Polsko-Czeskie Forum Obywateli Lądek-Zdrój, 23 czerwca 2012 LIDIA GERINGER DE OEDENBERG, POSEŁ DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, KWESTOR W PREZYDIUM PE. System kształcenia osób starszych ma swoje korzenie w latach 70. - tych XX wieku, kiedy to we Francji, w Tuluzie, w roku 1973, profesor nauk społecznych Pierre Vellas chcąc pomóc ludziom starszym, zapoczątkował system nauczania oparty na zdobywaniu wiedzy z zakresu medycyny zdrowia, a także na czynnym uczestnictwie osób w wieku emerytalnym w życiu kulturalnym i społecznym. Dwa lata później powstała organizacja działająca na rzecz ludzi starszych o nazwie Association International des Universites du Troisieme Age (AIUTA), co w tłumaczeniu na język polski oznacza Międzynarodowe Stowarzyszenie Uniwersytetów Trzeciego Wieku. Istnieje do dziś i skupia uniwersytety trzeciego wieku z całego świata. Jej celem jest promowanie edukacji osób starszych, wymiana wiedzy i doświadczeń pomiędzy uniwersytetami z różnych krajów, również prowadzenie badań na temat edukacji dorosłych. Efektem jej działalności jest i to, że podobne placówki, zwane Uniwersytetami Trzeciego Wieku, zaczęto tworzyć w na całym świecie. W Polsce pierwszy Uniwersytet Trzeciego Wieku powstał już w 1975 r. w Warszawie. Obecnie w Polsce działa ponad 370 Uniwersytetów Trzeciego Wieku, w tym na Dolnym Śląsku 39 i ciągle powstają nowe. Najwięcej członków – ok. 1, 5 tysięcy liczą UTW w Krakowie. W Polsce istnieją trzy typy Uniwersytetów Trzeciego Wieku: - działające w strukturach i pod patronatem wyższej uczelni, kierowane najczęściej przez pełnomocnika rektora danej uczelni, 1 - powołane przez stowarzyszenia prowadzące działalność popularnonaukową, - inne, działające przy domach kultury, bibliotekach, domach dziennego pobytu, ośrodkach pomocy społecznej itp. Idea Uniwersytetów Trzeciego Wieku jest popularyzowana nie tylko w Europie, ale z powodzeniem rozwija się także w takich krajach jak: Kanada, USA, Kostaryka, Argentyna, Brazylia, Chile, Kolumbia, Peru, czy Chiny. Uniwersytety Trzeciego Wieku wpisują się w szerszą ideę aktywizacji osób starszych. Te ośrodki naukowe, służące aktualizacji wiedzy osób starszych, mają na celu m.in. pomoc w przystosowaniu seniorów do zmieniającej się rzeczywistości oraz naukę nowych technologii informacyjnych zapobiegających wykluczeniu społecznemu… Wszystkim członkom społeczeństwa, a zatem także osobom starszym należy się równy dostęp do edukacji, informacji i technologii. W dobie niżu demograficznego, który powoduje w Europie gwałtowne starzenie się społeczeństwa, coraz większy nacisk powinno się kłaść na edukację osób w wieku emerytalnym. Obecnie w Polsce seniorzy stanowią 13% Polaków. Za 15 lat przewiduje się dalszy wzrost tego wskaźnika do prawie 17%, co oznacza, że co piąty Polak będzie osobą w wieku senioralnym. Z podobnym problemem spotka się cała Europa. Jak przewidują specjaliści, w 2050 r. aż 44% społeczeństwa naszego kontynentu będą stanowiły osoby w tzw. wieku poprodukcyjnym. Unia Europejska podkreśla wagę edukacji przez całe życie, a także ochrony praw ludzi starszych. Śledząc demograficzne prognozy, Europejczycy są świadomi, iż należy inwestować w przyszłość i edukację osób po sześćdziesiątym roku życia, gdyż to oni stanowią znaczny odsetek społeczeństwa Starego Kontynentu. Potencjał, który tkwi w osobach po sześćdziesiątym roku życia sprawia, że krajom Unii Europejskiej coraz bardziej zależy na wykorzystywaniu wiedzy, doświadczenia i mądrości życiowej seniorów. Cel ten osiągają stymulując ich aktywność, dokształcając i dając szansę na 2 kontynuację kariery zawodowej. Minęły bowiem czasy, gdy osoby w wieku emerytalnym traktowane były jako grupa, która na trwałe opuściła rynek pracy. Światowa Organizacja Zdrowia definiuje „aktywne starzenie się” jako „proces tworzenia optymalnych możliwości w zakresie zdrowia, uczestnictwa i bezpieczeństwa, w celu poprawy jakości życia ludzi w miarę, jak się starzeją”. Aby zwrócić szczególną uwagę na tę kwestię, w Unii Europejskiej rok 2012 został ogłoszony Europejskim Rokiem Solidarności Międzypokoleniowej i Aktywności Ludzi Starszych. Z biegiem czasu, zaczyna się bowiem odchodzić od negatywnego spojrzenia na starzejące się społeczeństwo. Przestaje ono być postrzegane jako obciążenie, a wręcz przeciwnie, dostrzegać się drzemiący w nim potencjał. Aktywność pojmowana jest jednak nie tylko w kategoriach zawodowych, ale również jako aktywność społeczna, kulturalna oraz rodzinna. Podkreśla się, że osoby starsze stanowią wsparcie dla młodszych członków rodziny, a także są ważnymi postaciami świadczącymi o historii i kulturze danego państwa. W sferze aktywności osób starszych, Komisja Europejska wyznaczyła trzy główne cele, tj. tworzenie korzystniejszych warunków pracy dla starszych pracowników, wspieranie aktywnego udziału w społeczeństwie oraz zachęcanie do starzenia się w zdrowiu (z czym wiąże się szeroki zakres programów edukacyjnych w zakresie medycyny i profilaktyki). Głównymi środkami do realizacji tych celów mają być: szeroko zakrojona akcja promująca zdrowie; program wolontariatu na rzecz osób starszych; specjalny system kształcenia; powszechny dostęp do technologii informacyjnych; wdrażanie projektów na rzecz „zbliżania się pokoleń” oraz podnoszenie świadomości ludzi starszych w kwestii własnego potencjału. W Unii Europejskiej cały czas funkcjonują ośrodki, działające na rzecz osób starszych i będące częścią międzynarodowej polityki społecznej Unii Europejskiej. Są to : EURAG – Związek na Rzecz Starszej Generacji Europy, EUROLINK AGE – Europejska Sieć ds. Rozwiązywania Problemów Dotyczących Starzenia się, FERPA 3 – Europejski Związek Rencistów i Starszych Osób i FIAPA - Międzynarodowy Związek Zrzeszeń Starszych Ludzi. Starzejące się społeczeństwa mogą też być też szansą dla Europy. Mimo, że brak przyrostu naturalnego nie jest pozytywnym zjawiskiem z perspektywy funkcjonowania państwa, to wraz ze zwiększającym się odsetkiem ludzi starszych w naszych społeczeństwach, zwiększa się również świadomość społeczna i kulturowa, umiejętności i wiedza. Osoby starsze mające już duże doświadczenie zawodowe z powodzeniem uczą się np. obsługi komputera, zdobywają i aktualizują wiedzę o współczesnym świecie, a zarazem biorą czynny udział w życiu społecznym i kulturalnym. Nie można więc przechodzić obojętnie wobec potrzeb tej grupy i nie doceniać potencjału, który w niej drzemie. Przykładem dobrych praktyk skierowanych do osób starszych jest przeprowadzony na Dolnym Śląsku w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego program „Pracownik 50+. Przełamywanie barier na rynku pracy”. Pokazuje on, w jak stereotypowy sposób są traktowani starsi ludzie na rynku pracy oraz w jaki sposób należy przezwyciężać to, nierzadko negatywne, podejście. Ważnym elementem tego działania jest pokazanie możliwości nawiązania dialogu i współpracy pomiędzy wszystkimi uczestnikami rynku pracy. Starsi pracownicy są chętni do współdziałania, a przede wszystkim posiadają niezwykle cenione przez pracodawców – doświadczenie, które może zostać wykorzystane w kooperacji z młodszymi. Ważne by jak najdłużej pozostać aktywnym i młodym duchem! Życząc owocnych obrad serdecznie pozdrawiam wszystkich uczestników konferencji. Lidia Geringer de Oedenberg poseł do Parlamentu Europejskiego, kwestor w Prezydium PE. 4