Ocena jadlospisu dzieci w wieku przedszkolnym
advertisement
AKADEMIA ROLNICZA WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA TECHNOLOGIA ŻYWNOŚCI I ŻYWIENIE CZŁOWIEKA PODSTAWY ŻYWIENIA CZŁOWIEKA TEMAT: Ocena jadłospisu dzieci w wieku przedszkolnym (4-6 lat) przedszkole miejskie w Maszewie, powiat goleniowski. Domaradzka Ewa Pachomow Andrzej Sadowski Michał Skrzypczak Małgorzata Skubisz Ilona Smuga Małgorzata Stański Łukasz Strzelczyk Katarzyna SZCZECIN 2008 Spis treści 1. Żywienie dzieci w wieku przedszkolnym..............................................................3 2. Zalecane spożycie energii i składników pokarmowych oraz zawierających je produktów spożywczych w wieku przedszkolnym................................................4 3. Zalecenia żywieniowe............................................................................................7 4. Zasady żywienia.....................................................................................................9 5. Przestrzeganie zaleceń - praktyczne rady..............................................................12 6. Co należy zrobić, by zoptymalizować sposób żywienia dzieci.............................13 7. Sposoby zachęcania dzieci do spożywania mniej lubianych posiłków.................14 2 8. Ocena sposobu żywienia zbiorowego....................................................................15 9. Wyniki i wnioski....................................................................................................16 10. Bibliografia.............................................................................................................20 1. Żywienie dzieci w wieku przedszkolnym. Okres przedszkolny dotyczy dzieci 4-, 5- i 6-letnich. W okresie tym w rozwoju fizycznym trudno znaleźć wyraźne granice, dzielące go od poprzedniego okresu wczesnego dzieciństwa. Roczne tempo przyrostu masy ciała i wzrostu jest podobne i wynosi odpowiednio około 2,5 kg i około 8-10 cm. Szybkość procesów rozwojowych nadal maleje. Nie obserwuje się już nasilonego rozrostu organizmu, ani gwałtownych skoków w przyrastaniu masy i wysokości ciała. Niemniej występuje nieraz duże zróżnicowanie w rozwoju poszczególnych cech fizycznych ciała poszczególnych dzieci. Jedne rosną prędzej i zwiększają wyraźnie masę ciała, inne wolniej i mało przyrastają; później lub wcześniej niż przeciętne gubią zęby mleczne itp. Należy wtedy poszukać podobnych „modeli” w rodzinie. Przebieg rozwoju fizycznego w tym przedziale wieku powtarza „modele” rodzinne, a więc 3 uwarunkowania genetyczne wrodzone i dziedziczące się. Mogą się one ujawniać lub nie. Głównym czynnikiem, który przyczynia się do „ujawniania” często korzystnych cech rozwoju fizycznego, jest właśnie prawidłowe, racjonalne żywienie. Przede wszystkim spowodowało ono zjawisko przyspieszania tempa rozwoju w populacji dziecięcej, obserwowane od kilku dziesiątków lat. Przeciętne dziecko 4- czy 5-letnie przed 100 laty było o kilkanaście centymetrów niższe niż dzisiejszy kilkulatek i o kilka kilogramów lżejsze. Złe tradycje żywieniowe, leżące u podstawy nieprawidłowego żywienia, są przyczyną mniejszego przyspieszania tempa rozwoju fizycznego dzieci wiejskich, które w omawianym wieku i w późniejszych okresach życia są niższe; szczególnie dotyczy to dziewczynek. 2. Zalecane spożycie energii i składników pokarmowych oraz zawierających je produktów spożywczych w wieku przedszkolnym. Żywienie dzieci w wieku przedszkolnym dotyczy populacji szczególnie zagrożonej nieprawidłowym żywieniem. Dzieci w tym wieku wymykają się ciągłości opieki matki. W kilkudziesięciu procentach objęte są opieką przedszkoli; dotyczy to miast, na wsi zaś opieka przedszkolna jest znikoma. Żywienie dzieci miejskich w dużej mierze odbywa się w przedszkolu, zaś dzieci wiejskich – w warunkach domowych, dlatego często żywione są nieprawidłowo. Zależy to przede wszystkim, od złych tradycji żywieniowych, a także od częstego niedopatrzenia dziecka przez ciężko pracującą matkę. Według aktualnie panujących poglądów, wynikających z badań nad stanem odżywienia populacji dzieci w wieku przedszkolnym, zalecane pokrycie energii powinno wynosić od 1400-1700 kcal na dzień. 4 Białko powinno pokrywać około 12% zapotrzebowania energetycznego (w tym około 60% białko zwierzęce), tłuszcz około 30%, a węglowodany od 56-58%. Dzieciom w wieku przedszkolnym nie należy podawać tłuszczów utwardzanych, tj. margaryn zawierających duże ilości kwasów tłuszczowych nienasyconych w postaci trans. Należy stosować w umiarkowanej ilości masło, oleje roślinne (ale nie kokosowy i z ziaren palmowych) i uzupełniać je śmietaną lub śmietanką. Węglowodany z powszechnie stosowanych zbóż, ze względu na dużą kwasowość tych ostatnich, trzeba uzupełniać warzywami i owocami, które należą do produktów zasadotwórczych. Prawidłowo zestawiona dzienna racja pokarmowa powinna pokrywać zapotrzebowanie na witaminy, podaje się tylko witaminę D, zależnie od sezonu: w okresie późnej wiosny, lata i wczesnej jesieni 5 µ9, a późną jesienią, zimą i wczesną wiosną 10-15 µg. Witamina A występuje w diecie w nieco większej ilości aniżeli określają to dzienne zalecenia spożycia. Zapotrzebowanie na sole mineralne pokrywa prawidłowo wyliczona racja pokarmowa. Należy jednak pamiętać, że straty niektórych składników, szczególnie witamin, w czasie przygotowywania posiłków są dość znaczne i przede wszystkim dotyczą witaminy C, β-karotenu oraz witaminy B1, B2 i PP. Dzienne zalecenia spożycia energii i składników pokarmowych w ciągu dnia przedstawia się następująco: I śniadanie II śniadanie Obiad Podwieczorek Kolacja 4 posiłki dziennie 25% ok. 400 kcal 35% ok. 630 kcal 15% ok. 270 kcal 25% ok. 400 kcal 1700 kcal 5 posiłków dziennie 25% ok. 400 kcal 10% ok. 180 kcal 30% ok. 540 kcal 10% ok. 180 kcal 25% ok. 400 kcal 1700 kcal Żywienie dzieci w wieku przedszkolnym powinno być oparte na różnych produktach spożywczych o podstawowym znaczeniu żywieniowym. Rodzina powinna określić właściwy podstawowy model żywienia, co jest szczególnie ważne dla wyrobienia zwyczajów żywieniowych, których dziecko powinno się nauczyć i zaakceptować, tak by zewnętrzne, często niewłaściwe wpływy, nie mogły zmienić tego modelu postępowania. Powinno ono uwzględniać również właściwy wybór pożywienia dokonywany przez dziecko w 5 nieobecności rodziców. Jakościowo produkty spożywcze powinny obejmować mleko o obniżonej zawartości tłuszczu podawane 2-3 razy dziennie, co wystarcza do pokrycia zapotrzebowania na wapń. Uzupełniać je mogą inne mleczne produkty jak jogurt i ser. Drób, ryby, chude mięso i suszone owoce dostarczają żelaza. Jaja jako źródło białka, witamin i żelaza mogą być podawane 3-4 razy w tygodniu. Zbożowe płatki śniadaniowe, o małej zawartości cukru, są dobrym źródłem energii, a także żelaza i witamin. Surowe albo słabo odparowane jarzyny i owoce powinny być stosowane w posiłkach albo jako dodatkowe produkty spożywcze. Zarówno posiłki podstawowe, jak i dodatkowe niskokaloryczne produkty między głównymi posiłkami, nie powinny być spożywane w czasie oglądania telewizji. Zalecany udział produktów spożywczych w dziennej racji pokarmowej dzieci w wieku 4-6 lat Mleko w tym produkty mleczne przeliczone na ilość mleka Mięso, drób, ryby Warzywa i owoce Masło Olej roślinny Chleb gruboziarnisty Kasze, makarony, itp. ok. 750 ml 1 raz dziennie (5-6 razy w tyg. lub codziennie) 2 razy dziennie ok. 2-3 łyżeczek dziennie ok. 1-2 łyżeczek dziennie 2-3 razy dziennie dla uzupełnienia i pokrycia części potrzeb energetycznych 1 raz dziennie W żywieniu dzieci należy zwracać uwagę na regularność oraz liczbę podawanych posiłków w ciągu dnia. Powinno jadać 4-5 posiłków. Bardzo ważne są godziny podawania powinny być stałe, a przerwy między nimi niezbyt długie, najlepiej 3 godziny, jednak nie więcej niż 4. W przedszkolu właściwie nie ma z tym problemu: są wyznaczone stałe godziny posiłków oraz ich liczba (3 lub 4 podczas pobytu dziecka w placówce). Baczną uwagę zwracamy na odpowiednią ilość mleka i jego przetworów, chudego mięsa, owoców i warzyw bogatych w witaminę C oraz karoteny. Należy unikać potraw słonych, bardzo kwaśnych i słodkich - z tym w żywieniu przedszkolnym bywa różnie. Jadłospisy bardzo często są układane przypadkowo, czyli co akurat intendentce, kucharce lub pani dyrektor wpadnie do głowy. Ułożyć prawidłowy jadłospis dla dziecka wcale nie jest tak prosto, szczególnie dla osoby, która nie posiada odpowiedniej wiedzy. Wiedza z zakresu żywienia dzieci w wieku 6 przedszkolnym jest niezbędna. Wielu osobom odpowiedzialnym za żywienie w placówce wydaje się, że długi staż pracy pozwala na zaplanowanie prawidłowych posiłków. Owszem, ale pod warunkiem, że pogłębiają swoją wiedzę i zmieniać tarte nawyki żywieniowe. 3. Zalecenia żywieniowe. Dieta dziecka powinna zawierać pokarmy, które zaspokoją jego potrzeby żywieniowe niezbędne dla wzrastania i rozwoju, a produkty spożywcze i napoje o dużej wartości energetycznej, a małej odżywczej, powinny stanowić jedynie sporadyczny dodatek do prawidłowo zbilansowanej diety. Prawidłowe żywienie bardzo ważne jest już od pierwszych dni życia dziecka, przed kolejne lata, aż do momentu osiągnięcia dojrzałości. Po 2. roku życia dieta powinna zawierać przede wszystkim: owoce i warzywa, pełne (niełuskane) ziarna zbóż, produkty mleczne o małej zawartości tłuszczu, 7 warzywa strączkowe, ryby i chude mięso. W praktyce zbilansowanie diety i wydatku energetycznego jest trudne. Cel ten można zrealizować, zalecając spożywanie głównie pokarmów o dużej wartości odżywczej, przynajmniej umiarkowaną aktywność fizyczną co najmniej przez 1 godzinę dziennie przez większość dni tygodnia oraz skrócenie czasu spędzanego przed monitorem komputera i telewizorem do mniej niż 2 godzin dziennie. Najczęstsze błędy w żywieniu dzieci polegają na: zbyt krótkim karmieniu niemowląt wyłącznie piersią - tylko niewielki odsetek niemowląt jest karmionych w ten sposób do 6. miesiąca życia jak zaleca WHO i American Academy of Pediatrics (AAP); zbyt wczesnym wprowadzaniu produktów zbożowych, mięsa i słodzonych napojów do diety niemowlęcia; zbyt małym i zmniejszającym się wraz z wiekiem spożyciem żółtych, pomarańczowych i czerwonych warzyw oraz owoców (głównym warzywem stają się ziemniaki w postaci frytek); zbyt wczesnym wprowadzaniu słodyczy do diety dziecka - w wieku 19-24 miesięcy około 60% dzieci spożywa ciastka, 20% inne słodycze, a 44% słodzone napoje; nieregularnym spożywaniu śniadań, zwiększeniu ilości kalorii pochodzących z przekąsek, zwiększeniu spożycia produktów o małej wartości odżywczej, nadmiernym zwiększaniu porcji posiłków, zwiększeniu spożycia napojów słodzonych, zmniejszeniu spożycia produktów mlecznych, owoców i warzyw (z wyjątkiem ziemniaków) przez starsze dzieci; nadmiernym spożyciu cukru, szczególnie przez dzieci w wieku przedszkolnym; spożywaniu zbyt małej ilości pierwiastków śladowych, wapnia i potasu, a zbyt dużej ilości sodu w stosunku do zalecanych ilości. 8 4. Zasady żywienia: 1. Dzieci powinny spożywać taką ilość kalorii, która zaspokoi ich potrzeby związane z aktywnością fizyczną oraz wzrastaniem. Pokarmy będące źródłem energii można podzielić na niezbędne, które należy spożywać, aby zabezpieczyć odpowiednią ilość innych substancji odżywczych (tab. 1.), oraz dowolne - konieczne dla zaspokojenia potrzeb energetycznych wynikających z aktywności i wzrastania. Ta druga pula bardzo się zmienia zależnie od aktywności fizycznej dziecka. Dziecku prowadzącemu siedzący tryb życia wystarcza spożycie około 100-150 kilokalorii (kcal) w postaci pokarmów wykorzystywanych wyłącznie jako źródło energii, czyli mniej niż zawiera przeciętna porcja przekąski (np. baton, chipsy) lub napój o małej wartości odżywczej. Przy większej aktywności fizycznej ilość ta zwiększa się do 200-500 kcal (w zależności od wieku, płci i poziomu aktywności). Większość zaleceń dotyczących spożycia kalorii dotyczy dzieci i młodzieży prowadzących siedzący tryb życia. 9 W przypadku zwiększenia poziomu aktywności fizycznej należy pamiętać o odpowiednim zwiększeniu ilości kalorii w diecie. 2. Każde dziecko powinno poświęcać 60 minut dziennie na zabawę lub aktywność fizyczną o umiarkowanej lub dużej intensywności. Zbyt mała aktywność fizyczna jest jednym z podstawowych czynników ryzyka rozwoju otyłości. Uwzględnienie zwiększenia aktywności fizycznej w programach redukcji masy ciała znamiennie zmniejsza liczbę powikłań wynikających z otyłości. Obserwuje się, że wraz z wiekiem zmniejsza się odsetek dzieci uczestniczących w zajęciach wychowania fizycznego w szkole. Wydłuża się natomiast czas spędzony przed monitorem komputera lub telewizorem, co bezpośrednio wpływa na zwiększenie ilość pokarmu spożytego w ciągu dnia. Nadmierna ilość spożytych kalorii wynika zarówno ze zmniejszenia aktywności fizycznej i jedzenia w trakcie oglądania telewizji, jak i ze zwiększonej ekspozycji na reklamy produktów spożywczych. 3. Dzieci powinny codziennie spożywać warzywa i owoce (świeże, mrożone lub konserwowe), najlepiej do każdego posiłku. Należy ograniczyć spożycie słodzonych soków, sosów i cukru. 4. Masło i większość innych tłuszczów pochodzenia zwierzęcego spożywanych bezpośrednio lub stosowanych do przygotowywania posiłków należy zastąpić olejami roślinnymi (rzepakowym, sojowym, kukurydzianym lub innym) lub "miękkimi" margarynami o małej zawartości kwasów tłuszczowych nasyconych i trans. Udział cholesterolu oraz kwasów tłuszczowych nasyconych i trans pochodzących z pokarmów w rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego, a także korzystny efekt ograniczenia spożywania tych tłuszczów w profilaktyce miażdżycy, został jednoznacznie udowodniony. Wyniki długofalowych badań obserwacyjnych wykazały, że otyłość, hipercholesterolemia i nadciśnienie ujawniające się w okresie dzieciństwa, zwykle utrzymują się w życiu dorosłym. Badania z randomizacją przeprowadzone u dzieci dowiodły, że dieta o małej zawartości cholesterolu i nasyconych kwasów tłuszczowych jest bezpieczna i skutecznie zmniejsza stężenie niekorzystnych frakcji tłuszczowych w surowicy. Nie zaobserwowano negatywnego wpływu takiej diety na wzrastanie, rozwój neurologiczny czy funkcje metaboliczne, natomiast zapotrzebowanie na inne składniki odżywcze było w pełni pokryte. Dieta taka znamiennie wpływała na zmniejszenie stężenia cholesterolu LDL, a 10 dzieci, u których stosowano interwencję żywieniową znamiennie częściej wybierały zdrowy styl żywienia. 5. Należy spożywać produkty zbożowe z pełnego ziarna, a unikać produktów z ziarna łuskanego (najlepiej upewnić się, że w składzie produktu na etykiecie pełne ziarno wymienione jest na pierwszym miejscu). 6. Należy ograniczyć spożycie napojów (w tym soków) i pokarmów słodzonych cukrem. Produkty te mogą być źródłem znacznej ilości spożytych kalorii. U dzieci w wieku 1-6 lat należy ograniczyć spożywanie tego typu napojów do 120-180 ml na dobę, a u dzieci w wieku 7-18 lat do 240-350 ml. 7. Dzieci i młodzież powinni codziennie spożywać produkty mleczne odtłuszczone lub o zmniejszonej zawartości tłuszczu. 8. Należy zwiększyć spożycie ryb, szczególnie o dużej zawartości tłuszczu. Najlepiej jest je przygotować na grillu lub upiec. Ryby warto regularnie podawać na przystawkę. Udowodniono, że spożycie ryb zapobiega wystąpieniu chorób układu sercowo-naczyniowego. Amerykański Urząd ds. Żywności i Leków (Food and Drug Administration - FDA) i AHA podkreślają, że owoce morza są ważnym składnikiem zdrowej diety. AHA zaleca ich spożywanie co najmniej 2 razy w tygodniu. Smażone ryby nie dostarczają takich korzyści. Ze względu na możliwe zanieczyszczenie szkodliwymi substancjami (polikarbon fenolu, rtęć), spożycie ryb należy ograniczyć u kobiet w ciąży lub planujących zajść w ciążę, karmiących matek i małych dzieci. W tej grupie należy unikać mięsa rekina, miecznika, makreli królewskiej i płytecznika (Lopholatilus chamaeleonticeps). Natomiast inne często spożywane gatunki (krewetki, tuńczyk z puszki, łosoś, rdzawiec, sum) zawierają mało rtęci. Nowsze dane wskazują, że dostępne w sprzedaży gotowe produkty ze smażonych ryb zawierają mało kwasów tłuszczowych omega-3 i dużo kwasów tłuszczowych trans, zatem nie przynoszą tak korzystnego efektu. 9. Należy zmniejszyć spożycie soli kuchennej, także zawartej w różnych innych produktach spożywczych. 10. Przygotowując i serwując posiłki, należy się kierować wielkością porcji zalecanej na opakowaniu produktu. 11 11. Należy spożywać wyłącznie chude mięso lub produkty mięsne o zmniejszonej zawartości tłuszczu, a z drobiu przed jego podaniem należy zdejmować skórkę. 12. W ramach przystawek mięso można zastąpić roślinami strączkowymi lub tofu; należy także ograniczyć spożycie bogatokalorycznych sosów. 13. Wiele gotowych produktów lub półproduktów spożywczych zawiera dużą ilość soli i(lub) cukru. Należy czytać treść etykiet i wybierać produkty o dużej zawartości błonnika, a małej zawartości soli i cukru. Zalecane dobowe spożycie błonnika, sodu i potasu. Wiek (lata) Błonnik (g/24 h) Sód (mg/24 h) Potas (mg/24 h) 1-3 19 <1500 3000 4-8 25 <1900 3800 9-13 31 (chłopcy) 26 (dziewczęta) <2200 4500 14-18 38 (chłopcy) 29 (dziewczęta) <2300 4700 5. Przestrzeganie zaleceń - praktyczne rady. Należy podkreślić, że ogromna odpowiedzialność za prawidłowe odżywianie dziecka spoczywa na rodzicach. Już od wczesnych lat jego życia napotykają oni na różne trudności: na przykład powszechna jest opinia, że otyłość lub "pulchność" dziecka jest oznaką zdrowia, a wiele reklam telewizyjnych i prasowych dotyczy produktów spożywczych o małej wartości odżywczej, a dużej zawartości kalorii. Rodzice powinni wybierać czas spożywania posiłków oraz ich skład, natomiast dzieci powinny decydować o objętości posiłku. Bardzo ważny jest także przykład, jaki dają rodzice lub opiekunowie, stosując właściwą dietę i prowadząc zdrowy styl życia. 12 6. Co należy zrobić, by zoptymalizować sposób żywienia dzieci: 1) karmić niemowlę wyłącznie piersią przez pierwsze 4-6 miesięcy życia; utrzymać karmienie piersią przez 12 miesięcy, 2) kontrolować jakość (skład) posiłków, wielkość porcji (zależnie od wieku i rozwoju fizycznego dziecka), przestrzegać regularnego spożywania posiłków (decydować o porach ich spożywania po okresie niemowlęcym), 3) zapewnić odpowiednie warunki socjalne (regularne spożywanie posiłków całą rodziną, podkreślenie ważnej roli posiłków w relacjach międzyludzkich, promowanie właściwych wzorców zachowania w czasie posiłków), 13 4) przekazywać wiedzę dotyczącą zdrowego pożywienia i stylu odżywiania się podczas robienia zakupów spożywczych i w czasie przygotowywania posiłków, 5) korygować nieprawidłowe informacje na temat żywienia z mediów i innych źródeł 6) informować opiekunki oraz pracowników żłobków i przedszkoli co według rodziców dziecko powinno jeść, 7) dawać przykład: „postępuj tak jak ja postępuję” zamiast „postępuj tak jak ja mówię”, 8) propagować codzienną, regularną aktywność fizyczną i uczestniczyć w niej, 9) zapewnić dostęp do rozmaitych pokarmów o dużej wartości odżywczej, takich jak owoce czy warzywa, aby zastąpić nimi bogatokaloryczne i mało odżywcze przekąski, słodycze, lody, potrawy smażone i słodzone napoje, 10) jako źródło wapnia i białka wybierać odtłuszczone i ubogotłuszczowe produkty, mleczne, 11) ograniczać „podjadanie” między posiłkami, zwłaszcza podczas zajęć niewymagających ruchu lub gdy dziecko się nudzi (ograniczać zwłaszcza produkty słodkie), 12) ograniczyć siedzący tryb życia dziecka; zezwalać na nie więcej niż 1-2 godzin spędzonych przed monitorem komputera i(lub) telewizora (nie instalować telewizora w sypialni dziecka), 13) pozwolić dziecku samodzielnie decydować o ilości spożywanego pokarmu (regulować ilość spożywanych kalorii), jeżeli wartość wskaźnika względnej masy ciała (body mass index – BMI) lub stosunek masy ciała do wysokości jest prawidłowy. 7. Sposoby zachęcania dzieci do spożywania mniej lubianych posiłków: dodawanie większej ilości kolorów na talerzu poprzez stosowanie różnych sałatek; to może zachęcić dzieci do spróbowania posiłków mniej lubianych; opowiadanie dziecku o zaletach danego produktu już na dzień lub dwa przed jego wykonaniem, zachęcając w ten sposób do spróbowania; uczyninie wspólnych posiłków małą uroczystością, jedzenie razem z dziećmi tych samych dań; zachęcanie dzieci do pomocy w przygotowywaniu potraw; 14 staranie się, by nie doprowadzać do ostrych starć związanych z jedzeniem. 8. Ocena sposobu żywienia zbiorowego. Racjonalne żywienie jest jednym z podstawowych warunków prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego i dobrego stanu zdrowia. Wadliwe, niezbilansowane żywienie przyczynia się do powstania wielu chorób i odchyleń w stanie zdrowia. Dlatego ocena sposobu żywienia ważna jest z punktu widzenia określania jego korzystnych lub negatywnych skutków dla zdrowia konsumenta. Oceny tej można dokonać w zależności od celu i dokładności badań za pomocą różnych metod: jakościowych i ilościowych, pośrednich i bezpośrednich. 15 Do oceny jakości żywienia w zakładach żywienia zbiorowego prowadzących żywienie całodzienne lub częściowe służą: ocena jakościowa jadłospisów, określenie częstości i ilości spożywania posiłków w ciągu dnia (dotyczy zakładów żywienia zbiorowego całodziennego), porównanie średniego z 10 dni zużycia produktów spożywczych, wydawanych z magazynu na podstawie raportów magazynowych z należną racją pokarmową (norma wyżywienia), obliczanie wartości odżywczej i energetycznej racji pokarmowej lub posiłków na podstawie tabel składu i wartości odżywczej produktów i porównanie wyników z zalecanymi normami żywienia. Proponuje się także obecnie, aby w grupach osób, które korzystają z zakładów żywienia zbiorowego zamkniętego lub jakichkolwiek placówek tego typu, prowadzić w uzasadnionych przypadkach ocenę ilości zjadanego pożywienia przez osoby dobierane losowo. Zaleca się wykonanie wywiadu o spożyciu w ciągu ostatnich 24 godzin z wykorzystaniem albumu fotografii produktów i potraw. Posiłki należy oceniać pod względem ich urozmaicenia z punktu widzenia: doboru produktów z uwzględnieniem ich sezonowości, zestawień smakowych, konsystencji, kolorystyki. 9. Wyniki i wnioski Projekt zawiera ocenę jadłospisu dzieci w wieku przedszkolnym (4-6 lat) w przedszkolu miejskim w Maszewie, powiat goleniowski. Grupa produktów Produkty zbożowe Średnia wartość Norma (g) Norma x 0,75 Spełnienie „normy spożycia (g) (g) 159,6 215 x 0,75” (%) 161,25 99 16 Produkty mleczne 300,06 600 450 67 Jaja 16,38 16,6 12,45 131 Mięso i wędliny 124,17 55 41,25 301 Masło i śmietana 13,78 25 18,75 73 Inne tłuszcze 8,014 13 9,75 82 Ziemniaki 121,89 200 150 81 Owoce i warzywa 332,25 650 487,5 68 61,49 650 487,5 13 Inne owoce i warzywa 242,35 650 487,5 50 Strączkowe 18,68 650 487,5 4 Cukier i słodycze 50,62 30 22,5 225 bogate w witaminę C Owoce i warzywa bogate w karoten Tab. 1. Średnia wartość spożycia dzieci w wieku 4 – 6 lat w przedszkolu w Maszewie z 12 grup produktów oraz porównanie do normy. Tabela 1 przedstawia ilość produktów spożywanych przez dzieci w przedszkolu w Maszewie. Przyjęto założenie, że posiłki spożywane w przedszkolu stanowią 75% dziennej racji pokarmowej, a następnie porównano wyniki z normą dla dzieci w wieku 4 – 6 lat pomniejszoną o 25%. Norma została przekroczona w przypadku następujących grup żywności: mięso i wędliny, cukier i słodycze oraz w niewielkim stopniu - jaja. Realizacja normy jest bardzo niska w grupach: rośliny strączkowe i owoce i warzywa bogate w karoten. Przyjmując, że posiłki podawane w przedszkolu stanowią 75% całodziennej racji pokarmowej pozostałe 25% powinno obfitować kolejno w: rośliny strączkowe, owoce i warzywa bogate w karoten, inne owoce i warzywa, produkty mleczne, owoce i warzywa bogate w witaminę C, masło i śmietanę, ziemniaki i inne tłuszcze. Produkty te spożywane są w przypadku: roślin strączkowych – w 26 krotnie mniejszej ilości niż zalecana; owoców i warzyw bogatych w karoten – 8 krotnie mniejszej ilości niż zalecana; innych owoców i warzyw – 2 krotnie mniejszej ilości niż zalecana; 17 produktów mlecznych oraz owoców i warzyw bogatych w witaminę C – 1,5 krotnie mniejszej ilości niż zalecana. Natomiast nie powinny pojawiać się tam produkty z grupy: mięsa i wędlin, cukru i słodyczy oraz jaj. W przypadku: mięsa i wędlin spożycie przekroczone jest 3 krotnie; cukru i słodyczy – 2 krotnie. W tabeli 2. przedstawiono podział składników na cztery główne grupy, składniki mineralne i wtaminy oraz porównano do 75% normy dla dzieci w wieku 4 – 6 lat. Nazwa składnika Średnia wartość Norma Norma x 0,75 spożycia Spełnienie „normy x 0,75” (%) Energia 1461,4 ± 285,9 1500 – 1900 1125 – 1425 kcal kcal kcal 115 18 Białko 50,7 ± 12,1 g 55 g 41,25 g 123 Węglowodany 196,4 ± 26,8 g 230 – 250 g 172,5 – 187,5 g 109 14,4 ± 3,9 % 10% 7,5 % 192 Błonnik 13,9 ± 3,3 g 25 – 40 g 18,75 – 30 g 60 Tłuszcze 57,8 ± 19,5 g 53 – 68 g 39,75 – 51 g 127 Cholesterol 244,9 ± 90,1 mg do 300 mg 225 mg 109 Sód 770,9 ± 263,1 mg Energia z sacharozy min. 325 – 375 243,75 – 281,25 mg Potas 2407,1 ± 428,7 mg 550 – 1650 mg 293 mg 412,5 – 1237,5 292 mg Wapń 544,8 ± 110,7 mg 800 mg 600 mg 91 Fosfor 847,2 ± 124,9 mg 800 mg 600 mg 141 Magnez 190,5 ± 35 mg 150 mg 112,5 mg 169 Żelazo 6,6 ± 1,2 mg 10 mg 7,5 mg 88 Miedź 0,9 ± 0,2 mg 1 – 1,5 mg 0,75 – 1,125 mg 96 Cynk 6,1 ± 1,4 mg 10 mg 7,5 mg 81 Witamina A 962,2 ± 786,4 μg 500 μg 375 μg 256 Witamina E 5,1 ± 1,9 mg 7 mg 5,25 mg 97 Witamina B1 0,69 ± 0,13 mg 1,1 mg 0,825 mg 84 Witamina B2 1,17 ± 0,21 mg 1,3 mg 0.975 mg 120 Witamina B6 1,19 ± 0,29 mg 1,4 mg 1,05 mg 113 Witamina PP 8,5 ± 2,9 mg 14 mg 10,5 mg 81 Witamina C 49,2 ± 28,2 mg 45 – 50 mg 33,75 – 37,5 mg 138 Płyny 900 ± 104,8 ml 1500 ml 1125 ml 80 Tab. 2. Średnia wartość spożycia dzieci w wieku 4 – 6 lat w przedszkolu w Maszewie oraz porównanie do normy. 19 Przedstawiona dieta dostarcza zbyt dużo białka, tłuszczu i węglowodanów, a co za tym idzie – energii. Nadmierna podaż dotyczy również sodu, potasu oraz witaminy A. Sód i potas dostarczane sa w 3 krotnie większej ilości niż zalecana, zaś witamina A – ponad 2,5 krotnie. Dieta ta powinna zostać zmieniona, tak aby ogarniczyć spożycie przede wszystkim mięsa i wędlin oraz słodyczy, na rzecz owoców i warzyw z różnych grup oraz roślin strączkowych. Ponadto należy zwrócić uwagę na pokarmy i napoje podawane w godzinach popołudniowych, kiedy przedstawiona grupa spożywa pozostałe 25% pożywienia. 10. Bibliografia. 1. „Żywienie człowieka zdrowego i chorego” – J. Hasik i J. Gawęcki. 20 2. Internet 21
