Urlopy szkoleniowe - nowe zasady od 16 lipca 2010 r.

PODNOSZENIE KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH
Art. 102. [Określenie wymaganych kwalifikacji zawodowych]
Kwalifikacje zawodowe pracowników wymagane do wykonywania pracy określonego rodzaju
lub na określonym stanowisku mogą być ustalane w przepisach prawa pracy przewidzianych
w art. 771-773, w zakresie nie uregulowanym w przepisach szczególnych.
Art. 103.
utracił moc)
Art. 1031. [Podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracownika] [92]
§ 1. Przez podnoszenie kwalifikacji zawodowych rozumie się zdobywanie lub uzupełnianie
wiedzy i umiejętności przez pracownika, z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą.
§ 2. Pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe przysługują:
1) urlop szkoleniowy,
2) zwolnienie z całości lub części dnia pracy, na czas niezbędny, by punktualnie
przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania.
§ 3. Za czas urlopu szkoleniowego oraz za czas zwolnienia z całości lub części dnia pracy
pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Art. 1032. [Płatny urlop szkoleniowy] [93]
§ 1. Urlop szkoleniowy, o którym mowa w art. 1031 § 2 pkt 1, przysługuje w wymiarze:
1) 6 dni - dla pracownika przystępującego do egzaminów eksternistycznych,
2) 6 dni - dla pracownika przystępującego do egzaminu maturalnego,
3) 6 dni - dla pracownika przystępującego do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje
zawodowe,
4) 21 dni w ostatnim roku studiów - na przygotowanie pracy dyplomowej oraz
przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego.
§ 2. Urlopu szkoleniowego udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z
obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
Art. 1033. [Świadczenia dodatkowe]
[94] Pracodawca może przyznać pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe
dodatkowe świadczenia, w szczególności pokryć opłaty za kształcenie, przejazd, podręczniki i
zakwaterowanie.
Art. 1034. [Umowa] [95]
§ 1. Pracodawca zawiera z pracownikiem podnoszącym kwalifikacje zawodowe umowę
określającą wzajemne prawa i obowiązki stron. Umowę zawiera się na piśmie.
§ 2. Umowa, o której mowa w § 1, nie może zawierać postanowień mniej korzystnych dla
pracownika niż przepisy niniejszego rozdziału.
§ 3. Nie ma obowiązku zawarcia umowy, o której mowa w § 1, jeżeli pracodawca nie zamierza
zobowiązać pracownika do pozostawania w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia
kwalifikacji zawodowych.
Art. 1035. [Zwrot kosztów]
[96] Pracownik podnoszący kwalifikacje zawodowe:
1) który bez uzasadnionych przyczyn nie podejmie podnoszenia kwalifikacji
zawodowych albo przerwie podnoszenie tych kwalifikacji,
2) z którym pracodawca rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy, w
trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub po jego ukończeniu, w terminie
określonym w umowie, o której mowa w art. 1034, nie dłuższym niż 3 lata,
3) który w okresie wskazanym w pkt 2 rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem, z
wyjątkiem wypowiedzenia umowy o pracę z przyczyn określonych w art. 943,
4) który w okresie wskazanym w pkt 2 rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia na
podstawie art. 55 lub art. 943, mimo braku przyczyn określonych w tych przepisach
- jest obowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę na ten cel z tytułu
dodatkowych świadczeń, w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po
ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub okresu zatrudnienia w czasie ich
podnoszenia.
Art. 1036. [Inne przypadki uzupełniania wiedzy i umiejętności, porozumienie]
[97] Pracownikowi zdobywającemu lub uzupełniającemu wiedzę i umiejętności na zasadach
innych, niż określone w art. 1031-1035, mogą być przyznane:
1) zwolnienie z całości lub części dnia pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia,
2) urlop bezpłatny
- w wymiarze ustalonym w porozumieniu zawieranym między pracodawcą i pracownikiem.
Rozdział IV. Regulamin pracy
Art. 104. [Regulamin pracy; obowiązek wprowadzenia]
§ 1. Regulamin pracy ustala organizację i porządek w procesie pracy oraz związane z tym
prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników.
§ 2.[98] Regulaminu pracy nie wprowadza się, jeżeli w zakresie przewidzianym w § 1
obowiązują postanowienia układu zbiorowego pracy lub gdy pracodawca zatrudnia mniej niż
20 pracowników.
Art. 1041. [Treść regulaminu pracy]
§ 1.[99] Regulamin pracy, określając prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników związane
z porządkiem w zakładzie pracy, powinien ustalać w szczególności:
1) organizację pracy, warunki przebywania na terenie zakładu pracy w czasie pracy i
po jej zakończeniu, wyposażenie pracowników w narzędzia i materiały, a także w
odzież i obuwie robocze oraz w środki ochrony indywidualnej i higieny osobistej,
2) systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe czasu pracy,
3) (skreślony)
4) porę nocną,
5) termin, miejsce, czas i częstotliwość wypłaty wynagrodzenia,
6) wykazy prac wzbronionych pracownikom młodocianym oraz kobietom,
7) rodzaje prac i wykaz stanowisk pracy dozwolonych pracownikom młodocianym w
celu odbywania przygotowania zawodowego,
7a) wykaz lekkich prac dozwolonych pracownikom młodocianym zatrudnionym w
innym celu niż przygotowanie zawodowe,
8) obowiązki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony
przeciwpożarowej, w tym także sposób informowania pracowników o ryzyku
zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą,
9) przyjęty u danego pracodawcy sposób potwierdzania przez pracowników przybycia
i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy.
§ 2. Regulamin pracy powinien zawierać informacje o karach stosowanych zgodnie z art. 108 z
tytułu odpowiedzialności porządkowej pracowników.
Art. 1042. [Uzgadnianie treści regulaminu]
§ 1. Regulamin pracy ustala pracodawca w uzgodnieniu z zakładową organizacją związkową.
§ 2. W razie nieuzgodnienia treści regulaminu pracy z zakładową organizacją związkową w
ustalonym przez strony terminie, a także w przypadku, gdy u danego pracodawcy nie działa
zakładowa organizacja związkowa, regulamin pracy ustala pracodawca.
Art. 1043. [Wejście w życie regulaminu]
§ 1. Regulamin pracy wchodzi w życie po upływie 2 tygodni od dnia podania go do
wiadomości pracowników, w sposób przyjęty u danego pracodawcy.
§ 2. Pracodawca jest obowiązany zapoznać pracownika z treścią regulaminu pracy przed
rozpoczęciem przez niego pracy.
30/04/2010
W dniu 9 kwietnia 2010r. Sejm RP uchwalił ustawę o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy
o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst ustawy został przekazany do Senatu RP).
Omawiana ustawa jest związana z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 marca 2009r. (K
28/08), na mocy którego dotychczasowe przepisy regulujące podnoszenie przez pracowników
kwalifikacji zawodowych zostały uznane za niezgodne z Konstytucją RP i utraciły moc z dniem 11
kwietnia 2010r.
W świetle przepisów uchwalonych przez Sejm RP przez podnoszenie kwalifikacji zawodowych
rozumie się zdobywanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności przez pracownika, z inicjatywy
pracodawcy albo za jego zgodą. Szczegółowe obowiązki pracodawcy i pracownika podnoszącego
kwalifikacje zawodowe powinny być określone w odrębnej umowie, sporządzonej w formie
pisemnej (przy czym, jeżeli pracownik przyjmie na siebie obowiązek pozostania w zatrudnieniu
przez maksymalny okres 3 lat, po ukończeniu dokształcania – to strony bezwzględnie będą miały
obowiązek zawrzeć taką umowę).
Poza tym przepisy wprowadzają dodatkowe regulacje związane z dokształcaniem:
- pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe przysługiwać będzie: urlop szkoleniowy,
zwolnienie z całości lub części dnia pracy, na czas niezbędny, by punktualnie przybyć na
obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania. Za czas tych nieobecności (zarówno urlop jak i
zwolnienie) pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia;
- wymiar urlopu szkoleniowego: 6 dni – w odniesieniu do pracownika przystępującego do
egzaminów eksternistycznych, egzaminu maturalnego, egzaminu potwierdzającego kwalifikacje
zawodowe; 21 dni – w ostatnim roku studiów na przygotowanie pracy dyplomowej oraz
przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego. Urlop będzie udzielany na dni, które
są dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
- pracownik będzie zobowiązany do zwrotu kosztów jakie poniósł pracodawca na szkolenie, jeżeli:
bez uzasadnionych przyczyn nie podejmie podnoszenia kwalifikacji, albo przerwie podnoszenie
tych kwalifikacji; w trakcie podnoszenia kwalifikacji lub po ukończeniu szkolenia rozwiąże
stosunek pracy za wypowiedzeniem, albo z którym pracodawca rozwiąże stosunek pracy bez
wypowiedzenia z jego winy.
Nadto omawiane przepisy wprowadzają zasadę intertemporalną, precyzując, że do pracowników
którzy rozpoczęli podnoszenie kwalifikacji zawodowych przed dniem 11 kwietnia 2009r - będą
mieć zastosowanie dotychczasowe przepisy.
Urlopy szkoleniowe - nowe zasady od 16 lipca 2010 r.
Warunki podnoszenia kwalifikacji przez pracowników od 16 lipca 2010 r. określa Kodeks pracy.
Nowe przepisy w Kodeksie pracy to art. 1031-1036. Nowe przepisy dotyczące dokształcania się
pracowników dotyczą m.in. urlopów szkoleniowych.
Urlopu szkoleniowego udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z
obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Utrzymano urlopy szkoleniowe przeznaczone na:
 przygotowanie się i przystąpienie do egzaminów,
 przygotowanie pracy dyplomowej i jej obronę.
Samo więc uczestniczenie pracownika w zajęciach edukacyjnych to za mało, aby mógł on otrzymać
urlop szkoleniowy. Artykuł 1032 § 1 kp stanowi, że urlop szkoleniowy przysługuje w wymiarze 6
dni dla pracownika przystępującego do:
 egzaminów eksternistycznych,
 egzaminu maturalnego,
 egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe.
Wyższy wymiar urlopu przysługuje w ostatnim roku studiów - na przygotowanie pracy
dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego. Wynosi 21 dni.
Uprawnienie pracowników do płatnego urlopu szkoleniowego
Dla pracowników, którzy rozpoczęli Dla pracowników, którzy rozpoczną naukę
naukę do 15 lipca 2010 r.
od 16 lipca 2010 r.
Dla pracowników skierowanych
Kodeks pracy określa limity dni wolnych od
rozporządzenie określa limity dni urlopu pracy przeznaczonych dla pracownika
szkoleniowego, za który przysługuje
przystępującego do wskazanych w przepisach
wynagrodzenie. Limity dotyczą nie
egzaminów potwierdzających zdobycie
tylko czasu poświęconego na egzaminy określonej wiedzy oraz przygotowanie i obronę
i przygotowanie się do nich, ale także pracy dyplomowej.
czasu na obowiązkowe zajęcia na
uczelni.
Wartość wynagrodzenia dla pracownika
ustala się według takich samych zasad jak
Wartość wynagrodzenia dla
dla wynagrodzenia za pracę.
pracownika ustala się według zasad
dla urlopu wypoczynkowego.
Trudno jest porównać przepisy o wymiarze urlopu szkoleniowego przysługującego pracownikowi
na podstawie rozporządzenia z zasadami wynikającymi z nowych przepisów Kodeksu pracy.
Przepisy rozporządzenia były niekonsekwentne. Z jednej strony jako dwa osobne uprawnienia
traktowały urlop szkoleniowy i zwolnienie z dnia pracy albo jego części na zajęcia edukacyjne np.
na uczelni. Z drugiej strony wolne dni od pracy dla obu tych przywilejów pracowniczych były
„wrzucane” do wymiaru dni wolnych od pracy w ramach jednego limitu. Na przykład limit roczny
płatnych dni przeznaczonych przez skierowanego studenta studiów zaocznych na naukę obejmował
jednocześnie wynagrodzenie za udział w obowiązkowych zajęciach oraz przygotowanie się i
przystąpienie do egzaminów.
Przykładowe limit dni wolnych według rozporządzenia stosowanego dla osób rozpoczynających
naukę do 15 lipca 2010 r. przeznaczonych na
1. udział w obowiązkowych zajęciach oraz
2. przygotowanie się i przystąpienie do egzaminów
wynosił dla pracownika skierowanego na studia wieczorowe 21 dni roboczych, a na studia zaoczne
28 dni roboczych.
W ostatnim roku tych studiów pracownikowi skierowanemu przysługiwało dodatkowo 21 dni
roboczych urlopu szkoleniowego. Natomiast urlop szkoleniowy lub zwolnienie z części dnia pracy
dla pracowników uczących się na podstawie skierowania w systemie mieszanym wynosiły:
1. w części przewidzianej na kształcenie w systemie dziennym - na czas trwania
obowiązkowych zajęć,
2. w części przewidzianej na kształcenie w systemie wieczorowym i zaocznym - w wymiarze
proporcjonalnym do czasu trwania nauki w danym systemie.
Po nowelizacji przepisów limity dni w roku, za które pracodawca musi zapłacić, dotyczą tylko
urlopu szkoleniowego. Płatne dni zwolnienia z pracy nie są limitowane.
Obecnie urlop szkoleniowy przysługuje tylko w związku z wymienionymi w Kodeksie pracy
typami egzaminów oraz na przygotowanie i obronę pracy dyplomowej. Pracodawca musi
sprawdzić, czy urlop szkoleniowy dotyczy wymienionego w Kodeksie pracy typu egzaminu. Nie
musi też płacić za egzamin wynagrodzenia, jeżeli pracownik potrzebuje więcej czasu na naukę niż
to wynika z limitu podanego w Kodeksie pracy.
PrzykładPracownik podnosi kwalifikacje zawodowe za zgodą pracodawcy. Pracownik zgłosił
pracodawcy, że potrzebuje nie 6, a 15 dni na przygotowanie się do egzaminu potwierdzającego
kwalifikacje zawodowe. Pracodawca za 9 dni nie musi zapłacić mu wynagrodzenia. W nowym
systemie nie ma znaczenia dla wymiaru urlopu szkoleniowego, czy pracodawca skierował
pracownika na studia czy tylko zgodził się na studia.
Obecnie Kodeks pracy limituje tylko wymiar urlopu szkoleniowego
Prawo do zwolnienia z całości lub części dnia pracy przy zachowaniu prawa do wynagrodzenia nie
jest limitowane. Pracodawca, chcąc obliczyć, ile będzie go kosztowało wsparcie dla edukacji
pracownika, musi ustalić, ile egzaminów w czasie studiów będzie płatnych w ramach urlopu
szkoleniowego oraz ile godzin zwolnienia z czasu pracy wymagają obowiązkowe zajęcia na uczelni
pracownika.
Przykład: Pracownik na ostatnim roku studiów dziennych zwolnił się z pracy na 30 pełnych dni
pracy na czas niezbędny, by punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania.
Oprócz tego przysługuje mu urlop szkoleniowy w wymiarze 21 dni na przygotowanie pracy
dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego. Za 51 dni
nieobecności w pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Wymiar urlopu szkoleniowego wynoszący 21 dni przysługuje w ostatnim roku studiów - dotyczy on
roku akademickiego a nie kalendarzowego.
Przykład: Pracownik studiuje za zgodą pracodawcy na ostatnim roku studiów. Przysługuje mu 21
dni na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu
dyplomowego. 10 dni urlopu szkoleniowego wykorzystał w grudniu, a pozostałe 11 dni w czerwcu
roku następnego.
Podstawa prawna:Ustawa z 20 maja 2010 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz ustawy o
podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. nr 105 poz. 655).
Czy w razie braku umowy pracownik będzie mógł udowodnić, że pracodawca wyraził zgodę
na
podnoszenie
kwalifikacji
(od
której
zależą
obowiązki
pracodawcy)?
Tak, może próbować to zrobić powołując się na konkretne postępowanie pracodawcy. Możliwe są 2
przypadki:
 pracodawca nie zawarł umowy szkoleniowej chociaż powinien, gdyż wymaga od
pracownika "odpracowania" szkolenia albo
 pracodawca nie ma obowiązku zawierania umowy szkoleniowej - bo nie wymaga
"odpracowania".
Jeśli pracodawca wymaga "odpracowania" okresu szkolenia, należy przyjąć, że się zgodził na
podnoszenie przez pracownika kwalifikacji zawodowych.
Jeśli zaś pracodawca nie zawarł umowy szkoleniowej, jako jego zgoda na kształcenie może być
interpretowane np. finansowanie pracownikowi kształcenia (w całości lub w części) lub przyznanie
mu jakiegokolwiek świadczenia związanego z podnoszeniem kwalifikacji np. płatnego zwolnienia
na szkolenie, czy płatnego urlopu szkoleniowego.
Uwaga!
Nawet udzielnie jednorazowego zwolnienia z zachowaniem prawa do wynagrodzenia na udział na
zajęcia może w konkretnym przypadku zostać uznane za wyrażenie zgody przez pracodawcę na
podnoszenie kwalifikacji zawodowych i skutkować koniecznością zwalniania pracownika na
wszystkie obowiązkowe zajęcia przypadające w godzinach pracy pracownika lub niedługo po tych
godzinach).
Sama informacja nie oznacza zgody na dokształcanie
Zdaniem Ministerstwa pracy samo powiadomienie pracodawcy o szkoleniu nie oznacza jeszcze
zgody tego ostatniego na nie. Decyzja pracodawcy w sprawie podnoszenia kwalifikacji powinna
poprzedzać korzystanie przez pracownika z obligatoryjnych świadczeń z tym związanych oraz
ewentualne przyznanie mu przez pracodawcę świadczeń fakultatywnych. Dlatego uprawnienia z
tytułu podnoszenia kwalifikacji zawodowych nie będą przysługiwały pracownikowi, który nie
ujawnia pracodawcy faktu nauki, nie zwraca się o wyrażenie zgody na podnoszenie kwalifikacji
zawodowych, natomiast występuje o udzielenie np. urlopu szkoleniowego na egzamin kończący
studia wyższe. Stanowisko MPiPS z czerwca 2010 r, DPR I - 079 - 234/10
2. Czy zgoda może dotyczyć tylko części szkolenia?
Zdaniem MPiPS zgoda powinna dotyczyć takiego procesu kształcenia, po zakończeniu którego
można uznać, że pracownik podniósł swoje kwalifikacje zawodowe. Powinna zatem obejmować
pełen, zamknięty proces kształcenia, umożliwiający pracownikowi faktyczne podniesienie
kwalifikacji.
Przykład:
W razie studiów podyplomowych, zgodnie z programem nauki obejmujących np. 3 semestry,
wyrażenie zgody na 1 semestr nauki, nie umożliwia podniesienia kwalifikacji do określonego
poziomu.
Podstawa prawna:
 art. 103(1)- 103(5) kp,
 art. 9 ust 1 pkt. 3 lit a, d, f - h ustawy o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572,
ze zm.).
1.
Geneza
zmian
U podstaw wprowadzenia zmian w zapisach ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst
jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.) - dalej k.p. - leżał wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 31 marca 2009 r., K 28/08, OTK-A 2009, nr 3, poz. 28, w którym Trybunał
Konstytucyjny uznał zapis art. 103 k.p. za niezgodny z art. 92 ust. 1 ustawy z dnia 2 kwietnia 1997
r. - Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 78, poz. 483, z późn. zm.) - dalej Konstytucja.
W kwestionowanym przez TK art. 103 k.p. ustawodawca zawarł delegację ustawową dla Ministra
Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej do określenia w drodze
rozporządzenia zakresu i warunków ułatwienia pracownikom podnoszenia kwalifikacji
zawodowych. Wypełnieniem delegacji ustawowej było wydanie przez Ministra Edukacji
Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej rozporządzenia z dnia 12 października 1993 r. w
sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego
dorosłych (Dz. U. Nr 103, poz. 472 z późn. zm.) - dalej r.k.z.w.d. Przepisy tego rozporządzenia
przewidywały podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracownika w formach szkolnych i
pozaszkolnych, na podstawie i bez skierowania pracodawcy, i wiązały z tym faktem określone
konsekwencje prawne. Trybunał Konstytucyjny zarzucił w swoim wyroku nieprawidłową
konstrukcję delegacji ustawowej zawartej w art. 103 k.p. Uznał, że zawarte upoważnienie jest
odesłaniem o charakterze blankietowym, przez co nie może prowadzić do wydania zgodnego z
Konstytucją aktu wykonawczego. Przez to w istocie właściwi ministrowie otrzymali samodzielne
prawo do uregulowania przedmiotowej materii. Dlatego też wydane rozporządzenie w sprawie
zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych stało
się aktem o charakterze samoistnym - niejako niezależnym od ustawy. Brak szczegółowego
określenia przedmiotu rozporządzenia w art. 103 k.p., jak również wytycznych dotyczących treści
tego
aktu
spowodował,
że
regulacja
powyższa
naruszyła
Konstytucję.
Skutkiem powołanego wyroku było uznanie art. 103 k.p. za niezgodny z Konstytucją. W wyniku
tego stwierdzenia również rozporządzenie w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji
zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych, które zostało wydane na jego podstawie, straciło
moc. Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny odroczył termin utraty mocy obowiązującej art. 103
k.p. o 12 miesięcy. Ponieważ datą wydania Dziennika Ustaw zawierającego prezentowany wyrok
był dzień 10 kwietnia 2009 r., dlatego też rozporządzenie straciło moc obowiązującą z dniem 10
kwietnia 2010 r.
2. Nowelizacja przepisów
W wyniku zaprezentowanej wyżej sentencji Trybunału Konstytucyjnego ustawodawca dokonał
nowelizacji zapisów kodeksu pracy mocą zapisów ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o zmianie ustawy
- Kodeks pracy oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. Nr 105, poz. 655)
- dalej u.z.k.p. W zapisach kodeksu pracy znalazły się nowe regulacje wprowadzone poprzez
dodanie art. 1031-1036 k.p., które to zapisy regulują istotne elementy związane z podnoszeniem
kwalifikacji zawodowych przez pracowników. Analiza treści tych zapisów ujawnia brak podziału na
szkolne oraz pozaszkolne formy podnoszenia kwalifikacji oraz brak rozróżnienia na podnoszenie
kwalifikacji w wyniku skierowania, jak i bez skierowania pracodawcy. Przez podnoszenie
kwalifikacji zawodowych rozumie się zdobywanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności przez
pracownika, z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą.
Pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe przysługują:
1) urlop szkoleniowy,
2) zwolnienie z całości lub części dnia pracy, na czas niezbędny, aby punktualnie przybyć na
obowiązkowe zajęcia, oraz na czas ich trwania.
Za czas urlopu szkoleniowego oraz za czas zwolnienia z całości lub części dnia pracy pracownik
zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Z powołanych zapisów wypływa podstawowy obowiązek pracodawcy, jakim jest udzielenie urlopu
szkoleniowego oraz zwolnienie z całości lub części dnia pracy. Pracodawca ma taki obowiązek
nawet w przypadku, gdy pracownik samodzielnie - za zgodą pracodawcy - podejmuje decyzję o
dalszym podnoszeniu swoich kwalifikacji. Pracodawca jest zwolniony z tego obowiązku, jeśli o
fakcie podnoszenia przez pracownika swoich kwalifikacji nie został powiadomiony, jak również,
gdy na podnoszenie kwalifikacji przez pracownika nie wyraził zgody. Przepis kodeksu pracy nie
określa, w jakiej formie ma być wyrażona zgoda pracodawcy. Wydaje się jednak słuszne, by zgoda
ta była wyrażana na piśmie. Niemniej jednak ustna zgoda pracodawcy również wywołuje
przewidziane przepisami skutki prawne.
Kluczowe znaczenie w zakresie podnoszenia kwalifikacji przez pracownika posiada umowa
zawierana pomiędzy pracodawcą a pracownikiem, określająca wzajemne prawa i obowiązki stron.
Umowa powinna być zawarta w formie pisemnej, przy czym przepis ten nie przewiduje sankcji za
niedochowanie tej formy, uznać więc należy, że forma ta ma charakter formy ad probationem.
Ustawodawca obligując strony do zawarcia umowy, jednocześnie pozostawił im swobodę w
określeniu jej treści, zastrzegając jedynie, że jej postanowienia nie mogą być mniej korzystne dla
pracownika aniżeli zapisy kodeksu pracy w rozdziale poświęconym kwalifikacjom zawodowym
pracowników. Z obowiązku zawarcia umowy strony są zwolnione, jeżeli pracodawca nie zamierza
zobowiązać pracownika do pozostawania w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji
zawodowych. W przypadku gdy strony nie zdecydują się we wskazanej okoliczności na zawarcie
umowy, podstawę do udzielania pracownikowi urlopu szkoleniowego oraz zwolnień od pracy na
czas obowiązkowych zajęć stanowi zgoda pracodawcy.
Jak już zasygnalizowano powyżej, pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe
przysługuje urlop szkoleniowy. Ustawodawca określa wymiar tego urlopu, stanowiąc, że
przysługuje on w wymiarze:
1) 6 dni - dla pracownika przystępującego do egzaminów eksternistycznych,
2) 6 dni - dla pracownika przystępującego do egzaminu maturalnego,
3) 6 dni - dla pracownika przystępującego do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe,
4) 21 dni w ostatnim roku studiów - na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i
przystąpienie do egzaminu dyplomowego.
Urlopu szkoleniowego udziela się w te dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z
obowiązującym pracownika rozkładem czasu pracy.
Sytuacja pracownika, który podjął określoną formę podnoszenia swoich kwalifikacji bez wiedzy
lub zgody pracodawcy, jest mniej korzystna. W takim bowiem przypadku pracodawca może (ale nie
musi) udzielić pracownikowi urlopu bezpłatnego w wymiarze przez siebie określonym.
Pracodawca może przyznać pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe dodatkowe
świadczenia, w szczególności pokryć opłaty za kształcenie, przejazd, podręczniki i zakwaterowanie.
Ewentualne zapisy regulujące tę kwestię należy umieścić w umowie.
Ustawodawca określił również sytuacje, których wystąpienie nakłada na pracownika obowiązek
zwrotu pracodawcy kosztów poniesionych na wydatki związane z podnoszeniem kwalifikacji
zawodowych przez pracownika. Pracownik podnoszący kwalifikacje zawodowe:
1) który bez uzasadnionych przyczyn nie podejmie podnoszenia kwalifikacji zawodowych albo
przerwie podnoszenie tych kwalifikacji,
2) z którym pracodawca rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy, w trakcie
podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub po jego ukończeniu, w terminie określonym w umowie,
nie dłuższym jednak niż 3 lata,
3) który w okresie określonym w umowie, nie dłuższym jednak niż 3 lata, rozwiąże stosunek pracy
za wypowiedzeniem, z wyjątkiem wypowiedzenia umowy o pracę z powodu mobbingu,
4) który w okresie określonym w umowie, nie dłuższym jednak niż 3 lata, rozwiąże stosunek pracy
bez wypowiedzenia z powodu nieprzeniesienia do innej pracy w związku z wydaniem orzeczenia
lekarskiego stwierdzającego szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika czy
innego ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika albo mobbingu mimo braku przyczyn określonych w tych przepisach
- jest zobowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę na ten cel z tytułu
dodatkowych świadczeń w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po ukończenia
podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub okresu zatrudnienia w czasie ich podnoszenia.
Pracownikowi, który zdobywa lub uzupełnia wiedzę i umiejętności na zasadach innych, aniżeli
przewidziane powołanymi wyżej zapisami kodeksu pracy, pracodawca może (fakultatywnie)
przyznać zwolnienie w całości lub części dnia pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia, a
także urlop bezpłatny w wymiarze ustalonym w porozumieniu zawieranym między pracodawcą i
pracownikiem.
3. Zwolnienie od składek ZUS i podatku dochodowego od osób fizycznych
Pracownik podejmujący doskonalenie zawodowe i uzyskujący na ten cel dofinansowanie korzysta
ze zwolnienia z obowiązku zapłaty składek na ubezpieczenia społeczne oraz obowiązku zapłaty
podatku dochodowego od osób fizycznych od otrzymanej kwoty dofinansowania.
W świetle zapisu § 2 ust. 1 pkt 29 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18
grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na
ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. Nr 161, poz. 1106 z późn. zm.) do podstawy wymiaru
składek na ubezpieczenia społeczne nie wlicza się świadczeń przyznanych zgodnie z odrębnymi
przepisami przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego
pracownika z wyłączeniem wynagrodzeń otrzymywanych za czas urlopu szkoleniowego oraz za
czas zwolnienia z części dnia pracy, przysługujących pracownikom podejmującym naukę lub
podnoszącym kwalifikacje zawodowe w formach pozaszkolnych.
Z kolei z zapisu art. 21 ust. 1 pkt 90 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób
fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 z późn. zm.) wynika, że wolna od podatku
dochodowego od osób fizycznych jest wartość świadczeń przyznanych zgodnie z odrębnymi
przepisami przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracownika, z wyjątkiem
urlopów otrzymywanych na czas zwolnień z części dnia pracy, przysługujących pracownikom
podejmującym naukę w szkołach lub podnoszącym kwalifikacje zawodowe w formach
pozaszkolnych.
4. Uregulowania przejściowe
Zgodnie z zapisem art. 3 u.z.k.p. do pracowników, którzy rozpoczęli podnoszenie kwalifikacji
zawodowych przed dniem 15 lipca 2010 r., stosuje się przepisy regulujące zasady i warunki
podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez pracowników obowiązujące przed dniem 11 kwietnia
2010 r., a więc przepisy uchylonego rozporządzenia w sprawie zasad i warunków podnoszenia
kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych. Oznacza to m.in., że świadczenia
przewidziane w przepisach tego rozporządzenia, a przede wszystkim urlop szkoleniowy oraz
zwolnienie z części dnia pracy płatne jak za urlop wypoczynkowy, przysługują pracownikowi, który
podejmuje podnoszenie kwalifikacji zawodowych w formach szkolnych na podstawie skierowania
pracodawcy. Pracodawca może jednak przyznać pracownikowi dodatkowe świadczenia, takie jak:
zwrot kosztów przejazdu, zakwaterowania, wyżywienia, zakupu podręczników i innych materiałów
szkoleniowych, pokryć opłaty za naukę pobierane przez szkołę oraz udzielić dodatkowego urlopu
szkoleniowego. Pracownikowi podejmującemu podnoszenie swoich kwalifikacji zawodowych w
formach pozaszkolnych na podstawie skierowania pracodawcy, o ile umowa zawarta między
stronami nie stanowi inaczej, przysługuje zwrot kosztów uczestnictwa, w tym zakwaterowania,
wyżywienia i przejazdu, a także urlop szkoleniowy na udział w obowiązkowych zajęciach oraz
zwolnienie z części dnia pracy, płatne jak za urlop wypoczynkowy. Z kolei pracownicy, którzy
podnoszą swoje kwalifikacje zawodowe w formach szkolnych bez skierowania pracodawcy, mogą
uzyskać urlop bezpłatny oraz zwolnienie z części dnia pracy bez prawa do wynagrodzenia na
zasadach określonych w porozumieniu zawartym pomiędzy pracodawcą a pracownikiem. Ponadto
pracodawca może przyznać pracownikowi dodatkowe świadczenia: zwrot kosztów przejazdu,
zakwaterowania, wyżywienia, zakupu podręczników i innych materiałów szkoleniowych, pokryć
opłaty za naukę pobierane przez szkołę. Pracodawca nie ma jednak obowiązku do udzielania
pracownikowi takich świadczeń. Pracownikowi zaś podnoszącemu swoje kwalifikacje w formach
pozaszkolnych bez skierowania pracodawcy może być udzielony urlop bezpłatny oraz zwolnienie z
części dnia pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia w wymiarze ustalonym na zasadzie
porozumienia pomiędzy pracodawcą a pracownikiem.