Strona tytułowa

Załącznik nr 1 do ogłoszenia
Program profilaktyki zakażeń wywołanych pneumokokami
wśród dzieci uczęszczających do miejskich żłobków i placówek wpisanych
do rejestru żłobków i klubów dziecięcych funkcjonujących na terenie miasta
Poznania, przebywających w miejskich placówkach opiekuńczo-wychowawczych
(w wieku od 2 miesiąca życia do ukończenia 36 miesiąca życia) oraz wśród dzieci
w tym samym wieku, nieuczęszczających do wyżej wymienionych placówek,
zameldowanych na stałe lub czasowo w Poznaniu – kontynuacja szczepień
przeciwko pneumokokom, rozpoczętych w ramach programu w 2015 roku
Okres realizacji programu: marzec – grudzień 2016 roku
Opracowanie programu:
Wydział Zdrowia i Spraw Społecznych
Urzędu Miasta Poznania
Poznań, luty 2016 roku
1. Opis problemu zdrowotnego
a. Problem zdrowotny
Zakażenia wywołane pneumokokami to aktualny i dobrze zdefiniowany problemem
zdrowotny. Popularnie nazywane pneumokoki (łac. Streptococcus pneumoniae) to dwoinki
zapalenia płuc, które mogą wywołać zarówno zakażenie dróg oddechowych, jak i zakażenia
inwazyjne, takie jak posocznica, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub wsierdzia.
Pneumokoki są najczęstszą przyczyną pozaszpitalnych, bakteryjnych zakażeń układu
oddechowego takich jak zapalenie ucha środkowego, zatok, zaostrzenia przewlekłego
zapalenia oskrzeli, a także zapalenia płuc. Najcięższą postacią zakażenia wywołanego
pneumokokami jest tzw. inwazyjna choroba pneumokokowa (IChP), która może mieć
szczególnie ciężki przebieg u dzieci poniżej 5. roku życia. Pojęcie to obejmuje zapalenie płuc
z bakteriemią, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie wsierdzia, zakażenia krwi,
w tym posocznicę1.
Zakażenie pneumokokami występuje w każdym wieku, niemniej szczególnie narażone są
dzieci poniżej 2. roku życia i dorośli powyżej 65. roku życia. Największa zapadalność na
inwazyjną chorobę pneumokokową (IChP) u dzieci występuje w wieku 0-2 roku życia
W Polsce wynosi ona 19/100 tys. a w przedziale wiekowym od 0 do 5 roku życia – 17,6 /100
tys.2 Przyczyną takiego stanu rzeczy jest m.in. fakt, że w Polsce nosicielstwo Streptococcus
pneumoniae u dzieci w wieku od 6. miesiąca życia do 5. roku życia występuje u 80-98%
dzieci3. Mimo tego, że bezobjawowe nosicielstwo nosogardłowe występuje szczególnie
u małych dzieci, nie zaleca się leczenia, gdyż z wiekiem ulega ono zmniejszeniu,
szczególnie w krajach, w których wprowadzono masowe szczepienia koniugowaną
szczepionką przeciw pneumokokom. Transmisja bakterii z człowieka na człowieka odbywa
się przez kontakt z wydzieliną dróg oddechowych, drogą kropelkową. Dlatego też
pneumokoki są szczególnie niebezpieczne dla np. dzieci przebywających w dużych
skupiskach (żłobki, przedszkola, rodziny wielodzietne, placówki opiekuńczo-wychowawcze),
dzieci z przebytymi wcześniej infekcjami, zwłaszcza leczonymi antybiotykami oraz
wcześniaków.4
Do wzrostu zachorowań dochodzi najczęściej w okresie zimowym, szczególnie przy
współwystępowaniu grypy. W zależności od miejsca zakażenia, wieku dziecka i czynników
ryzyka, spotyka się różne objawy, choć rozpoznanych jest wiele objawów wspólnych dla
różnych postaci zakażenia pneumokokowego. Przykładowo, zapalenie ucha wiąże się
z bólem i gorączką, a u małych dzieci ponadto z niepokojem, płaczem i brakiem apetytu.
Dodatkowo diagnoza zakażenia pneumokokowego, zwłaszcza u niemowląt, może okazać
się trudna, ze względu na częste, poprzedzające zakażenie, wirusowe infekcje dróg
oddechowych.5
b.
Epidemiologia
Jak podano w pkt. a. szczególnie narażone na zakażenia pneumokokami są małe dzieci
(poniżej 2. roku życia) i osoby starsze (powyżej 65. roku życia). Bardziej podatne na tego
typu zakażenia są też m.in. osoby z wrodzonymi lub nabytymi zaburzeniami odporności
humoralnej, osoby z brakiem śledziony lub jej niewydolnością, dzieci z implantami
ślimakowymi oraz uczęszczające do żłobków, przedszkoli i innych placówek masowego
pobytu6.
Zakażania wywołane pneumokokami występują na całym świecie, najczęściej jednak
w krajach rozwijających się, z uwagi na gorsze warunki higieniczne, brak dostępu do
rozwiązań nowoczesnej medycyny, szczepionek i leków.
Według meldunków epidemiologicznych, przedstawionych przez Państwowy Zakład
Higieny w Polsce, ogólna liczba zachorowań wywołanych przez bakterię Streptoccocus
2
Pneumoniae w 2015 r. wyniosła 903 przypadki, natomiast w tym samym okresie
sprawozdawczym w roku 2014 wynosiła 527 przypadków.
Liczba zachorowań wywołanych przez dwoinkę zapalenia płuc dla zapalenia opon
mózgowo-rdzeniowych, w roku 2015 wynosiła 176 przypadków, a w 2014 r. 167. Dla
posocznicy liczba przypadków w roku 2015 wyniosła 579, natomiast w 2014 r. 345. Dla
innych nieokreślonych postaci zakażenia, w roku 2015 wynosiła 350 przypadków,
a w 2014 r. – 151 zachorowań7.
Powyższe dane liczbowe wskazują na tendencję wzrostową przypadków zachorowań
wywołanych pneumokokami w 2015 roku w stosunku do roku 2014.
Sytuacja epidemiologiczna w zakresie zakażeń wywołanych Streptococcus Pneumoniae
Zakażenia Streptococcus Pneumoniae w województwie wielkopolskim na tle kraju
Lata
województwo wielkopolskie
Polska
liczba zachorowań zapadalność
liczba zachorowań
zapadalność
2011
48
1,39
430
1,12
2012
22
0,64
436
1,13
2013
34
0,98
539
1,4
2014
61
1,76
715
1,86
Na podstawie opracowania: Romy Sędeckiej, starszego asystenta Oddziału Epidemiologii WSSE w Poznaniu
Źródło: http://wsse-poznan.pl/index.php/zagrozenia/162-pneumokoki
Zakażenia Streptococcus Pneumoniae w województwie wielkopolskim wg grup wiekowych
Lata
grupy wiekowe
0-4 5-9 10-14 15-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60+
ogółem
2011 17
1
1
0
2
4
1
8
14
48
2012
8
1
1
0
1
0
1
1
9
22
2013
7
2
4
0
1
1
4
2
13
34
2014 11
5
2
1
2
2
3
17
19
61
Na podstawie opracowania: Romy Sędeckiej, starszego asystenta Oddziału Epidemiologii WSSE w Poznaniu
Źródło: http://wsse-poznan.pl/index.php/zagrozenia/162-pneumokoki
Na podstawie powyższych danych można zauważyć, że liczba zachorowań w województwie
wielkopolskim w 2012 r. była mniejsza niż w roku 2011. Natomiast od 2012 r. miała
tendencję wzrostową. Zapadalność dla województwa wielkopolskiego w 2011 r. była wyższa
niż zapadalność dla Polski. W latach 2012-2014 była w Wielkopolsce niższa niż zapadalność
dla Polski, ale z roku na rok miała tendencję wzrostową. Ponadto dane wskazują, że
zakażenia
pneumokokowe
najczęściej
występują
wśród
dzieci
w
wieku
0-4 lat oraz u osób starszych w wieku 60 +.
3
Największa zapadalność na inwazyjną chorobę pneumokokową (IChP) w Polsce
występuje u dzieci w wieku 0 do 2 roku życia i wynosi 19 na 100 tys., a w przedziale
wiekowym od 0 do 5. roku życia wynosi 17,6 na 100 tys.8 Wśród grupy dzieci w wieku 0-2
lat wykrywalność inwazyjnej choroby pneumokokowej jest największa.
Z informacji Państwowego Zakładu Higieny wynika, że w 2014 r. w Polsce odnotowano
715 zachorowań na IChP, a współczynnik zapadalności na 100 tys. ludności Unii
Europejskiej szacuje się na 1,86. Zgodnie z danymi Krajowego Ośrodka Referencyjnego
ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego (KOROUN,
marzec 2014) i opracowaną charakterystyką IchP, w Polsce, w latach 2009-2013
najwyższą zapadalność zanotowano u dzieci poniżej 1. roku życia (4,64/100 000), niższą
u dzieci 0-23 mies. życia (3,85/100 000), a najniższą u dzieci 0-59 mies. życia (2,99/100
000).
Wykres 1 Źródło: KOROUN
Wykres 2 Źródło: KOROUN
4
Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) ok. 14,5 mln dzieci poniżej 5. roku
życia choruje rocznie na świecie na inwazyjne choroby pneumokokowe (IChP), a blisko
1 mln dzieci w wieku od 1. do 59. mies. życia rocznie umiera z ich powodu.9
W Stanach Zjednoczonych, jeszcze przed wprowadzeniem w 2000 r. obowiązkowych
szczepień ochronnych przeciwko pneumokokom zapadalność na inwazyjne choroby
pneumokokowe (IChP) w 1998 r. wynosiła dla dzieci poniżej 12. mies. życia – 165,3/100 tys.,
natomiast dla dzieci od 12. do 23. mies. życia – 202,5/100 tys.10
W latach 1999-2000 zapadalność na IChP wynosiła dla dzieci między 0 a 5. mies. życia –
73,4/100 tys., między 6. a 11. mies. życia – 227,8/100 tys. a między 12. a 23. mies. życia –
184,2/100 tys.11
Dane z 2007 roku (a więc kilka lat po wprowadzeniu obowiązkowych szczepień ochronnych
przeciwko pneumokokom) prezentują już zdecydowanie niższą zapadalność na IChP tj.
40,5/100 tys. (w tym 27,2/100 tys., wywołanych serotypem występującym w szczepionce
PCV13) dla dzieci poniżej 12. mies. życia oraz 31,2/100 tys. (w tym 18,4/100 tys.
wywołanych serotypem występującym w szczepionce PCV13) dla dzieci między 12. a 23.
mies. życia.12
Pomimo pojawienia się na światowym rynku szczepionek przeciwko pneumokokom,
co roku na świecie umiera ponad 1,5 mln ludzi z powodu zakażeń pneumokokowych,
z tego ok. 1 mln z powodu zapalenia płuc.13
Streptococcus pneumoniae jest jedną z głównych przyczyn umieralności przede
wszystkim wśród dzieci najmłodszych, które ze względu na niedojrzały układ
immunologiczny, są szczególnie narażone na zachorowanie wywołane ww. bakteriami,
a uczęszczanie do żłobka lub przedszkola potęguje to zagrożenie. 14
Śmiertelność w inwazyjnej chorobie pneumokokowej (IChP) jest wysoka i może
przekraczać we wstrząsie septycznym 50%, a w zapaleniu płuc z bakteriemią dochodzi
do 25%. Ponadto, w wyniku przebytych zakażeń obserwuje się wiele powikłań takich jak
niedosłuch czy głuchota (po zapaleniu ucha, zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych),
objawy neurologiczne (np. padaczka), trudności w koncentracji i nauce.15
Pneumokoki powodują najwyższą śmiertelność w grupie zakażeń bakteryjnych.
c. Populacja kwalifikująca się do włączenia do programu.
Populacja kwalifikująca się do włączenia do programu to dzieci uczęszczające do
miejskich żłobków i placówek wpisanych do rejestru żłobków i klubów dziecięcych
funkcjonujących na terenie miasta Poznania, przebywających w miejskich placówkach
opiekuńczo-wychowawczych (w wieku od 2 mies. życia do ukończenia 36 mies. życia)
oraz dzieci w tym samym wieku, nie uczęszczające do wyżej wymienionych placówek,
zameldowane na stałe lub czasowo w Poznaniu, które w ramach programu
realizowanego w 2015 r. nie zostały zaszczepione w pełnym cyklu szczepień (ale
otrzymały nie mniej jak jedną dawkę szczepionki) i zachodzi konieczność ich
„doszczepienia”. Z informacji przekazanych przez realizatora programu w 2015 r. wynika,
że programem zostało objętych 1306 dzieci, w różnych grupach wiekowych. Biorąc pod
uwagę, że 707 dzieci zakończyło szczepienia w pełnym cyklu, populacja dzieci
kwalifikujących się do objęcia programem w 2016 r. wynosi 599 dzieci.
Ponieważ dzieci objęte programem w 2015 r. mieściły się w 4 grupach wiekowych
zgodnie z obowiązującym schematem stosowania szczepionki 13-walentnej (PCV13),
liczba dzieci objętych programem nie jest tożsama z liczbą podanych dawek szczepionki.
Wobec powyższego szacuje się, że w 2016 r. do zaszczepienia w pełnym cyklu (biorąc
pod uwagę szczepienie podstawowe i uzupełniające) ww. populacji dzieci potrzeba
zabezpieczyć 761 dawek szczepionki Prevenar 13.
5
d. Obecne postępowanie w omawianym problemie zdrowotnym ze szczególnym
uwzględnieniem gwarantowanych świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych
ze środków publicznych.
W Polsce od marca 2006 r. szczepienia przeciwko pneumokokom wpisane są do
Programu Szczepień Ochronnych (PSO), jako zalecane dla wszystkich dzieci w grupie
poniżej 2. roku życia oraz dzieci od 2. do 5. roku życia z grupy wysokiego ryzyka, w tym
dzieci uczęszczające do żłobka lub przedszkola.16
Od 2008 r. szczepionka przeciwko pneumokokom znajduje się w obowiązkowym
Programie Szczepień Ochronnych dla dzieci do 5. roku życia o podwyższonym ryzyku
zachorowania na inwazyjną chorobę pneumokokową (IChP).17
Na podstawie art. 17 ust. 11 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz
zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2013 r. poz. 947, ze zm.) Główny
Inspektor Sanitarny ogłosił 16 października 2015 r. Program Szczepień Ochronnych na rok
2016, z którego wynika, że w Polsce szczepienia przeciw pneumokokom są:
A. Obowiązkowe (finansowane z budżetu Ministra Zdrowia) dla:
 dzieci od 2. mies. życia do ukończenia 5. roku życia:
- po urazie lub z wadą ośrodkowego układu nerwowego, przebiegającą z wyciekiem
płynu mózgowo-rdzeniowego,
- zakażonych HIV,
- po przeszczepieniu szpiku, przed przeszczepieniem lub po przeszczepieniu
narządów wewnętrznych lub przed wszczepieniem lub po wszczepieniu implantu
ślimakowego;
 dzieci od 2. mies. życia do ukończenia 5. roku życia chorujących na:
- przewlekłe choroby serca,
- schorzenia immunologiczno-hematologiczne, w tym małopłytkowość idiopatyczną,
ostrą białaczkę, chłoniaki, sferocytozę wrodzoną,
- asplenię wrodzoną, dysfunkcję śledziony, po splenektomii lub po leczeniu
immunosupresyjnym,
- przewlekłą niewydolność nerek i nawracający zespół nerczycowy,
- pierwotne zaburzenia odporności,
- choroby metaboliczne, w tym cukrzycę,
- przewlekłe choroby płuc, w tym astmę;
 dzieci od 2. mies. życia do ukończenia 12. mies. życia urodzone przed ukończeniem
37 tygodnia ciąży lub urodzone z masą urodzeniową poniżej 2500 g;
B. Zalecane (niefinansowane z budżetu Ministerstwa Zdrowia) dla:
 dzieci od 2. mies. życia do 5. roku życia oraz osób dorosłych powyżej 50. roku życia,
 dzieci i osób dorosłych z przewlekłą chorobą serca, przewlekłą chorobą płuc,
cukrzycą, wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego, implantem ślimakowym,
przewlekłą chorobą wątroby, w tym z marskością, osobom uzależnionym od alkoholu,
palącym papierosy,
 dzieci i osób dorosłych z anatomiczną i czynnościową asplenią, sferocytozą i innymi
hemoglobinopatiami, z wrodzoną i nabytą asplenią,
 dzieci i osób dorosłych z zaburzeniami odporności: wrodzonymi i nabytymi
niedoborami odporności, zakażeniem HIV, przewlekłą chorobą nerek i zespołem
nerczycowym, białaczką, chorobą Hodgkina, uogólnioną chorobą nowotworową
związaną z leczeniem immunosupresyjnym, w tym przewlekłą steroidoterapią
i radioterapią, szpiczakiem mnogim18.
6
Również finansowania za środków publicznych szczepień ochronnych przeciwko
pneumokokom podejmują się w ostatnich latach samorządy (w ramach zadań własnych
samorządu terytorialnego). Także Miasto Poznań, w latach 2006-2012 i w 2015 r.,
finansowało ze środków publicznych programy profilaktyki zakażeń wywołanych
pneumokokami wśród
dzieci, w ramach których prowadzone były grupowe
i indywidualne działania edukacyjne rodziców/opiekunów prawnych oraz bezpłatne
szczepienia ochronne dzieci, głównie uczęszczających do placówek masowego pobytu.
e) Uzasadnienie potrzeby realizacji programu
Choroby pneumokokowe są jedną z głównych przyczyn groźnych zachorowań i zgonów
wśród noworodków i dzieci młodszych19.
Narodowy Program Zdrowia na lata 2007-2015, opublikowany przez Ministerstwo
Zdrowia 15 maja 2007 r. określił w celu strategicznym nr 7 priorytet w zakresie
zapobiegania chorobom zakaźnym i zakażeniom, polegający na zmniejszeniu
zapadalności na choroby zakaźne, którym można zapobiegać przez szczepienia.
Jedyną skuteczną metodą zapobiegania zakażeniom pneumokokowym jest szczepienie
ochronne, ponieważ bakteria ta występuje powszechnie i kontakt z nią jest nieunikniony
W Polsce brak jest masowych, refundowanych szczepień przeciwko pneumokokom
w powszechnym kalendarzu szczepień ochronnych. Natomiast, powyższe szczepienia,
ze względu na swoją skuteczność, zostały już włączone do narodowego programu
szczepień dla dzieci nowonarodzonych w ponad 45. krajach.20
Podobnie WHO zaleca wprowadzenie skoniugowanej szczepionki przeciwko
pneumokokom do narodowych programów szczepień ochronnych, jako działanie
priorytetowe we wszystkich krajach.21
Realizacja programu w 2016 r., będącego kontynuacją programu z 2015 r. dotyczącego
profilaktyki zakażeń wywołanych pneumokokami wśród określonej populacji dzieci,
umożliwi zaszczepienie w pełnym cyklu dzieci, które w 2015 r. rozpoczęły, lecz
z przyczyn medycznych i/lub innych, nie ukończyły cyklu szczepień pierwotnych
przeciwko pneumokokom i/lub nie otrzymały szczepienia uzupełniającego, zgodnie
z obowiązującym schematem szczepień. Są to dzieci, których rodzice/opiekunowie
prawni wyrazili pisemną zgodę na zaszczepienie dziecka szczepionką przeciwko
pneumokokom, a jednocześnie, które nie należą do grupy ryzyka, i którym nie
przysługuje szczepienie finansowane ze środków Ministerstwa Zdrowia. Reasumując
program, w którym głównym działaniem jest „doszczepienie” dzieci, które rozpoczęły cykl
szczepień w ramach programu w 2015 r., w celu uzyskania przez nie odporności na
zakażenia wywołane pneumokokami jest zasadny. Zasadne jest także sfinansowanie
programu przez Miasto Poznań, które umożliwi rodzicom/opiekunom prawnym dzieci
objętych programem skorzystanie z bezpłatnych szczepień, a tym samym ułatwi dostęp
do szczepień przeciw pneumokokom.
Potencjalnie (jak wykazały badania) program może przyczynić się do:
a) redukcji zapadalności na IChP u dzieci do 2. r.ż. 22,
b) redukcji hospitalizacji z powodu zapalenia płuc u dzieci do 1. r.ż. 23,
c) zmniejszenia częstości występowania zapaleń płuc u dzieci leczonych ambulatoryjnie24,
d) redukcji liczby wizyt ambulatoryjnych i kursów antybiotykowych z powodu OZUŚ (ostre
zapalenie ucha środkowego) u dzieci do 2 r.ż.25,
e) redukcji zachorowalności na IChP wśród młodszego i starszego rodzeństwa26.
7
W Polsce Pediatryczny Zespół Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych
rekomenduje jak najpilniejsze wprowadzenie powszechnych szczepień przeciwko
pneumokokom dla wszystkich dzieci do 2 roku życia. 27
2. Cele programu
a. Cel główny
Celem głównym programu jest ograniczenie zachorowań wywołanych pneumokokami
wśród dzieci na terenie miasta Poznania, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci
przebywających w placówkach masowego pobytu, poprzez zwiększenie dostępu do
bezpłatnych szczepień ochronnych przeciw pneumokokom.
b. Cele szczegółowe
 dokończenie szczepień u dzieci, które rozpoczęły szczepienia w ramach
programu realizowanego w 2015 r. i ich nie ukończyły w pełnym cyklu
podstawowym i/lub nie otrzymały dawki uzupełniającej – w celu uzyskania przez
nie trwałej odporności na zakażenia wywołane dwoinką zapalenia płuc,
 zwiększenie dostępu do szczepień przeciw pneumokokom w populacji dzieci od
2. do 36. mies. życia, szczególnie narażonej na zachorowania wywołane
pneumokokami, dzięki sfinansowaniu ich ze środków publicznych,
 zwiększenie wyszczepialności wśród populacji dzieci od 2. do 36. mies. życia,
zameldowanych na stałe lub czasowo w Poznaniu,
 przekazanie wiedzy (podczas szczepień) z zakresu profilaktyki zakażeń
wywołanych
pneumokokami
rodzicom/opiekunom
prawnym
dzieci
uczestniczących w programie,
 zmniejszenie liczby zachorowań wywołanych zakażeniem Streptococcus
pneumoniae wśród dzieci objętych programem (cel możliwy do zbadania po
zakończeniu realizacji programu).
c. Oczekiwane efekty
Według literatury polskiej i światowej program szczepień przeciwko pneumokokom,
połączonych z edukacją, może przyczynić się do:
1) redukcji zapadalności na IChP u dzieci do 2 r.ż., 28
2) redukcji hospitalizacji z powodu zapalenia płuc u dzieci do 1 r.ż., 29
3) zmniejszenia częstości występowania zapaleń płuc leczonych ambulatoryjnie, 30
4) redukcji liczby wizyt ambulatoryjnych i kursów antybiotykowych z powodu OZUŚ
(ostre zapalenie ucha środkowego) u dzieci do 2 r.ż.,31
5) redukcji zachorowalności na IChP wśród młodszego i starszego rodzeństwa. 32
Spodziewanymi efektami programu mogą być:
1) zwiększenie poziomu wiedzy dotyczącej profilaktyki zakażeń wywołanych
pneumokokami u rodziców i opiekunów prawnych dzieci uczestniczących
w programie,
2) pozyskanie wiedzy na temat szczepień ochronnych skierowanych przeciw
pneumokokom, sprzyjającej ugruntowaniu przekonania co do zasadności
prowadzenia szczepień ochronnych,
3) zwiększenie wyszczepialności wśród populacji dzieci w wieku od 2. do 36. mies.
życia,
4) zmniejszenie liczby zachorowań wywołanych zakażeniem Streptococcus pneumoniae
w Poznaniu.
8
d. Mierniki efektywności
1. Liczba i odsetek dzieci uczestniczących w programie.
2. Liczba i odsetek dzieci zaszczepionych w pełnym cyklu (szczepienia podstawowe
i uzupełniające).
3. Liczba i odsetek dzieci, które z uwagi na przeciwwskazania zdrowotne nie zostały
zaszczepione w pełnym cyklu szczepień.
4. Liczba i odsetek dzieci, które nie zostały zaszczepione w pełnym cyklu z innych
przyczyn niż przeciwwskazania zdrowotne.
5. Liczba i odsetek potencjalnych odbiorców działań informacyjnych dotyczących
zapobiegania zakażeniom wywołanych pneumokokami poprzez m. in.
szczepienia ochronne.
3. Adresaci programu
a. Oszacowanie populacji objętej programem
Populacja dzieci kwalifikująca się do objęcia programem to dzieci uczęszczające do
miejskich żłobków i placówek wpisanych do rejestru żłobków i klubów dziecięcych
funkcjonujących na terenie miasta Poznania, przebywających w miejskich placówkach
opiekuńczo-wychowawczych (w wieku od 2 mies. życia do ukończenia 36 mies. życia) oraz
dzieci w tym samym wieku, nie uczęszczające do wyżej wymienionych placówek,
zameldowane na stałe lub czasowo w Poznaniu, które w ramach programu realizowanego
w 2015 r. nie zostały zaszczepione w pełnym cyklu szczepień (ale otrzymały nie mniej jak
jedną dawkę szczepionki) i zachodzi konieczność ich „doszczepienia”. Z informacji
przekazanych przez realizatora programu w 2015 r. wynika, że programem powinno być
objętych 599 dzieci, dla których należy zabezpieczyć, i którym należy podać 761 dawek
szczepionki Prevenar 13.
b. Tryb zapraszania do programu
Do udziału w programie będą zapraszani wyłącznie rodzice/opiekunowie prawni dzieci,
o których mowa w pkt. 3a programu. Zakłada się, że zaproszenia będą kierowane
bezpośrednio do ww. osób, telefonicznie i/lub drogą elektroniczną, których numery
telefonów i adresy poczty elektronicznej posiada realizator programu z 2015 r. tj.
CenterMed Sp. z o.o. w Poznaniu. W przypadku wyboru realizatora programu innego niż ww.
podmiot leczniczy dane teleadresowe (i/lub inne) zostaną jemu niezwłocznie przekazane
wyłącznie do celów realizacji programu.
Informacje o programie będą podane na stronach internetowych Miasta Poznań oraz
realizatora programu.
4. Organizacja programu
a. Części składowe, planowane etapy i działania organizacyjne
1. Wybór realizatora programu, w drodze konkursu ofert, zgodnie z ogłoszeniem,
z którym będzie podpisana umowa.
2. Realizacja programu:
a) rekrutacja dzieci do programu - przeprowadzenie działań informacyjnych,
skierowanych bezpośrednio do rodziców/opiekunów prawnych dzieci, o których mowa
9
w pkt. 3. (na podstawie danych, o których mowa w pkt. 3b) , umówienie dogodnego
terminu i miejsca planowanej wizyty szczepiennej,
b) badanie lekarskie przeprowadzone w celu kwalifikacji dziecka do szczepienia (wraz
z informacją na temat profilaktyki zakażeń wywołanych pneumokokami poprzez
szczepienia ochronne – w przypadku zainteresowania rodziców pogłębieniem wiedzy
w ww. zakresie),
c) przeprowadzenie szczepień ochronnych szczepionką Prevenar 13,
d) bieżący nadzór i monitoring realizacji programu, w tym zgłaszalności
i „wyszczepialności” dzieci, informowanie Zleceniodawcy o przebiegu realizacji
programu, w tym o istotnych kwestiach, mogących mieć wpływ na jego realizację,
których nie można było przewidzieć na etapie ogłaszania konkursu,
3. Ewaluacja i sprawozdawczość z realizacji programu.
b. Planowane interwencje
Dzieci kwalifikujące się do programu zgodnie z warunkami uczestnictwa zostaną
zaszczepione przeciwko pneumokokom szczepionką skoniugowaną Prevenar 13 (PCV
13) zawierającą 13 serotypów bakterii Streptococcus Pneumoniae, która przeznaczona
jest dla dzieci od 6. tygodnia życia do 5 roku życia (według charakterystyki produktu
leczniczego), i która była zastosowana w programie z 2015 r.
Zastosowanie ww. szczepionki wynika z konieczności użycia takiej samej szczepionki
w całym cyklu szczepień i od tej reguły nie ma odstępstwa.
Użyta w programie szczepionka zawiera zjadliwy serotyp 19A, którego dystrybucja
(występowanie) drastycznie zwiększyła się w roku 2010 w stosunku do lat 2006-2009.33
W ramach programu wskazane jest także prowadzenie działań informacyjnoedukacyjnych na temat profilaktyki zakażeń pneumokokami, w tym szczepień
ochronnych i możliwych odczynów poszczepiennych, skierowanych bezpośrednio do
rodziców/opiekunów prawnych dzieci, o których mowa w pkt. 3a.
c. Zasady udzielania świadczeń zdrowotnych w ramach programu
Świadczenie w postaci szczepienia przeciwko pneumokokom, udzielonego zgodnie
z obowiązującymi procedurami medycznymi, otrzyma każde dziecko zakwalifikowane do
programu. Pełne uczestnictwo dziecka w programie polega na dokończeniu cyklu
szczepień rozpoczętych w ramach programu w 2015 r., czyli zrealizowaniu schematu
szczepień skoniungowaną szczepionką przeciwko pneumokokom Prevenar 13 (PCV13),
zawierającą 13 serotypów bakterii Streptococcus Pneumoniae.
Zakończenie udziału w programie jest możliwe na każdym etapie jego trwania na uzasadniony wniosek rodzica/opiekuna prawnego dziecka.
Świadczenia udzielone w ramach programu będą sfinansowane przez Miasto Poznań.
d. Bezpieczeństwo planowanych interwencji
Podmioty lecznicze, uczestniczące w programie, zobowiązane będą spełniać wymagania
pod kątem warunków lokalowych i wyposażenia do przeprowadzania szczepień ochronnych,
zgodnych z ofertą. Świadczenia zdrowotne będą udzielane zgodnie z obowiązującymi
procedurami medycznymi przez wykwalifikowany personel medyczny.
Każde szczepienie będzie poprzedzone kwalifikacją lekarską a w przypadku braku
przeciwwskazań zdrowotnych, wykonane będzie przez pielęgniarki posiadające
stosowne do realizacji tego rodzaju świadczeń uprawnienia zawodowe. Każdy
10
rodzic/opiekun prawny dziecka biorącego udział w programie winien otrzymać informacje
na temat możliwych do wystąpienia odczynów poszczepiennych.
W programie będzie zastosowana szczepionka przeciwko pneumokokom PCV 13,
dostosowana do wieku beneficjentów i dopuszczona do stosowania w Polsce.
e. Dowody skuteczności planowanych działań
Opinie ekspertów
i.
W Polsce Pediatryczny Zespół Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych
rekomenduje jako najpilniejsze wprowadzenie powszechnych szczepień przeciwko
pneumokokom dla wszystkich dzieci do 2. roku życia34.
Zalecenia, wytyczne i standardy dotyczące postępowania w problemie
zdrowotnym
ii.

Wytyczne Pediatrycznego Zespołu Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych35

W Polsce od 2006 r. szczepienia przeciwko pneumokokom wpisane są do
Programu Szczepień Ochronnych (PSO) jako zalecane dla wszystkich dzieci
w przedziale wiekowym od 2 mies. życia do 2 roku życia oraz dzieci w przedziale
wiekowym od 2 roku życia do 5 roku życia w grupach wysokiego ryzyka, np.
żłobki, przedszkola i choroby przewlekłe, w tym zaburzenia odporności36
Rekomendacje Polskiej Grupy Roboczej ds. Inwazyjnej Choroby Pneumokokowej
(IchP)37.

iii.
Dowody skuteczności (efektywności klinicznej) oraz efektywności kosztowej
Wiele dowodów naukowych potwierdza efektywność i bezpieczeństwo stosowanych
szczepionek przeciwko pneumokokom. Z tego powodu są one zalecane przez polskich
i zagranicznych ekspertów. Szczepionka skoniungowana skutecznie zabezpiecza przed
inwazyjną chorobą wywołaną przez dwoinki zapalenia płuc, redukuje nosicielstwo
i obniża zapadalność na daną chorobę w ogólnej populacji (www.aotm.pl).
W Polsce zalecenia do realizacji szczepień, uwzględnione w Programie Szczepień
Ochronnych, są określane przez Pediatryczny Zespół Ekspertów ds. Programu
Szczepień Ochronnych przy Ministrze Zdrowia oraz Radę Sanitarno-Epidemiologiczną,
działającą przy Głównym Inspektorze Sanitarnym. Rekomendacje wynikają z analizy
krajowych danych epidemiologicznych i korespondują z zaleceniami i raportami Komitetu
Doradczego do Spraw Szczepień (The Advisory Committee on Immunization Practices –
ACIP) Europejskiego Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób (European Centra for
Disease Prevention and Control – ECDC (www.mz.gov.pl).
Według literatury polskiej i światowej program szczepień przeciwko pneumokokom może
przyczynić się do:
a. ponad 95% redukcji zapadalności na IChP u dzieci do 2 r. ż. 38
b. 65% redukcji hospitalizacji z powodu zapalenia płuc u dzieci do 1 r. ż 39
c. ponad 40% zmniejszenia częstości występowania zapaleń płuc leczonych
ambulatoryjnie40
d. ponad 40% redukcji liczby wizyt ambulatoryjnych i kursów antybiotykowych z powodu
OZUŚ (ostre zapalenie ucha środkowego) u dzieci do 2 r. ż.41
e. redukcji zachorowalności na IChP wśród młodszego i starszego rodzeństwa42
11
Informacja nt. podobnych programów zdrowotnych wykonywanych na terenie
jednostek samorządu terytorialnego
Wykres 3 Programy szczepień przeciwko pneumokokom realizowane w 2014 r. w podziale na województwa
(Źródło: Dane z Ministerstwa Zdrowia)
W ramach programów zdrowotnych w 2014 roku rozpoczęto i/lub kontynuowano 35
programów dotyczących szczepień przeciwko pneumokokom łącznie w 13.
województwach (w woj. łódzkim, podkarpackim i podlaskim nie zidentyfikowano żadnego
programu). Najwięcej programów zrealizowano w województwie mazowieckim (6) oraz
świętokrzyskim i lubelskim (po 5).43
5. Koszty i źródło finansowania
a. Koszty jednostkowe
Kalkulacja kosztów obejmuje:
a) koszt zakupu szczepionki Prevenar 13,
b) koszt badania lekarskiego kwalifikującego do szczepienia,
c) koszt podania szczepionki,
d) koszt utylizacji zużytych materiałów i sprzętu medycznego,
e) inne koszty realizacji zadania, określone w formularzu ofertowym.
Maxymalny koszt podania jednej dawki szczepionki wynosi nie więcej niż 260 zł.
b. Planowany koszt całkowity
Całkowity, planowany koszt realizacji programu może wynosić nie więcej jak 200 000 zł.
12
c. Źródło finansowania
Program dotyczący profilaktyki zakażeń wywołanych pneumokokami wśród dzieci
objętych programem będzie w całości sfinansowany z budżetu Miasta Poznania.
6. Monitorowanie i ewaluacja
Realizator programu zapewni bieżący monitoring realizacji programu w celu
prawidłowego wykonania działań przewidzianych w programie oraz zapewnieniu
wysokiej jakości udzielanych świadczeń. Monitoring rozumiany jako badania aktualnego
stanu realizacji programu tj. jego przebiegu w odniesieniu do planu, osiągnięcia
zakładanych celów i rezultatów, prowadzony będzie, na każdym etapie realizacji
programu.
7. Okres realizacji programu
Okres rozpoczęcia realizacji programu: niezwłocznie od momentu podpisania umowy
(nie później jednak niż od 22 marca 2016 r.) do 31 grudnia 2016 r.
Piśmiennictwo:
1
prasoldlazycia.org
Grzesiowski, Skoczynska, Albrecht, et al., 2008
3
Bernatowska , E., et al., Szczepionki swoiste w prewencji zakażeń dróg oddechowych, Borgis – Nowa Medycyna
2/2009, s. 84-89;
4
Parasoldlazycia.org
5
Waleria Hryniewicz, www.szczepienia.pzh.gov.pl
6
Prof. dr hab. Waleria Hryniewicz Narodowy Instytut Leków www.szczepienia.pzh.gov.pl
7
Zachorowania na wybrane choroby zakaźne w Polsce od 1 stycznia do 30 listopada 2015r. oraz porównywalnym w
okresie 2014r. Państwowy Zakład Higieny
8
Grzesiowski , Skoczynska, Albrecht, et al., Invasive pneumococcal disease In children up to 5 years of age In Poland.
Eur J Clin Microbiol Infect Dis (27), str. 883-885;2008.
9
O'Brien, K., Wolfson, L., Watt, J., et al., Burden of disease caused by Streptococcus pneumonia in
children younger than 5 years: global estimates. Lancet (374), strony 893-902; 2009
10
Centers for Disease Control and Prevention (CDC), 1998
11
Overturf, G. A., Technical Report: Prevention of Pneumococcal Infections, Including the Use of Pneumococcal
Conjugate and Polysaccharide Vaccines and Antibiotic Prophylaxis. Pediatrics. (106), strony 367-376; 2000
12
Centers for Disease Control and Prevention (CDC), Invasive Pneumococcal Disease in Youg Children Before
Licensure of 13-Valent Pneumococcal Conjugate Vaccine-United Stated, 2007. Morb Mortal Wkly Rep., 59 (9), strony
253-257; 2010
13
Prof. dr hab. Waleria Hryniewicz Narodowy Instytut Leków www.szczepienia.pzh.gov.pl
14
Szczepienia ochronne; Bernatowska E., Warszawa 2010
15
Prof. dr hab. Waleria Hryniewicz Narodowy Instytut Leków www.szczepienia.pzh.gov.pl
16
Inspektorat Sanitarny, Załącznik do Komunikatu Głównego Inspektoratu Sanitarnego; 2006
17
Rozporządzenie Ministra Zdrowia, Rozporządzenie Ministra Zdrowia zmieniające rozporządzenie w sprawie wykazu
obowiązkowych szczepień ochronnych oraz zasad przeprowadzania i dokumentacji szczepień. Dz.U.08.122.795;
2008, lipiec 10
18
Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dn. 16 października 2015 w sprawie Programu Szczepień Ochronnych
na rok 2016
19
World Health Organization, Pneumococcal conjugate vaccine for childhood immunization, position paper. Weekly
Epidemiological Record (82), strony 93-104; 2007
20
Patrzałek, Albrecht, & Sobczynski, 2010
21
World Health Organization, Pneumococcal conjugate vaccine for childhood immunization, position
paper. Weekly Epidemiological Record (82), strony 93-104; 2007
22
Albrecht, P., Patrzałek, M., Kotowska, M., & Radzikowski, A., Kliniczne i praktyczne efekty szczepień skoniugowaną
szczepionką pneumokokową w zapobieganiu inwazyjnej chorobie pneumokokowej,zapaleniom płuc i ucha
środkowego u dzieci w świetle doświadczeń polskich i światowych. PediatriaPol, 84 (1), strony 3-12; 2009
23
Patrzałek, M., Albrecht, P., & Sobczynski, M., Significant decline In pneumonia admission rate after
the introduction of routine 2+1 dose Schedule heptavalent pneumococcal conjugate vaccine (PCV7)
In children under 5 years of age In Kielce, Poland. Eur J Clin Microbiol Infect Dis., 29 (7); 2010
24
Patrzałek, M., Albrecht, P., & Sobczynski, M., Significant decline In pneumonia admission rate after
the introduction of routine 2+1 dose Schedule heptavalent pneumococcal conjugate vaccine (PCV7)
In children under 5 years of age In Kielce, Poland. Eur J Clin Microbiol Infect Dis., 29 (7); 2010
2
13
Albrecht, P., Patrzałek, M., Kotowska, M., & Radzikowski, A., Kliniczne i praktyczne efekty szczepień skoniugowaną
szczepionką pneumokokową w zapobieganiu inwazyjnej chorobie pneumokokowej,zapaleniom płuc i ucha
środkowego u dzieci w świetle doświadczeń polskich i światowych. PediatriaPol, 84 (1), strony 3-12; 2009
26
Bernatowska, E., Szczepienia Ochronne. Warszawa; 2010
27
Dobrzańska, A., Bernatowska, E., & Grzesiowski, P., Priorytety zmian w Programie Szczepień
Ochronnych na lata 2011-2012 r. Zakażenia, Polskie Towarzystwo Zakażeń Szpitalnych; 2009
28
Albrecht, P., Patrzałek, M., Kotowska, M., & Radzikowski, A., Kliniczne i praktyczne efekty szczepień skoniugowaną
szczepionką pneumokokową w zapobieganiu inwazyjnej chorobie pneumokokowej,zapaleniom płuc i ucha
środkowego u dzieci w świetle doświadczeń polskich i światowych. PediatriaPol, 84 (1), strony 3-12; 2009
29
Patrzałek, M., Albrecht, P., & Sobczynski, M., Significant decline In pneumonia admission rate after
the introduction of routine 2+1 dose Schedule heptavalent pneumococcal conjugate vaccine (PCV7)
In children under 5 years of age In Kielce, Poland. Eur J Clin Microbiol Infect Dis., 29 (7); 2010
30
Patrzałek, M., Albrecht, P., & Sobczynski, M., Significant decline In pneumonia admission rate after
the introduction of routine 2+1 dose Schedule heptavalent pneumococcal conjugate vaccine (PCV7)
In children under 5 years of age In Kielce, Poland. Eur J Clin Microbiol Infect Dis., 29 (7); 2010
31
Albrecht, P., Patrzałek, M., Kotowska, M., & Radzikowski, A., Kliniczne i praktyczne efekty szczepień skoniugowaną
szczepionką pneumokokową w zapobieganiu inwazyjnej chorobie pneumokokowej,zapaleniom płuc i ucha
środkowego u dzieci w świetle doświadczeń polskich i światowych. PediatriaPol, 84 (1), strony 3-12; 2009
32
Bernatowska, E., Szczepienia Ochronne. Warszawa; 2010
33
Skoczyńska, A.,Kuch, A., Gołębiewska, A., Waśko, I., Ronkiewicz, P., Markowska, M., Hryniewicz,
W., Inwazyjna choroba pneumokokowa w Polsce w roku 2010. Polski Merkuriusz Lekarski., (182),
strony 80-85; 2011
34
Pediatryczny Zespół Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych. Wytyczne Pediatrycznego
Zespołu Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych dotyczące stosowania 13-waletnej
koniugowanej polisacharydowej szczepionki przeciwko pneumokokom–PCV13. Pediatria, T.7, strony10-12; 2010
35
Pediatryczny Zespół Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych. Wytyczne Pediatrycznego Zespołu Ekspertów
ds. Programu Szczepień Ochronnych dotyczące stosowania 13-waletnej koniugowanej polisacharydowej szczepionki
przeciwko pneumokokom–PCV13. Pediatria, T.7, strona 10
36
Inspektorat Sanitarny, Załącznik do Komunikatu Głównego Inspektoratu Sanitarnego; 200612; 2010
37
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 sierpnia 2009 r. w sprawie priorytetów zdrowotnych Dz. U. z 2009 r. Nr
137, poz 1126
25
Albrecht, P., Patrzałek, M., Kotowska, M., & Radzikowski, A., Kliniczne i praktyczne efekty szczepień skoniugowaną
szczepionką pneumokokową w zapobieganiu inwazyjnej chorobie pneumokokowej,zapaleniom płuc i ucha
środkowego u dzieci w świetle doświadczeń polskich i światowych. PediatriaPol, 84 (1), strony 3-12; 2009
39
Patrzałek, M., Albrecht, P., & Sobczynski, M., Significant decline In pneumonia admission rate after
the introduction of routine 2+1 dose Schedule heptavalent pneumococcal conjugate vaccine (PCV7)
In children under 5 years of age In Kielce, Poland. Eur J Clin Microbiol Infect Dis., 29 (7); 2010
40
Patrzałek, M., Albrecht, P., & Sobczynski, M., Significant decline In pneumonia admission rate after
the introduction of routine 2+1 dose Schedule heptavalent pneumococcal conjugate vaccine (PCV7)
In children under 5 years of age In Kielce, Poland. Eur J Clin Microbiol Infect Dis., 29 (7); 2010
41
Albrecht, P., Patrzałek, M., Kotowska, M., & Radzikowski, A., Kliniczne i praktyczne efekty szczepień skoniugowaną
szczepionką pneumokokową w zapobieganiu inwazyjnej chorobie pneumokokowej,zapaleniom płuc i ucha
środkowego u dzieci w świetle doświadczeń polskich i światowych. PediatriaPol, 84 (1), strony 3-12; 2009
42
Bernatowska, E., Szczepienia Ochronne. Warszawa; 2010
43
http://www.mp.pl/szczepienia/specjalne/show.html?id=122512
38
14