Posagi Gudei - Rzezba figuralna starozytnego Wschodu
advertisement
Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Posagi ˛ Gudei Rzeźba figuralna starożytnego Wschodu Paweł Borycki 20 maja 2015 http://www.pborycki.pl/pdf/gudea.pdf Paweł Borycki Posagi ˛ Gudei Bibliografia Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Plan prezentacji 1 Posagi ˛ Gudei z Girsu II Dynastia z Lagasz Dioryt jako kamień królewski Charakterystyka zespołu Sekwencja chronologiczna Proporcje Odkrycie w Girsu 2 Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Zestawienie posagów ˛ Posag ˛ B – “Architekt z planem” Autentyczność posagów ˛ o nieznanym pochodzeniu Posag ˛ M Posag ˛ P Posag ˛ O Paweł Borycki Posagi ˛ Gudei Bibliografia Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Bibliografia II Dynastia z Lagasz II Dynastia z Lagasz XXI w. p.n.e. Ur-Bau/Ur-Baba Teść, poprzednik Gudei Gudea (20 lat panowania) Ur-Ningirsu Syn, nastepca ˛ Gudei Pirigme Nammahni Przegrana z Ur III Źródła historyczne Położenie Lagasz w starożytnej Mezopotamii Królewskie inskrypcje dedykacyjne Utwory literackie ¬ Tabliczki administracyjne (Ur III) Boski rodowód władcy Paweł Borycki Posagi ˛ Gudei Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Bibliografia II Dynastia z Lagasz Panowanie Gudei Wzniesienie Eninnu dla Ningirsu Cylinder A Ceremonie sprawowane w światyni ˛ Cylinder B Import towarów Złoto, srebro, miedź, alabaster, lapis lazuli, dioryt, wiele gatunków drewna Cylindry Gudei, Luwr Paweł Borycki Posagi ˛ Gudei Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Bibliografia Dioryt Dioryt i gabro Skały magmowa głebinowa ˛ Zróżnicowany skład chemiczny Krzemiany i glinokrzemiany Andezyt, oligoklaz (gabro – ok. 90%) Amfibole (gabro – pirokseny) 6–6,5 w skali Mohsa Wytrzymałość “Nikt siła˛ nie zniszczy (kamienia)” (Posag ˛ B) Szary, ciemnoszary, czarny, szarozielony Kamień królewski od okresu WD Zakaz łaczenia ˛ z metalami i innymi kamieniami Bryła diorytu Paweł Borycki Posagi ˛ Gudei Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Bibliografia Posagi ˛ Gudei Posagi ˛ Gudei Najwiekszy ˛ zespół rzeźb jednego władcy na starożytnym Bliskim Wschodzie ≥ 27 posagów ˛ Rzeźby diorytowe Skromny sługa bogów i poteżny ˛ władca Inskrypcja opisujaca ˛ pobożność i czyny władcy Nazwa posagu ˛ Wyglad ˛ Gudei Brak brody Szerokie oczy, wzrok spokojny i skupiony Zaznaczona muskulatura Prawa dłoń zagieta ˛ na lewa˛ Posag ˛ I, Luwr Paweł Borycki Posagi ˛ Gudei Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Bibliografia Posagi ˛ Gudei Posagi ˛ Gudei Noszony strój Szata siegaj ˛ aca ˛ do kostek Prawe ramie˛ odsłoniete ˛ Okragłe ˛ nakrycie głowy Rzadziej – odkryta głowa Nagie stopy Funkcja posagów ˛ Oryginalny kontekst nieznany Brak posagów ˛ in situ Posagi ˛ siedzace ˛ (9) Przedmiot kultu, istota boska Posagi ˛ stojace ˛ (14) Orant modlacy ˛ sie˛ przed bogiem Posag ˛ B, Luwr Paweł Borycki Posagi ˛ Gudei Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Bibliografia Posagi ˛ Gudei Posagi ˛ Gudei Funkcja posagów ˛ Według inskrypcji Stawiane przed bóstwami (stojace ˛ i siedzace) ˛ Przekazywanie wiadomości bogom Poświecenie ˛ posagów ˛ bogom Ningirsu – B, D, G Ba’u, żona Ningirsu – E, H Gatumdug, siostra Ba’u – F Inannna, siostra Ba’u – C Ninhursanga, matka Ningirsu – A Wprowadzanie posagów ˛ do światy ˛ ń bogów Posag ˛ E, Luwr; Posag ˛ H, Luwr Paweł Borycki Brak scen oraz inskrypcji o charakterze militarnym Posagi ˛ Gudei Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Literowe oznaczenia posagów ˛ Paweł Borycki Posagi ˛ Gudei Bibliografia Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Bibliografia Posagi ˛ Gudei Posagi ˛ Gudei Zgromadzenie w światyni ˛ Ningirsu Ochrona posagów? ˛ Ochrona miasta przez posagi? ˛ Upadek Ur III? Uszkodzenia i dekapitacja A, B, D – wykonane najstaranniej Szyje naprawione i wypolerowane w II w. p.n.e. Nowe głowy? Gudea jako budowniczy światy ˛ ń Posag ˛ F Siedzacy ˛ Gudea Rylec, czysta tabliczka i liniał Oczekujacy ˛ na boska˛ inspiracje˛ Posag ˛ F Paweł Borycki Posagi ˛ Gudei Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Bibliografia Sekwencja chronologiczna Sekwencja chronologiczna Horst Steible Cechy stylistyczne i inskrypcje Tylko posagi ˛ inskrybowane Grupa wczesna M, N, O Nawiazania ˛ do poprzedników Gudei w inskrypcjach Małe rozmiary Kamień różnorodny Poświecone ˛ Geshtinannie Brak dostepu ˛ do diorytu w Maganie Uzyskanie dostepu ˛ do diorytu Posag ˛ N, Luwr; Sprowadzanie całych brył Niska dostepno ˛ ść diorytu → rezygnacja z kanonu proporcji, ¬ dalsza redukcja rozmiaru Posag ˛ M, DIA Paweł Borycki Posagi ˛ Gudei Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Bibliografia Sekwencja chronologiczna Sekwencja chronologiczna Grupa pośrednia P, I, Q Małe rozmiary Dioryt Poświecone ˛ Ningishzida, opiekunowi Gudei Ograniczony dostep ˛ do diorytu w Maganie, małe bryły Grupa późna D, A–C, E–H, K Naturalna wielkość Dioryt Pełne formuły dedykacyjne Poświecone ˛ Ningirsu i głównym bóstwom Lagasz Dostep ˛ do dużych brył diorytu Posag ˛ I, Luwr; Posag ˛ A, Luwr Paweł Borycki Posagi ˛ Gudei Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Bibliografia Proporcje Fotogrametryczna analiza proporcji Posagi ˛ A i E z Luwru Posag ˛ 122910 z British Museum (bez inskrypcji) Stojace, ˛ naturalnych rozmiarów Moduł Przedramie˛ od łokcia do nadgarstka Wysokość głowy Możliwa rekonstrukcja głów Posagów ˛ AiE Baza wliczana do hciała (1 bryła) Grupa późna hgłowy = 1 6 · hciała Grupa wczesna i pośrednia hgłowy = hgłowy = Podział Posagów ˛ A i E na moduły Paweł Borycki Posagi ˛ Gudei 1 5 1 4 · hciała · hciała Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Wykopaliska archeologiczne w Girsu Paweł Borycki Posagi ˛ Gudei Bibliografia Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Bibliografia Pałac Adad-nadin-ahi Pałac Adad-nadin-ahi Girsu w Lagasz (Tello) II w. p.n.e. Ksiaż ˛ e˛ hellenistyczny Imie˛ zapisane na cegłach Jezyk ˛ aramejski i grecki Tell A Ruiny Eninnu dla Ningirsu Depozyty fundacyjne Wykopaliska 1877–1909 Ernest de Sarzec Odkrycie Posagu ˛ D Naturalna wielkość, najwiekszy ˛ 2 fragmenty – u podnóża i na szczycie Dedykowany Ningirsu Nisza pałacu Adad-nadin-ahi (wysoka masa) → in situ? Posag ˛ D – “kolosalny” Paweł Borycki Posagi ˛ Gudei Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Bibliografia Pałac Adad-nadin-ahi Pałac Adad-nadin-ahi Posagi ˛ ze światyni ˛ Ningirsu D, B, G Posagi ˛ na podłodze dziedzińca Zainteresowanie i szacunek dla historii Posagi ˛ stojace ˛ Wschodni narożnik dziedzińca A oddzielnie E, C, G jeden na drugim, od najwiekszego ˛ do najmniejszego Drewniany spalony podest? Posagi ˛ siedzace ˛ Środek dziedzińca B (“Architekt z planem”), F (“Architekt z liniałem”), H Posag ˛ siedzacy ˛ z okresu WD III Pałac Adad-nadin-ahi Paweł Borycki Posagi ˛ Gudei Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Bibliografia Posagi ˛ z wykopalisk 12 posagów ˛ z wykopalisk w Girsu 7 stojacych ˛ 5 w Luwrze – A, C, E, G, S 1 w British Museum – U fragmenty w Stambule i Luwrze – K 5 siedzacych ˛ (w Luwrze) 4 bez głowy – B, D, F, H 1 z głowa˛ – I 6 głów z wykopalisk (Luwr) 2 z Girsu, 1 za Nippur, 3 z Ur Wykopaliska 1929–1933 André Parrot Zakup czy odkrycie posagów? ˛ Posag ˛ B, Luwr Paweł Borycki Posagi ˛ Gudei Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Bibliografia Posagi ˛ o nieznanym pochodzeniu ok. 11 posagów ˛ ok. 1924 – nielegalne wykopaliska i sprzedaż posagów ˛ w Europie 7 stojacych ˛ 1 w Kopenhadze – O 2 w Luwrze – N 1 w British Museum – V 1 w Cleveland Museum of Art 1 w Detroit Institute of Arts – M 1 w kolekcji Goleniseva – T Wiekszo ˛ ść z głowami 3 lub 4 siedzace ˛ MET – P (z głowa) ˛ Muzeum Irackim – Q British Museum Harvard Semitic Museum – R R – inskrypcja na polecenie Gudei, postać nieznana Posag ˛ V, British Museum Paweł Borycki 16 głów Posagi ˛ Gudei Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Bibliografia Posagi ˛ Gudei Litera Lokalizacja Wysokość Materiał Pozyskanie Dedykacja A Luwr 1,24 m dioryt Sarzec Ninhursanga B Luwr 0,93 m dioryt Sarzec Ningirsu C Luwr dioryt Sarzec Inanna D Luwr 1,38 m 1,57 m dioryt Sarzec Ningirsu E Luwr 1,42 m dioryt Sarzec Ba'u F Luwr 0,86 m dioryt Sarzec Gatumdu Ningirsu G Luwr 1,33 m dioryt Sarzec H Luwr 0,77 m dioryt Sarzec Ba'u I Luwr 0,45 m dioryt Sarzec Ningishzida K ? 1,24 m dioryt Sarzec Ningirsu M Detroit Institute of Arts 0,41 m paragonit wykopaliska rabunkowe Geshtinanna N Luwr 0,61 m steatyt wykopaliska rabunkowe Geshtinanna O Ny Carlsberg Glyptotek 0,63 m steatyt wykopaliska rabunkowe Geshtinanna P MET 0,44 m dioryt wykopaliska rabunkowe Ningishzida Q Muzeum Irackie dioryt wykopaliska rabunkowe Ningishzida R Harvard Semitic Museum 0,33 m 0,19 m dioryt ? Namhani S Luwr ­­ piaskowiec ? ­­ U British Museum 0,71 m doleryt ? Ninhursanga V British Museum 0,78 m dioryt ? ­­ stojący siedzący Paweł Borycki Posagi ˛ Gudei Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Bibliografia Posag ˛ B – “Architekt z planem” Posag ˛ B – “Architekt z planem” Wysoka jakość kamienia i rzeźby Wielkość naturalna Inskrypcja pokrywajaca ˛ wiekszość ˛ powierzchni Dedykacja dla Ningirsu Przekazywanie Ningirsu informacji o czynach Gudei Lista ofiar składanych przed posagiem ˛ Sprowadzenie diorytu z Maganu Przekleństwo dla niszczacych ˛ posag ˛ “Wybudowałem światyni ˛ e˛ dla mojego pana, wiec ˛ życie jest moja˛ nagroda” ˛ Posag ˛ B, Luwr Paweł Borycki Posagi ˛ Gudei Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Bibliografia Posag ˛ B – “Architekt z planem” Posag ˛ B – “Architekt z planem” Plan Eninnu Grube ściany z zewnetrznymi ˛ przyporami 6 par ufortyfikowanych drzwi Plan przekazany na tabliczce z lapis lazuli przez bóstwo w czasie snu Liniał (26,9 cm) 16 odcinków – palców 2 łokcia ( 32 · 24 = 16) 3 5 odcinków podzielonych na 2, 3, 4 i 5 cze˛ ści Posagi ˛ BiF Ofiary przed posagiem ˛ Posag ˛ B, Luwr Żywność Libacje na cześć przodków Władcy Ur III – kontynuacja Paweł Borycki Posagi ˛ Gudei Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Bibliografia Posag ˛ M – autentyczność? Posag ˛ Gudei M Detroit Institute of Arts Brak analogii stylistycznych Paragonit NaAl2 [(OH)2 |AlSi3 O10 ] Jasnozielony, przeświecajacy ˛ 2–2,5 w skali Mohsa Historia Nieznane pochodzenie 1925 – pierwsza próba sprzedaży 1982 – Detroit Institute of Arts Prawa dłoń luźno nad lewym nadgarstkiem Nazwa “Ona (Geshtinanna) udzieliła modlitwy” Poświecony ˛ Geshtinannie, żonie Ningishzida, opiekuna Gudei Posag ˛ M, Detroit Institute of Arts Paweł Borycki Posagi ˛ Gudei Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Bibliografia Posag ˛ M – autentyczność? Pozytywna ocena autentyczności Alster (+) Inskrypcja autentyczna Kalambur sumeryjski Brak możliwości sfałszowania w latach 20. XX wieku Scheil, Parrot (+) Przedstawienie Gudei jako młodzieńca? Brak analogii Hansen (+) Jedno z arcydzieł sztuki Bliskiego Wschodu Wyjatkowo ˛ ść 6= fałszerstwo Steible (+) Autentyczna Posag ˛ M, Detroit Institute of Arts Paweł Borycki Posagi ˛ Gudei Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Bibliografia Posag ˛ M – autentyczność? Negatywna ocena autentyczności Johansen (-) Ułożenie dłoni nieestetyczne Wykończenie dolnego skraju szaty nietypowe Różna grubość brwi i powiek Oczy patrza˛ w różnych kierunkach Kciuk prawej dłoni duży i niestaranny Mały rozmiar, wysmukłość Paragonit Edzard (-) Inskrypcja fałszywa Linie inskrypcji zbyt długie Posag ˛ M, Detroit Institute of Arts Paweł Borycki Sumerolog z Kopenhagi pomógł w fałszerstwie? Posagi ˛ Gudei Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Bibliografia Posag ˛ P – autentyczność? Posag ˛ Gudei P Metropolitan Museum of Art Problematyczna inskrypcja Historia Nieznane pochodzenie 1934, 1937, 1950 – Oferty zakupu 1959 – MET (głowa autentyczna, korpus nie?) Podobieństwo do Posagu ˛ I (Luwr) Kształt, proporcje, rozmiary Najmniejsze z posagów ˛ siedzacych ˛ ∆h = 1 cm Kompletność, w tym głowa Podobne inskrypcje Posag ˛ P, MET; Posag ˛ I, Luwr Paweł Borycki Posagi ˛ Gudei Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Bibliografia Posag ˛ P – autentyczność? Nazwa Posagu ˛ P “Niech życie Gudei, który wybudował ten dom, bedzie ˛ długie” = Nazwa posagu ˛ C z Luwru Znaczenie nazwy Kluczowa w życiu rytualnym posagu ˛ Nadajaca ˛ życie Czyniaca ˛ posag ˛ obiektem kultowym Indywidualność Posag ˛ miejscem zamieszkania ducha Posag ˛ P, MET; Posag ˛ C, Luwr Paweł Borycki Nieprawdopodobne powtórzenie nazwy Główny argument dyskusji o autentyczności Posagi ˛ Gudei Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Bibliografia Posag ˛ P – autentyczność? Negatywna ocena autentyczności Johansen (-) Inskrypcja przekrzywiona Inny kamień (?) (dioryt, gabro) Niestaranne nakrycie głowy Brak odniesienie do nazwy Alster (-) Inskrypcja I mogła być przetworzona do P przed 1930 Minimalne różnice Steible, Suter (-) Inskrypcja skopiowana Braun-Holzinger (-) Niestaranne wykonanie nosa, oczu, policzków, uszu, nakrycia głowy Posag ˛ P, Metropolitan Museum of Art Paweł Borycki Colbow (+/-) Kopia I lub starożytność Posagi ˛ Gudei Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Bibliografia Posag ˛ P – autentyczność? Ocena autentyczności Styl i technika Zgodne z starożytnymi Inny kształt brwi Wał miedzy ˛ czołem i nosem “Tonacy ˛ w krześle” (jak B, D, F, H, I) Potencjalny fałszerz Dostep ˛ do Posagów ˛ I oraz C w latach 20. XX wieku Dokładne pomiary lub forma Poprawna identyfikacja nazwy Autentyczność Posag ˛ autentyczny? (1924) Inskrypcja sfałszowana? Posagi ˛ siedzace ˛ z Girsu – inskrypcje Posag ˛ siedzacy ˛ w British Museum – brak inskrypcji Posag ˛ P, Metropolitan Museum of Art Paweł Borycki Posagi ˛ Gudei Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Bibliografia Posag ˛ O Posag ˛ O z Ny Carlsberg Glyptotek Steatyt Alpy lub Pireneje? Inskrypcja Podobna do Posagów ˛ MiN Dedykowany Geshtinannie Inna nazwa 0,63 m wysokości Kupiony w 1925 roku Autentyczność ostatecznie nierozstrzygnieta ˛ Dobry stan zachowania posagu ˛ inskrypcji Posag ˛ O, Ny Carlsberg Glyptotek Paweł Borycki Posagu ˛ Inskrypcji Posagi ˛ Gudei Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Posagi ˛ Gudei Dziekuj ˛ e. ˛ http://www.pborycki.pl/pdf/gudea.pdf Paweł Borycki Posagi ˛ Gudei Bibliografia Wstep ˛ Posagi ˛ Gudei z Girsu Przeglad ˛ posagów ˛ Gudei Bibliografia Bibliografia J. Aruz (ed.), Art of the First Cities: The Third Millennium B.C. from the Mediterranean to the Indus BC, New York 2003. G. Azarpay, “A Photogrammetric Study of Three Gudea Statues”, Journal of the American Oriental Society, Vol. 110, No. 4, 1990, p. 660–665. F. Johansen, Statues of Gudea: ancient and modern, Copenhagen 1978. O. Muscarella, “Gudea or not Gudea in New York and Detroit: Ancient or modern?”, Source: Notes in the History of Art, Vol. 24, No. 2, 2005, p. 6–18. Paweł Borycki Posagi ˛ Gudei
