pr. pacje
advertisement
I. Zagadnienia wstępne Ustawy regulujące prawa pacjenta i odpowiadające im obowiązki personelu medycznego: Ustawa z 15.04. 2011 – o działalności leczniczej Ustawa z 6.11.2008 – o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta Ustawa z 5.12.1996 o zawodach lekarza i lekarza dentysty (art. 30 – 42) Ustawa z 5.07.1996 o zawodach pielęgniarki i położnej (art. 18 i nast.) Ustawa z 27.08. 2004 o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych Podmioty wykonujące działalność leczniczą polegającą na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, jest to podział dychotomiczny: Podmioty lecznicze Praktyki zawodowe Podmioty lecznicze: przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej we wszelkich formach przewidzianych dla wykonywania działalności gospodarczej, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, jednostki budżetowe, w tym państwowe jednostki budżetowe tworzone i nadzorowane przez Ministra Obrony Narodowej, ministra właściwego ds wewnętrznych, Ministra Sprawiedliwości lub Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, posiadające w strukturze organizacyjnej ambulatorium, ambulatorium z izbą chorych lub lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, instytuty badawcze, o których mowa w art. 3 ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych fundacje i stowarzyszenia, których celem statutowym jest wykonywanie zadań w zakresie ochrony zdrowia i których statut dopuszcza prowadzenie działalności leczniczej, kościoły, kościelne osoby prawne lub związki wyznaniowe – w zakresie, w jakim wykonują działalność leczniczą. Podstawowe zasady związane z prowadzeniem działalności przez podmioty wykonujące działalność leczniczą: w miejscu udzielania świadczeń zdrowotnych może być wykonywana działalność gospodarcza inna niż działalność lecznicza, pod warunkiem, że działalność ta nie jest uciążliwa dla pacjenta lub przebiegu leczenia (art. 13 ustawy o działalności leczniczej) Podmiot leczniczy nie może odmówić udzielenia świadczenia zdrowotnego osobie, która potrzebuje natychmiastowego udzielenia takiego świadczenia ze względu na zagrożenie życia lub zdrowia (art. 15 ustawy o działalności leczniczej) W miejscu udzielenia świadczenia nie mogą być świadczone usługi pogrzebowe oraz prowadzona ich reklama Pacjent ma prawo do informacji o rodzaju i zakresie świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych, w tym o profilaktycznych programach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych, realizowanych przez ten podmiot. (art. 12 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta). Najważniejsze obowiązki personelu medycznego: Lekarz ma obowiązek wykonywać zawód, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością. (art. 4 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty) Pielęgniarka, położna wykonuje zawód zgodnie z aktualną wiedzą medyczną, dostępnymi jej metodami i środkami, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z szczególną starannością. (art. 18 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej). Przesłanki oceny prawidłowego wykonywania zawodu: Wykonywanie zawodu ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej Dostępność metod i środków, co oznacza z jednej strony wymóg nie przekraczania przez daną osobę posiadanych przez nią uprawnień formalnych i merytorycznych, z drugiej odnosi się do realiów konkretnej placówki służby zdrowia, które determinują możliwości jej działania. Wykonywanie zawodu w oparciu o zasady deontologiczne Wykonywanie czynności zawodowych z należytą starannością Przestrzeganie obowiązków wynikających z przepisów prawa, w tym respektowania praw pacjenta. Katalog praw pacjenta - pacjent ma prawo do (ustawa o prawach pacjenta i RPO): Świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej; w sytuacji ograniczonych możliwości udzielenia odpowiednich świadczeń zdrowotnych, do przejrzystej, obiektywnej, opartej na kryteriach medycznych, procedury ustalającej kolejność dostępu do tych świadczeń. (prawo do kolejki) (art. 6) do informacji o swoim stanie zdrowia (art. 9) do zachowania w tajemnicy przez osoby wykonujące zawód medyczny, w tym udzielające mu świadczeń zdrowotnych, informacji z nim związanych, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu medycznego. (art. 13) do wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub odmowy takiej zgody, po uzyskaniu informacji w zakresie określonym w art. 9 (art. 16) do poszanowania intymności i godności, w szczególności w czasie udzielania mu świadczeń zdrowotnych. Prawo do poszanowania godności obejmuje także prawo do umierania w spokoju i godności. Pacjent znajdujący się w stanie terminalnym ma prawo do świadczeń zdrowotnych zapewniających łagodzenie bólu i innych cierpień. (art. 20) do dostępu do dokumentacji medycznej dotyczącej jego stanu zdrowia oraz udzielonych mu świadczeń zdrowotnych. (art. 23) do zgłoszenia sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia określonych w art. 2 ust. 1 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, jeżeli opinia albo orzeczenie ma wpływ na prawa lub obowiązki pacjenta wynikające z przepisów prawa. (art. 31) Pacjent przebywający w podmiocie leczniczym wykonującym działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej ma prawo do kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego z innymi osobami. Pacjent ma prawo do odmowy kontaktu z osobami wymienionymi w ust. 1. (art. 33) pacjent przebywający w podmiocie leczniczym wykonującym działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej ma prawo do opieki duszpasterskiej (art. 36) Pacjent w przebywający w podmiocie leczniczym wykonującym działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej ma prawo do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie. Koszty realizacji tego prawa ponosi ten podmiot, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. (art. 39) II. Prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy art. 68 Konstytucji RP: 1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia. 2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa. 3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku. 4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska. 5. Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży. Wyrok TK z 28.02.2005(P7) 133, 07 K 211,205 nr 18/2/A: „Warunki i zakres udzielania świadczeń finansowanych ze środków publicznych muszą zostać określone ustawą w taki sposób, aby beneficjenci świadczeń mieli jasność co do rodzaju przysługujących świadczeń finansowanych ze środków publicznych” Podział świadczeń zdrowotnych: Świadczenia zdrowotne tzw. świadczenia gwarantowane (w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego) Świadczenia komercyjne (odpłatne) Zasady kwalifikacji świadczenia gwarantowanego: Dokonuje minister ds. Zdrowia po uzyskaniu rekomendacji Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych Prezes AOTM ma obowiązek zasięgnąć opinii konsultantów krajowych z odpowiedniej dziedziny medycyny oraz Prezesa NFZ Wykaz świadczeń gwarantowanych z zakresu ratownictwa medycznego, odstawowej opieki zdrowotnej, ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, świadczeń wysokospecjalistycznych itd. Określają odpowiednie rozporządzenia Ministra ds. Zdrowia Ogólne zasady udzielania świadczeń gwarantowanych wg ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych: Zasada równego traktowania i solidarności społecznej Zasada zapewnienia równego dostępu do świadczeń i wyboru lekarza pierwszego kontaktu Stosunek ubezpieczenia zdrowotnego Stosunek ubezpieczenia zdrowotnego pomiędzy NFZ a ubezpieczonym Umowa pomiędzy NFZ a świadczeniodawcą Zobowiązanie świadczenia opieki zdrowotnej świadczeniodawcy wobec świadczeniobiorcy (ubezpieczonego) Orzecznictwo: Wyrok SN z 28. 10 1983 „1. Zdrowie i życie ludzkie są najwyższą wartością nie tylko indywidualną ale i społeczną, czego konsekwencją jest istotny z punktu widzenia przesłanek odpowiedzialności nakaz stosowania najlepszych metod leczenia i najlepszych środków medycznych i technicznych, które temu służą. Zarządzenia administracyjne nie mogą wpływać w decydujący sposób na obniżenie progu wymagań i standardów staranności funkcjonariuszy służby zdrowia. 2. W sferze odpowiedzialności Skarbu Państwa na podstawie art. 417 i nast. k.c. za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy służby zdrowia nieuzasadnione jest przerzucenie ryzyka ujemnych skutków niezastosowania najlepszych metod i środków medycznych na pokrzywdzoną jednostkę w wyniku obniżenia w drodze zarządzeń natury administracyjnej standardów staranności i poziomu stosowanych środków medycznych i technicznych.” Wyrok Sn z 01.12.1998 „Dokonywana w płaszczyźnie art. 417 k.c. ocena prawna odpowiedzialności Skarbu Państwa powinna uwzględniać przeciętny poziom świadczonych usług w publicznej służbie zdrowia.” Kryteria określenia standardu udzielania świadczeń zdrowotnych: Według najlepszych metod i środków leczenia Według przeciętnego poziomu udzielania świadczeń zdrowotnych (przeciętny polski standard) Według standardów możliwych do spełnienia uwzględniając dostępność środków finansowych Według standardów respektowanych w innych ośrodkach medycznych w innych państwach Prawo do ochrony zdrowia było i jest limitowane ze względów finansowych i nie ma charakteru absolutnego. W sytuacji ograniczonych możliwości udzielenia świadczenia pacjent ma prawo do: • informacji, kiedy świadczenie może zostać udzielone oraz o ewentualnej zmianie terminu • do wpisania go na listę pacjentów oczekujących na świadczenie • lista musi być prowadzona w sposób przejrzysty, i obiektywny, a kolejność wpisywania pacjentów powinna się opierać na kryteriach medycznych • pacjent ma prawo do informacji o zasadach kwalifikacji pacjentów jako: „przypadków pilnych” i „stabilnych” • w razie zmiany stanu zdrowia pacjent ma prawo do przekwalifikowania do grupy, o której mowa w poprzednim punkcie Art. 7. Ustawy o prawach Pacjenta i RPO: 1. Pacjent ma prawo do natychmiastowego udzielenia świadczeń zdrowotnych ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia. 2. W przypadku porodu pacjentka ma prawo do uzyskania świadczeń zdrowotnych związanych z porodem. Art. 30. ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty Lekarz ma obowiązek udzielać pomocy lekarskiej w każdym przypadku, gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, oraz w innych przypadkach niecierpiących zwłoki Art. 7 ustawy o zoz Zakład opieki zdrowotnej nie może odmówić udzielenia świadczenia zdrowotnego osobie, która potrzebuje natychmiastowej pomocy ze względu na zagrożenie życia lub zdrowia Art. 15. Ustawy o działalności leczniczej: Podmiot leczniczy nie może odmówić udzielenia świadczenia zdrowotnego osobie, która potrzebuje natychmiastowego udzielenia takiego świadczenia ze względu na zagrożenie życia lub zdrowia. Prawo do wynagrodzenia za świadczenie opieki zdrowotnej udzielanych świadczeniobiorcy w stanie nagłym - art. 19. Ustawy o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych: 1. W stanach nagłych świadczenia opieki zdrowotnej są udzielane świadczeniobiorcy niezwłocznie. 2. W przypadku gdy świadczenia opieki zdrowotnej w stanie nagłym są udzielane przez świadczeniodawcę, który nie zawarł umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, świadczeniobiorca ma prawo do tych świadczeń w niezbędnym zakresie. 3. W razie braku możliwości udzielania świadczeń opieki zdrowotnej określonych w umowie o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z przyczyn leżących po stronie świadczeniodawcy lub w związku z wystąpieniem siły wyższej, świadczeniodawca zapewnia, w przypadku, o którym mowa w ust. 1, udzielenie świadczeń opieki zdrowotnej przez innego świadczeniodawcę. 4. Świadczeniodawca, który nie zawarł umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, ma prawo do wynagrodzenia za świadczenie opieki zdrowotnej udzielone świadczeniobiorcy w stanie nagłym. Wynagrodzenie uwzględnia wyłącznie uzasadnione koszty udzielenia niezbędnych świadczeń opieki zdrowotnej. 5. W celu uzyskania wynagrodzenia, o którym mowa w ust. 4, świadczeniodawca składa wniosek do podmiotu zobowiązanego do finansowania świadczeń opieki zdrowotnej wraz z rachunkiem, wykazem udzielonych świadczeń opieki zdrowotnej i ich kosztów oraz pisemnym przedstawieniem okoliczności udzielenia świadczeń uzasadniających ich sfinansowanie ze środków publicznych. 6. Podmiotowi zobowiązanemu do finansowania świadczeń opieki zdrowotnej ze środków publicznych przysługuje prawo kontroli zasadności wniosku, o którym mowa w ust. 5. Przepisy art. 64 stosuje się odpowiednio. Orzeczenie – wyrok SN z 29.03. 2006 4 CSK 158/05 Wykładając art. 7 u. o z. o. z., trzeba mieć na uwadze, że obejmuje on tylko świadczenia zdrowotne udzielone „ze względu na zagrożenie życia lub zdrowia”, a więc takie, których niepodjęcie mogłoby, przy uwzględnieniu zasad doświadczenia życiowego i wiedzy medycznej, prowadzić do zgonu pacjenta lub nastąpienia skutków w postaci trwałego uszczerbku na zdrowiu: Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta Rozdział 1 Przepisy ogólne Art. 1. Ustawa określa: prawa pacjenta; zasady udostępniania dokumentacji medycznej; obowiązki podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych związane z prawami pacjenta; tryb powoływania, odwoływania i kompetencje Rzecznika Praw Pacjenta; postępowanie w sprawach praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów; zasady i tryb ustalania odszkodowania i zadośćuczynienia w przypadku zdarzeń medycznych. III. Zgoda i informacja – prawo do informacji i prawo do zgody. W prawie medycznym zgoda pacjenta ma specyficzny charakter prawny. Jest to swobodnie podjęty akt woli pacjenta (kojarzy się to nam z oświadczeniem woli z KC), ale na podstawie przystępnie udzielonych i rzetelnych informacji. Czyli mamy tzw. koncepcję zgody poinformowanej. Zgoda pacjenta jest newralgicznie związana z prawem do informacji. Nie można wyrazić zgody jeżeli się nie wie na co. Najpierw więc lekarz musi poinformować pacjenta, aby on mógł wyrazić zgodę poinformowaną. Oznacza to, że aby zgoda była niewadliwa : zgoda powinna być wyrażona przez podmiot uprawniony przedmiot zgody (określone świadczenie zdrowotne) nie sprzeciwia się ustawie ani zasadom współżycia społecznego – pojęcie świadczenia zdrowotnego jest bardzo szerokie. Są to wszystkie czynności ukierunkowane na cel, szeroko rozumiany, leczniczy. Ale nie mogą być takie świadczenia, które sprzeciwiają się ustawie – aborcja z przyczyn społecznych. Wykonuje to lekarz, wydawałoby się, że jest to świadczenie zdrowotne, ale ono jest zabronione ustawą. W związku z tym przedmiot zgody sprzeciwia się tej ustawie. oświadczenie o zgodzie nie jest dotknięte wadą oświadczenia woli – jest wyrażone przez osobę mającą faktyczną zdolność do wyrażenia zgody. Tu pojawia się problem osób psychicznie chorych. Na gruncie prawa cywilnego osoba chora psychicznie nie może składać określonego oświadczenia woli. W prawie medycznym zgoda jest traktowana jest przez pryzmat świadczenia bądź odrębnie – i tak np. taki pacjent ma prawo do wyrażenia zgody. zgoda jest poinformowana, co oznacza, że przed jej wyrażeniem pacjentowi lub innej osobie uprawnionej udzielono odpowiednich informacji. Wiek pacjenta a prawo do wyrażania zgody: POWYŻEJ 18 LAT -> zgoda własna pacjenta 16 – 18 LAT -> zgoda równoległa – pacjent i przedstawiciel ustawowy DO 16 LAT -> zgoda zastępcza Kwestie podmiotowe rozstrzyga art. 17 ustawy o prawach pacjenta i RPP. Art. 17. 1. Pacjent, w tym małoletni, który ukończył 16 lat, ma prawo do wyrażenia zgody na przeprowadzenie badania lub udzielenie innych świadczeń zdrowotnych przez lekarza. 2. Przedstawiciel ustawowy pacjenta małoletniego, całkowicie ubezwłasnowolnionego lub niezdolnego do świadomego wyrażenia zgody, ma prawo do wyrażenia zgody, o której mowa w ust. 1. W przypadku braku przedstawiciela ustawowego prawo to, w odniesieniu do badania, może wykonać opiekun faktyczny. 3. Pacjent małoletni, który ukończył 16 lat, osoba ubezwłasnowolniona albo pacjent chory psychicznie lub upośledzony umysłowo, lecz dysponujący dostatecznym rozeznaniem, ma prawo do wyrażenia sprzeciwu co do udzielenia świadczenia zdrowotnego, pomimo zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego. W takim przypadku wymagane jest zezwolenie sądu opiekuńczego. 4. Zgoda oraz sprzeciw, o których mowa w ust. 1-3, mogą być wyrażone ustnie albo poprzez takie zachowanie osób wymienionych w tych przepisach, które w sposób niebudzący wątpliwości wskazuje na wolę poddania się proponowanym przez lekarza czynnościom albo brak takiej woli. W porównaniu z prawem cywilnym następuje obniżenie wieku o 2 lata. Upodmiotowienie pacjenta zaczyna się od 16 roku życia. Czyli do 16 roku życia wyraża zgodę przedstawiciel ustawowy. Przedstawiciel ustawowy występuje w przypadku osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie. Osoba ubezwłasnowolniona częściowo ma ustanowionego kuratora. Kurator niekoniecznie jest przedstawicielem ustawowym (orzeczenie sądu rozstrzyga o zakresie jego praw – sfery działania). Zwykle nie ma tam sfery dotyczącej świadczeń zdrowotnych. Jeśli jej nie ma to osoba ubezwłasnowolniona częściowo może decydować sama. Chyba, że nie ma możliwości porozumienia się z nią. Art. 32.4. Ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty: W przypadku osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej zgodę wyraża przedstawiciel ustawowy tej osoby. Jeżeli osoba taka jest w stanie z rozeznaniem wypowiedzieć opinię w sprawie badania, konieczne jest ponadto uzyskanie zgody tej osoby. W przypadku osób ubezwłasnowolnionych całkowicie – także przedstawiciel ustawowy (zgoda zastępcza) jeśli chodzi o interwencję o podwyższonym ryzyku (Zdanie 2) - zgoda równoległa w przypadku badania. Ubezwłasnowolnienie częściowe – jeżeli ubezwłasnowolniony częściowy ma przedstawiciela ustawowego, który może wypowiadać się w ramach orzeczenia sądu w zakresie czynności leczniczych to wtedy traktujemy taką osobę podobnie jak ubezwłasnowolnioną całkowicie. Ale w większości przypadków jest to pominięte. Ustawodawca mówi wyraźnie tylko o osobie ubezwłasnowolnionej całkowicie to stosuje się art. 32. 2 – 2. Jeżeli pacjent jest małoletni lub niezdolny do świadomego wyrażenia zgody, wymagana jest zgoda jego przedstawiciela ustawowego, a gdy pacjent nie ma przedstawiciela ustawowego lub porozumienie się z nim jest niemożliwe – zezwolenie sądu opiekuńczego. 1. Pacjent małoletni – przedstawień ustawowy, brak przedstawiciela lub nie można się z nim porozumieć – sąd opiekuńczy. 2. Niezdolny do świadomego wyrażenia zgody: Ubezwłasnowolniony całkowicie – przedstawiciel ustawowy, sąd opiekuńczy Ubezwłasnowolniony częściowo – przedstawiciel ustawowy, kurator. Jeżeli nie ma uprawnień w tym zakresie – sąd opiekuńczy. 3. Ubezwłasnowolniony częściowo, zdolny do zrozumienia informacji – wyraża zgodę sam. Rozporządzenie w sprawie dokumentacji medycznej w § 8 wprowadziło 3 oświadczenia woli pacjenta, które muszą być dołączane do dokumentacji medycznej. Jedno z nich brzmi tak : pacjent wyraża zgodę na badanie lub udzielenie innych świadczeń zdrowotnych na zasadach przewidzianych w ustawie o prawach pacjenta i RPP. Nie można wyrazić zgody na przyszłość. Ustawodawca przez ten przepis chciał powiedzieć, że w dokumentacji medycznej powinny być oświadczenia pacjenta na zasadach przewidzianych w ustawie. Na każde świadczenie zdrowotne musi być odrębna zgodna. Na badanie też musi być zgoda, ale nie musi być w formie pisemnej. Kto może wyrazić zgodę na udzielnie świadczenia zdrowotnego? 1. pacjent od 16 lat 2. przedstawiciel ustawowy – do lat 16, przy osobie ubezwłasnowolnionej całkowicie; w zgodzie równoległej bierze udział w od 16 do 18 roku życia, ubezwłasnowolniony całkowicie będący w stanie rozeznać się o chorobie. 3. opiekun faktyczny – wyraża zgodę wyłącznie na badanie (art. 32. 3 – zgoda na przeprowadzenie badania – małoletni (wnuczek z babcią), niezdolny do świadomego wyrażenia zgody; 17.2) 4. sąd opiekuńczy osoba bliska nie ma prawa do wyrażania zgody ! Pacjent – osoba zwracająca się o udzielenie świadczeń zdrowotnych lub korzystająca ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmiot udzielający świadczeń lub osobę wykonującą zawód medyczny. Przedstawiciel ustawowy: 1. rodzic 2. przysposabiający 3. opiekun – przy osobie ubezwłasnowolnionej całkowicie 4. kurator przedstawicielami ustawowymi nie są: babcia (żeby babcia mogła być przedstawicielem ustawowym muszą być jej przydzielone prawa rodzicielskie) , opiekunka do dzieci, nauczyciel w szkole, opiekun kolonijny ! - osoby te in kasu mogą być opiekunami faktycznymi (np. opiekun kolonijny jest opiekunem faktycznym więc może udzielić zgody na badanie). Opiekun faktyczny – jest to osoba, która bez obowiązku ustawowego sprawuje stałą opiekę nad pacjentem, który ze względu na wiek, stan zdrowia, stan psychiczny wymaga takiej opieki. To może być również sąsiadka. Osoba bliska : 1. małżonek 2. krewny do drugiego stopnia w linii prostej (córka, syn, wnuk, wnuczka, ojciec, matka, babcia, dziadek) 3. powinowaci do drugiego stopnia (teść, teściowa, synowa, zięć) 4. przedstawiciel ustawowy 5. osoba pozostająca we wspólnym pożyciu (konkubent, konkubina) 6. osoba wskazana przez pacjenta – sprawia, że krąg osób bliskich może być nieograniczony. Osoba bliska nie ma prawa do wyrażania zgody, ale ma prawo do informacji o pacjencie. Jeżeli pacjent jest małoletni, nieprzytomny lub niezdolny do zrozumienia informacji -> w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (art. 32.6) Jeżeli osoba jest nieprzytomna i nie zdążyła nikogo upoważnić do informacji to ten katalog ma znaczenie. Brak jest tu brata i siostry. Jest do dyskryminacja osób starszych niezamężnych/nieżonatych. IV. Prawo pacjenta do informacji ustawa o prawach pacjenta i RPP – rozdział III – prawo do informacji prawo do informacji może mieć charakter samoistny, ale jednocześnie jest częścią uświadomionej zgody; zgoda musi być poinformowana Podmioty uprawnione do informacji pełnej: pacjent (od 16 lat – pełna informacja) przedstawiciel ustawowy (do 18 roku życia) osoba bliska sąd opiekuńczy osoba upoważniona przez pacjenta Osoba bliska – art. 3 pkt. 2 ustawy o prawach pacjenta, osoba bliska to: małżonek, krewny lub powinowatego do drugiego stopnia w linii prostej, przedstawiciela ustawowy, osoba pozostającą we wspólnym pożyciu lub osoba wskazana przez pacjenta; Art. 31 ust 6 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty: Jeżeli pacjent nie ukończył 16 lat lub jest nieprzytomny bądź niezdolny do zrozumienia znaczenia informacji, lekarz udziela informacji osobie bliskiej w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Lekarz ma prawo udzielić informacji osobie bliskiej – upoważnienie ustawowe. Jakie informacje muszą zostać przekazane pacjentowi: o stanie zdrowia o rozpoznaniu o proponowanych metodach diagnostycznych i leczniczych o możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych dających się przewidzieć następstwach zastosowania lub zaniechania metod diagnostycznych lub medycznych wyniku leczenia rokowaniach Informacja ma być przystępna (art. 9 ust. 2 ustawy o prawach pacjenta i RPP). Pacjent ma prawo do informacji o: prawach pacjenta rodzaju i zakresie udzielanych świadczeń zdrowotnych profilaktycznych programach zdrowotnych realizowanych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych Obowiązki informacyjne pielęgniarki: informowanie o prawach pacjenta informowanie o stanie zdrowia w zakresie niezbędnym do sprawowania opieki pielęgniarskiej (położniczej) Przywilej terapeutyczny- lekarz może ograniczyć informacje o stanie zdrowia i rokowaniu, jeżeli rokowanie jest dla pacjenta niepomyślne, a za ograniczeniem informacji o stanie zdrowia przemawia dobro pacjenta. Wówczas lekarz ma obowiązek poinformować przedstawiciela ustawowego pacjenta lub osobę upoważnioną przez pacjenta. Na żądanie pacjenta lekarz ma obowiązek udzielić mu żądanej informacji. Szczególne przypadki świadomej zgody w ustawodawstwie polskim; prawa pacjenta w ustawach szczególnych: Ustawa z 07.01.1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży Ustawa z 19.08.1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego Ustawa z 05.12.2006 r. o zwalczaniu i zapobieganiu chorób zakaźnych u ludzi Ustawa z 01.07.2003 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów. V. Ustawa z dnia 19.08.1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego; osoby z zaburzeniami psychicznymi to: • Osoby chore psychicznie (wykazujące zaburzenia psychotyczne) • Osoby upośledzone umysłowo • Osoby wykazujące inne zakłócenia czynności psychicznych, które zgodnie ze stanem wiedzy medycznej zaliczane są do zaburzeń psychicznych i w związku z tym wymagają świadczeń zdrowotnych lub innych form pomocy • Nie są to osoby niezdolne do wyrażenia zgody w rozumieniu ustawy o prawach pacjenta • Mają prawo do wyrażenia sprzeciwu wobec udzielenia świadczenia zdrowotnego Zgoda osoby z zaburzeniami psychicznymi, elementy zgody (art. 3 ust 4): • swobodnie wyrażona przez osobę z zaburzeniami psychicznymi • po przekazaniu w sposób dostępny informacji o celu przyjęcia jej do szpitala psychiatrycznego, stanie zdrowia, proponowanych czynnościach diagnostycznych i leczniczych oraz dających się przewidzieć skutkach tych działań lub ich zaniechań • Zdolność faktyczna do zrozumienia tych informacji niezależnie od jej stanu zdrowia psychicznego Procedura przyjęcia do szpitala psychiatrycznego za zgodą pacjenta 1. Skierowanie do szpitala psychiatrycznego (art. 11)/ wyjątek art. 22 ust. 1a 2. Zatwierdzenie przez lekarza wskazań co do przyjęcia do szpitala 3. Pisemna zgoda uprawnionego podmiotu na przyjęcie do szpitala (art. 22 ust. 1, 2, 3, 4, 5) Podmioty uprawnione do wyrażenia zgody Pacjent do 16 roku życia - przedstawiciel ustawowy, jeśli nie pozostaje pod władzą rodzicielską, przedstawiciel ustawowy z zgodą sądu opiekuńczego (art. 22 ust. 3 i 5) Pacjent między 16-18 rokiem życia – przedstawiciel ustawowy i pacjent sąd opiekuńczy w przypadku sporu uprawnionych podmiotów (art. 22 ust. 4) Pacjent pełnoletni ubezwłasnowolniony całkowicie, zdolny do wyrażenia zgody – zgoda równoległa zarówno opiekuna jak i pacjenta (art. 22 ust. 4) Pacjent pełnoletni ubezwłasnowolniony częściowo – pacjent, zdolny do wyrażenia zgody, ewentualnie pacjent i kurator, jeśli został powołany do reprezentacji przez sąd opiekuńczy Konstrukcja badania i przyjęcia pacjenta psychiatrycznego bez jego zgody • przyjęcie pacjenta niezdolnego faktycznie do wyrażenia zgody w przypadkach nagłych(art. 22 ust. 2a i 2b)- zgoda sądu opiekuńczego ex post • przyjęcie pacjenta, który sprzeciwia się przyjęciu do szpitala, pod warunkiem że zagraża bezpośrednio własnemu życiu albo zdrowiu i życiu innych osób (art. 22 § 2c, art. 23, 24) • przyjęcie do szpitala w trybie wnioskowym określonym w art. 29 Przymus przyjęcia do szpitala i leczenia (art. 23 i 24 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego), przesłanki: • Osoba chora psychicznie lub osoba, wobec której zachodzi podejrzenie, że jest ona chora psychicznie • Nie wyraża zgody na leczenie lub przyjęcie do szpitala psychiatrycznego • Jej zachowanie wskazuje na to, iż z powodu choroby psychicznej zagraża bezpośrednio własnemu życiu lub zdrowiu innych osób Procedura (po zaistnieniu przesłanek art. 23 i 24 ustawy) • Wyznaczenie lekarza psychiatry, który decyduje o przyjęciu do szpitala, weryfikuje on przesłanki z art. 23 i 24 ustawy, jest zobowiązany osobiście zbadać pacjenta • Opinia drugiego lekarza psychiatry lub psychologa • Wyjaśnienie pacjentowi przyczyn przyjęcia do szpitala • Poinformowanie o przysługujących mu prawach • Zatwierdzenie przyjęcia przez ordynatora w ciągu 48 godzin • Obowiązek zawiadomienia kierownika szpitala, który zawiadamia sąd opiekuńczy w ciągu 72 godzin od chwili przyjęcia • Odnotowanie wszystkich czynności w dokumentacji medycznej • Wszczęcie postępowania przez sąd (art. 25-27) – zatwierdzenie bądź nie pobytu i leczenia • W przypadku procedury z art. 24 (ustalenia czy dana osoba jest chora) pobyt w szpitalu nie może trwać dłużej niż 10 dni Zastosowanie przymusu bezpośredniego (art. 18 ustawy) • w razie dopuszczenia się zamachu przeciwko własnemu życiu lub zdrowiu • w razie dopuszczenia się zamachu przeciwko życiu lub zdrowiu innej osoby • w razie zagrożenia bezpieczeństwu powszechnemu • w razie gwałtownego niszczenia lub uszkodzenia przedmiotów znajdujących się w otoczeniu • w razie poważnego zakłócania lub uniemożliwienia funkcjonowania zakładu psychiatrycznego lub jednostki organizacyjnej pomocy społecznej Środki przymusu bezpośredniego • Przytrzymanie • przymusowe zastosowanie leków • unieruchomienie • izolacja Ustawa z dnia 5.12.2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu chorób zakaźnych u ludzi Do czego może zobowiązać w decyzji administracyjnej państwowy powiatowy inspektor sanitarny osobę podejrzaną lub taką, wobec której rozpoznano zakażenie lub zachorowanie na chorobę zakaźną? Do podjęcia: • Obowiązkowego badania sanitarno-epidemiologicznego • Obowiązkowego leczenia • Obowiązkowej hospitalizacji • Obowiązkowej izolacji • Obowiązkowej kwarantanny • Obowiązkowego poddania się nadzorowi epidemiologicznemu • Obowiązkowego szczepienia Lekarskie badanie kwalifikacyjne → wydanie zaświadczenia ze wskazaniem daty i godziny przeprowadzenia badania → wykonanie szczepienia → wpis do dokumentacji medycznej Procedura postępowania z zakażonym lub chorym zakaźnie • Pouczenie o środkach służących zapobieganiu przeniesienia zakażenia na inne osoby oraz o ewentualnych innych obowiązkach (badania sanitarno-epidemiologiczne, hospitalizacja, kwarantanna, izolacja itd.) • Obowiązek poinformowania zakażonego o konieczności zgłoszenia się lekarza partnera lub partnerów seksualnych (w przypadku chorób przenoszonych droga płciową) • • Informację, o której mowa powyżej wpisuje się do dokumentacji medycznej i potwierdza podpisem zakażonego Obowiązek zgłoszenia w ciągu 24 godzin tego faktu odpowiedniemu inspektorowi sanitarnemu Podstawy prawne transplantacji: Ustawa o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów Ustawa o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (przepisy dotyczące eksperymentów medycznych) Ustawa o publicznej służbie krwi (w zakresie, w jakim dotyczy pobierania, przechowywania i dystrybucji krwi dla celów jej przetaczania). Ustawa o zawodzie lekarza – rozdział IV – eksperymenty medyczne (art. 21 i 22) Eksperyment medyczny przeprowadzany na ludziach może być eksperymentem leczniczym lub badawczym. Eksperymentem leczniczym jest wprowadzenie przez lekarza nowych lub tylko częściowo wypróbowanych metod diagnostycznych, leczniczych lub profilaktycznych w celu osiągnięcia bezpośredniej korzyści dla zdrowia osoby leczonej. Może on być przeprowadzony, jeżeli dotychczas stosowane metody medyczne nie są skuteczne lub jeżeli ich skuteczność nie jest wystarczająca. Eksperyment badawczy ma na celu przede wszystkim rozszerzenie wiedzy medycznej. Może być on przeprowadzany zarówno na osobach chorych, jak i zdrowych. Przeprowadzenie eksperymentu badawczego jest dopuszczalne wówczas, gdy uczestnictwo w nim nie jest związane z ryzykiem albo też ryzyko jest niewielkie i nie pozostaje w dysproporcji do możliwych pozytywnych rezultatów takiego eksperymentu. Eksperyment medyczny może być przeprowadzany, jeżeli spodziewana korzyść lecznicza lub poznawcza ma istotne znaczenie, a przewidywane osiągnięcie tej korzyści oraz celowość i sposób przeprowadzania eksperymentu są zasadne w świetle aktualnego stanu wiedzy i zgodne z zasadami etyki lekarskiej. Ustawa o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów Podstawowe zasady: Zasada nieodpłatności Zasada zakazu handlu organami ludzkimi Rodzaje przeszczepów: Od żywego – ex vivo Ze zwłok ludzkich – post mortem Warunki przeprowadzenia transplantacji post portem Brak sprzeciwu pacjenta za jego życia. Sprzeciw odnotowuje się w : CRS – Centralnym Rejestrze Sprzeciwów W drodze oświadczenia zaopatrzonego we własnoręczny podpis pacjenta Oświadczenia ustnego złożonego w obecności 2 świadków (pisemnie potwierdzonego) W przypadku małoletniego lub innej osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, sprzeciw może wyrazić za ich życia przedstawiciel ustawowy. W przypadku małoletniego powyżej lat szesnastu sprzeciw może wyrazić również ten małoletni. Przepisów ust. 1-3 nie stosuje się w przypadku pobierania komórek, tkanek i narządów w celu rozpoznania przyczyny zgonu i oceny w czasie sekcji zwłok po-stępowania leczniczego. Orzeczenie trwałego nieodwracalnego ustania czynności mózgu Warunki przeprowadzenia transplantacji ex vivo: Może dotyczyć – regenerujących się lub nieregenerujących się komórek lub tkanek Jeśli są nieregenerujące się: Kryteria podmiotowe – dawcą mogą być: krewni w linii prostej, osoby przysposobione, inne osoby. Jeżeli biorcą jest osoba obca dla dawcy, to oprócz zgody biorcy wymagana jest zgoda sądu zasadność i celowość pobrania i przeszczepienia komórek, tkanek lub narządów od określonego dawcy ustalają lekarze pobierający i przeszczepiający je określonemu biorcy na podstawie aktualnego stanu wiedzy medycznej; Pobranie musi być poprzedzone badaniami Kryteria prawne – kandydat na dawcę został przed wyrażeniem zgody szczegółowo, pisemnie poinformowany o rodzaju zabiegu, ryzyku związanym z tym zabiegiem i o dających się przewidzieć następstwach dla jego stanu zdrowia w przyszłości przez lekarza wykonującego zabieg oraz przez innego lekarza nie biorącego bezpośredniego udziału w pobieraniu i przeszczepieniu komórek, tkanek lub narządu; kandydat na dawcę ma pełną zdolność do czynności prawnych i wyraził dobrowolnie przed lekarzem pisemną zgodę na pobranie komórek, tkanek lub narządu w celu ich przeszczepienia określonemu biorcy; wymóg określenia biorcy przeszczepu nie dotyczy pobrania szpiku lub innej regenerującej się komórki i tkanki; kandydat na dawcę został przed wyrażeniem zgody uprzedzony o skutkach dla biorcy wynikających z wycofania zgody na pobranie komórek, tkanek lub narządu, związanych z ostatnią fazą przygotowania biorcy do dokonania ich przeszczepienia; kandydat na biorcę został poinformowany o ryzyku związanym z zabiegiem pobrania komórek, tkanek lub narządu oraz o możliwych następstwach pobrania dla stanu zdrowia dawcy, a także wyraził zgodę na przyjęcie komórek, tkanek lub narządu od tego dawcy; wymóg wyrażenia zgody na przyjęcie przeszczepu od określonego dawcy nie dotyczy szpiku lub innych regenerujących się komórek i tkanek. Wiek do wyrażenia zgody na transplantacji ex vivo w przypadku szpiku kostnego lub komórek krwiotwórczych krwi obwodowej: Do 13 lat zgoda przedstawiciela ustawowego po uzyskaniu zgody sądu opiekuńczego, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania kandydata na dawcę. Od 13 – 18 lat. Jw. + zgoda pacjenta Powyżej 18 lat – zgoda pacjenta • • • VI. Prawo pacjenta do tajemnicy informacji z nim związanych Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby (art. 51 ust. 1 Konstytucji RP) Pacjent ma prawo do zachowania w tajemnicy przez osoby wykonujące zawód medyczny, w tym udzielające mu świadczeń zdrowotnych informacji z nim związanych, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu medycznego (art. 13 ustawy o prawach pacjenta i RPP) Lekarz, pielęgniarka, położna ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu Wyjątki od prawa do poufności: tak stanowią przepisy odrębnych ustaw zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych innym osobom wykonującym zawód medyczny, uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń badanie zostało przeprowadzone na żądnie uprawnionych, na podstawie innych ustaw, organów i instytucji zachodzi potrzeba przekazania informacji o pacjencie lekarzowi sądowemu Kto może zwolnić lekarza od tajemnicy lekarskiej: Pacjent Przedstawiciel ustawowy Sąd Pielęgniarkę może zwolnić od tajemnicy lekarskiej: Pacjent Sąd Przedstawiciel ustawowy Prokurator VII. Prawo pacjenta do dokumentacji medycznej: Dokumentem medycznym jest każdy fizycznie wyodrębniony nośnik informacji, który zawiera co najmniej: oznaczenie pacjenta, pozwalające na ustalenie jego tożsamości: nazwisko i imię (imiona), datę urodzenia, oznaczenie płci, adres miejsca zamieszkania, numer PESEL, jeżeli został nadany, w przypadku noworodka – numer PESEL matki, a w przypadku osób, które nie mają nadanego numeru PESEL – rodzaj i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość, w przypadku gdy pacjentem jest osoba małoletnia, całkowicie ubezwłasnowolniona lub niezdolna do świadomego wyrażenia zgody – nazwisko i imię (imiona) przedstawiciela ustawowego oraz adres jego miejsca zamieszkania; oznaczenie podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych ze wskazaniem komórki organizacyjnej, w której udzielono świadczeń zdrowotnych; opis stanu zdrowia pacjenta lub udzielonych mu świadczeń zdrowotnych; datę sporządzenia. Rodzaje dokumentacji medycznej: dokumentacja indywidualna: wewnętrzna i zewnętrzna dokumentacja zbiorcza Dokumentacją medyczną jest: historia zdrowia i choroby karta ciąży skierowanie na badania diagnostyczne zaświadczenie o stanie zdrowia opinia lekarska karta informacyjna z leczenia szpitalnego księga główna przyjęć i wpisów do szpitala księga porad ambulatoryjnych wykorzystywanych w komórce organizacyjnej, szpitalu księga raportów pielęgniarskich księga raportów lekarskich księga bloku lub sali operacyjnej lub porodowej księga pracowni diagnostycznej Dokumentacją medyczną nie jest: karta indywidualnej informacji (jest) karta gorączkowa (jest) protokół operacyjny (jest) karta zaleceń lekarskich (jest) karta zabiegów fizykoterapeutycznych (jest) karta osób oczekujących na udzielenie świadczeń (jest) badania przyniesione przez pacjenta (są) zdjęcia RTG (są) odpisy orzeczeń sądowych (nie jest) księga przyjęć i porad ambulatoryjnych (jest) protokół badania sekcyjnego (jest) dokumentacja socjalna pacjenta (nie jest) Kto jest właścicielem dokumentacji medycznej? Lekarz, jeżeli prowadzi indywidualna praktykę Pielęgniarka, położna, jeżeli prowadzi indywidualną praktykę Podmiot leczniczy (Generalnie ten, kto ją tworzy) Jaki są obowiązki podmiotów uprawnionych do prowadzenia dokumentacji medycznej Czytelne prowadzenie dokumentacji Dokonywanie wpisów w porządku chronologicznym Wykonywanie zapisów w języku polskim Zabezpieczenie przed ujawnieniem osobom nieuprawnionym Zabezpieczenie dokumentacji przed zniszczeniem Forma udostępnienia dokumentacji medycznej: wgląd do dokumentacji medycznej sporządzenie wyciągów, odpisów, kopii wydanie oryginału Kto jest uprawniony do dostępu do dokumentacji medycznej (Art. 26 ust. 3) • prokurator • pacjent • przedstawiciel ustawowy pacjenta • osoba upoważniona przez pacjenta • sąd • okręgowy rzecznik odpowiedzialności zawodowej • zakład ubezpieczeń • Narodowy Fundusz Zdrowia • inny zakład opieki zdrowotnej NFZ może kontrolować: Dokumentację związaną z udzielaniem świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych Zgodność danych umieszczonych na receptach z prowadzoną dokumentacja medyczną Prawidłowość i zasadność wystawiania recepty Czas przechowywania dokumentacji medycznej: 20 lat, od końca roku kalendarzowego, w którym dokonano ostatniego wpisu do dokumentów; 30 lat, od końca roku, w którym nastąpił zgon, jeśli pacjent zmarł wskutek uszkodzenia ciała albo zatrucia; 10 lat – dotyczy zdjęć rentgenowskich przechowywanych poza dokumentacją medyczną pacjenta; bieg okresu zaczyna się liczyć od daty wykonania zdjęcia; 5 lat dla skierowań na badania lekarskie oraz dla zleceń medycznych, licząc od końca roku, w którym świadczenie, na które skierowano pacjenta, zostało zrealizowane. 22 lata – jeżeli dotyczy dzieci do 2 roku życia Konsekwencje zaniechania prowadzenia dokumentacji medycznej: Odmowa refundacji Wszystkie dopowiedzi Przetwarzanie danych o stanie zdrowia jest dopuszczalne jeżeli: Osoba, której dotyczą dane wyrazi na to pisemną zgodę Przepis szczególny innej ustawy zezwala na przetwarzanie takich danych i stwarza pełne gwarancje ich ochrony Przetwarzanie jest prowadzone w celu ochrony zdrowia…. Obowiązki administratora danych: Przetwarzanie danych osobowych zgodnie z prawem Zbieranie danych osobowych Forma prowadzenia dokumentacji medycznej: Pisemna Elektroniczna Dane wrażliwe: Pochodzenie rasowe i etniczne Stan zdrowia Życie seksualne Nałogi Kod genetyczny • • • VIII. Prawo do poszanowania intymności i godności pacjenta Lekarz podczas udzielania świadczeń zdrowotnych ma obowiązek poszanowania intymności i godności osobistej pacjenta. Prawo do poszanowania godności obejmuje także prawo do umierania w spokoju i godności Lekarz ma obowiązek dbać, aby inny personel medyczny przestrzegał w postępowaniu z pacjentem zasady poszanowania godności i intymności • • • Przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych może uczestniczyć tylko niezbędny, ze względu na rodzaj świadczenia, personel medyczny. Uczestnictwo innych osób wymaga zgody pacjenta i lekarza (art. 22 ust. 2 ustawy o Prawach pacjenta i RPP). Przepis ust. 2 art. 22 nie dotyczy klinik i szpitali akademii medycznych, jednostek badawczorozwojowych i innych jednostek uprawnionych do kształcenia studentów nauk medycznych, lekarzy oraz innego personelu medycznego w zakresie niezbędnym do celów dydaktycznych (art. 36 ust. 4 ustawy o zawodzie lekarza) Przy udzieleniu świadczeń może być obecna osoba bliska IX. Prawo do umierania w spokoju i godności W stanach terminalnych lekarz nie ma obowiązku podejmowania i prowadzenia reanimacji lub uporczywej terapii i stosowania środków nadzwyczajnych. Decyzja o zaprzestaniu reanimacji należy do lekarza i jest związana z oceną szans leczniczych (art. 32 KEL). X. Odpowiedzialność z tytułu naruszenia praw pacjenta Reżimy odpowiedzialności odszkodowawczej • Odpowiedzialność deliktowa – z tytułu czynu niedozwolonego (art. 415 i nast. Kodeksu cywilnego) Czyn niedozwolony to czyn sprzeczny z prawem lub zasadami współżycia społecznego • Odpowiedzialność kontraktowa – z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania uprzednio istniejącego między stronami zobowiązania (art. 471 i nast. Kodeksu cywilnego) w związku z tym należy wykazać, iż pacjenta z lekarzem/zoz łączył stosunek zobowiązaniowy. W obecnym systemie opieki zdrowotnej np. w związku z udzielaniem świadczeń komercyjnych Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej zdarzenie z którym prawo wiąże odpowiedzialność szkoda , stanowiąca uszczerbek o charakterze majątkowym lub niemajątkowym w dobrach prawnie chronionych adekwatny związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem określonym w punkcie pierwszym a szkodą określoną w punkcie drugim. Wina Ciężar dowodu: Ciężar udowodnienia okoliczności uzasadniających odpowiedzialność lekarza, zakładu opieki zdrowotnej, ciąży na pacjencie lub osobach mu bliskich w przypadku dochodzenia roszczeń po jego śmierci Ciężar wykazania, że zgoda została prawidłowo udzielona przez pacjenta spoczywa na profesjonaliście medycznym Zasada odpowiedzialności To ogólne założenie wyjaśniające mechanizm działania i sens społeczny przepisów nakładających na określony podmiot obowiązek naprawienia szkody Wyróżniamy następujące zasady odpowiedzialności: winy, ryzyka i słuszności Odpowiedzialność cywilna z tytułu naruszenia praw pacjenta Art. 4. Ustawy o prawach pacjenta i RPP: W razie zawinionego naruszenia praw pacjenta sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 Kodeksu cywilnego. W razie zawinionego naruszenia prawa pacjenta do umierania w spokoju i godności sąd może, na żądanie małżonka, krewnych lub powinowatych do drugiego stopnia w linii prostej lub przedstawiciela ustawowego, zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez nich cel społeczny na podstawie art. 448 Kodeksu cywilnego. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do zawinionego naruszenia prawa pacjenta do: przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne; informacji o rodzaju i zakresie świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmioty udzielające świadczeń zdrowotnych; dostępu do dokumentacji medycznej dotyczącej jego stanu zdrowia. Regulacje KC dotyczące odpowiedzialności z tytułu maruszenia praw pacjenta: Art. 24. KC: § 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. § 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych. § 3. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym. Art. 448 KC: W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis art. 445 § 3 stosuje się. Art. 446 ust. 4 KC Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Roszczenia: Naruszenie o charakterze majątkowym – zaniechanie naruszenia, o usunięcie skutków naruszenia Naruszenie o charakterze niemajątkowym – o zadośćuczynienie lub zapłatę na wskazany cel społeczny Pozew cywilny Art. 446. § 1. Jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł. § 2. Osoba, względem, której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego. Takiej samej renty mogą żądać inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego. § 3. Sąd może ponadto przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej. § 4. Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę Art. 430. Kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynności XI. Rzecznik Praw Pacjenta RPP – Centralny organ administracji rządowej. Mianuje go Premier w odróżnieniu od Rzecznika Praw Obywatelskich, który jest niezależny i nie jest organem centralnym. Kompetencje RPP: prowadzenie postępowań w sprawach praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów; prowadzenie postępowań w trybie art. 50–53; w sprawach cywilnych wykonywanie zadań określonych w art. 55; opracowywanie i przedkładanie Radzie Ministrów projektów aktów prawnych dotyczących ochrony praw pacjenta; występowanie do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub zmianę aktów prawnych w zakresie ochrony praw pacjenta; opracowywanie i wydawanie publikacji oraz programów edukacyjnych popularyzujących wiedzę o ochronie praw pacjenta; współpraca z organami władzy publicznej w celu zapewnienia pacjentom przestrzegania ich praw, w szczególności z ministrem właściwym do spraw zdrowia; przedstawianie właściwym organom władzy publicznej, organizacjom i instytucjom oraz samorządom zawodów medycznych ocen i wniosków zmierzających do zapewnienia skutecznej ochrony praw pacjenta; współpraca z organizacjami pozarządowymi, społecznymi i zawodowymi, do których celów statutowych należy ochrona praw pacjenta; analiza skarg pacjentów w celu określenia zagrożeń i obszarów w systemie ochrony zdrowia wymagających naprawy; wykonywanie innych zadań określonych w przepisach prawa lub zleconych przez Prezesa Rady Ministrów. Prowadzenie postępowań w trybie art. 50 – 53 ustawy o prawach pacjenta i RPP: Art. 50. 1. Rzecznik wszczyna postępowanie wyjaśniające, jeżeli poweźmie wiadomość co najmniej uprawdopodabniającą naruszenie praw pacjenta, obejmującą w szczególności: 1) oznaczenie wnioskodawcy; 2) oznaczenie pacjenta, którego praw sprawa dotyczy; 3) zwięzły opis stanu faktycznego. 2. Wniosek kierowany do Rzecznika jest wolny od opłat. 3. Rzecznik może wszcząć postępowanie wyjaśniające z własnej inicjatywy, biorąc pod uwagę w szczególności uzyskane informacje co najmniej uprawdopodabniające naruszenie praw pacjenta. Art. 51. Rzecznik po zapoznaniu się ze skierowanym do niego wnioskiem może: 1) podjąć sprawę, 2) poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu lub pacjentowi środków prawnych, 3) przekazać sprawę według właściwości, 4) nie podjąć sprawy – zawiadamiając o tym wnioskodawcę i pacjenta, którego sprawa dotyczy. Art. 52. 1. W przypadku, o którym mowa w art. 51 pkt 1, Rzecznik może: 1) samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające; 2) zwrócić się o zbadanie sprawy lub jej części do właściwych organów, w szczególności organów nadzoru, prokuratury, kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej, zgodnie z ich kompetencjami. 2. Prowadząc postępowanie, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, Rzecznik ma prawo: 1) zbadać, nawet bez uprzedzenia, każdą sprawę na miejscu; 2) żądać złożenia wyjaśnień, przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez naczelne i centralne organy administracji państwowej, organy administracji rządowej, organy organizacji pozarządowych, społecznych i zawodowych, oraz organy jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną, a także organy jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych jednostek organizacyjnych oraz samorządów zawodów medycznych; 3) żądać przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy, a także prokuraturę i inne organy ścigania oraz żądać do wglądu w biurze akt sądowych i prokuratorskich oraz akt innych organów ścigania, po zakończeniu postępowania i zapadnięciu rozstrzygnięcia; 4) zlecać sporządzanie ekspertyz i opinii. 3. Rzecznik odmawia ujawnienia nazwiska i innych danych osobowych pacjenta, w tym także wobec organów władzy publicznej, jeżeli uzna to za niezbędne dla ochrony praw tego pacjenta, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. Art. 53.Sposoby załatwienia sprawy przez RPP: 1. Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego Rzecznik może: 1) wyjaśnić wnioskodawcy i pacjentowi, którego sprawa dotyczy, że nie stwierdził naruszenia praw pacjenta; 2) skierować wystąpienie do organu, organizacji lub instytucji, w których działalności stwierdził naruszenie praw pacjenta; wystąpienie takie nie może naruszać niezawisłości sędziowskiej; 3) zwrócić się do organu nadrzędnego nad jednostką, o której mowa w pkt 2, z wnioskiem o zastosowanie środków przewidzianych w przepisach prawa. 2. W przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, Rzecznik informuje o niestwierdzeniu naruszenia praw pacjenta także podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych, którego zarzut naruszenia tych praw dotyczył. 3. W przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, wnioskodawcy przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Art. 127 § 3 Kodeksu postępowania administracyjnego stosuje się odpowiednio. 4. W wystąpieniu, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, Rzecznik formułuje opinie lub wnioski co do sposobu załatwiania sprawy, a także może żądać wszczęcia postępowania dyscyplinarnego lub zastosowania sankcji służbowych. 5. Organ, organizacja lub instytucja, do których zostało skierowane wystąpienie, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, są obowiązane niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 30 dni, poinformować Rzecznika o podjętych działaniach lub zajętym stanowisku. W przypadku gdy Rzecznik nie podziela tego stanowiska, może zwrócić się do właściwego organu nadrzędnego z wnioskiem o zastosowanie środków przewidzianych w przepisach prawa. XII. Prawa zbiorowe pacjentów: Praktyką naruszającą zbiorowe prawa pacjenta jest: Bezprawne, bezpośrednie lub pośrednie zorganizowane działania lub zaniechania podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych Stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu zorganizowanie wbrew przepisom o rozwiązywaniu sporów zbiorowych akcji protestacyjnej lub strajku przez organizatora strajku – mające na celu pozbawienie pacjentów praw lub ograniczenie tych praw, w szczególności podejmowane celem osiągnięcia korzyści majątkowej. Nie jest zbiorowym prawem pacjentów suma praw indywidualnych. Ochrona zbiorowych praw pacjentów przewidziana w ustawie nie wyłącza ochrony wynikającej z innych ustaw, w szczególności z przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów oraz przepisów o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Sankcje wynikające z naruszenia zbiorowych praw pacjenta: nakazuje on jej zaniechanie lub wskazuje działania niezbędne do usunięcia skutków naruszenia zbiorowych praw pacjentów, wyznaczając terminy podjęcia tych działań. Decyzji nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności. W decyzji, o której mowa w ust. 1, Rzecznik może nałożyć na podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych albo organizatora strajku obowiązek składania w wyznaczonym terminie informacji o stopniu realizacji działań niezbędnych do zaniechania praktyki naruszającej zbiorowe prawa pacjentów lub usunięcia skutków naruszenia zbiorowych praw pacjentów. Nie wydaje się decyzji, o której mowa w ust. 1, jeżeli podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych albo organizator strajku zaprzestał stosowania praktyki W przypadku określonym w ust. 3 Rzecznik wydaje decyzję o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe prawa pacjentów i stwierdzającą zaniechanie jej stosowania. Ciężar udowodnienia okoliczności, o których mowa w ust. 3, spoczywa na podmiocie kary pieniężne do 500 tys zł. XIII. Kazusy: 1. Do szpitala zostaje przyjęta nieprzytomna osoba, pełnoletnia kobieta. Jej mąż poprosił o udzielenie informacji o jej stanie zdrowia. Czy lekarz może mu udzielić takiej informacji? Odp. prawidłowa: Tak. 2. Czy pacjent może zrzec się prawa do informacji? Odp. dwie prawidłowe: Tak. Nie, jeśli informacja dotyczy choroby zakaźnej, czynności nieleczniczych, czynności o skutkach nieodwracalnych. 3. Powód został brutalnie poinformowany o niepomyślnym leczeniu. Czy lekarz ma obowiązek zastosować w tej sytuacji przywilej terapeutyczny? Dwie prawidłowe odp: Lekarz nie ma obowiązku stosowania przywilej terapeutycznego Lekarz ma obowiązek przekazać informację w sposób przystępny, dbając o dobro pacjenta 4. Barbara W. w 4 tygodniu ciąży w trakcie wizyty w publicznym zoz zażądała dokonania aborcji powołując się na obciążenia genetyczne w postaci nieuleczalnej choroby genetycznej jej pierwszego dziecka własny zły stan zdrowia oraz złą sytuację materialną. Lekarz odmówił wskazując na brak podstaw do przerywania ciąży oraz powołał się na tzw. klauzulę sumienia. Odmówił także skierowania na badania prenatalne. Odpowiedzi prawidłowe: Lekarz zachował się nieprawidłowo, bo nie skierował na badania prenatalne Powołanie się na klauzulę sumienia mogło być skuteczne w odniesieniu do…. 5. Do szpitala został przyjęty pacjent na podstawie art. 24ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. W trakcie pobytu w szpitalu nie wyraził zgody na hospitalizację. Został wypisany ze szpitala po 2 tygodniach. Doszło tu do naruszenia ustawy o ochronie zdrowia psychicznego w związku z tym lekarz ponosi odpowiedzialność: Karną Cywilną za naruszenie dóbr osobistych Odpowiedzialność za brak wyrażenia zgody Bo nie można przyjąć do szpitala na podstawie nieprawomocnego postanowienia,… 6. 16 letni pacjent wyraził sprzeciw wobec pobrania organów post mortem w ten sposób, że złożył pisemne oświadczenie zaopatrzone we własnoręczny podpis przy przyjęci do szpitala. Sprzeciw nie został zarejestrowany w CRS. Czy taki sprzeciw jest prawnie skuteczny? Tak, bo jest to jedna z trzech form wyrażenia sprzeciwu. 7. Rodzice złożyli sprzeciw wobec pobraniu organów na wypadek śmierci syna. Jest on zarejestrowany w CRS i czy po ukończeniu przez syna 16 lat może on zgodę cofnąć? Tak, bo wystarczy ukończyć 16 lat 8. Lekarz w trakcie sekcji zwłok pobrał organy, ale w dokumentacji medycznej było oświadczenie woli złożone wobec dwóch świadków o sprzeciwie. Czy lekarz może ponieść odpowiedzialność? Tak, bo powinien zapoznać się z dokumentacja medyczną 9. Do jednego z prywatnych zakładów fryzjerskich wezwano karetkę. Klientka straciła przytomność. Kiedy ją odzyskała odmówiła udzielenia jej pomocy, bo była w ciąży…Czy lekarz mógł wystawić tej treści oświadczenie? Nie, bo było wydane bez badań Nie, bo w ten sposób złamał tajemnicę lekarską. Nie ma w prawie polskim okoliczności, która pozwala wyłączyć tajemnicę lekarską w obecności szeroko pojmowanego interesu publicznego. Jest szeroki zakres tajemnicy, ale wyjątki od niej są restrykcyjne. 10. Do szpitala przyjęto aktorkę. Czy lekarz może podać informację mediom, że jest ona pacjentką tego szpitala? Nie, gdyż lekarz nie może podać do publicznej informacji danych umożliwiających identyfikację pacjenta Lekarz może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej oraz cywilnej Udzielenie jakichkolwiek informacji może nastąpić wyłącznie za zgodą pacjentki w uzgodnionym z nią zakresie. 11. Lekarz i pielęgniarka są świadkami w sprawie śmierci. Czy mogą być przesłuchiwani? Tak, ale prokurator może przesłuchać tylko pielęgniarkę. 12. Lekarz został wezwany w sprawie cywilnej do stwierdzenia nieważności testamentu… Lekarz ma prawo odmowy zeznań powołując się na związanie tajemnicą lekarską także po śmierci pacjentki Lekarz ma prawo odmowy odpowiedzi na pytanie, jeżeli zeznanie mogłoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej 13. W trakcie udzielania świadczenia zdrowotnego lekarz zauważa, ze pacjent ma ranę kłutą brzucha. Czy lekarz ma prawo zawiadomić organy ścigania? Tak, jeżeli by uznał, że mogło dojść do usiłowania zabójstwa 14. Szpital poinformował, że pacjent ma HIV, ale nic nie mówił o tym żonie. Czy żona ma… Tak, gdyż zaniedbano procedury określone… 15. Jakie akty regulują tworzenie, udostępnianie, archiwizowanie i niszczenie oraz ochronę dokumentacji medycznej? ustawa o prawach Pacjenta i RPP 16. Pacjent zwrócił się o udostępnienie dokumentacji zbiorczej. Czy dyrektor może udostępnić tę dokumentację pacjentowi? Tak, ale jedynie w zakresie wpisów dotyczących tego pacjenta 17. O udostępnienie dokumentacji medycznej zwróciła się osoba nieuprawniona do dostępu do dokumentacji medycznej. Co powinien zrobić lekarz? Odmówić dostępu Pisemnie poinformować o odmowie Podać przyczynę odmowy 18. Pacjent upoważnił pisemnie swoja siostrę do dostępu do dokumentacji. Czy lekarz może udostępnić jej dokumentacje? Tak, gdyż pisemne upoważnienie jest wystarczające 19. Do lekarza zgłosiła się matka 17 latki i zażądała wglądu do dokumentacji medycznej jej córki. Czy lekarz ma obowiązek udostępnić dokumentację? Tak, gdyż matka jest przedstawicielem ustawowym 20. Po śmierci pacjentki rodzina zwróciła się do dyrektora szpitala o udostępnienie dokumentacji medycznej zmarłego pacjenta. Czy dyrektor może udostępnić dokumentację?> Tak, jeżeli pacjent pisemnie upoważnił członków rodziny do dostępu do dokumentacji medycznej 21. ZUS zwrócił się do dyrektora o udostępnienie kopii dokumentacji medycznej pacjenta. Tak, bo ZUS ma dostęp do dokumentacji medycznej Dyrektor nie może pobrać opłaty 22. ZUS zwraca się do zakładu opieki zdrowotnej o udostępnienie dokumentacji medycznej. Czy dyrektor ma obowiązek udostępnienia dokumentacji medycznej? Tak, jeżeli pacjent upoważnił ZUS do dostępu do dokumentacji medycznej Nie jeżeli pacjent upoważnił ZUS do informacji o swoim stanie zdrowia Tak, jeżeli ZUS udowodni, że posiada zgodę pacjenta. 23. Pacjentka zażądała, aby przy udzielaniu świadczenia był obecny jej mąż. Czy lekarz może nie wyrazić zgody? Nie, bo mąż jest osoba bliską Lekarz może w przypadku istnienia prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożenia epidemiologicznego lub ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjenta. Odmowę należy udokumentować w dokumentacji medycznej 24. Lekarz przetoczył krew pomimo żądania by tego nie czynić. Czy poniesie odpowiedzialność? Tak, bo powinien poszanować wolę pacjenta
