Osoby starsze są pełnoprawnymi członkami społeczeństwa

Polsko-Czeskie Forum Obywateli Lądek-Zdrój,
23 czerwca 2012
LIDIA GERINGER DE OEDENBERG, POSEŁ DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, KWESTOR W
PREZYDIUM PE.
System kształcenia osób starszych ma swoje korzenie w latach 70. - tych XX
wieku, kiedy to we Francji, w Tuluzie, w roku 1973, profesor nauk społecznych Pierre
Vellas chcąc pomóc ludziom starszym, zapoczątkował system nauczania oparty na
zdobywaniu wiedzy z zakresu medycyny zdrowia, a także na czynnym uczestnictwie
osób w wieku emerytalnym w życiu kulturalnym i społecznym. Dwa lata później powstała
organizacja działająca na rzecz ludzi starszych o nazwie Association International des
Universites du Troisieme Age (AIUTA), co w tłumaczeniu na język polski oznacza
Międzynarodowe Stowarzyszenie Uniwersytetów Trzeciego Wieku. Istnieje do dziś i
skupia uniwersytety trzeciego wieku z całego świata. Jej celem jest promowanie edukacji
osób starszych, wymiana wiedzy i doświadczeń pomiędzy uniwersytetami z różnych
krajów, również prowadzenie badań na temat edukacji dorosłych. Efektem jej
działalności jest i to, że podobne placówki, zwane Uniwersytetami Trzeciego Wieku,
zaczęto tworzyć w na całym świecie.
W Polsce pierwszy Uniwersytet Trzeciego Wieku powstał już w 1975 r. w
Warszawie. Obecnie w Polsce działa ponad 370 Uniwersytetów Trzeciego Wieku, w
tym na Dolnym Śląsku 39 i ciągle powstają nowe. Najwięcej członków – ok. 1, 5 tysięcy
liczą UTW w Krakowie.
W Polsce istnieją trzy typy Uniwersytetów Trzeciego Wieku:
- działające w strukturach i pod patronatem wyższej uczelni, kierowane najczęściej przez
pełnomocnika rektora danej uczelni,
1
- powołane przez stowarzyszenia prowadzące działalność popularnonaukową,
- inne, działające przy domach kultury, bibliotekach, domach dziennego pobytu,
ośrodkach pomocy społecznej itp.
Idea Uniwersytetów Trzeciego Wieku jest popularyzowana nie tylko w Europie, ale z
powodzeniem rozwija się także w takich krajach jak: Kanada, USA, Kostaryka,
Argentyna, Brazylia, Chile, Kolumbia, Peru, czy Chiny.
Uniwersytety Trzeciego Wieku wpisują się w szerszą ideę aktywizacji osób starszych. Te
ośrodki naukowe, służące aktualizacji wiedzy osób starszych, mają na celu m.in. pomoc
w przystosowaniu seniorów do zmieniającej się rzeczywistości oraz naukę nowych
technologii informacyjnych zapobiegających wykluczeniu społecznemu…
Wszystkim członkom społeczeństwa, a zatem także osobom starszym należy się
równy dostęp do edukacji, informacji i technologii. W dobie niżu demograficznego, który
powoduje w Europie gwałtowne starzenie się społeczeństwa, coraz większy nacisk
powinno się kłaść na edukację osób w wieku emerytalnym. Obecnie w Polsce seniorzy
stanowią 13% Polaków. Za 15 lat przewiduje się dalszy wzrost tego wskaźnika do
prawie 17%, co oznacza, że co piąty Polak będzie osobą w wieku senioralnym. Z
podobnym problemem spotka się cała Europa. Jak przewidują specjaliści, w 2050 r. aż
44% społeczeństwa naszego kontynentu będą stanowiły osoby w tzw. wieku
poprodukcyjnym.
Unia Europejska podkreśla wagę edukacji przez całe życie, a także ochrony praw
ludzi starszych. Śledząc demograficzne prognozy, Europejczycy są świadomi, iż należy
inwestować w przyszłość i edukację osób po sześćdziesiątym roku życia, gdyż to oni
stanowią znaczny odsetek społeczeństwa Starego Kontynentu. Potencjał, który tkwi w
osobach po sześćdziesiątym roku życia sprawia, że krajom Unii Europejskiej coraz
bardziej zależy na wykorzystywaniu wiedzy, doświadczenia i mądrości życiowej
seniorów. Cel ten osiągają stymulując ich aktywność, dokształcając i dając szansę na
2
kontynuację kariery zawodowej. Minęły bowiem czasy, gdy osoby w wieku
emerytalnym traktowane były jako grupa, która na trwałe opuściła rynek pracy.
Światowa Organizacja Zdrowia definiuje „aktywne starzenie się” jako „proces
tworzenia optymalnych możliwości w zakresie zdrowia, uczestnictwa i bezpieczeństwa, w
celu poprawy jakości życia ludzi w miarę, jak się starzeją”.
Aby zwrócić szczególną uwagę na tę kwestię, w Unii Europejskiej rok 2012
został ogłoszony Europejskim Rokiem Solidarności Międzypokoleniowej i
Aktywności Ludzi Starszych. Z biegiem czasu, zaczyna się bowiem odchodzić od
negatywnego spojrzenia na starzejące się społeczeństwo. Przestaje ono być
postrzegane jako obciążenie, a wręcz przeciwnie, dostrzegać się drzemiący w nim
potencjał.
Aktywność pojmowana jest jednak nie tylko w kategoriach zawodowych, ale
również jako aktywność społeczna, kulturalna oraz rodzinna. Podkreśla się, że osoby
starsze stanowią wsparcie dla młodszych członków rodziny, a także są ważnymi
postaciami świadczącymi o historii i kulturze danego państwa. W sferze aktywności osób
starszych, Komisja Europejska wyznaczyła trzy główne cele, tj. tworzenie
korzystniejszych warunków pracy dla starszych pracowników, wspieranie
aktywnego udziału w społeczeństwie oraz zachęcanie do starzenia się w zdrowiu
(z czym wiąże się szeroki zakres programów edukacyjnych w zakresie medycyny i
profilaktyki). Głównymi środkami do realizacji tych celów mają być: szeroko
zakrojona akcja promująca zdrowie; program wolontariatu na rzecz osób starszych;
specjalny system kształcenia; powszechny dostęp do technologii informacyjnych;
wdrażanie projektów na rzecz „zbliżania się pokoleń” oraz podnoszenie świadomości
ludzi starszych w kwestii własnego potencjału.
W Unii Europejskiej cały czas funkcjonują ośrodki, działające na rzecz osób
starszych i będące częścią międzynarodowej polityki społecznej Unii Europejskiej. Są to
: EURAG – Związek na Rzecz Starszej Generacji Europy, EUROLINK AGE –
Europejska Sieć ds. Rozwiązywania Problemów Dotyczących Starzenia się, FERPA
3
– Europejski Związek Rencistów i Starszych Osób i FIAPA - Międzynarodowy
Związek Zrzeszeń Starszych Ludzi.
Starzejące się społeczeństwa mogą też być też szansą dla Europy. Mimo, że brak
przyrostu naturalnego nie jest pozytywnym zjawiskiem z perspektywy funkcjonowania
państwa, to wraz ze zwiększającym się odsetkiem ludzi starszych w naszych
społeczeństwach, zwiększa się również świadomość społeczna i kulturowa, umiejętności
i wiedza. Osoby starsze mające już duże doświadczenie zawodowe z powodzeniem
uczą się np. obsługi komputera, zdobywają i aktualizują wiedzę o współczesnym
świecie, a zarazem biorą czynny udział w życiu społecznym i kulturalnym. Nie można
więc przechodzić obojętnie wobec potrzeb tej grupy i nie doceniać potencjału, który w
niej drzemie.
Przykładem dobrych praktyk skierowanych do osób starszych jest
przeprowadzony na Dolnym Śląsku w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
program „Pracownik 50+. Przełamywanie barier na rynku pracy”. Pokazuje on, w jak
stereotypowy sposób są traktowani starsi ludzie na rynku pracy oraz w jaki sposób
należy przezwyciężać to, nierzadko negatywne, podejście. Ważnym elementem tego
działania jest pokazanie możliwości nawiązania dialogu i współpracy pomiędzy
wszystkimi uczestnikami rynku pracy. Starsi pracownicy są chętni do współdziałania, a
przede wszystkim posiadają niezwykle cenione przez pracodawców – doświadczenie,
które może zostać wykorzystane w kooperacji z młodszymi.
Ważne by jak najdłużej pozostać aktywnym i młodym duchem!
Życząc owocnych obrad serdecznie pozdrawiam wszystkich uczestników
konferencji.
Lidia Geringer de Oedenberg
poseł do Parlamentu Europejskiego, kwestor w Prezydium PE.
4