europejska polityka regionalna

EUROPEJSKA POLITYKA
REGIONALNA
EUROPEJSKA POLITYKA REGIONALNA
Podstawy teoretyczne – region
Teorie rozwoju regionalnego pod kątem polityki UE
Zarządzanie regionalne w Europie a Unia Europejska
Ewolucja polityki regionalnej UE do roku 2000
Polityka regionalna UE w latach 2000 – 2006
Reforma polityki regionalnej przed rokiem 2007
Polityka regionalna UE w latach 2007 – 2013 Najważniejsze akty
prawne, zasady, cele, źródła informacji
Najważniejsze polskie dokumenty strategiczne odnoszące się do polityki
regionalnej UE
System instytucjonalny wdrażania polityki regionalnej UE w Polsce
Województwa w systemie polityki regionalnej UE
Współpraca transgraniczna, regiony a suwerenność państwa
.
LITERATURA PODSTAWOWA:
• I. Pietrzyk, Polityka regionalna Unii Europejskiej i regiony w
państwach członkowskich, Warszawa 2006
• G. Gorzałek, Transformacja systemowa, charakter, restrukturyzacja
regionalna Warszawa 1995
• M. Kozak, A. Kukliński, J. Szlachta, (red) Polityka rozwoju
regionalnego: innowacja i restrukturyzacja, Warszawa 1997,
• J. Szlachta, Programowanie rozwoju regionalnego w Unii
Europejskiej, Warszawa 1997,
Pojęcie „region”
• W ujęciu globalnym region oznacza polityczny blok: np. Europa
Zachodnia, Ameryka Łacińska, Azja Południowo – Wschodnia,
• Region jako strefa funkcjonowania organizacji międzynarodowych:
Unia Europejska, Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu,
• Region w ujęciu geograficznym np.: Sudety, Warmia, Pomorze,
Eurazja
• Region w ujęciu kulturowym lub religijnym: świat chrześcijański,
• Region w ujęciu ekonomiczno – politycznym np.: kraje południa,
bogata północ,
• „miejsce budowania władzy politycznej w obrębie wspólnot
powiązanych więzami historycznymi, wynikającymi z przynależności
do mniejszych grup powiązanych wspólną przestrzenią geograficzną”
• Pojęcie regionu jest szerokie i może być odmiennie definiowane,
regiony mogę mieć również inne granice ( w zależności od definicji)
Region – jednostka administracyjna wyznaczana wewnątrz
państw narodowych, funkcjonująca szczebel niżej niż władze
krajowe, ale powyżej jednostek poziomu lokalnego
• Regiony reliktowe – będące w przeszłości odrębną jednostką
polityczną lub administracyjną,
• Regiony polityczne – funkcjonują jednocześnie jednostki polityczne i
administracyjne,
• Regiony etniczne – wyróżnione odrębnością etniczną, lingwistyczną
lub kulturową,
• Regiony produkcyjne – (dystrykty przemysłowe, grona produkcyjne)
spójny system produkcyjny i zarazem rynek zbytu.
• Regiony federalne – własna suwerenność kosztem władz centralnych,
• Regiony autonomiczne – własne uprawnienia wykonawcze i
legislacyjne,
• Regiony samorządowe – własne uprawnienia administracyjne w
obrębie państwa unitarnego,
• Regiony administracyjne – jednostki funkcjonalne państwa.
NUTS – Statystyczna Nomenklatura Jednostek
Terytorialnych
• NUTS I – od 3 mln do 7 mln ludności, cała powierzchnia mniejszych
krajów UE, powierzchnia krajów związkowych (cała Irlandia, landy
niemieckie, trzy kraje federacji belgijskiej)
• NUTS II – od 800 tys. do 3 mln. ludności, zasadniczy region dla celu 1
polityki regionalnej UE, (regiony włoskie, hiszpańskie wspólnoty
autonomiczne, prowincje belgijskie, holenderskie, polskie
województwa)
• NUTS III – od 150 tys. do 800 tys.
• GDP/head - Gross Domestic Product (produkt krajowy brutto)
Mobilizacja regionalna w ujęciu doktryn politycznych
• Regionalizm konserwatywny – związany z nurtem chrześcijańskiej
demokracji popiera regionalizm w myśl zasady pomocniczości
(subsydiarności). Władza centralna realizuje te potrzeby, których
zaspokajanie leży poza możliwościami władz lokalnych. Wobec władz
lokalnych rząd sprawuje funkcję kontrolną, regulacyjną oraz
pomocniczą ale uzasadnioną w każdym przypadku ważnym interesem
społecznym. RK. przeciwstawia się nadmiernej roli państwa
neutralnego światopoglądowo, dążącego do centralizmu i unifikacji
kulturowej.
• Regionalizm progresywny – związany z lewicą, odwołuje się do
nierównego rozwoju poszczególnych obszarów oraz poglądu o
wykorzystywaniu słabiej rozwiniętych gospodarczo części kraju przez
bogatsze prowincje. Mobilizacja regionalna ma prowadzić do
skutecznej polityki władz publicznych, zmierza do sprawiedliwej
dystrybucji dochodu narodowego i zmniejsza nierówności.
Mobilizacja regionalna w ujęciu doktryn politycznych
• Regionalizm technokratyczny – wytwór elit naukowych, opiera się na
twierdzeniu, że sprawność zarządzania i organizacji jest wyższa w
modelu zdecentralizowanym. Modernizacja gospodarcza wykorzystuje
dynamikę społeczną i ekonomiczną.
• Regionalizm populistyczny – związany ze skrajnymi ruchami
prawicowymi. Przeciwstawia się nadmiernej centralizacji państwa,
zwłaszcza polityce wyrównywania różnic między regionami.
Sprzeciwia się również cząstkowym politykom rządu, np. napływowi
imigrantów.
• Regionalizm separatystyczny – dąży do uzyskania pełnej suwerenności
politycznej, opiera się na odmienności etnicznej mieszkańców lub
nawiązuje do historii politycznej danego obszaru.
Polityka regionalna definicja
Polityka regionalna jest kierunkiem polityki
strukturalnej, polegającym na oddziaływaniu
państwa na przekształcaniu struktury gospodarczej
w układzie przestrzennym (terytorialnym).
Przedmiotem oddziaływania są odpowiednio
wyodrębnione podsystemy gospodarki krajowej,
nazywane regionami.
Cele polityki regionalnej
• Celem polityki regionalnej państwa lub
grupy państw jest niwelowanie asymetrii w
rozwoju regionalnym. Podstawą jest
założenie, że asymetria nie podlega
samoczynnej likwidacji pod wpływem
działania sił rynkowych, a zatem istnieje
potrzeba interwencji państwa.
Różnice regionalne w UE
• Różnice w stopniu rozwoju gospodarczego i
zamożności poszczególnych regionów
istniały zawsze,
• Różnice występują w państwach
wysokorozwiniętych, jak i biedniejszych,
• Wraz z ciągłym rozwojem UE zmieniają się
różnice w rozwoju regionalnym, po każdym
rozszerzeniu ich skala wzrasta.
Regiony problemowe
• Regiony tradycyjnie zacofane –
charakteryzują się słabo rozwiniętym
przetwórstwem przemysłowym oraz
wyraźną orientacją na rolnictwo, są to
często regiony peryferyjne, z niedostateczną
infrastrukturą, słabym rozwojem usług,
brakiem wykwalifikowanych pracowników.
Cecha – niski poziom PKB na mieszkańca.
Regiony problemowe c.d.
• Regiony schyłkowych gałęzi przemysłu –
odgrywały ważną rolę w pewnym stadium
rozwoju gospodarczego, popadły w
problemy wraz ze zmianą popytu,
produkcji, warunków konkurencji.
Cechy – nieodpowiednia infrastruktura,
wąsko wyspecjalizowana siła robocza,
występowanie starych obiektów i dzielnic,
wysokie bezrobocie.
Ekonomiczne aspekty dysproporcji
regionalnych
• Niewłaściwe wykorzystanie podażowych i
popytowych czynników wzrostu,
• Nierównomierny rozkład dochodów,
• Utrudniony rozwój szerokiego rynku
wewnętrznego, kurczący się rynek zbytu,
• Migracja ludności z regionów upośledzonych,
• Nadmierny i niekontrolowany rozwój regionów
uprzywilejowanych,
• Społeczny koszt koncentracji może być wyższy
niż korzyści,
• Regiony problemowe obciążają gospodarkę.
Społeczne aspekty dysproporcji
regionalnej
• Zwrócono na nie uwagę w latach 80’ XX w.
• Głównym argumentem jest równość,
• Należy podnosić standard życia oraz stwarzać
równe szanse rozwoju w tych regionach,
• Transfer funduszy do regionów problemowych ma
zapobiegać negatywnym skutkom społecznym
(trwałe bezrobocie, dysfunkcja rodzin,
uzależnienia, itp.)
Cele polityki regionalnej UE
• Poprawa sytuacji w regionach
problemowych
• Zapobieganie powstawaniu nowych
przejawów zróżnicowania regionalnego w
przyszłości