Przedsiębiorstwo. Teoria kosztów.

Przedsiębiorstwo.
Teoria kosztów.
Dr Julia Gorzelany - Plesińska
Przedsiębiorstwo – niezależna jednostka
gospodarcza, posiadająca zasoby produkcyjne,
która została utworzona w celu osiągania zysków
ze sprzedaży dóbr i usług.
Cechy przedsiębiorstwa:
samodzielność,
samofinansowanie się,
przedsiębiorczość,
racjonalne działania,
wyodrębnienie z gospodarki narodowej pod względem
organizacyjnym, prawnym i ekonomicznym,
posiada osobowość prawną,
osiąganie maksymalnego zysku.
Samodzielność przedsiębiorstwa:
jakie dobra/usługi produkować?
jak produkować (technologie)?
dla kogo produkować?
kogo zatrudnić?
jak zorganizować sprzedaż i produkcję?
itd.
Samofinansowanie przedsiębiorstwa:
ma miejsce wtedy, gdy pokrywa ono wydatki
i zobowiązania z przychodów uzyskanych ze
sprzedaży dóbr i usług.
Inne cechy…
Bardzo ważna jest przedsiębiorczość, którą można
określić jako wolę i umiejętność znajdowania
(szukania i dostrzegania) okazji do osiągania przez
przedsiębiorstwo korzystnych wyników oraz
umiejętność podejmowania ryzyka.
Istota przedsiębiorstwa:
dążenie do osiągnięcia zysku -towarzyszy temu
ryzyko,
przedsiębiorstwo dąży do maksymalizacji zysku i
minimalizacji ryzyka,
opiera swoje decyzje na zasadzie gospodarności,
znanej także pod zasadą racjonalnego
gospodarowania - porównanie różnych możliwych
kombinacji czynników produkcji i dokonania wyboru
najefektywniejszej spośród nich.
Rodzaje przedsiębiorstw:
ze względu na rodzaj własności środków produkcji:
własność prywatna,
własność państwowa,
własność komunalna,
własność spółdzielcza.
Rodzaje przedsiębiorstw:
ze względu na formę prawną:
własność indywidualna
spółki
cywilne
prawa handlowego
osobowe
jawne
komandytowe
kapitałowe
z ograniczoną
odpowiedzialnością
akcyjne
Bank – instytucja systemu pieniężno-kredytowego
pośredniczące w obiegu pieniądza w gospodarce
narodowej; operuje powierzonymi (cudzymi) środkami
w celu pomnażania ich wartości.
Wynik finansowy przedsiębiorstwa:
Stanowi różnicę między przychodami ze sprzedaży w
danym okresie, a kosztami poniesionymi w celu
uzyskania tych przychodów.
Sposób ustalania wyniku finansowego:
Przychody ze sprzedaży produktów
(-) koszty uzyskania przychodów
(=) wynik finansowy brutto
(-) podatek od dochodu (jeżeli wynik jest dodatni)
(=) wynik finansowy netto
W działalności przedsiębiorstwa mogą istnieć
dwie sytuacje:
I sytuacja
• Przychody są wyższe od
kosztów ich uzyskania,
wówczas wynik
finansowy jest dodatni i
stanowi zysk
przedsiębiorstwa.
II sytuacja
• Przychody są mniejsze
od kosztów,
poniesionych w celu ich
uzyskania i wówczas
wynik finansowy jest
ujemny, czyli stanowi
stratę.
Teoria kosztów
Koszty produkcji określa się jako wartość
nakładów czynników produkcji zużytych
w procesie produkcji.
CZYNNIKI PRODUKCJI
STAŁE CZYNNIKI PRODUKCJI – to czynniki, których ilość
wykorzystywana przez przedsiębiorcę nie zmienia się w
krótkim okresie, bez względu na wielkość produkcji
ZMIENNE CZYNNIKI PRODUKCJI to takie, których ilość
angażowana przez producenta zależy od wielkości
produkcji (np. surowce, materiały, energia, liczba
pracowników etc.). W krótkim okresie nakłady tylko
niektórych czynników wytwórczych mogą być zmieniane,
w długim zaś - wszystkich
KRÓTKI I DŁUGI OKRES W
DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA
KRÓTKI OKRES – to taki przedział czasu, w którym
rozmiary przedsiębiorstwa uznaje się za stałe. Firma nie
ma możliwości swobodnego kształtowania w procesie
produkcji nakładów wszystkich czynników wytwórczych,
przez co nie może realizować nowych projektów
inwestycyjnych. Ponadto dysponuje określoną, niezmienną
techniką wytwarzania
DŁUGI OKRES – to czas niezbędny dla pełnego
dostosowania się przedsiębiorstwa do zmieniających się
warunków rynkowych. W okresie tym firma może zmieniać
nakłady wszystkich czynników produkcji, zastosować nową
technikę wytwarzania oraz inwestować
Biorąc pod uwagę powiązania kosztów
z rozmiarami produkcji koszty dzielimy na
stałe i zmienne.
KOSZTY W KRÓTKIM OKRESIE
W krótkim okresie wyróżniamy:
Koszty stałe (KS
KS))– są to koszty niezależne od rozmiarów
produkcji (P) (amortyzacja, koszty zakupu lub dzierżawy
ziemi i innego majątku, odsetki od kredytów, składki
ubezpieczeniowe); nawet gdy P = 0 przedsiębiorstwo ponosi
koszty, np. opłaty czynszowe, leasingowe, koszty ochrony
i konserwacji urządzeń, abonamenty itp.)
Koszty zmienne (KZ
KZ)) – pozostają w bezpośrednim związku
z rozmiarami produkcji (płace, wydatki na zakup surowców,
półfabrykatów, paliw, opłaty za energię); rosną one
najczęściej wraz ze wzrostem produkcji , początkowo mniej
niż proporcjonalnie, potem więcej niż proporcjonalnie (prawo
prawo
malejących przychodów krańcowych
krańcowych)
KOSZTY W KRÓTKIM OKRESIE c.d.
Koszty całkowite (KC
KC)) – to suma kosztów stałych
i zmiennych
zmiennych;; inaczej jest to pieniężna forma nakładów
czynników produkcji zużytych do wytworzenia pewnej
ilości dobra Pp – pracy
pracy,, Pz – ziemi
ziemi,, Pk – kapitału
kapitału..
KC = KS + KZ
Funkcja kosztu stałego
Całkowite koszty stałe = liczba jednostek użytych stałych czynników produkcji
X
koszty
cena tych czynników
Ks
produkcja
Funkcja kosztów całkowitych i zmiennych
Całkowite koszty zmienne = liczba jednostek użytych zmiennych czynników
produkcji
X
cena tych czynników
koszty
Ks + Kz
C2
B2
Kz
C1
B1
Ks
A
0
D
produkcja
PRZYKŁAD
Produkcja
(ilość/tydzień)
Koszt całkowity
(EURO/tydzień)
0
10
1
25
2
36
3
44
4
51
5
59
6
69
7
81
8
95
9
111
10
129
Całkowity koszt produkcji
140
120
koszt
100
80
całkowity
koszt produkcji
60
40
20
0
1
3
5
7
produkcja
9
11
WNIOSEK
Maksymalizacja
zysku
z maksymalizacją utargu,
nie
jest
równomierna
Przedsiębiorstwo obliczając zyski dla każdych
możliwych rozmiarów produkcji musi dysponować
informacją o wysokości przychodów i kosztów dla
różnych rozmiarów produkcji,
Na tej podstawie oblicza zyski i wybiera wielkość
produkcji pozwalającej zmaksymalizować całkowity
zysk ekonomiczny
ekonomiczny..
UTARG CAŁKOWITY
UTARG CAŁKOWITY (przychód całkowity) jest to wartość
dóbr sprzedanych przez przedsiębiorstwo w określonym
okresie
Utarg całkowity (przychód całkowity) = cena dobra x ilość
sprzedanego dobra
Utarg, koszty i zyski
Koszt całkowity
(EURO/tydzień)
Zysk (utarg
całkowity –
koszt
całkowity)
Produkcja
(ilość/tydzień)
Cena za jednostkę
Utarg całkowity
(cena x ilość)
EURO/tydzień
0
-
0
10
-10
1
21
21
25
-4
2
20
40
36
4
3
19
57
44
13
4
18
72
51
21
5
17
85
59
26
6
16
96
69
27
7
15
105
81
24
8
14
112
95
17
9
13
117
111
6
10
12
120
129
-9
KOSZT KRAŃCOWY
KOSZT KRAŃCOWY – jest to wzrost kosztów całkowitych wywołany
wzrostem produkcji o jednostkę
Produkcja
(ilość/tydzień)
Koszt całkowity
(EURO/tydzień)
0
10
1
25
2
36
3
44
4
51
5
59
6
69
7
81
8
95
9
111
10
129
15
11
8
7
8
10
12
14
16
18
Koszt krańcowy
(EURO/tydzień)
18
16
14
12
10
koszt
krańcowy 8
6
4
2
0
1
2
3
4
5
6
7
Produkcja
8
9
10
11
WNIOSEK
Przy małych rozmiarach produkcji przedsiębiorstwo
wykorzystuje proste metody wytwarzania. Przy większej
skali produkcji opłacalne staje się zastosowanie bardziej
skomplikowanych,
nowoczesnych
maszyn,
które
umożliwiają obniżanie kosztów wytwarzania dodatkowych
jednostek.
Automatyczne linie produkcyjne pozwalają wytwarzać
dodatkowe jednostki taniej ale są bardzo drogie przy
niewielkiej skali produkcji. Przy dalszym wzroście produkcji
pojawiają się jednak trudności z zarządzaniem dużym
przedsiębiorstwem. Kolejne przyrosty produkcji stają się
coraz droższe i koszty krańcowe zwiększają się.
UTARG KRAŃCOWY
UTARG KRAŃCOWY jest to wzrost utargu całkowitego
wywołany zwiększeniem produkcji o jednostkę
Wielkość utargu całkowitego i krańcowego zależy od
kształtowania się popytu na produkty danego
przedsiębiorstwa
WSEI
Krzywa popytu na czekoladę
cena
0,5
0,4
0,3
krzywa popytu na
czekoladę
0,2
0,1
0
0
40
80
120
160
200
zapotrzebowanie
PRAWO POPYTU
Wzrost ceny danego dobra lub usługi powoduje
spadek ilości nabywanej tego dobra lub usługi (ceteris
paribus).
Spadek ceny danego dobra lub usługi powoduje
wzrost ilości nabywanej tego dobra lub usługi (ceteris
paribus).
Graficznym wyrazem działania popytu jest ruch wzdłuż
krzywej popytu
UTARG KRAŃCOWY
Produkcja
(ilość/tydzień)
Cena za jednostkę
Utarg całkowity
(cena x ilość)
EURO/tydzień
0
-
0
1
21
21
2
20
40
3
19
57
4
18
72
5
17
85
6
16
96
7
15
105
8
14
112
9
13
117
10
12
120
21
19
17
15
13
11
9
7
5
3
Utarg krańcowy
(EURO / tydzień)
Zmiana utargu krańcowego wraz ze zmianą
wielkości produkcji
Utarg krańcowy = zmiana utargu całkowitego ze
sprzedaży dodatkowej jednostki.
Wzrost sprzedaży
obniżka ceny
Sprzedaż każdej dodatkowej jednostki powoduje
obniżkę ceny, po jakiej można sprzedać wszystkie
poprzednio wyprodukowane jednostki .
WSEI
WNIOSEK
Jeżeli utarg krańcowy przewyższa koszt krańcowy to zwiększenie
produkcji o jednostkę będzie oznaczało wzrost zysków
Koszt krańcowy
Utarg krańcowy
minus koszt
krańcowy
Decyzja o
wielkości
produkcji
21
15
6
Zwiększyć
1
19
11
8
Zwiększyć
2
17
8
9
Zwiększyć
3
15
7
8
Zwiększyć
4
13
8
5
Zwiększyć
5
11
10
1
Zwiększyć
6
9
12
-3
Zmniejszyć
7
7
14
-7
Zmniejszyć
8
5
16
-11
Zmniejszyć
9
3
18
-15
Zmniejszyć
Produkcja
(ilość/tydzień)
Utarg krańcowy
0
10
koszt krańcowy, utarg krańcowy
25
20
15
E
E - zysk
maksymalny
10
5
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Produkcja
linia utargu krańcowego
krzywa kosztów krańcowych
koszt krańcowy, utarg krańcowy
25
Wzrost
kosztów
czynnika
produkcji
powoduje
spadek
produkcji
20
15
E’
E
10
5
0
1
2
3
4
5
6
7
produkcja
Uk
Kk
Kk'
8
9
10
koszt krańcowy, utarg krańcowy
25
20
Wzrost utargu
krańcowego na skutek
wzrostu popytu na
dobro przedsiębiorstwa
(spowodowany np.
wzrostem liczby
klientów) spowoduje
wzrost produkcji
15
E
10
E’’
5
0
1
2
3
4
5
6
7
produkcja
Uk
Kk
Uk'
8
9
10
KOSZT PRZECIĘTNY
Koszt przeciętny całkowity – to koszt wytworzenia jednostki
produktu, powstały w wyniku podzielenia kosztu całkowitego
przez produkt całkowity (Kc / Pc)
Koszt przeciętny stały – to koszt stały przypadający na jednostkę
produktu. Oblicza się go dzieląc wielkość kosztu stałego przez
rozmiary produkcji całkowitej (Ks / Pc)
Koszt przeciętny zmienny – to koszt zmienny przypadający na
jednostkę produktu. Stanowi go iloraz kosztu zmiennego przez
całkowitą wielkość produkcji (Kz / Pc)
Funkcja przeciętnego kosztu stałego
koszty
• Większa produkcyjność oznacza
niższe koszty, bo produkcyjność
przeciętna mówi jaka wielkość
produkcji przypada na jednostkę
nakładu czynnika wytwórczego.
• Wyższa cena czynników oznacza
wyższe koszty przeciętne
Ks
P
produkcja
Miarą kosztów przeciętnych jest
tanges kąta utworzonego przez oś
odciętych z półprostą łączącą
odpowiednie punkty na krzywej
kosztów całkowitych ( i zmiennych )
z początkiem układu współrzędnych.
koszty
Kc
E1
Kz
E
Kc
A
P
Kz
P
tg
0
D
D’
produkcja
Najmniejsze koszty przeciętne
otrzymujemy prowadząc
styczną z początku układu
współrzędnych do krzywej
kosztów zmiennych i
całkowitych – punkt E i E1
Przeciętny koszt całkowity wyżej osiąga swoje
minimum niż przeciętny koszt zmienny,
Odległość między minimum kosztów przeciętnych
całkowitych a minimum przeciętnych kosztów
zmiennych zależy od wielkości przeciętnych kosztów
stałych, przypadających na jednostkę produktu,
Im większy jest udział kosztów stałych w całości
kosztów produkcji, tym odległość między minimum
kosztów przeciętnych całkowitych a minimum kosztów
przeciętnych zmiennych jest większa.
Koszty przeciętne i krańcowe
Miarą kosztów krańcowych jest
tanges kąta utworzonego przez
styczną do krzywej kosztów
Kc całkowitych i oś odciętych
koszty
E1
Kz
C2
E
C1
Kk
A
Kc
Q
0
P
produkcja
Q – optymalna wielkość produkcji (w sensie technicznym) wytwarzana przy
najniższym koszcie jednostkowym
Dodatkowo…..
KOSZT ALTERNATYWNY –
koszt utraconych możliwości
Jest to suma dochodów utraconych w wyniku
niewykorzystania
posiadanych
zasobów
(pracy
i kapitału) w najlepszy z istniejących, alternatywnych
zastosowań
Koszt księgowy (ujęcie rachunkowe)
Są to wszystkie wydatki pieniężne zaewidencjonowane
jako faktycznie poniesione przez przedsiębiorstwo
w danym okresie w celu uzyskania przychodu.
W ujęciu rachunkowym pomija się koszt pracy
właściciela i koszt alternatywny zaangażowania
kapitału finansowego.
Zysk nadzwyczajny
Gdy po potrąceniu kosztu alternatywnego firma wykazuje
zysk, mamy do czynienia z zyskiem nadzwyczajnym
ZYSK NADZWYCZAJNY – jest to zysk przekraczający
dochód, który właściciel przedsiębiorstwa mógłby otrzymać
w postaci odsetek, pożyczając swój kapitał według
rynkowej stopy procentowej
Zysk nadzwyczajny jest prawidłowym wskaźnikiem
rzeczywistej
efektywności
wykorzystania
środków
finansowych, zaangażowanych przez właścicieli w
określoną działalność gospodarczą. To zysk nadzwyczajny
a nie zysk w ujęciu księgowym jest bodźcem skłaniającym
do angażowania kapitału w dane przedsięwzięcie
MAKSYMALIZACJA ZYSKU
MAKSYMALIZACJA ZYSKU – jest głównym celem działania
przedsiębiorstwa. Zysk powstaje w wyniku pomniejszenia
utargu całkowitego o koszt całkowity.
UTARG CAŁKOWITY (przychód całkowity) jest to wartość
dóbr sprzedanych przez przedsiębiorstwo w określonym
okresie
KOSZT CAŁKOWITY jest to wartość czynników produkcji
zużytych w tym okresie
DZIĘKUJĘ