Zespół nadpobudliwości psychoruchowej u dzieci

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej u dzieci
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej zwany jest również zespołem
hiperkinetycznym lub ADHD. Zespół ten objawia się trwałymi sposobami
zachowania, układającymi się w charakterystyczną triadę objawów, m.in.
problemy z utrzymaniem uwagi, problemy z kontrolą impulsywności czy
nadmierną ruchliwością. Wiele dzieci przejawia takie problemy, jednak o
ADHD mówi się wtedy, gdy objawy te są niewspółmierne do wieku i poziomu
rozwoju dziecka, a także gdy stają się źródłem wyraźnych niepowodzeń w domu
i szkole, niekorzystnie wpływają na życie rodzinne, naukę i rozwój dziecka.
Nadpobudliwość często występuje u dzieci, które miały ciężki życiowy start
(patologiczną ciążę, trudny okres noworodkowy, poważne choroby) i jeszcze
dodatkowo te objawy pojawiły się w korelacji z czynnikami społecznymi
(niespójny system wychowawczy, brak poczucia bezpieczeństwa, trudna
sytuacja domowa). Często przyczyną nadpobudliwości są zmiany cywilizacyjne
– bardzo szybkie tempo życia, nadmiar bodźców, zmiany miejsca stałego
zamieszkania, szkoły, nieuporządkowany cykl dnia.
Objawami nadpobudliwości są najczęściej: duża ruchliwość, aktywność,
ekspresywność emocjonalna. Dziecko takie biega, skacze, wspina się i nie
potrafi tego opanować nawet w sytuacji przymusu. Gdy ma wykonać jakąś
czynność, do nadmiernej ruchliwości dochodzi często niezręczność i brak
precyzji, jego ruchy stają się mało celowe. W rezultacie często coś psuje i
upuszcza. Dzieci te źle znoszą przymusową bezczynność, przejawiają wtedy
ogromny niepokój ruchowy: kręcą się, gryzą ołówki, niszczą bezwiednie
przedmioty. Strofowane za niszczenie, robią coś innego, np. obgryzają
paznokcie, drapią się itp.
Nadpobudliwość wpływa także na sferę poznawczą dziecka. Trudno jest mu
się uczyć, bo nie może dłużej skupić uwagi. Wszystkie głosy z otoczenia są
jednakowo odbierane, brakuje ich selekcji. Najdrobniejsze zdarzenie rozprasza
dziecko, wybija je z rytmu, dezorientuje, często nie pamięta, o czym była mowa
przed chwilą. Nie pamięta, co ma zrobić, w jego działaniach brakuje spójności.
W sferze emocjonalnej drobne wydarzenia prowokują je do gwałtownych
zachowań. Niektóre dzieci są nadmiernie drażliwe, wybuchowe, łatwo złoszczą
się i płaczą, jeszcze inne stale czują się urażone, lękliwe czy skrępowane.
Problem nadpobudliwości narasta, gdy dziecko idzie do przedszkola. Lęk przed
zmianami, nowe środowisko, stały układ zajęć, wywołują w psychice dziecka
lęk. Pobyt w przedszkolu wymaga skupienia, koncentracji, siedzenia w jednym
miejscu przez pewien czas, co powoduje że dziecku bardzo trudno
zaakceptować takie zasady.
Jak zatem pomóc dziecku nadpobudliwemu? Należy pamiętać, że nie zmienimy
radykalnie zachowań dziecka, możemy natomiast nieco nimi sterować i
ograniczać ich przykre konsekwencje. Korzystne jest zminimalizowanie ilości
bodźców: zwolnienie rytmu życia rodziny, zadbanie o spokojną atmosferę,
ograniczenie działań improwizacyjnych. Aby zminimalizować objawy
nadpobudliwości warto zastosować się do kilku wskazówek podanych poniżej:
- jak najwcześniej przystąpić do nauki samodzielności pracy dziecka. Prace
domowe odrabiane samodzielnie to sposób na wdrażanie w obowiązki,
- w zależności od możliwości dziecka, wyznaczać krótkie okresy na prace i
dłuższe na odpoczynek,
- zadbać o spokój podczas wykonywania zadań domowych (bez telewizji i
rozmów). Przyzwyczajać dziecko do pracy w jednym miejscu, o stałej
porze i w tych samych warunkach,
- dla dzieci z nadmiarem energii doskonałym sposobem na pozbycie się jej
są różne zajęcia ruchowe: gry zespołowe, spacer, jazda rowerem itp.,
- nie należy przesadzać z ilością zadań. Dodatkowe zajęcia tak
organizować, by dziecko rozwijało swe zainteresowania, lecz nie kosztem
zabawy,
- starać się nie karcić i nie strofować dzieci,
- dopasować obowiązki do możliwości dziecka, a nie odwrotnie,
- dać czas dziecku na przystosowanie się do nowej sytuacji,
- wprowadzać z wyczuciem normy i zasady, i egzekwować ich
przestrzeganie.
Wszystkie te działania powinien łączyć szczegółowy plan zajęć dziecka ze
stałymi porami snu, posiłków, odrabiania zadań domowych. Powtarzanie tych
samych sekwencji prowadzi do uporządkowania świata dziecka. Należy także
powierzać dziecku nadpobudliwemu odpowiedzialne zadania, poprzedzone
wzmocnieniami (np. pochwałami, okazaniem wiary w jego możliwości). Warto
dawać tym dzieciom również zadania, z których są w stanie wywiązać się, mimo
obiektywnych trudności. To prowadzi do samodzielności, uskrzydla i dodaje
wiary we własne możliwości. Warto pamiętać, że zawsze można skorzystać ze
wsparcia pedagogów, psychologów i organizacji zajmujących się tym
problemem.