przedmiotowy system oceniania - Gimnazjum nr 12 im. Sybiraków w

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA
BIOLOGIA
Małgorzata Nietupska
Gimnazjum nr 12 w Olsztynie
PODSTAWA PROGRAMOWA
Cele kształcenia – wymagania ogólne
1. Znajomość różnorodności biologicznej i podstawowych procesów biologicznych
2. Znajomość metodyki badań biologicznych
3. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji
4. Rozumowanie i argumentacja
5. Znajomość uwarunkowań zdrowia człowieka
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
1. Związki chemiczne budujące organizmy oraz pozyskiwanie i wykorzystanie energii
2. Budowa i funkcjonowanie komórki
3. Systematyka – zasady klasyfikacji, sposoby identyfikacji i przegląd różnorodności
organizmów
4. Ekologia
5. Budowa i funkcjonowanie organizmu roślinnego na przykładzie rośliny okrytozalążkowej
6. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka
7. Stan zdrowia i choroby
8. Genetyka
9. Ewolucja życia
10. Globalne i lokalne problemy środowiska
Zalecane doświadczenia i obserwacje. Uczeń:
1. Planuje i przeprowadza doświadczenie
a) wykazujące, że podczas fermentacji drożdże wydzielają dwutlenek węgla
b) sprawdzające wpływ wybranego czynnika na proces kiełkowania nasion
c) wykazujące rolę składników chemicznych kości
d) sprawdzające gęstość rozmieszczenia receptorów w skórze różnych części ciała
e) sprawdzające obecność skrobi w produktach spożywczych
2. Dokonuje obserwacji
a) mikroskopowych preparatów trwałych i świeżych
b) zmian tętna i ciśnienia krwi podczas spoczynku i wysiłku fizycznego
c) wykazujących obecność plamki ślepej na siatkówce oka
d) w terenie przedstawicieli pospolitych gatunków roślin i zwierząt
e) w terenie obserwacji liczebności, rozmieszczenia i zagęszczenia wybranego gatunku
rośliny zielnej
REGULAMIN OCENIANIA
1. Każdy uczeń oceniany jest zgodnie z zasadami sprawiedliwości
2. Ocenie podlegają wszystkie wymienione formy aktywności ucznia
3. Każdy uczeń w klasach I i II powinien otrzymać w ciągu semestru co najmniej 3 oceny,
w klasach III co najmniej 5
4. Aktywność na lekcji oceniana jest „plusami” lub „minusami”, za każde trzy plusy (lub
minusy) uczeń otrzymuje stosownie ocenę bardzo dobrą lub niedostateczną
5. Uczeń, który opuścił lekcje ma obowiązek nadrobić zaległości w wiadomościach,
zapisach lekcyjnych i pracach domowych. W przypadku dłuższej nieobecności (powyżej
tygodnia) termin uzupełnienia braków należy ustalić z nauczycielem ( do tego czasu
uczeń może być zwolniony z pisemnych prac kontrolnych i wypowiedzi ustnych)
6. Uczeń ma prawo do jednokrotnego w ciągu semestru zgłoszenia nieprzygotowania do
lekcji, za wyjątkiem wcześniej zapowiedzianych prac klasowych
7. Uczeń zgłasza nieprzygotowanie do lekcji zaraz po sprawdzeniu listy obecności.
Nieprzygotowanie do lekcji to: brak pracy domowej, niegotowość do odpowiedzi,
sprawdzianu, brak pomocy potrzebnych do lekcji
8. Po wykorzystaniu limitu określonego w punkcie 6, uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną
9. Prace klasowe , sprawdziany i odpowiedzi ustne są obowiązkowe
10. Prace klasowe są zapowiadane z tygodniowym wyprzedzeniem i podaniem zakresu
sprawdzanej wiedzy i umiejętności ( dotyczą większej partii materiału)
11. Sprawdziany ( 15 minut) nie muszą być zapowiadane i nie mogą być poprawiane
12. Uczeń nieobecny na pracy klasowej musi ją napisać w terminie uzgodnionym przez
nauczyciela, niedotrzymanie terminu zaliczenia wiąże się z uzyskaniem oceny
niedostatecznej
13. Poprawa każdej oceny z pracy klasowej jest dobrowolna i odbywa się w ciągu dwóch
tygodni od dnia podania oceny, uczeń poprawia ocenę tylko raz
14. Przy ocenianiu nauczyciel uwzględnia indywidualne zdolności i możliwości ucznia
15. Na koniec semestru nie ma sprawdzianów zaliczeniowych, ocena semestralna lub
końcowa jest średnią ważoną liczoną z ocen uzyskanych przez ucznia
FORMY AKTYWNOŚCI PODLEGAJĄCE OCENIANIU
-
prace klasowe ( z zakończonego działu) – waga 6
sprawdziany ( z trzech ostatnich lekcji ) – waga 4
wypowiedzi ustne – waga 3
praca na lekcji – waga 3
aktywne uczestnictwo w lekcji – waga 3
prace domowe – waga 2
projekty – waga 1 - 5
inne ( udział w konkursach, wykonywanie pomocy dydaktycznych, prowadzenie lekcji,
referaty, projekty, zajęcia dodatkowe ...)
KRYTERIA OCENIANIA PRAC PISEMNYCH
- 0 - 29,99% ocena niedostateczna
- 30 – 49% ocena dopuszczająca
- 50 – 74% ocena dostateczna
- 75 – 88% ocena dobra
- 89 – 94% ocena bardzo dobra
- 95 – 100% ocena celująca
WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY - KLASA I
Lp
1
2
Temat lekcji
Organizacja pracy na
lekcjach biologii
Biologia nauką o życiu
3
Obserwacje mikroskopowe
4
Eksperyment biologiczny
metodą naukową
5
Pierwiastki i związki
chemiczne budujące
organizmy
6
Komórka zwierzęca
i roślinna
7
Odżywianie procesem
pozyskiwania niezbędnych
do życia związków węgla
8
Oddychanie procesem
uzyskiwania energii
życiowej
Dopuszczający
Dostateczny
-zalicza biologię
do nauk
przyrodniczych
-definiuje biologię
jako naukę
o organizmach
-sporządza prosty
preparat
mikroskopowy
-przygotowuje
mikroskop do
pracy
-wyjaśnia, na czym
polega
doświadczenie
biologiczne
-wymienia etapy
eksperymentu
biologicznego
-wymienia
dziedziny biologii
-opisuje zakres
badań wybranych
nauk
biologicznych
-wymienia etapy
obserwacji
mikroskopowej
-przeprowadza
obserwacje
mikroskopowe
-rozróżnia próbę
kontrolną i
badawczą
-podaje przykłady
problemu
badawczego
i formułuje do
niego hipotezę
Dobry
-przedstawia
tradycyjny
i współczesny
podział biologii
- dokumentuje
wyniki
obserwacji
Bardzo dobry
- -określa
przydatność
wiedzy
biologicznej
- oblicza
powiększenie
obrazu spod
mikroskopu
- interpretuje
wyniki
-omawia zasady -interpretuje
przeprowadzania wyniki
doświadczeń
doświadczeń
-planuje
-formułuje
i przeprowadza
wnioski
proste
doświadczenie
- dokumentuje
wyniki
- wymienia
-wyróżnia
-przedstawia
-określa skład
najważniejsze
podstawowe grupy znaczenie wody chemiczny
pierwiastki
związków
dla organizmów komórek
budujące ciała
chemicznych
organizmów
występujących
w organizmach
i przedstawia ich
funkcje
-rozpoznaje
-określa funkcje
-podaje
-charakteryzuje
elementy budowy elementów
przykłady
elementy
komórki
budowy komórki
komórek
budowy komórek
zwierzęcej
zwierzęcej
zwierzęcych
i roślinnej
i roślinnej
wyróżniających
- definiuje
się budową ze
komórkę
względu na
pełnione funkcje
-definiuje
-określa warunki
-dokonuje
-operuje
odżywianie
przebiegu
podziału
pojęciami:
-wymienia
fotosyntezy
organizmów
autotrofizm,
czynniki niezbędne -rozpoznaje
cudzożywnych
heterotrofizm
do życia
elementy budowy ze względu na
organizmom
komórki w których rodzaj
samożywnym
zachodzi
pobieranego
i cudzożywnym
fotosynteza
pokarmu
- dokonuje
-wskazuje
podziału
substraty
organizmów na
i produkty
samożywne
fotosyntezy
i cudzożywne
-definiuje
-określa warunki
-porównuje
- -bada
oddychanie
przebiegu
wydajność
doświadczalnie
-rozróżnia
oddychania
energetyczną
proces
Celujący
- -określa
znaczenie
najnowszych
odkryć biologii
i medycyny
- -określa, jaki
obraz powstaje
w mikroskopie
-uzasadnia, że
wiedza
biologiczna
opiera się na
sprawdzaniu
słuszności
hipotez
-wykazuje
kluczową rolę
węgla dla
istnienia życia
-porównuje
budowę komórki
zwierzęcej
i roślinnej
-uzasadnia, że
fotosynteza
i chemosynteza
to autotroficzne
sposoby
odżywiania się
organizmów
-udowadnia
wydzielanie
dwutlenku węgla
oddychanie
tlenowe
i beztlenowe
-podaje przykłady
wykorzystania
energii w
organizmach
9
Rozmnażanie warunkiem
istnienia organizmów
10
Powtórzenie i utrwalenie
wiadomości
11
Test sprawdzający
12
Klasyfikacja organizmów
13
Systematyka organizmów
14
Wirusy bezkomórkowe
formy życia
15
Bakterie - organizmy
bezjądrowe
-definiuje
rozmnażanie
-rozróżnia
rozmnażanie
płciowe
i bezpłciowe
-rozpoznaje na
rysunkach sposoby
rozmnażania
bezpłciowego
- wyjaśnia pojęcie
klasyfikacji
tlenowego
i beztlenowego
-wymienia
substraty
i produkty
oddychania
tlenowego,
fermentacji
mlekowej
i alkoholowej
-omawia istotę
oddychania
komórkowego
-wymienia
komórki potrzebne
do rozmnażania
płciowego
-rozróżnia rozwój
prosty i złożony
u zwierząt
oddychania
tlenowego
i beztlenowego
fermentacji
alkoholowej
i ciepła podczas
oddychania
- porównuje
wymianę gazową
roślin i zwierząt
-operuje
pojęciami:
gamety,
zapłodnienie,
zygota, zarodek
-omawia budowę
kwiatu
-porównuje
rozmnażanie
płciowe
i bezpłciowe
-charakteryzuje
sposoby
rozmnażania się
organizmów
należących do
różnych grup
systematycznych
i występujących
w różnych
środowiskach
-uzasadnia, że
rozmnażanie
płciowe daje
możliwość
zmienności
organizmów –
wpływa na
ewolucję
-wyjaśnia, co to
jest kryterium
klasyfikacji
- posługuje się
prostym kluczem
do oznaczania
gatunków roślin
i zwierząt
-podaje kryteria
klasyfikacji
organizmów
w systemach
naturalnych
i sztucznych
-definiuje gatunek -wyjaśnia, na czym -wymienia
-porównuje
-podaje przykłady polega podwójne
kolejno jednostki jednostki
nazw gatunkowych nazewnictwo
taksonomiczne
systematyczne
-rozróżnia
stosowane
królestwa
w botanice
organizmów
i zoologii
- nazywa wirusy
- wskazuje
- opisuje budowę - omawia
bezkomórkowymi choroby wirusowe wirusa
mechanizm
formami życia
( drogi zakażenia,
namnażania
- wymienia
profilaktyka)
sposoby
zapobiegania
chorobom
wirusowym
-wymienia
- wskazuje
-opisuje budowę - opisuje
środowiska życia
choroby bakteryjne komórki
czynności
bakterii
(drogi zakażenia,
bakteryjnej
życiowe
-wymienia sposoby profilaktyka)
zapobiegania
- określa znaczenie
chorobom
bakterii w
bakteryjnym
przyrodzie i życiu
- uzasadnia
potrzebę
klasyfikacji
- określa kryteria
wyróżniania
pięciu królestw
- wymienia
cechy, które
odróżniają
wirusy od
organizmów
zbudowanych
z komórek
- rozpoznaje
kształty komórek
bakteryjnych
-uzasadnia
konieczność
stosowania
szczepień
człowieka
16
Pierwotniaki – protisty
zwierzęcopodobne
-wymienia
środowiska życia
pierwotniaków
-rozróżnia
przedstawicieli
17
Glony – protisty
roślinopodobne
-wymienia
środowiska życia
glonów
- wymienia cechy
glonów
18
Grzyby – cudzożywne
plechowce
19
Porosty – organizmy
symbiotyczne zaliczane do
grzybów
20
Powtórzenie i utrwalenie
wiadomości i umiejętności
21
Test sprawdzający
22
Królestwo roślin zielonych
23
Tkanki roślinne
24
Korzeń organem
pobierającym wodę i sole
mineralne
25
Łodyga organem
transportującym
ochronnych
-rozpoznaje
-opisuje budowę
przedstawicieli
pantofelka
- określa znaczenie i eugleny
pierwotniaków
- rozpoznaje
przedstawicieli
- określa znaczenie
glonów w
przyrodzie i życiu
człowieka
-wymienia miejsca -rozpoznaje
występowania
przedstawicieli
grzybów
grzybów
- wskazuje
- określa znaczenie
wymagania
grzybów w
życiowe grzybów przyrodzie i życiu
-rozróżnia
człowieka
przedstawicieli
grzybów
-opisuje
czynności
życiowe
pantofelka
i eugleny
-dowodzi
przynależności
eugleny do
świata roślin
i zwierząt
-porównuje
cechy
morfologiczne
glonów i roślin
lądowych
-opisuje
czynności
życiowe
-uzasadnia
piętrowy układ
glonów
w morzu
-opisuje cechy
budowy grzybów
- planuje
i przeprowadza
doświadczenie
wykazujące, że
podczas
fermentacji
alkoholowej
drożdże
wydzielają
dwutlenek węgla
-wskazuje cechy
budowy porostu
-opisuje
czynności
życiowe
- nazywa różne
formy
współżycia
grzybów
z innymi
organizmami
-uzasadnia
przynależność
grzybów do
odrębnej
jednostki
systematycznej
-opisuje
czynności
życiowe
porostów
-interpretuje
skalę porostową
-wyjaśnia, co to
jest porost
-wymienia miejsca
występowania
porostów
-rozpoznaje
przedstawicieli
porostów
- określa znaczenie
porostów
w przyrodzie i dla
człowieka
-wymienia
czynności życiowe
organizmu
roślinnego
-wyjaśnia strukturę
budowy organizmu
roślinnego
-definiuje tkankę
-klasyfikuje tkanki
(twórcze, stałe)
-identyfikuje
organy roślinne,
przedstawia ich
funkcje
-charakteryzuje
organy roślinne
-omawia związek
między
warunkami życia
na lądzie
a wytworzeniem
tkanek i organów
-porównuje
cechy królestwa
roślin
i zwierząt
-rozpoznaje tkanki
roślinne
-opisuje tkanki
roślinne
-wymienia funkcje
korzenia
-rozróżnia systemy
korzeniowe,
podaje przykłady
-wymienia funkcje
łodyg
-rozróżnia łodygi
zielne, zdrewniałe,
-rozpoznaje
modyfikacje
korzenia
-opisuje strefy
korzenia
-wykazuje
związek budowy
tkanek z ich
funkcjami
-opisuje budowę
tkankową
korzenia
-wykazuje
obecność tkanek
w organach
roślinnych
-wyjaśnia
mechanizm
osmozy
-rozpoznaje
modyfikacje łodyg
-wyjaśnia
mechanizm
transportu wody
i asymilatów
-opisuje budowę
tkankową łodygi
-charakteryzuje
wzrost łodygi na
długość
i grubość
nadziemne,
podziemne
26
Liść organem
przeprowadzającym
fotosyntezę
-wymienia funkcje
liści
- opisuje budowę
zewnętrzną liścia
-rozpoznaje
modyfikacje liści
- rozróżnia
ulistnienia
27
Mszaki – rośliny o cechach
plechowców i organowców
-wskazuje miejsca
występowania
mszaków
28
Paprotniki – pierwsze
organowce
-wskazuje miejsca
występowania
paprotników
-wskazuje cechy
budowy
umożliwiające ich
rozpoznanie
-ocenia znaczenie
mszaków w
przyrodzie i dla
człowieka
-wskazuje cechy
budowy paproci,
skrzypów
i widłaków
umożliwiające ich
rozpoznanie
-ocenia znaczenie
paprotników
w przyrodzie
i życiu człowieka
29
Powtórzenie wiadomości
i umiejętności – rośliny
zarodnikowe
Nagonasienne – rośliny
o nieosłoniętych nasionach
30
31
Przegląd roślin
nagonasiennych
32
Powtórzenie wiadomości
i umiejętności – rośliny
nagonasienne
-wyjaśnia rolę
transpiracji w
transporcie wody
-wyjaśnia
działanie
aparatów
szparkowych
- opisuje budowę
morfologiczną
(porównanie
z glonami
i roślinami
lądowymi)
-opisuje związek
budowy
tkankowej liścia
z pełnioną
funkcją
-- opisuje
budowę
morfologiczną
(porównanie
z glonami
i roślinami
lądowymi)
-omawia cykl
rozwojowy
paproci
-wskazuje miejsca
występowania
nagonasiennych
-opisuje cechy
-rozpoznaje
budowy
kwiatostany
umożliwiające ich męskie i żeńskie
rozpoznanie
sosny
-wymienia cechy
nagonasiennych
-rozpoznaje
przedstawicieli
nagonasiennych
- opisuje znaczenie
nagonasiennych
- porównuje
cechy
morfologiczne
z glonami
i innymi
roślinami
lądowymi
-ocenia wpływ
zanieczyszczeń
powietrza na
wzrost i rozwój
roślin
- omawia cykl
-wykazuje
rozwojowy mchu zależność
rozmnażania
płciowego od
obecności wody
-porównuje
rozmnażanie
roślin
zarodnikowych
-omawia cykl
-wskazuje
rozwojowy sosny dominację
sporofitu i
uniezależnienie
od wody
-wskazuje
-opisuje
gatunki
przystosowania
chronione
nagonasiennych
do trudnych
warunków
klimatycznych
WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY – KLASA II
Lp
1
Temat lekcji
Organizacja pracy na
lekcjach biologii
dopuszczający
dostateczny
dobry
Bardzo dobry
celujący
2
Okrytonasienne – rośliny
wytwarzające kwiaty
i owoce
3
Powstawanie nasion
i owoców
4
Przegląd roślin
okrytonasiennych
5
Powtórzenie i utrwalenie
wiadomości – królestwo
roślin
Test sprawdzający –
królestwo roślin
6
- rozróżnia organy
wegetatywne
i generatywne
- wymienia
elementy budowy
kwiatu
- omawia warunki - opisuje
konieczne do
mechanizm
kiełkowania nasion powstawania
nasion i owoców
- rozróżnia
sposoby
rozsiewania nasion
-wymienia cechy
-rozpoznaje
okrytonasiennych przedstawicieli
okrytonasiennych
- opisuje
elementy
budowy kwiatu
i określa ich rolę
w rozmnażaniu
płciowym
- opisuje budowę
nasienia
-omawia
przystosowania
kwiatów do
wiatropylności i
owadopylności
-rozróżnia
kwiatostany
- przedstawia
rolę owocu
w procesie
rozsiewania
- rozróżnia
owoce
- określa
znaczenie
w przyrodzie
i życiu człowieka
- porównuje
cechy
morfologiczne
glonów, mchów,
paproci,
skrzypów,
widłaków,
nasiennych
-wymienia
cechy, które
pozwoliły
okrytonasiennym
zdominować
współczesną
florę świata
- wyjaśnia
- wyjaśnia, na
strukturę budowy czym polega
organizmu
cudzożywność
zwierzęcego
- porównuje
cechy zwierząt
i roślin
- opisuje cechy
budowy
umożliwiające
rozpoznanie
- opisuje cechy
budowy
umożliwiające
rozpoznanie
- opisuje
przystosowania
tasiemca do
pasożytnictwa
- opisuje cechy
budowy
umożliwiające
rozpoznanie
- opisuje
przystosowania
glisty do
pasożytnictwa
- opisuje cechy
budowy
umożliwiające
rozpoznanie
- opisuje
przystosowania
dżdżownicy do
życia w ziemi
- określa
znaczenie
w przyrodzie
i dla człowieka
- określa
znaczenie
w przyrodzie
i życiu człowieka
- wymienia cechy
okrytonasiennych
umożliwiające ich
rozpoznanie
7
Charakterystyka królestwa
zwierząt
- wymienia cechy
zwierząt
8
Jamochłony
(parzydełkowce) – wodne
tkankowce
9
Pasożytnicze płazińce
- definiuje
jamochłony
-rozróżnia
środowiska życia
- definiuje płazińce - rozpoznaje
- rozróżnia
przedstawicieli
środowiska i tryb
życia
10
Pasożytnicze obleńce nicienie
- definiuje nicienie - rozpoznaje
- rozróżnia
przedstawicieli
środowiska i tryb
życia
11
Dżdżownica
przedstawicielem
pierścienic
- definiuje
pierścienice
- rozróżnia
środowiska i tryb
życia pierścienic
- wymienia
czynniki niezbędne
do życia
organizmom
cudzożywnym
- rozpoznaje
przedstawicieli
- rozpoznaje
przedstawicieli
pierścienic
- charakteryzuje
czynności
życiowe
- charakteryzuje
czynności
życiowe
- charakteryzuje
czynności
życiowe
- określa
znaczenie
w przyrodzie
i życiu człowieka
- charakteryzuje
czynności
życiowe
- określa
znaczenie
w przyrodzie
i dla człowieka
12
Powtórzenie i utrwalenie
wiadomości i umiejętności
13
Rak przedstawicielem
skorupiaków, stawonogów
14
Przystosowania owadów do - definiuje owady
życia w różnych
- rozróżnia
środowiskach
środowiska i tryb
życia
- rozpoznaje
przedstawicieli
owadów
15
Pajęczaki – ośmionożni
drapieżcy
- definiuje
pajęczaki
- rozróżnia
środowiska i tryb
życia
- rozpoznaje
przedstawicieli
pajęczaków
16
Różnorodność mięczaków
- definiuje
mięczaki
- rozróżnia
środowiska i tryb
życia
- rozpoznaje
przedstawicieli
mięczaków
17
Powtórzenie wiadomości
i umiejętności bezkręgowce
Test sprawdzający bezkręgowce
18
- definiuje
- rozpoznaje
skorupiaki,
przedstawicieli
stawonogi
skorupiaków
- rozróżnia
środowiska i tryb
życia skorupiaków
19
Ryby – przystosowania do
życia w wodzie
- definiuje
kręgowce
- rozróżnia
środowiska i tryb
życia ryb (wody
słodkie, słone)
- rozpoznaje
przedstawicieli
20
Płazy – zwierzęta wodnolądowe
- rozróżnia
środowiska i tryb
życia płazów
- rozpoznaje
przedstawicieli
- opisuje cechy
budowy
umożliwiające
rozpoznanie
- opisuje
przystosowania
raka do życia
w wodzie
- charakteryzuje
czynności
życiowe
- określa
znaczenie
skorupiaków
w przyrodzie
i dla człowieka
- opisuje cechy
budowy
umożliwiające
rozpoznanie
- opisuje
przystosowania
owadów do życia
na lądzie, do lotu
- opisuje cechy
budowy
umożliwiające
rozpoznanie
- opisuje
przystosowania
do drapieżnictwa
- opisuje cechy
budowy
umożliwiające
rozpoznanie
- opisuje
przystosowania
ślimaka do życia
na lądzie
- charakteryzuje
czynności
życiowe
- określa
znaczenie
owadów
w przyrodzie
i dla człowieka
- charakteryzuje
czynności
życiowe
- określa
znaczenie
pajęczaków
w przyrodzie
i życiu
człowieka
- charakteryzuje
czynności
życiowe
- określa
znaczenie
mięczaków
w przyrodzie
i życiu
człowieka
- opisuje cechy
budowy
umożliwiające
rozpoznanie
- opisuje
przystosowania
ryb do życia
w wodzie
- opisuje cechy
budowy
umożliwiające
rozpoznanie
- opisuje
przystosowania
płazów do życia
w wodzie i na
- charakteryzuje
czynności
życiowe (narząd
wymiany
gazowej, ciepłota
ciała,
rozmnażanie
i rozwój)
- charakteryzuje
czynności
życiowe (narząd
wymiany
gazowej, ciepłota
ciała,
rozmnażanie
i rozwój)
- określa
znaczenie ryb
w przyrodzie
i życiu
człowieka
- określa
znaczenie
płazów
w przyrodzie
i życiu
człowieka
lądzie
21
Gady – przystosowania do
życia na lądzie
- rozróżnia
środowiska i tryb
życia gadów
- rozpoznaje
przedstawicieli
22
Ptaki – kręgowce
stałocieplne zdolne do lotu
- rozróżnia
środowiska i tryb
życia ptaków
- rozpoznaje
przedstawicieli
23
Ssaki – przystosowania do
życia w różnych
środowiskach
- rozróżnia
środowiska i tryb
życia ssaków
- rozpoznaje
przedstawicieli
24
Powtórzenie wiadomości
i umiejętności - kręgowce
25
Test sprawdzający kręgowce
26
Budowa i funkcjonowanie
organizmu człowieka
27
Analiza szkieletu człowieka - wymienia funkcje - wymienia
szkieletu
elementy szkieletu
28
Rodzaje kości i połączeń
kości
- wymienia rodzaje - rozpoznaje kości
kości
w szkielecie
- rozpoznaje
połączenia kości
29
Budowa fizyczna
i chemiczna kości
- wyjaśnia rolę
związków
organicznych
i nieorganicznych
w budowie kości
- opisuje
- rozpoznaje tkanki
hierarchiczną
człowieka
budowę organizmu
człowieka
- rozpoznaje
elementy budowy
fizycznej kości
- opisuje cechy
budowy
umożliwiające
rozpoznanie
- opisuje
przystosowania
do życia na
lądzie
- opisuje cechy
budowy
umożliwiające
rozpoznanie
- opisuje
przystosowania
ptaków do lotu
- opisuje cechy
budowy
umożliwiające
rozpoznanie
- opisuje
przystosowania
ssaków do życia
w różnych
środowiskach
- omawia cechy
budowy i funkcje
tkanek
- opisuje związek
budowy tkanek
z pełnioną
funkcją
- rozpoznaje
elementy
szkieletu
osiowego,
obręczy, kończyn
- opisuje
połączenia kości
w szkielecie
- charakteryzuje
czynności
życiowe (narząd
wymiany
gazowej, ciepłota
ciała,
rozmnażanie
i rozwój)
- charakteryzuje
czynności
życiowe (narząd
wymiany
gazowej, ciepłota
ciała,
rozmnażanie
i rozwój)
- charakteryzuje
czynności
życiowe (narząd
wymiany
gazowej, ciepłota
ciała,
rozmnażanie
i rozwój)
- określa
znaczenie
gadów
w przyrodzie
i życiu
człowieka
- opisuje budowę
i funkcje oraz
współdziałanie
układów
narządów
- uzasadnia
przynależność
człowieka do
królestwa
zwierząt
- opisuje
elementy
szkieletu
- ocenia rolę
miednicy
w utrzymaniu
pionowej
postawy
- analizuje
budowę
i działanie stawu
- wykazuje
współdziałanie
kości, mięśni,
ścięgien
i stawów
w prawidłowym
funkcjonowaniu
układu ruchu
- opisuje budowę - interpretuje
fizyczną
wyniki
i chemiczną
doświadczeń
kości
- planuje
i przeprowadza
- określa
znaczenie
ptaków
w przyrodzie
i życiu
człowieka
- określa
znaczenie
ssaków
w przyrodzie
i życiu
człowieka
- porównuje
budowę tkanki
chrzęstnej
i kostnej
30
Wady i urazy układu ruchu
31
Mięśnie – czynny układ
ruchu
32
Powtórzenie wiadomości
i umiejętności – układ
ruchu
- wymienia
przyczyny wad
postawy
- umie udzielić
pierwszej pomocy
w nagłych
wypadkach
- wyjaśnia funkcje
mięśni
- określa czynniki
wpływające na
prawidłowy rozwój
muskulatury ciała
- przedstawia
znaczenie
aktywności
fizycznej dla
prawidłowego
funkcjonowania
układu ruchu
- wskazuje
związek między
aktywnością
fizyczną
a utrzymaniem
dobrej kondycji
doświadczenie
wykazujące rolę
składników
chemicznych
kości
- charakteryzuje
wady postawy,
wady budowy
stopy, urazy
układu ruchu
- charakteryzuje
choroby układu
ruchu
- odróżnia tkankę - wskazuje
mięśniową
mięśnie
szkieletową od
antagonistyczne
innych tkanek
mięśniowych
- omawia
przyczyny
i leczenie chorób
układu ruchu
- wymienia
czynniki
konieczne do
pracy mięśni
(impuls
nerwowy,
energia)
WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY - KLASA III
Lp
Temat lekcji
1
Organizacja pracy na
lekcjach biologii
2
Układ ruchu człowieka –
powtórzenie wiadomości
3
Składniki pokarmowe i ich
rola w organizmie
4
Budowa i funkcjonowanie
układu pokarmowego
5
Trawienie i wchłanianie
pokarmu w układzie
pokarmowym
dopuszczający
dostateczny
dobry
- wymienia funkcje
szkieletu
- wymienia
czynniki
wpływające na
utrzymanie układu
ruchu w dobrej
kondycji
- wymienia
składniki
pokarmowe
i przedstawia ich
rolę
- rozpoznaje kości
w szkielecie
- opisuje budowę
fizyczna
i chemiczną
kości
- wykazuje
doświadczalnie
rolę składników
chemicznych
kości
- charakteryzuje
wady, choroby
i urazy układu
ruchu
- przedstawia
źródła składników
pokarmowych
- omawia
znaczenie wody
- wymienia
choroby
spowodowane
niedoborem
mikroskładników
i witamin
- rozróżnia narządy - rozpoznaje
układu
narządy układu
pokarmowego
pokarmowego
- wyjaśnia sposoby - wskazuje funkcje
profilaktyki jamy
narządów układu
ustnej
pokarmowego
- definiuje
- przedstawia
trawienie
miejsce i produkty
- rozróżnia
trawienia
gruczoły trawienne - wskazuje miejsce
- przedstawia
rolę niektórych
witamin (A, C,
B6, B12, kwasu
foliowego, D)
oraz składników
mineralnych
(Mg, Fe, Ca)
- przedstawia
skutki niedoboru
niektórych
witamin
i składników
mineralnych
- przedstawia
rolę i skutki
niedoboru
aminokwasów
egzogennych
w organizmie
- wskazuje
związek budowy
narządów układu
pokarmowego
z pełnioną
funkcją
- określa rolę
wątroby i trzustki
w procesie
trawienia
- opisuje budowę - uzasadnia
zęba
wpływ pH jamy
ustnej na stan
uzębienia
- analizuje
wykres
- opisuje
- wykazuje
przystosowania
doświadczalnie
jelita cienkiego
obecność
do wchłaniania
enzymów
Bardzo dobry
celujący
6
Zasady prawidłowego
żywienia
7
Powtórzenie wiadomości
i umiejętności - odżywianie
8
Test sprawdzający – układ
pokarmowy
9
Budowa i rola układu
oddechowego
10
Wymiana gazowa
w płucach i tkankach
11
Choroby układu
oddechowego
12
Powtórzenie wiadomości
i umiejętności – oddychanie
13
Test sprawdzający- układ
oddechowy
14
Budowa i funkcje układu
krwionośnego
- wyjaśnia, na
czym polega
wchłanianie
substancji
odżywczych
- wskazuje
korzyści
z prawidłowego
odżywiania się
wchłaniania
głównych grup
związków
organicznych
w ślinie
- wyjaśnia,
dlaczego należy
stosować dietę
zróżnicowaną
i dostosowaną do
potrzeb organizmu
(wiek, stan
zdrowia, tryb
życia, aktywność
fizyczna, pora
roku)
- oblicza BMI
- uzasadnia
konieczność
systematycznego
spożywania
owoców
i warzyw
- przedstawia
rolę błonnika
w prawidłowym
funkcjonowaniu
układu
pokarmowego
- przedstawia
i analizuje
konsekwencje
zdrowotne
niewłaściwego
odżywiania
(otyłość,
niedowaga oraz
ich następstwa)
- rozróżnia narządy - rozpoznaje
układu
narządy układu
oddechowego
oddechowego
- wskazuje funkcje
narządów układu
oddechowego
- przedstawia rolę - opisuje wymianę
krwi w transporcie gazową w płucach
gazów
i tkankach
oddechowych
- przedstawia
związek budowy
narządów
z pełnioną
funkcją
- wyjaśnia
budowę płuc
- omawia
mechanizm
powstawania
głosu
- opisuje
mechanizm
wentylacji płuc
- omawia istotę
oddychania
komórkowego,
wymienia
substraty
i produkty
- wymienia
choroby układu
oddechowego
- wyjaśnia
przyczyny
chorób układu
oddechowego
- zestawia
doświadczenie
ilustrujące
wytwarzanie
ciepła
i dwutlenku
węgla podczas
oddychania
- uzasadnia
szkodliwość
palenia
papierosów
i zanieczyszczeń
powietrza na
organizm
- przedstawia
czynniki
wpływające na
prawidłowy stan
i funkcjonowanie
układu
oddechowego
(aktywność
fizyczna,
niepalenie
papierosów )
- rozróżnia narządy - rozpoznaje
układu
narządy układu
krwionośnego
krwionośnego
- opisuje budowę - omawia cykl
i funkcje serca
pracy serca
i naczyń
krwionośnych
- opisuje choroby
związane
z układem
oddechowym
- dokonuje
pomiaru tętna
- obserwuje
zmiany tętna
i ciśnienia krwi
podczas
15
Krążenie krwi w obiegu
dużym i małym
- wyjaśnia rolę
obiegu dużego
i małego
w krążeniu krwi
16
Składniki krwi i ich funkcje - wymienia funkcje
krwi
- rozróżnia
składniki krwi
17
Budowa i funkcje układu
limfatycznego
18
Choroby układu krążenia
19
Powtórzenie wiadomości
i umiejętności - krążenie
20
Test sprawdzający – układ
krwionośny i limfatyczny
21
22
- przedstawia
krążenie krwi
w obiegu płucnym
i ustrojowym
- rozpoznaje
krwinki na
rysunkach
i schematach
- przedstawia rolę
głównych
składników krwi
(krwinki, osocze)
- rozróżnia narządy - rozpoznaje
układu
narządy układu
limfatycznego
limfatycznego
- opisuje
krążenie krwi
w obiegu
płucnym
i ustrojowym
- wymienia
grupy krwi ABO
oraz Rh
- przedstawia
rolę krążenia
wrotnego
spoczynku
i wysiłku
fizycznego
- opisuje
krążenie wrotne
w organizmie
- rozróżnia
honorowego
dawcę i biorcę
- wyjaśnia
podstawowe
zasady transfuzji
- opisuje budowę
i funkcje
narządów układu
limfatycznego
- wykazuje
związek układu
krwionośnego
z układem
limfatycznym
- wskazuje
podobieństwa
i różnice między
układem
krwionośnym
i limfatycznym
- opisuje choroby
układu krążenia
- wymienia
choroby układu
krążenia
- wymienia
czynniki
wpływające na
prawidłowe
funkcjonowanie
układu krążenia
-przedstawia
znaczenie
aktywności
fizycznej
i prawidłowej
diety dla
właściwego
funkcjonowania
układu krążenia
- przedstawia
społeczne
znaczenie
krwiodawstwa
Budowa i funkcjonowanie
układu odpornościowego
- rozróżnia
odporność swoistą
i nieswoistą,
naturalną
i sztuczną, czynną
i bierną
- podaje
przykłady
szczepień
- porównuje
działanie
szczepionki
i surowicy
Zaburzenia czynności
układu odpornościowego
- definiuje alergię,
alergeny
- wyjaśnia, na
czym polega
transplantacja
narządów
- opisuje funkcje
elementów układu
odpornościowego
(narządów:
śledziona, grasica,
węzły chłonne,
komórki:
makrofagi,
limfocyty,
limfocyty B,
cząsteczki:
przeciwciała)
- opisuje AIDS
- opisuje konflikt - podaje
serologiczny
przykłady
narządów, które
można
przeszczepiać
- ocenia
znaczenie
szczepień
- przedstawia
znaczenie
przeszczepów,
w tym
rodzinnych oraz
zgody na
transplantację
narządów po
śmierci
23
Powtórzenie wiadomości
i umiejętności - odporność
24
Budowa i funkcje układu
wydalniczego
25
Choroby układu
wydalniczego
26
Budowa i funkcje skory
27
Choroby skóry
28
Powtórzenie wiadomości
i umiejętności – wydalanie,
skóra
Test sprawdzający – układ
wydalniczy, skóra
29
30
31
32
33
- podaje przykłady
substancji
wydalanych
z organizmu
człowieka
- wymienia
narządy biorące
udział
w wydalaniu
- wymienia funkcje
układu
wydalniczego
- rozpoznaje
narządy układu
wydalniczego
- wskazuje
sposoby
zapobiegania
chorobom układu
wydalniczego
- wymienia funkcje - rozpoznaje
skory
elementy budowy
skóry
- wyjaśnia zasady
dbałości o skórę
Ośrodkowy układ nerwowy - dokonuje
– budowa i funkcje
podziału układu
nerwowego
- opisuje stan
zdrowej skóry
- opisuje budowę - definiuje
i funkcje
metabolizm,
narządów układu wydalanie
wydalniczego
- dokonuje
analizy moczu
- opisuje budowę
i funkcje
ośrodkowego
układu
nerwowego
Obwodowy układ nerwowy - definiuje odruch - rozpoznaje
- opisuje budowę
- wymienia rodzaje elementy
i funkcje
odruchów
obwodowego
obwodowego
układu nerwowego układu
nerwowego
Choroby układu
- definiuje stres,
- wymienia
- przedstawia
nerwowego
stresor
czynniki
sposoby radzenia
wywołujące stres
sobie ze stresem
Układ hormonalny –
budowa i funkcje
- wymienia
gruczoły dokrewne
- wyjaśnia,
dlaczego nie
należy bez
konsultacji
z lekarzem
- rozpoznaje
gruczoły dokrewne
i przedstawia
podstawową rolę
w regulacji
procesów
życiowych
- podaje
- wyjaśnia rolę
przykłady chorób dializy
nerek, dróg
moczowych
- opisuje budowę - przedstawia
skóry
cechy
adaptacyjne
skory do
pełnienia funkcji
ochronnej,
zmysłowej,termo
regulacyjnej
- rozpoznaje
- wskazuje
niepokojące
czynniki
zmiany na
zewnętrzne
skórze, które
wpływające na
wymagają
stan skóry
konsultacji
lekarskiej
- rozpoznaje
elementy budowy
ośrodkowego
układu nerwowego
- przedstawia
biologiczną rolę
hormonu
wzrostu,
tyroksyny,
insuliny,
adrenaliny,
- opisuje
mechanizm
powstawania
moczu
- opisuje
mechanizm
termoregulacji
- opisuje choroby
skóry
- opisuje budowę - porównuje rolę
neuronu
współczulnego i
przywspółczulne
go układu
nerwowego
- opisuje łuk
- ocenia rolę
odruchowy
odruchów
warunkowych
w uczeniu się
- podaje
przykłady
pozytywnego
i negatywnego
działania stresu
- przedstawia
antagonistyczne
działanie insuliny
i glukagonu
- opisuje choroby
układu
nerwowego
- opisuje choroby
układu
hormonalnego
przyjmować
środków lub leków
hormonalnych
34
35
testosteronu
i estrogenów
Powtórzenie wiadomości
i umiejętności – regulacja
nerwowo-hormonalna
Test sprawdzający – układ
nerwowy, układ dokrewny
36
Oko narządem wzroku
37
Ucho narządem słuchu
i równowagi
38
Receptory smaku, węchu
i dotyku
39
- wymienia
elementy budowy
oka
- definiuje pojęcia:
adaptacja,
akomodacja
- wymienia
elementy budowy
ucha
- przedstawia
podstawowe
zasady higieny
narządu wzroku
- przedstawia
budowę oka
i wyjaśnia jego
działanie
- przedstawia
przyczyny
powstawania
oraz sposób
korygowania
wad wzroku
- przedstawia
wpływ hałasu na
zdrowie
człowieka
- opisuje budowę
narządów węchu
i smaku
- przedstawia
podstawowe
zasady higieny
narządu słuchu
- wskazuje
- wykazuje
ostrzegawcze
lokalizację
znaczenie zmysłów odpowiednich
narządów
i receptorów
- przedstawia
budowę ucha
i wyjaśnia jego
działanie
- opisuje rolę
zmysłu smaku,
węchu, dotyku
Budowa i funkcjonowanie
męskiego układu
rozrodczego
- wymienia męskie - rozpoznaje
narządy rozrodcze męskie narządy
rozrodcze
- przedstawia
rolę gamet
w procesie
zapłodnienia
40
Budowa i funkcje
żeńskiego układu
rozrodczego
- wymienia żeńskie - rozpoznaje
narządy rozrodcze żeńskie narządy
rozrodcze
41
Od poczęcia do narodzin
- definiuje
zapłodnienie,
poród
- opisuje budowę
i funkcje
męskich
narządów
płciowych
- opisuje budowę
i funkcje
żeńskich
narządów
płciowych
- omawia etapy
rozwoju zarodka
i płodu
42
Rozwój osobniczy
człowieka
43
Powtórzenie wiadomości
– narządy zmysłów, układ
rozrodczy
Choroby zakaźne
i pasożytnicze
44
- wyjaśnia wpływ
różnych
czynników na
prawidłowy rozwój
zarodka i płodu
- wymienia etapy
- przedstawia
rozwoju człowieka podstawowe
po urodzeniu
zasady profilaktyki
chorób
przenoszonych
drogą płciową
- przedstawia
znaczenie pojęć:
zdrowie, choroba
- przedstawia
podstawowe
zasady higieny
- wykazuje
obecność plamki
ślepej na
siatkówce oka
- przestawia rolę
zmysłu
równowagi
- sprawdza
gęstość
rozmieszczenia
receptorów
w skórze różnych
części ciała
- opisuje budowę
plemnika
- przedstawia
role gamet
w procesie
zapłodnienia
- opisuje etapy
cyklu
miesiączkowego
kobiety
- przedstawia
przebieg ciąży
- wyjaśnia rolę
łożyska
- przedstawia
cechy i przebieg
fizycznego,
psychicznego
i społecznego
dojrzewania
człowieka
- omawia
biologiczne
dojrzewanie
dziewcząt
i chłopców
- opisuje
wybrane choroby
układu
rozrodczego
- wymienia
najważniejsze
choroby
człowieka
wywoływane
przez bakterie,
wirusy, protesty
i pasożyty
zwierzęce (wirus
HIV, HBV, HCV
- przedstawia
zasady
profilaktyki tych
chorób
- przewiduje
indywidualne
i społeczne
skutki zakażenia
oraz HPV
45
Choroby cywilizacyjne
- przedstawia
czynniki
sprzyjające
rozwojowi choroby
nowotworowej
- przedstawia
negatywny wpływ
na zdrowie
człowieka
niektórych
substancji (tytoń,
alkohol)
- przedstawia
podstawowe
zasady profilaktyki
chorób
nowotworowych
- przedstawia
negatywny wpływ
środków
dopingujących
i narkotyków
46
Przyczyny i skutki
uzależnień
47
Organizmy i ich
środowisko
- definiuje
ekologię,
tolerancję
ekologiczną, niszę
ekologiczną
- przedstawia
czynniki konieczne
do prawidłowego
funkcjonowania
organizmów
w środowisku
lądowym
i wodnym
- wymienia cechy
populacji
- wskazuje na
dowolnym
przykładzie
gatunku zasoby,
o które konkurują
jego
przedstawiciele
między sobą
48
Charakterystyka populacji
49
Nieantagonistyczne
oddziaływania
międzygatunkowe
- definiuje
- wymienia typy
oddziaływania
oddziaływań
nieantagonistyczne nieantagonistycznych
50
Antagonistyczne
oddziaływania
międzygatunkowe
- definiuje
oddziaływania
antagonistyczne
- rozpoznaje
pospolite gatunki
roślin i zwierząt
- przedstawia
zasoby o które
konkurują ze sobą
osobniki różnych
gatunków
- podaje
- uzasadnia
przykłady chorób konieczność
nowotworowych badań
okresowych
- opisuje
wybrane choroby
cywilizacyjne
- przedstawia
negatywny
wpływ
nadużywania
niektórych leków
(zwłaszcza
oddziałujących
na psychikę)
- wskazuje
poziomy
organizacji życia
będące
przedmiotem
badań ekologii
- przedstawia
negatywny
wpływ
nadużywania
kofeiny
- ocenia wpływ
snu na
funkcjonowanie
organizmu
- przedstawia
skutki
konkurencji
wewnątrz
gatunku i miedzy
gatunkami
- proponuje
proste
doświadczenie
sprawdzające
zakres tolerancji
ekologicznej
organizmu
w stosunku do
wybranego
czynnika
środowiska
- obserwuje
liczebność,
rozmieszczenie
i zagęszczenie
wybranego
gatunku rośliny
zielnej
- wykazuje na
wybranym
przykładzie, że
symbioza
(mutualizm) jest
wzajemnie
korzystna dla
obu partnerów
- przedstawia
adaptacje
zwierząt do
odżywiania się
pokarmem
roślinnym
- podaje
przykłady
przystosowań
roślin do obrony
przed
zgryzaniem
- przedstawia
adaptacje
drapieżników do
chwytania
- korzysta
z przewodników
do
rozpoznawania
gatunków
- dokumentuje
wyniki
obserwacji
- opisuje
zależności
nieantagonistycz
ne
- wskazuje
przykłady
zależności
nieantagonistycz
nych
- wyjaśnia, jak
zjadający
i zjadani regulują
wzajemnie swoją
liczebność
- przedstawia
skutki
konkurencji
między
gatunkami
zdobyczy
- podaje
przykłady
obronnych
adaptacji ofiar
- przedstawia
adaptacje
pasożytów do
pasożytniczego
trybu życia
- wykazuje
- opisuje
powiązania między zależności
żywymi
pokarmowe
i nieożywionymi
(łańcuchy
elementami
i sieci )
ekosystemu
w ekosystemie
- przedstawia rolę - analizuje
producentów,
piramidę
konsumentów
pokarmową
i destruentów
w obiegu materii
i przepływie
energii przez
ekosystem
51
Zależności pokarmowe
w ekosystemie
- wskazuje żywe
i nieożywione
elementy
ekosystemu
52
Obieg materii i przepływ
energii przez ekosystem
- definiuje
ekosystem
- wyjaśnia jego
strukturę
i funkcjonowanie
53
Powtórzenie wiadomości ekologia
54
Test sprawdzający ekologia
55
Podstawowe zasady
dziedziczenia cech
- definiuje
genetykę
56
Podziały komórkowe
- przedstawia
biologiczne
znaczenie mitozy
i mejozy
57
Dziedziczenie płci
wyjaśnia, co to jest - rozróżnia
dziedziczenie
autosomy
sprzężone z płcią
i chromosomy płci
- przedstawia
dziedziczenie
płci u człowieka
58
Kwasy nukleinowe
- wskazuje DNA
jako źródło
informacji
genetycznej
- przedstawia
- przedstawia
rolę DNA w
budowę i rolę
przechowywaniu RNA
informacji
genetycznej
i powielaniu
( replikacji )
- posługuje się
podstawowymi
pojęciami;
genotyp, fenotyp,
gen, allel,
homozygota,
heterozygota,
dominacja,
recesywność
- rozróżnia
komórki
haploidalne
i diploidalne
- przedstawia
strukturę
podwójnej helisy
DNA
- przedstawia
dziedziczenie
cech
jednogenowych
- rozróżnia
producentów,
konsumentów
i destruentów
- opisuje obieg
węgla
- wskazuje
przykłady cech
dominujących
i recesywnych
u człowieka
- opisuje budowę - przedstawia
chromosomu
przebieg mitozy
(chromatydy,
i mejozy
centromer)
- podaje
przykłady cech
człowieka
sprzężonych
z płcią
( hemofilia,
daltonizm )
- konstruuje
łańcuchy
i analizuje sieci
pokarmowe
wybranych
ekosystemów
- ilustruje
schematycznie
krążenie materii
i przepływ
energii
w ekosystemach
- zapisuje,
analizuje,
interpretuje
efekty prostych
krzyżówek
jednogenowych
i dwugenowych
- wskazuje
podobieństwa
i różnice
w przebiegu
mitozy i mejozy
- zapisuje,
analizuje,
interpretuje
efekty
krzyżówek
ukazujących
dziedziczenie
cech sprzężonych
z płcią
- uzasadnia
konieczność
replikacji DNA
przed podziałem
komórki
DNA
- wskazuje różnice
pomiędzy
informacją
genetyczną
a kodem
genetycznym
59
Od genu do cechy
- definiuje kod
genetyczny
60
Zmiany w materiale
genetycznym i ich
konsekwencje
61
Cechy organizmu – wynik
współdziałania genów
i środowiska
- definiuje mutacje - wymienia
przyczyny
wystąpienia
mutacji (mutacje
spontaniczne
i wywołane przez
czynniki
mutagenne)
- definiuje
- podaje przykłady
zmienność jako
zmienności
źródło
środowiskowej
różnorodności
i genetycznej
indywidualnej
organizmów
62
Powtórzenie wiadomości genetyka
63
Mechanizmy ewolucji
- wyjaśnia pojęcie
ewolucji
organizmów
64
Człowiek i jego ewolucja
- zalicza człowieka - omawia
do królestwa
stanowisko
zwierząt
systematyczne
człowieka
65
Globalne i lokalne
problemy środowiska
- wskazuje zasoby
przyrody
(odnawialne
i nieodnawialne)
- przedstawia
źródła o przebiegu
ewolucji
- przedstawia
przyczyny
i analizuje skutki
globalnego
ocieplenia klimatu
- przedstawia
sposób
zapisywania
i odczytywania
informacji
genetycznej
(kolejność
nukleotydów
w DNA, kod
genetyczny)
- podaje
przykłady
czynników
mutagennych
- omawia
właściwości
kodu
genetycznego
- przedstawia
zależność
pomiędzy genem
a cechą
- rozróżnia
mutacje genowe
(punktowe)
i chromosomowe
- podaje
przykłady chorób
człowieka
warunkowanych
takimi mutacjami
(mukowiscydoza,
zespół Downa)
- wskazuje cechy
człowieka
uwarunkowane
zmiennością
genetyczną
i cechy
uwarunkowane
zmiennością
środowiskową
- wyjaśnia
dziedziczenie
grup krwi
człowieka (układ
ABO, czynnik
Rh)
- wymienia
przykłady
zastosowań
wiedzy
o zmienności
w rolnictwie
(ogrodnictwo,
hodowla
zwierząt)
- podaje
przykłady
sztucznej selekcji
- wyjaśnia, na
odpowiednich
przykładach, na
czym polega
dobór naturalny
i sztuczny
- przedstawia
podobieństwa
i różnice między
człowiekiem,
a innymi
naczelnymi jako
wynik procesów
ewolucyjnych
- uzasadnia
konieczność
segregowania
odpadów
w gospodarstwie
domowym
- podaje różnice
między doborem
naturalnym
i sztucznym
- wymienia
główne etapy
rozwoju życia na
ziemi
- wskazuje
swoiste cechy
ludzkie
- przedstawia
ewolucję
człowieka
- uzasadnia
- opisuje efekt
konieczność
cieplarniany
specjalnego
postępowania ze
zużytymi
bateriami,
świetlówkami,
przeterminowany
mi lekami
66
Działania ekologiczne
- omawia, na czym - wymienia
polega segregacja sposoby
odpadów
oszczędzania
wody, energii
elektrycznej, paliw
kopalnych
- podaje sposoby
zmniejszenie
ilości odpadów
w gospodarstwie
domowym
- proponuje
- przedstawia
działania
alternatywne
ograniczające
źródła energii
zużycie wody,
energii
elektrycznej oraz
wytwarzanie
odpadów
w gospodarstwie
domowym