STAROŻYTNY IZRAEL

STAROŻYTNY IZRAEL
1). Państwa semickie
na obszarach Syrii i
Palestyny
2). Powstanie Królestwa
Izraela.
3). Struktura państwa
izraelskiego.
4). Judaizm.
DEFINICJE I TERMINY
Hebrajczycy - plemię, o którym informacje pochodzą z zapisów w Biblii, przodkowie Żydów,
zwani także "Ludem Bożym".
Ich językiem jest hebrajski. Był to lud semicki złożony z 12 plemion. Hebrajczycy nazywali siebie Izraelitami
( Izrael – walczący z Bogiem” imię nadane przez Boga patriarsze Jakubowi po jego walce z aniołem,
którym okazał się sam Bóg)
Judaizm - religia Żydów , jedna z
najstarszych religii świata .
Źródłami tej doktryny są
: hebrajska Biblia ( tzw. Stary Testament )
oraz Talmud. Do podstawowych zasad
judaizmu należą : monoteizm – wiara
w jednego Boga ( Jahwe ) oraz
przekonanie ,że Żydzi są narodem
wybranym.
Talmud - ( z jęz. hebrajskiego - nauka )
- zbiór tradycyjnych żydowskich
przepisów religijnych komentujących
Stary testament.
Paul Gauguin – Jakub walczący z Aniołem
1 Państwa semickie na obszarach Syrii i Palestyny :
•
•
•
•
•
Syria i Palestyna to naturalny
pomost pomiędzy krajami nad
Eufratem i Nilem
Około III tyś. p.n.e. Palestynę i
Syrię zasiedliły plemiona Amorytów
, tworząc tzw. państwo Amuru ,
istniejące do XII w. p.n.e.
Również w III tyś .p.n.e. swoje
państwo utworzyli tu Kananejczycy
- których religia zakładała
zmartwychwstanie Boga.
Na wybrzeżu syryjskim powstały
duże miasta : Tyr , Byblos , Sydon
zamieszkałe przez Fenicjan
Do Palestyny napływały też fale
plemion koczowniczych z Anatolii (
tzw. ludy morza ) i z Pustyni
Arabskiej ( Aramejczycy i
Hebrajczycy - protoplaści Żydów ).
Powstanie Królestwa Izrael - Etap I
pokojowe przybycie do
Palestyny protoplasty
narodu izraelskiego
Abrahama , który
przywędrował na czele
swego plemienia z
miasta Ur w
Mezopotamii. ok. XVw.
„ Pan rzekł do Abrahama:
Wyjdź z twojej ziemi
rodzinnej i z domu
twego ojca do kraju,
który ci ukażę[…] I
wyruszyli by udać się
do Kanaanu...”
Peter Lastman Wędrówka Abrahama
Powstanie Królestwa Izrael - Etap I
Fala głodu skłoniła Izraelitów(tzw. grupa
Józefa) do osiedlenia się w Egipcie w
kraju Gosen (wschodni Egipt) ok. XIV
w.
„ Kiedy zaś nastał głód w owym
kraju, Abraham powędrował do
Egiptu, by jakiś czas tam
pozostawać”
Stela Merneptaha
Kanaan jest jeńcem w całym nieszczęściu.
Aszkelon jest podbity, Gezer pochwycone,
Janoam uczynione nieistniejącym;
Izrael jest zrujnowany, pozbawiony nasienia,
Khor [=Palestyna] stała się wdową dla Egiptu.”
Powstanie Królestwa Izrael - Etap II
ucieczka z Egitu (pod wodzą Mojżesza) w
wyniku ucisku Egipcjan (zmuszanie
do budowy miasta Tanis) około XIII /
XII stulecia p.n.e. do Kanaanu
„ Postanowiłem wywieść was z ucisku
w Egipcie i zaprowadzić do ziemi
Kanaaeńczyka, do ziemi
opływającej w mleko i miód”
W trakcie ucieczki przymierze z
Bogiem na górze Synaj
Mojżesz - rzeźba Michała Anioła z grobowca Juliusza II.
Rembrandt van Rijn, Mojżesz z Dziesięcioma Przykazaniami
Powstanie Królestwa Izrael - Etap II
• Podbój Palestyny XIII – XI w.
walcząc z osiadłymi tu wcześniej
Filistynami oraz Amorytami. przez
12 plemion izraelskich. Zdobycie
Jerycha i napór w kierunku M.
Śródziemnego. Podział zdobyczy
między członków plemion (okres
sędziowski) – zmiana trybu życia
na osiadły, luźny związek między
nimi
Siedmiu kapłanów niech niesie przed
Arką siedem trąb z rogów baranich.
Siódmego dnia okrążycie miasto
siedmiokrotnie, a kapłani zagrają na
trąbach. Gdy więc zabrzmi przeciągle
róg barani i usłyszycie głos trąby,
niech cały lud wzniesie gromki okrzyk
wojenny, a mur miasta rozpadnie się
na miejscu i lud wkroczy, każdy
wprost przed siebie. (Joz 6,4-5)
Zdobycie Jerycha według Rafaela
KRÓLESTWO SAULA
XI w. p.n.e. pod
wpływem
zagrożenia
Filistynów powstaje
zjednoczone
Królestwo Izraela
pod wodzą króla
Saula
Śmierć Saula w bitwie z Filistynami pod Gilboa
Rembrandt, Saul i David
KRÓLESTWO DAWIDA – 1000-965 R. P.N.E.
Dawid pokonuje Filistynów i
zdobywa Jerozolimę ,
stolicę nowej monarchii
izraelskiej , a także
rozszerza granice swego
państwa poprzez podbój
plemion aramejskich,
podporządkowuje
Damaszek
Walka Dawida z Goliatem
KRÓLESTWO SALOMONA – 965-932 r. p.n.e.
Salomon kontynuował proces umacniania
państwa.
•
Utrzymuje dobre stosunki polityczne i
gospodarcze z sąsiadami - Fenicją ,
Egiptem i Tyrem.
•
Podział królestwa na 12 okręgów z
których każdy co miesiąc , dostarcza
daniny na dwór.
•
Fortyfikacja miast , rozbudowa kopalń
miedzi , rozwój handlu ( pośrednictwo
pomiędzy Egiptem a Azją)
•
Budowa słynnej świątyni Jerozolimskiej
ok. 960 ( miejsce ofiary Abrahama na
wzgórzu Moria , gdzie przechowywano ,,
Arkę Przymierza " z kamiennymi tablicami
dekalogu ).
Sąd Salomona – autorstwa Ingobertusa (880)
REKONSTRUKCJA ŚWIĄTYNI W JEZOROZOLIMIE
Arka przed murami Jerycha, obraz Jacques’a J. Tissota
ROZPAD KRÓLESTWA 2 POŁ X w. p.n.e
•
•
Po śmierci
Salomona dochodzi
do walk
wewnętrznych
pomiędzy
plemionami oraz
buntów
spowodowanych
rosnącymi kosztami
utrzymania państwa
(duże , podatki ,
mobilizacje
wojskowe ludności,
udział w robotach
publicznych. )
Rozpad na dwa
królestwa Judę - na
południu Palestyny ,
oraz Izrael - na
północy.
NIEWOLA BABILOŃSKA 587-538r. p.n.e.
•
•
•
Królestwo Izraela zostało podbite w
721 r. p.n.e. przez króla Syrii
Sargona II natomiast Juda upadła
pod wpływem najazdu babilońskiego
władcy Nabuchodonozora I w 587
r. p.n.e.
( zniszczył on świątynię jerozolimską
, spalił Jerozolimę a 20 tyś jej
mieszkańców przesiedlił nad Tygrys
i Eufrat - stąd tzw. 48 letnia niewola
babilońska Izraelitów ) .
Niewola ta kończy się kiedy król
Persów Cyrus I Wielki podbił
Babilonię i zezwolił Żydom na ich
powrót do Palestyny.Część Żydów
pozostał jednak w rozproszeniu czyli
tzw. diasporze
PALESTYNA POD WŁADZĄ PERSJI 538-332
król Persów Cyrus I Wielki podbił
Babilonię i zezwolił Żydom na
ich powrót do Palestyny. Juda
jako prowincja Jehud uzyskała
częściową autonomię. Na czele
wracających z niewoli Żydów
stanęli dwaj mężowie: Jozua
(arcykapłan) i Zorobabel (z
królewskiego rodu Dawida,
mający sprawować władzę
świecką). Jednak faktyczną
władzę świecką sprawował
zawsze namiestnik reprezentujący
króla Persji W latach 520-515
p.n.e. wzniesiono w Jerozolimie
Drugą Świątynię Część Żydów
pozostał jednak w rozproszeniu
czyli tzw. diasporze
tzw. Cylinder Cyrusa, uznawany za pierwszy kodeks
praw człowieka.
PODBÓJ PALESTYNY PRZEZ ALEKSANDRA MACEDOŃSKIEGO 332 r. p.n.e.
Aleksander Macedoński
W 63 r. p.n.e. podbój przez Rzymian
Łuk Tytusa, Pochód z trofeami zdobytymi w Jerozolimie w r. 70
JUDAIZM
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Podstawy wiary:
Istnienie Stwórcy
Jego jedność
Jego niematerialność
Jego wieczność
Obowiązek służenia i czczenia tylko
jego samego
Istnienie proroctwa
Pierwszeństwo Mojżesza przed
innymi prorokami
Objawienie Prawa Mojżeszowi na
górze Synaj
Niezmienność Prawa
Bóg jest wszechwiedzący
Odpłaca na tym i na tamtym świecie
Przyjście Mesjasza
Zmartwychwstanie
fragment manuskryptów z Qumran zawierający imię
Boga zapisane alfabetem starohebrajskim
JUDAIZM
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Dziesięć przykazań (na podstawie żydowskiego tekstu Księgi
Wyjścia 20 2-17)
Jam jest Pan, Bóg twój, który cię wyprowadził z ziemi egipskiej, z
domu niewoli.
Nie będziesz miał innych bogów obok mnie. Nie czyń sobie
podobizny rzeźbionej czegokolwiek, co jest na niebie w górze, i
na ziemi w dole, i tego, co jest w wodzie pod ziemią. Nie będziesz
się im kłaniał i nie będziesz im służył, gdyż Ja, Pan Bóg twój
jestem Bogiem zazdrosnym , który karze za winę ojców na synach
do trzeciego i czwartego pokolenia tych, którzy mnie nienawidzą,
a okazuje łaskę do tysiącznego pokolenia tym, którzy mnie miłują
i przestrzegają moich przykazań.
Nie nadużywaj imienia Pana Boga twojego, gdyż Pan nie zostawi
bez kary tego, który nadużywa imienia Jego.
Pamiętaj o dniu sabatu, aby go święcić. Sześc. dni będziesz
pracował i wykonywał wszelką swoją pracę, ale siódmego dnia
jest sabat Pana, Boga twego: nie będziesz wykonywał żadnej
pracy ani ty, ani syn twój, ani twoja córka, ani twój sługa, ani
twoja służebnica, a ni twoje bydło, ani obcy przybysz, który
mieszka w twoich bramach. Gdyż w sześciu dniach uczynił Pan
niebo i ziemię, morze i wszystko, co w nich jest, a siódmego dnia
odpoczął. Dlatego Pan pobłogosławił dzień sabatu i poświęcił go.
Czcij ojca swego i matkę swoją, aby długo trwały twoje dni w
ziemi, którą Pan, Bóg twój, da tobie.
Nie zabijaj.
Nie cudzołóż.
Nie kradnij.
Nie mów fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu swemu.
Nie pożądaj domu bliźniego swego, nie pożądaj żony bliźniego
swego ani sługi, ani jego służebnicy, ani jego wołu, ani jego osła,
ani żadnej rzeczy, która należy do bliźniego twego.
Rembrandt, Mojżesz z Dziesięcioma Przykazaniami
JUDAIZM
Żydowskie święte teksty:
• Tora (prawo) - Pierwsze pięć
ksiąg Biblii, przypisywanych
Mojżeszowi, inaczej:
Pięcioksiąg. W jego skład
wchodzą:
–
–
–
–
–
•
Księga Wyjścia
Księga Rodzaju
Księga Kapłańska
Księga Liczb
Księga Powtórzonego Prawa
Ponadto kroniki królów Judy i
Izraela, wypowiedzi proroków i
przekazywane tradycje, tzw.
księgi sapiencjalne, czyli
mądrościowe, tworzą Torę w
szerszym rozumieniu. W tej
postaci jest ona także nazywana
ogólnie Biblią
zwój Tory w języku starohebrajskim
JUDAIZM
Żydowskie święte
teksty:
Talmud jest
uporządkowanym
zbiorem praw
religijnych,
opartych na
rozważaniach
rabinów żyjących
między III w.
p.n.e. a VI w. n.e.
JUDAIZM
•
•
•
Symbole judaizmu:
Magen David gwiazda Dawida,
zwana także Tarczą
Dawida. Jest to
sześcioramienna
gwiazda utworzona
przez dwa
przeplatające się
trójkąty (heksametr).
Menora - świecznik
siedmioramienny
wykonany z jednej
bryły metalu
(współcześnie również
podstawowy element
herbu państwa Izrael).
JUDAIZM
•
•
•
•
•
•
•
•
Święta żydowskie:
Pascha - obchodzone na wiosnę na pamiątkę
wyswobodzenia z egipskiej niewoli, trwa 8
dni.
Święto tygodni (Szawout) - 7 tygodni po
święcie paschy na cześć urodzajnych żniw,
łączy się z przyjęciem Praw na górze Synaj.
Święto szałasów (Sukot) - jesienny festiwal z
okazji zbioru owoców, w czasie którego
mieszka się na dworze w szałasach z gałęzi
na pamiątkę przejścia Izraelitów przez
pustynię.
Święto Świateł (Chanuka) - zimowe święto na
cześć wyświęcenia po zbeszczeszczeniu
przez Greków drugiej świątyni jerozolimskiej
przez Judę Machabeusza w 165 r. p.n.e.
Purim - Na pamiątkę wyzwolenia spod
panowania perskiego, według podania Księgi
Ester.
Dzień Pojedniania (Jom Kipur) - wypada w 10
dniu roku. To najważniejsze święto poprzedza
24-godzinny całkowity post na znak ukajania
sie przed Bogiem za grzechy własne i całego
społeczeństwa.
Nowy Rok (Rosz Haszana) - obchodzony na
początku jesieni rozpoczyna kalendarz
religijny.
MACA
GŁOWNE RÓŻNICE MIĘDZY JUDAIZMEM A CHRZEŚCIJAŃSTWEM
•
•
•
•
Oddawanie czci, składanie ofiar i
kierowanie modlitw tylko do Bogu
Bóg jednoosobowy i niematerialny
Prawo Mojżeszowe jest ostatecznym
wyrazem woli Bożej
Zbawienie w efekcie przestrzegania
Bożych przykazań