trwałość zasobów odnawialnych, najbardziej oszczędne wykorzystanie zasobów nieodnawialnych i rehabilitację zasobów zniszczonych. Podstawową metodą zmierzającą do realizacji celów jest w gospodarce przestrzennej ustalenie zasad zagospodarowania obszarów wchodzących w skład określonej jednostki terytorialnej, zgodnie z ich predyspozycjami, określonymi przez analizy uwarunkowań wynikających z warunków naturalnych i dotychczasowych sposobów zagospodarowania. Dokonuje się to poprzez wydzielenie ich jako obszarów funkcjonalnych - o określonym sposobie użytkowania istniejącego, pożądanego i możliwego ze względów przyrodniczych. Delimitacja obszarów umożliwia określenie kierunków polityki przestrzennej w dziedzinie ochrony środowiska i stref polityki, jako drogę do osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju obszaru gminy. W “Studium” na planszy nr 1 pt. “Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy oraz dyspozycje polityki przestrzennej w zakresie rozwoju gminy i ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego”, określono obszary (i opracowano ich typologię) - 107- zróżnicowane pod względem przeznaczenia i kierunków zagospodarowania oraz form ochrony, a także w oparciu o te obszary, określono strefy polityki przestrzennej w zakresie kierunków zagospodarowania obszaru gminy i ochrony zasobów środowiskowych. 6.3. Strefy polityki przestrzennej w dziedzinie ochrony środowiska Dobór kryteriów wydzielenia stref oparto o analizę predyspozycji funkcjonalnych, wynikłych ze stwierdzonych współzależności między gospodarczymi i środowiskowymi funkcjami terenów oraz potrzeb w zakresie ich kształtowania. Przyjmując jako cel polityki kształtowanie współzależności funkcji obszarów zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju, ustalono następujące strefy polityki przestrzennej w dziedzinie ochrony środowiska: Strefa III przestrzeń gospodarki leśnej II - rolnicza przestrzeń produkcyjna Iprzestrzeń osadnictwa Grupuje obszary typu (wg planszy nr 1) Cele polityki L Zachowanie i wzbogacenie istniejących wartości przyrody i krajobrazu, wzrost wartości lasów jako zasobu przyrody Gospodarka leśna zgodna z zasadami urządzenia lasów ochronnych, zalesienie terenów o predyspozycjach do przekształcenia w lasy R, Z, C, B Unowocześnienie gospodarki rolnej przy poszanowaniu zasad zrównoważonego rozwoju, zachowanie i wzbogacenie istniejących wartości przyrody i krajobrazu Ochrona rolniczej przestrzeni produkcyjnej przed wyłączeniem z produkcji, zabezpieczenie ciągłości pasm (“korytarzy”) ekologicznych A, B Zabezpieczenie standardów środowiska terenów osiedleńczych, rozwój osadnictwa wg zasad zrównoważonego rozwoju A (B) – Ia aktywizacji gospodarcz ej w obrębie wyznaczo nych strategicz nych obszarów rozwoju Rozwój pozarolniczych podstaw gospodarki gminy 6.4. Kształtowanie obszarów funkcjonalnych Zasady kształtowania terenów strefy Główne narzędzia Plan miejscowy, plany urządzenia gospodarstwa leśnego, plan ochrony obszaru chronionego krajobrazu (OCHK) Plan miejscowy, ustawowa ochrona gruntów rolnych Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenów Miejscowe plany zagospodarowania Koncentracja obiektów przestrzennego, produkcyjno-usługowy decyzje o ch w harmonii warunkach przestrzennej i zabudowy i środowiskowej zagospodarowania terenów Rozwój mieszkalnictwa, usług i działalności produkcyjnej w oparciu o zasady kształtowania ładu architektonicznego, przestrzennego i środowiskowego - 108- Obszary uwarunkowań i predyspozycji funkcjonalnych Obszary o mało przekształconym środowisku przyrodniczym i przewadze funkcji środowiskowych – istniejące tereny leśne oraz tereny rolne o ograniczonej wartości rolniczej predysponowane do przekształcenia w tereny leśne Obszary o znacznie przekształconym środowisku przyrodniczym lecz z przewagą funkcji środowiskowych nad gospodarczymi – “korytarze ekologiczne”. Tereny rolne o znaczeniu “przedpola” zasobów przyrodniczych – buforujące niekorzystne oddziaływania obszarów zurbanizowanych na obszary o dominującej funkcji środowiskowej oraz strefa ekotonu - zbiorowisk brzegowych (ekotonalnych) wytworzonych na granicy rolno-leśnej) Tereny rolne o dużej w skali gminy wartości rolniczej, bez zabudowy lub z rozproszoną zabudową mieszkaniowo-rolniczą o dominującej funkcji produkcyjno-rolniczej Obszary rolne z luźną zabudową rolniczą i mieszkalną, położone w obrębie szlaków migracyjnych lub ostoi zwierzyny Obszary rolne z luźną zabudową rolnicza, mieszkalną i usługową Jednostki osadnicze o zwartej i rozproszonej strukturze zabudowy przewidziane do rozwoju Typ obszaru wg Planszy nr 1 L tereny leśne i predyspono wane do zalesień Główne funkcje obszaru Główne narzędzia polityki zrównoważonego rozwoju Przestrzeń gospodarki leśnej i ochrony zasobów środowiska przyrodniczego Ochrona prawna przed wyłączeniem z użytkowania leśnego. Ochrona prawna obiektów i obszarów przyrody. Plan urządzenia – priorytet funkcji ekologicznych nad produkcyjnymi Przestrzeń gospodarki rolnej, wodnej i ochrony zasobów środowiska przyrodniczego Ustalenia studium, ochrona prawna przed wyłączeniem z użytkowania rolniczego Obszary o wysokiej jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej wyłączone z zabudowy Ustalenia studium, ochrona prawna przed wyłączeniem z użytkowania rolniczego Przestrzeń gospodarki rolnej, ochrony środowiska przyrodniczego i mieszkalnictwa Ustalenia studium, ochrona prawna przed wyłączeniem z użytkowania rolniczego Z środowisko przyrodnicze związane z systemem dolin cieków wodnych oraz przedpola zasobów przyrodniczyc h -grunty rolne i użytki zielone o niższych klasach gleb R grunty rolne o wysokim stopniu ochrony C tereny rolne o dużym znaczeniu przyrodnicz ym z luźną zabudową B Przestrzeń zabudowa mieszkalnictwa i luźna i gospodarki rolnej tereny rolne A obszary osadnicze Przestrzeń mieszkaniowa i usługowo-produkcyjna (obiekty nieuciążliwe) Ustalenia studium Plan miejscowy zagospodarowania przestrzennego, ochrona prawna obiektów i obszarów dziedzictwa kulturowego - 109- 6.5. Zasady i kierunki zagospodarowania obszarów funkcjonalnych Rodzaj obszaru funkcjonalnego wg planszy nr 1 L Obszary leśne i predysponowane do zalesień (przestrzeń ochrony zasobów środowiska przyrodniczego i gospodarki leśnej) Z Pasma obudowy biologicznej cieków, obszary łąkowe i polne o dużym znaczeniu ekologicznym, bez zabudowy R Obszary rolne o dominującej funkcji produkcyjno-rol niczej Istniejące sposoby użytkowania obszaru Lasy, grunty rolniczo nieprzydatne (RN) oraz grunty rolne o niskich klasach bonitacyjnych, wieloletnie odłogi na gruntach rolnych, nie rokujące wznowienia użytkowania rolniczego Gospodarka leśna wg planów urządzania lasów Zalesianie wg programów indywidualnych lub wg programu dla uprzednio wykupionych gruntów Pozostawienie dla sukcesji naturalnej Przystosowanie dla potrzeb turystyki i rekreacji Środowisko przyrodnicze związane z systemem dolin i cieków wodnych: tereny zalewowe, zadrzewienia przy ciekach wodnych (resztki łęgów), tereny rolne z dużym udziałem użytków zielonych, pasma łąk w dnach dolin i obniżeń Wyłączenie spod zabudowy, ograniczenie lokalizacji obiektów niekubaturowych. Przystosowanie sposobu zagospodarowania do możliwości okresowych podtopień terenu lub zalewów powodziowych – w dolinach cieków. Ograniczenia chemizacji zgodnie z zasadami ochrony zasobów wodnych. Przystosowanie dla potrzeb turystyki i rekreacji Obszary o wysokiej jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej, wyłączone z zabudowy Intensywna gospodarka rolna i ochrona przed wyłączeniem z produkcji rolnej. Przystosowanie do potrzeb restrukturyzacji rolnictwa. Tereny gruntów rolnych o przeważnie niskiej bonitacji, częściowo zainwestowane C Obszary rolne, (zabudowa rolnicza i mieszkaniowa rozproszona), częściowo zainwestowane na szlaku migracji lub w terenach ostoi gatunków fauny B Obszar luźnej zabudowy z ogrodami i gruntami rolnymi A Obszary względnie zwartej zabudowy z Główne zasady i kierunki zagospodarowania obszaru Tereny rolne i budowlane z ogrodami i licznymi wolnymi działkami. Obiekty usług publicznych i komercyjnych w luźnych układzie przestrzennym Jednostki osadnicze o zwartej i rozproszonej strukturze zabudowy z usługami Ze względów przyrodniczych zachowanie zabudowy w stanie istniejącym, z prawem kapitalnych remontów lub wymiany substancji. Przystosowanie dla potrzeb turystyki i rekreacji. Rozwijanie funkcji przyrodniczych obszaru. Utrzymanie luźnej zabudowy na dużych działkach oraz obiektów usług publicznych i turystycznych w luźnych układach, w tym gospodarstw agroturystycznych. Dopuszczenie innych obiektów usług komercyjnych z wykluczeniem obiektów mogących pogorszyć stan środowiska. Wyposażenie w infrastrukturę techniczną. Gospodarka rolno-ogrodnicza na terenach wolnych od zabudowy. Rozwój mieszkalnictwa i usług. Usługi publiczne, usługi komercyjne - z wykluczeniem obiektów mogących pogorszyć stan środowiska. Wyposażenie w infrastrukturę techniczną. Ochrona dóbr kultury. - 110- przewagą funkcji mieszkaniowyc hi usługowo-wytw órczych W wyznaczonych na planszy nr 1 obszarach strategicznych dla rozwoju, dopuszcza się usługi komercyjne i turystyczne – także obiekty mogące pogorszyć stan środowiska -handel hurtowy, zakłady naprawcze, hotele, motele, obsługa komunikacji itp. 7. Materiały wejściowe 1. Ocena stanu zanieczyszczenia powietrza w woj. tarnowskim w roku 1997. Państw. Woj. Insp. Sanit. Tarnów 1998 2. Program ochrony środowiska dla województwa tarnowskiego do roku 2010. Opr. pod kier. A. Niespodziewanego. Exbud Tarnów 1996 3. Państwowa Inspekcja Ochrona Środowiska WIOŚ Tarnów. Pr. Zbior. (1997). Raport o stanie środowiska w woj. tarnowskim w 1996 r. 4. Rocznik Statystyczny Województwa Tarnowskiego. GUS, Tarnów 1996. 5. Miejscowy Plan Ogólny Zagospodarowania przestrzennego gminy Lisia Góra. 6. Plan Urządzenia Gospodarstwa Leśnego Nadleśnictwa Dąbrowa Tarnowska na okres gospodarczy od 1. 01. 1996 do 31.12.2005. Biuro Urządzenia Lasu i Geodezji Leśnej Kraków 1995. 7. Uproszczony plan urządzenia gospodarstwa leśnego lasów niepaństwowych dla wsi w gminie Lisia Góra 8. Atlas Województwa Tarnowskiego. PAN O/ w Krakowie, Kraków 1988 9. Geomorfologia Polski. Pr. Zbior. pod red. L. Starkla. T 1. PWN Warszawa 1972. 10. Nabożny P. Inwentaryzacja przyrodnicza woj. tarnowskiego. Tarnów 1997. Msp.
