uriasz - O co właściwie nam chodzi?

Ks. Wojciech Węgrzyniak
SAUL, URIASZ CHETYTA I MARIA MAGLDALENA
CZYLI
ZAMYŚLENIA NAD SOBĄ, SPOŁECZEŃSTWEM I BOGIEM
Adwentowe Dni Skupienia dla Civitas Christiana
Kraków-Łagiewniki, 4.12.2009
Parę myśli wstępnych
Opowiadają o Polaku, który uciekł z Syberii. Kilka tygodni przedzierał się przez lasy,
góry i odludzia. Kiedy skończył mu się przygotowany zapas żywności, zaczął tracić siły. I
pewno, by umarł, gdyby nie napotkał na trasie chatę postawioną na skraju polany. Resztką sił
doczołgał się do niej, zakołatał w drzwi i zapytał wychodzącego mu naprzeciw gospodarza:
- Panie, uciekam z Syberii, daleko jeszcze do Polski?
- Człowieku - odpowiada mu gospodarz - przecież to nie w tym kierunku...
Aby dobrze przeżyć nie tylko ten dzień skupienia najpierw postawmy sobie pytanie:
„Po co się zbieramy, by posłuchać Słowa Bożego? Skoro bowiem spotykamy się razem, by
posłuchać Słowa, musimy mieć w tym jakiś cel, mniej lub bardziej ukryty. Sprawa wydaje
się być oczywista. Słuchamy Słowa, bo nie chcemy pomylić w życiu kierunku. Człowiek
może zmarnować życie, może zmarnować lata mimo nawet najszczerszych chęci. Mając
świadomość, że życie jest jedno i cenne ponad wszystko chcemy wiedzieć, czy kierunek,
który obraliśmy jest naprawdę właściwy.
Ktoś jednak mógłby zadać inne pytanie: Po co się więc spotykamy? Przecież
wystarczyłoby przeczytać Słowa, skoro chodzi o Słowo. Właśnie, że nie. Bo w Słowie chodzi
nie tylko o słuchanie, ale o prawdziwy dialog, a prawdziwy dialog jest tam, gdzie są żywi
ludzi. Jesteśmy tutaj razem. Możemy porozmawiać, możemy zadać pytania, możemy
zobaczyć nasze twarze, zobaczyć w nich zrozumienie i radość albo wątpliwość i
zaniepokojenie. Słowo działa o wiele bardziej między żywymi osobami niż kartkami papieru.
Dlatego też postaram się mówić a nie czytać. Jezyk mój mówiony nie jest najpiękniejszy, ale
wierzę, że tak będzie lepiej dla sprawy, z powodu, której tutaj jesteśmy.
Jest jeszcze jedno pytanie wstępne, na które należy odpowiedzieć: dlaczego Biblia
będzie podstawą naszych rozważań? Otóż, głęboko wierzę i nie jestem w tym osamotniony,
że Biblia jest lustrem, lustrem, w którym widać to, czego nie widać bez lustra. A czego nie
widać bez lustra? Bez lustra nie można zobaczyć własnej twarzy... Co więcej. To właśnie
twarz jest tym elementem naszego ciała, które odróżnia nas od innych w sposób najbardziej
widoczny. A więc bierzemy Biblię do ręki, bo chcemy zobaczyć w niej własną twarz,
popatrzeć na siebie, poznać siebie i dostrzec, co trzeba jeszcze poprawić w wizerunku naszej
własnej osoby.
Biblia jest nie tylko lustrem. Kościół przez dwa tysiące lat wiernie powtarza, że Biblia
zawierra prawdę dająca zbawienia. Nie tylko więc pokazuje jacy jesteśmy, ale daje siłę, by
wolność i miłość stały się naszym domem.
W ramach wstępu, podzielę się jeszcze jedną uwagą. Otóż będę mówił „na określonej
fali”. Będą tacy, którym będą się podobać konferencje, zrozumieją wiele i otworzą się na
wiele. Będa też i tacy, którzy woleliby innego księdza i inne słowo. Na to nic nie poradzi.
Tak jak mamy wiele stacji radiowych i każdy może coś znaleźć dla siebie, tak samo w
Kościele. Mamy wielu głosicieli Słowa i każdy mówi tak jak potrafi. Niemożliwe jest by
jeden człowiek mówił tak, aby wszyscy byli zadowoleni. Ważne, by każdy mówił najlepiej
jak umie i najbardziej autentycznie jak umie. Chcę być z wami autentyczny, dlatego też
proszę o wyrozumiałość tych, którzy może „nie lubią słuchać takiego radia”.
Gwoli jasności, chiałbym też przypomnieć, że nie jestem papieżem i nie mówię ex
cathedra. Mogę się mylić. Słowa moje wynikają ze słuchania Słowa Bożego, Kościoła, ludzi,
życia i siebie samego, ale mogą być błędne, bo jestem omylny. Słowa więc wypowiedziane
nie muszą być stuprocentową prawdą.
Przypomnę jeszcze, że to Bóg jest najważniejszym mówcą. Tak jest zawsze.
Postarajmy się Jego słuchać, by zrozumieć, co On chce powiedzieć do każdego z nas: przez
czytane fragmenty Pisma świętego, przez prowadzącego dzień skuienia, przez innych, przez
ciszę i świętość tego miejsca.
Bóg chce do nas mówić. Więc niech Bóg do nas mówi.
Konferencja I
Saul i pytanie „Kim jestem?”
Saul był synem dzielnego wojownika Kisza z Gibea. Był wysoki i urodziwy.
Wzrostem przewyższał cały naród i nie było przystojniejszego człowieka w Izraelu.
Pochodził z pokolenia Beniamina, pokolenia nie szczególnie ważnego. Także ród jego ojca
nie był jakoś szczególnie znaczący w pokoleniu. Żonaty z Achinoam, miał czterech synów:
Jonatana, Malkiszuę, Abinadaba i Iszbaala oraz dwie córki: Merab i Mikal.
Biblia opisuje, że został powołany na wodza zarówno przez Boga jak również przez
naród. Naród potrzebował i chciał króla, który by mógł rozprawiać się z ościennymi
wrogami. Saul namaszczony przez czcigodnego Samuela, zaczął odnosić pierwsze sukcesy.
Udało mu się pobić Ammonitów.
Saul jednak nie umiał słuchać Boga w stu procentach. Po walce z Amalekitami zabrał
sobie część łupów, chociaż nie tak obiecał Bogu. Barwne są dzieje jego przyjaźni a potem
konfliktu z Dawidem. Początkowy zachwyt zamienił się w zazdrość, a zazdrość przerodziła
się w pragnienie zabójstwa. Potrafił zabić 85 kapłanów z Nob za to, że pomogli Dawidowi i
to w dobrej wierze. Z czasem stał się samotny, chory, opętany przez złego ducha, szukający
radu u wróżki z Endor, bo Pan nie przyjmował jego ofiary, nie komunikował się przez sny,
proroctwa ani przez słynne kamienie urim i tummim.
Bóg mówi wprost:
«Żałuję tego, że Saula ustanowiłem królem, gdyż ode mnie odstąpił i nie wypełniał
moich przykazań» (1 Sam 15,11).
Ostatecznie Saul i jego trzej synowie giną w walce z Filistynami. Ciało jego
powieszono na murze w Bet Szean a potem pochowano w Jabesz w Gileadzie.
Autor Księgi Kronik tak podsumowuje jego życie:
Saul umarł na skutek własnego przewinienia, które popełnił wobec Pana, przeciw
słowu Pańskiemu, którego nie strzegł. Zasięgał on nawet rady u wróżbiarki, a nie radził się
Pana; On więc zesłał na niego śmierć, a królestwo jego przeniósł na Dawida, syna Jessego.
(1 Krn 10,13-14)
Można by podsumować życie Saula bardziej refleksyjnie:
Nie wystarczy, że jesteś dobrze wybrany. Musisz jeszcze dobrze wybierać.
Samuel i jego dziwne losy skłaniają do postawienia pytania: „Kim właściwie ja
jestem?” Samuel był wybrany, ale i odrzucony, zwycięski, ale i przegrany, poparty przez
Boga i lud, ale i samotny. A co ja mogę powiedzieć o sobie samym?
Pierwszą prawdą o nas samych jest prawda o tym, że jesteśmy wartością.
Zapewne znana jest wszystkim ewangeliczna historia uzdrowienia opętanego z
Gerazy. Czytamy w piątym rozdziale Ewangelii wg św. Marka, że Jezus udawszy się na
drugą stronę jeziora Galilejskiego uzdrowił człowieka, który był opętany przez wiele
demonów, skuty łańcuchami i mieszkający w grotach skalnych. Uzdrowienie o tyle było
charakterystyczne, że Jezus wyrzucając złe duchy z człowieka wpędził je w stado świń. Św.
Marek precyzuje: „Trzoda około dwutysięczna ruszyła pędem po urwistym zboczu do
jeziora. I potonęły w jeziorze” (Mk 5,13).
Przyznam szczerze, że jako licealista nie tylko nie rozumiałem tego zdarzenia, ale i w
pewnym sensie ono mnie denerwowało. Bardzo lubię kiełbasę swojską, a przecież kiełbasę w
domu rodzinnym robiło się głównie ze świń, stąd zrodziło się proste wnioskowanie: „Boże,
ileż byłoby kiełbas z 2000 świń! Dlaczego Pan Jezus zmarnował tyle mięsa! Czy miał coś
przeciw świniom? Przecież mógł kazać złym duchom wejść w kamienie! Nikomu nie byłoby
żal 2000 kamieni!”
Potem przyszła kalkulacja. „Ile kosztuje świnia? Na jarmarku w Nowym Targu mogła
kosztować 500 zł. Ceny się różnią, ale gdyby nawet te 500 zł pomnożyć przez 2000 to daje
nam kwotę 1 000 000 zł! Milion złotych polskich! Przecież za to można by dwa dobre domy
zbudować! Dlaczego Jezus więc zmarnował tyle pieniędzy”
Dopiero w seminarium przyszło rozwiązanie. Jezus uzdrawiając człowieka opętanego
i odrzuconego przez innych pozwolił złym duchom na wejście w świnie i na „zmarnowanie”
tego, co było zarobkiem życia pasterzy, by pokazać raz na zawsze światu, że człowiek
opętany nawet przez 2000 demonów, odrzucony przez wielu i niechciany przez nikogo jest
wartością i to większą niż 2000 świń.
Gdyby ktoś miał wątpliwości, że człowiek jest tyle wart, św. Piotr tłumaczy jasno:
„Wiecie bowiem, że z waszego, odziedziczonego po przodkach, złego postępowania
zostaliście wykupieni nie czymś przemijającym, srebrem lub złotem, ale drogocenną krwią
Chrystusa, jako baranka niepokalanego i bez zmazy” (1 P 1,18-19).
Jeżeli Bóg „zapłacił” za nas cenę krwi swojego Syna, to nie możemy być zerem! Bóg
nie płaciłby aż tak drogiej krwi, gdyby człowiek nie był nic wart! Wielką cenę płaci się za
wielką wartość. I Bóg ani nie przepłaca ani nie jest ignorantem ekonomicznym. Bóg wie
lepiej niż człowiek, ile człowiek jest wart.
To jest pierwsza, podstawowa prawda o mnie samym: jestem wartością.
Druga prawda o mnie samym jest prawdą misyjną: mam w życiu swoją misję.
„Swoją” to znaczy taką, jaką Bóg mi wyznaczył, taką, na jaką mnie stać, taką, która daje mi
maksymalnie możliwą realizację samego siebie.
Misją Saula było królowanie i to jest pewne. Czy natomiast my jesteśmy pewni
swojej misji, swojego powołania?
W odkrywaniu swojej drogi życiowej wielkim niebezpieczeństwem jest zdanie się na
plany kogoś innego, albo próba robienia więcej niż trzeba w imię źle pojętego idealizmu.
Kiedyś przyszła do mnie zrozpaczona maturzystka po nieudanym egzaminie
dojrzałości. Dramatem jej była nie tyle ocena niedostateczna co zakaz powrotu do domu w
przypadku otrzymania takiej oceny! Jej mama nie miała wykształcenia średniego, ale
powiedziała jej jasno: „Nie masz się co pojawiać w domu, jeśli nie zdasz matury”.
Ambicja jest wielką wartością, ale zdecydowanie mniej ważną niż świadomość
swoich możliwości.
O co właściwie mi chodzi? Czy wiem po co żyję i na co mnie stać? Czy umiem
pokornie zobaczyć to co możliwe, ale i to, na co mnie nigdy stać nie będzie?
Poznać swoją misję, to drugi warunek poznania samego siebie.
Trzecią sprawą w poznaniu siebie jest konieczność kontroli drogi. Czasem wydaje się,
że żyjemy z dnia na dzień, zabiegani i zakręceni uciekamy wraz z czasem nie myśląc czy
kierunek drogi jest właściwy. A kierunek sprawdzać trzeba, bo nikt nie mam w sercu GPS-u
ustawionego raz na zawsze na niebo.
Kontrola drogi zawiera kilka elementów. Po pierwsze nie może zabraknąć czasu na
myślenie o sobie i o tym, co ja właściwie robię. Tradycyjnie nazywamy to rachunkiem
sumienia. Nawet jeśliby było trudno o codzienny rachunek sumienia, to wydaje się, że raz na
jakiś czas (raz na tydzień? raz na miesiąc? w szczególnych sytuacjach?) jest absolutnie
koniecznie zadanie sobie pytania „gdzie ja właściwie jadę?” i „jak jadę?”.
Po drugie nie wystarczy pytać samego siebie. Św. Paweł pisze: „Sumienia nie
wyrzuca mi wprawdzie niczego, ale to mnie jeszcze nie usprawiedliwia. Pan jest moim
sędzią” (1 Kor 4,4). A że Bóg może mówić przez innych ludzi, dlatego również w dialogu z
innymi poznajemy siebie. Tu rodzi się pytanie o moją zdolność do rozmowy z innymi na mój
temat. Czy jestem w stanie zaakceptować ich uwagi a nawet krytykę? Czy umiem rozmawiać
o swoich wadach? Formą szczególną pomocy ze strony drugiego człowieka jest
kierownictwo duchowe i może to jest droga, na którą wielu z nas powinno wejść, żeby
poznać samego siebie i to co Bóg dla nas zamierzał.
Po trzecie w kontroli drogi konieczna jest postawa otwartości na zmiany. Jeśli
bowiem chcę siebie poznać, ale jednocześnie nie chcę nic zmienić, to cała operacja wydaje
się bez sensu. To tak jakby ktoś chciał sprawdzać na mapie, gdzie się znajduje, ale gdyby się
okazało, że zabłądził, to i tak nie zmieniłby trasy. To tak jakby ktoś chodził do lekarza po to,
by się dowiedzieć na co jest chory, ale już nic nie robił, by z tej choroby się wyleczyć.
Pewnym wzorem w tym względzie pozostaje dla mnie jeden z profesorów
Papieskiego Instytutu Biblijnego w Rzymie, James Swetnam, emerytowany profesor greki.
Co roku zastanawiał się, jak ulepszyć metody nauczania i co roku wprowadzał jakieś zmiany.
Nawet w ostatnim roku przed przejściem na emeryturę jeszcze dokonał paru korekt w swoich
wykładach ze studentami.
Kolejnym elementem w poznaniu i pokochaniu siebie jest świadomość ograniczeń.
„Komu wiele dano, od tego wiele wymagać się będzie” - mówi Jezus (Łk 12,46). Ale też
komu mniej dano od tego mniej się wymaga.
Kościelnemu z Maniów zdarzyło się kiedyś nie zadzwonić dzwonami po śmierci
jednego z parafian, chociaż taki jest zwyczaj i jego obowiązek. Po prostu zapomniał. Sam nie
wie, jak się to stało, ale w nawale pracy, gdzieś to mu uciekło. Rodzina zmarłego nie była
szczęśliwa. Przyszli z pretensjami, obiektywnie słusznymi. Wtedy kościelny im powiedział:
„Możecie mi uwierzyć, albo nie, ale ja szczerze mówiąc zapomniałem. Mógłbym wymyśleć
jakąś historię, powiedzieć wam kłamstwo, żeby siebie obronić, ale nie chcę was okłamywać.
Przykro mi, ale niestety tak się stało”.
Nie należy do najprzyjemniejszych uczuć świadomość ograniczenia, świadomość
błędu, ale ona pozwala niesamowicie stanąć w prawdzie i kto wie, czy to nie nasze błędy,
słabości, ograniczenia czy grzechy nie uczą nas bardziej prawdy o sobie samym niż nasze
zwycięstwa.
Do Leicester po raz pierwszy pojechałem w 2002 roku. Przez 5 tygodni mieszkałem,
uczyłem się angielskiego i pomagałem w jednej z parafii tego dosyć dużego miasta
należącego do diecezji Nottingham. Zaskoczyła mnie niesamowita organizacji w parafii.
Pogratulowałem proboszczowi takiej dobrej wspólnoty. A on na to spokojnie:
„To nie moja zasługa. Bo ja tu jestem dopiero od paru miesięcy. To dzieło
poprzednika”.
Tak? Zapytałem – musiał więc to być wielki człowiek.
Tak i nie – uśmiechnął się proboszcz – w sumie to był on alkoholikiem. I wszyscy o
tym wiedzieli, ale powiedział ludziom otwarcie: „Jestem chory, walczę z tym, ale nie daje
sobie rady. Jeśli mnie przyjmiecie takiego, jaki jestem, będę wam służył tyle ile mogę. Jeśli
nie, odejdę”.
Przyjęli. Średnio dwa dni w tygodniu zawalał i nie przychodził do kościoła. Wtedy
trzeba było dzwonić po innego księdza. Ale kiedy był trzeźwy… Nawet ludzie, którzy kilka
lat nie widzieli kościoła, przychodzili do niego po poradę, Pokochali zranionego pasterza, ale
pasterza szczerego.
Każdy z nas jest ograniczony granicą grzechu, słabości czy zwykłej niemożności.
Odkryć te granice to nie znaczy zamknąć się w granicach, ale to znaczy umieć wykorzystać
maksymalnie to terytorium, w którym rzeczywiście jestem panem.
Kolejną sprawą w procesie właściwego poznania siebie jest problem porównywania
się z innymi. Mówię „problem”, bo często zestawienie siebie z innymi nie pomaga w
odkryciu naszej osobistej drogi czy wartości, nie pomaga w docenieniu tego, co ja mogę a co
inni mogą, tylko prowadzi często do dwóch skrajnych postaw: gardzenia drugim, bo w
zestawieniu ze mną jest gorszy, albo gardzenia sobą, bo w porównaniu z drugim ja wydaje
się niczym.
Wiele mówiąca w tej materii jest przypowieść o talentach. Znamy ją wszyscy. Było
trzech ludzi. Jeden dostał pięć talentów, drugi dwa, trzeci jeden. Ten, co dostał pięć, zyskał
drugie pięć i przyniósł na końcu dziesięć. Ten, co dostał dwa, zyskał kolejne dwa i przyniósł
ostatecznie swemu panu cztery. Ten, co dostał jeden, zakopał talent, nie zyskał nic i na końcu
miał tylko jeden talent. Co jest uderzające, że pan tak samo nagrodził tego, co przyniósł
dziesięć jak i tego, który przyniósł cztery! Oczywiście każdy zauważy, że słusznie, bo
obydwaj podwoili sumę, czyli uzyskali taki sam zysk – stuprocentowy. Problem sługi z
jednym talentem nie polegał na tym, że on miał mało, bo jeśli talent był miarą ponad 30 kg
złota, to trudno powiedzieć, że miał mało! Problem jego leżał w porównywaniu się z innymi!
Patrząc na tych co dostali więcej, mógł się załamać, że co on biedny przy takich
konkurentach jest w stanie zrobić. A przecież pan nie wymagał od niego przyniesienia
dziesięciu talentów ani nawet czterech, tylko dwóch.
Jest faktem, że już w szkole uczymy się, że oceny nie dostaje się za to, ile
pomnożymy i ile włożymy wysiłku tylko za wynik końcowy, ale Ewangelia nie tak myśli o
człowieku!
Mówiąc prościej spróbujmy sobie wyobrazić następująca sytuację.
W pewnym miasteczku urodziło się dwóch ludzi. Jeden urodził się z 5 talentami.
Pierwszy talent, jaki otrzymał, to dar życia. Drugi talent, to dobra katolicka rodzina. Trzeci
talent to pracowitość. Czwarty talent to zdolność zbierania pieniędzy. A piąty to
towarzyskość. Człowiek ten wykorzystał pierwszy talent. Nie odebrał sobie życia.
Wykorzystał drugi – dał się wychować po katolicku. Trzeciego nie wykorzystał, bo go duch
niemocy zbyt często ogarniał. Ale wykorzystał czwarty, więc chociaż był niepracowity, jakoś
miał szczęście do pieniędzy. Miał też wielu przyjaciół, bo był towarzyski.
I ten człowiek, wyobraźcie sobie, że umarł. Pogrzeb miał wspaniały. Księży miał
wielu, bo dobry katolik i wychwalali go na kazaniu, dając za przykład młodzieży i dzieciom.
Orkiestra dęta zagrała, bo miał pieniądze. Ludzi przyszło wiele, bo był towarzyski. Taki to
był ten pierwszy człowiek, co się urodził z pięcioma a umarł z czterema talentami.
Ale w tej samej miejscowości urodził się drugi człowiek i przyszedł na świat tylko z
jednym talentem – darem życia. I jedyne co zrobił w życiu, to to, że sobie tego życia nie
odebrał. No i umarł, jak ten pierwszy. Nie miał jednak katolickiego pogrzebu, no bo po co,
jak nie dał się ochrzcić. Orkiestra nie zagrała, bo za co miał zapłacić. Ludzie nie przyszli, bo
nie miał kolegów. Co więcej, nawet straszono młodzież i dzieci, że jak się nie poprawią, to
skończą jak ten dziwak. Taki to był ten drugi człowiek, co się urodził z jednym talentem i też
z jednym umarł.
Który jednak z nich bardziej wykorzystał życie? Czyż nie ten, które nie zmarnował
żadnego talentu? On przynajmniej na minusie nie skończył! I kiedy Pan daje taką samą
nagrodę temu, który zyskał dwa talenty jak i temu, co zyskał pięć chce powiedzieć, że nie
liczy się, kto ile ma, ale ile pomnoży.
A że nikt z nas nie zna do końca drugiego człowieka, że nikt z nas nie jest w stanie
powiedzieć o innych, z iloma darami się urodzili, dlatego mówi Jezus: „Nie sądźcie a nie
będziecie sądzenie!”. Bo skąd ty wiesz, że on może w ogóle to zrobić? Może nie jest w stanie
pogadać jak człowiek, ugotować obiad tak jak Ci smakuje, dać ci kieszonkowe, pić tak
rzadko jak średnia krajowa, wstawać tak wcześnie, jak by się przydało, itd., itd...
Jezus nie wymaga, żeby przyniósł pięć talentów ten, co dostał tylko dwa. Bo komu
więcej dano od tego i więcej wymagać się będzie. To jest logika Ewangelii. Poznać siebie to
nie porównywać się z innymi, ale z tą miarą jaką w Chrystusie Bóg wyznaczył każdemu z
nas. Św. Paweł tłumaczy to w liście do Rzymian:
„Mocą bowiem łaski, jaka została mi dana, mówię każdemu z was: Niech nikt nie ma
o sobie wyższego mniemania, niż należy, lecz niech sądzi o sobie trzeźwo - według miary,
jaką Bóg każdemu w wierze wyznaczył (Rz 12,3)”.
Pozwólcie jeszcze na jeden element dosyć istotny w poznaniu siebie i pracy nad sobą,
chodzi o „robienie czegokolwiek ze sobą”. Prawda o sobie jest szalenie ważna, znajomość
ograniczeń również, ale nie ma żadnych szans na rozwój, jeśli nie wykształtuje w sobie
człowiek mechanizmu pracy nad sobą.
Nieraz narzekamy, że spowiadamy się z tych samych grzechów, ale zapytajmy się
szczerze, kto uczciwe cokolwiek zrobił po ostatniej spowiedzi, żeby tych samych grzechów
nie popełniać? Czy cokolwiek zmieniliśmy w codziennym planie, w systemie pracy,
modlitwy? Czyż nie jest raczej tak, że generalnie chcemy się poprawić, potem generalnie nie
wychodzi i generalnie powtarzamy to samo w czasie sakramentu pokuty. Pewno, że
sukcesem jest – naprawdę sukcesem! – jeśli do starych grzechów nie dodaliśmy nowych.
Jeśli nie eksperymentujemy za każdym razem z nowymi grzechami, to już jest sukces!
Jednak, by wejść w proces poprawy siebie, nawrócenia siebie, człowiek musi zrobić
„cokolwiek” ze sobą. I to „cokolwiek” jest wyzwaniem dla każdego z nas, by poznanie siebie
budziło optymizm i nadzieję na lepszą przyszłość budowaną na prawdziwym poznaniu
samego siebie.
Pytania „kim jestem?” nie można sprowadzić do jednej konferencji. Niech jednak te
parę myśli pomoże chociaż trochę w poznaniu siebie, człowieka postawionego na tym
świecie, by być szczęśliwym, czyli mówiąc językiem religijnym – by być zbawionym.
Konferencja II
Uriasz Chetyta i pytanie o społeczeństwo
Miał na imię Uriasz. Z pochodzenia był Chetytą, czyli jego potomkowie
przywędrowali do Izraela gdzieś z dzisiejszych terenów Turcji. Najwięcej dowiadujemy się o
jego losie z jedenastego i dwunastego rozdziału Drugiej Księgi Samuela. Kim właściwe był
Uriasz Chetyta? Był żołnierzem króla Dawida. Miał piękną żonę imieniem Batszeba. Jego
imię, Urijahu, znaczyło „Pan moim światłem” a historia jego życia nabrała decydujący bieg
pewnego popołudnia, kiedy on oblegał ammonickie miasto Rabba a jego król zobaczył jego
żonę, kąpiącą się na tarasie ich domu.
Historia grzechu Dawida z Batszebą jest generalnie znana. Zwróćmy jednak uwagę w
tej historii na Uriasza.
Otóż mimo obcego pochodzenia służy on królowi Dawidowi. Ale to jeszcze nie jest
takie osobliwe. Kiedy zostaje wezwany przez niego i zachęcany do tego, by poszedł do
swojego domu, do swojej żony nie godzi się na to, bo chce być wiernym swoim kolegom,
współ-żołnierzom i prawu, które zakazywało powstrzymywać się od współżycia w czasie
walki wojennej. Kiedy Dawid dowiaduje się, że Uriasz nie realizuje podstępnego planu króla,
zaprasza go ponownie i upija go, mając nadzieję, że przynajmniej po pijanemu pójdzie do
domu, będzie spał ze swoją żoną a wtedy ciąża Batszeby nie będzie sprawą podejrzaną. Ale
Uriasz jest bardziej wierny prawu po pijanemu niż król Dawid, wybrańca Boży, na trzeźwo!
Dawid więc wymyśla inny sposób. Pisze list do głównodowodzącego wojska Joaba, w
którym mówiąc najprościej nakazuje załatwić Uriasza. Postawić go w takim miejscu walki,
gdzie będzie ciężko, a potem go zostawić, żeby go wrogowie zabili. Dawid posyła list do
Joaba przez Uriasza, który nic nie podejrzewając, dumny ze swojej wierności i bliskości
króla, niesie ze sobą wyrok na siebie! Uriasz ginie a jego żona odbywa żałobę, ale znowu
pojawia się rzecz może znamienna. Biblia nie mówi o tym, że Batszeba płakała po swoim
mężu, ale że odbyła urzędową żałobę. Autor używając hebrajskiego słowa fasad („odprawić
żałobę”) a nie słowa baka („płakać”) może sugerować, że Batszeba wcale nie musiała być do
końca zmuszona do grzechu.
Tragedią Uriasza było to, że był on wierny wszystkim, Bogu, królowi, żonie, kolegom
w wojsku i prawu, a mimo to został zdradzony w pewnym sensie przez wszystkich. Żona
zdradziła go z Dawidem i nawet nie płakała po nim. Król nie dość, że cudzołożył z jego żoną
to jeszcze go skazał na śmierć. Koledzy, chociaż był im wierny i nie chciał być od nich
wyróżniony, zostawili go samego pod murami ammonickiego Rabba. Nawet Bóg i prawo –
proszę nie zrozumieć źle – w pewnym sensie odwrócili się od niego. Przecież w Starym
Testamencie Bóg dawał ludziom, którzy żyli zgodnie z Jego wolą Bożą, gwarancję długiego i
szczęśliwego życia. Psalmista powie: „Byłem dzieckiem i jestem już starcem, a nie
widziałem sprawiedliwego w opuszczeniu” (Ps 37,25). A jednak Uriasz choć sprawiedliwy
został opuszczony. Co więcej. Kto dziś pamięta o biednym żołnierzu króla Dawida? Na ilu
kazaniach daje się go jako przykład wierności? Wręcz przeciwnie, to Dawid jest wysławiany
przez wszystkich i stawiany jako wzór człowieka, który chociaż zgrzeszył, to jednak umiał
się nawrócić.
Postać Uriasza Chetyty, człowieka wiernego zasadom społeczeństwa, w którym się
żyje, nawet jeśli się jest obcego pochodzenia, wierność ponad własne pragnienia i pragnienia
innych, nawet gdyby to były pragnienia własnego króla niech będzie dla nas punktem wyjścia
do refleksji nad pytaniem o społeczeństwo. A pytanie o społeczeństwo to pytanie o moją
postawę wobec drugiego człowieka.
Proponuję tę problematykę ująć w dziesięć zasad właściwego funkcjonowania w
społeczeństwie.
1. Zawsze stawiaj sobie pytanie „Czy to jest miłość?”
Pamiętam dobrze jedno ze spotkań w seminarium. Byłem już księdzem od kilku
miesięcy. W ramach formacji kapłańskiej zjechaliśmy do Seminarium, gdzie nie tylko
słuchaliśmy dobrego słowa, ale i mieliśmy okazję podzielić się między sobą tym, co nam na
sercu leżało. Ja mówiłem duszo o szkole, młodzieży, trudnościach na katechezie. I kiedy tak
w żarliwości i zapale wyłuszczałem przy obiedzie jacy ci młodzi nieraz są, kolega zadał mi
jedno pytanie: „Wojtek, czy ty ich jeszcze kochasz?”
Jest jedno najważniejsze przykazanie w społeczeństwie. To przykazanie miłości.
Można się na kogoś denerwować, złościć, mówić o tym, co nas w innych boli, ale tylko
wtedy, kiedy robimy to z miłości. Pytanie jest proste: Co tobą kieruje, kiedy mówisz o
innych? Czy naprawdę troska o innych? Czy naprawdę miłość, czyli walka o dobro drugiej
osoby? Nieważne czy drugim jest żona czy mąż, czy dziecko czy sąsiad, czy szef w pracy
czy polityk. Zasad jest jedna. Najpierw miłość a potem inne uczucia. Jeśli bowiem nie
kochasz nie masz racji. Rację bowiem nie mają ci co myślą, że mają rację, ale tylko ci, co
kochają.
2. Pytaj siebie „Czy zrobiłbyś to komuś kogo kochasz?”
Z pierwszej zasady wynika i druga. Nie tylko pytam się, czy kieruje mną miłość, ale
czy to co robię z innymi zrobiłbym z tymi, którzy są mi bliscy. Przejdźmy do szczegółów.
Gdyby ktoś kogo kochasz poprosił cię, żebyś nie zabierał jego rzeczy, czy byś je zabrał?
Pewno, nie. To dlaczego na przykład nie mamy wyrzutów sumienia kopiując nielegalnie
programy? Skoro ktoś napisał „nie kopiować” i skoro nawet prawo tego zabrania, dlaczego
robimy to wbrew intencji właściciela? Czy czasem nie kierujemy się zasadą, że im kogoś
mniej znamy, im bardziej obcy, daleki, to tym bardziej można go wykiwać?
Podobna sprawa, chociaż bardzo delikatna, związana jest z panią Alicją Tysiąc. Nie
chcę wchodzić w szczegóły dyskusji, zatrzymam się tylko nad artykułem redaktora
naczelnego Gościa Niedzielnego, za który został oskarżony o zniesławienie. Oczywiście
większość katolików stanęła po jego stronie i przedstawiano go jako symbol walki o życie
nienarodzonych. Przeczytawszy jednak jego artykuł zadałem sobie pytanie „czy gdyby Alicja
była moją siostrą, czy ja napisałbym taki sam tekst?” I odpowiedź była nie tylko dla mnie
jednoznaczna. Nie. Nie napisałbym. Napisałbym, że jest mi przykro, że tak postąpiła. Że się
będę modlił za nią. Że jeśli kiedyś będzie potrzebowała opieki, to nie ma sprawy. Ale nigdy,
chociażby była na największych antypodach Kościoła nie ośmieliłbym się wspominać w tej
sprawie o Hitlerze.
Może to jest kwestia różnicy sumień. Wydaje mi się jednak, że to jest przede
wszystkim kwestia miłości. Św. Paweł zaleca, by nakłaniać „starsze kobiety - jak matki;
młodsze - jak siostry” (1 Tm 5,2). A Jezus przypomina znaną już wtedy w świecie zasadę:
„Jak chcecie, żeby ludzie wam czynili, podobnie wy im czyńcie!” (Łk 6,31).
Zanim napiszę coś o kimś, zanim powiem, zanim podejmę się jakiegoś działania, to
chcę zastanowić się, czy tak samo bym postąpił wobec kogoś kto jest mi bliski.
3. Pamiętaj, że w drugim jest Jezus.
Ta zasada jest oczywista przede wszystkim dla wierzących. Jezus powiedział:
„Wszystko, co uczyniliście jednemu z tych braci moich najmniejszych, Mnieście uczynili".
(Mt 25,40). Można też wrócić do idei stworzenia, kiedy to Bóg stwarza człowieka na swój
obraz i podobieństwo (por. Rdz 1). Jeśli ja jestem stworzony na obraz i podobieństwo Boga,
to i drugi człowiek jest Jego obrazem.
O wartości człowieka mówiliśmy już na pierwszej konferencji, wartości niezależnej
od stanu, wieku, wielkości i pracy. Jeśli więc człowiek jest wielką wartością i jeśli
traktowanie bliźniego jest w pewnym sensie traktowaniem Jezusa, to dlaczego klękamy przed
tabernakulum a nie klękamy przed drugim człowiekiem?
Wiem. To brzmi jak przesada. Ale pomyślmy. I spróbujmy być konsekwentni. Czy
my umiejąc oddać cześć i hołd Bogu ukrytemu pod postacią Chleba, nie zapominamy
czasem, że Bóg jest ukryty również w drugim człowieku? W praktyce chodzi o proste
pytanie „czy tak bym potraktował monstrancję z Najświętszym Sakramentem jak traktuję
drugiego człowieka?” Każdy z nas jest Monstrancją Najświętszego Sakramentu, znaku Boga
niewidzialnego w widzialnym człowieku.
Wielkość człowieka poznać można po tym jak traktuje wyższych od siebie i jak
niższych. Jeśli traktuje ich tak samo, tak samo dobrze, nie jest daleki od ideału Ewangelii.
4. Pozwól innym być innym.
Zaskakująca jest w pewnym sensie postawa Ojca Syna Marnotrawnego. Daje
pieniądze swemu dziecko, pozwala mu odejść, godzi się niejako na to, że Syn może z robić z
tym, co on wypracował przez wiele lat wszystko co zechce.
Jeszcze bardziej zaskakująca jest postawa Jezusa w czasie Ostatniej Wieczerzy. Nie
próbuje zatrzymać Judasza. Nie tłumaczy mu: „Zastanów się… Nie rób tego… Bo skończysz
fatalnie…”. Jezus pozwala swemu uczniowi na zdradę. Podobnie i z Piotrem. Podobnie było
już w Kafarnaum, kiedy mówił o tajemnicy swego Ciała i Krwi. Wielu odeszło, bo nie mogli
słuchać tej nauki. Jezus nie pobiegł za nimi. Nie zmienił tematu. Nie stawał na głowie, by
ludzie w swych głowach nie decydowali się na odejście. Jezus dał wolność. Jezus przyniósł
wolność. Nie tylko tę od grzechów, szatana i śmierci, ale i wolność od siebie. Prawo do
odejścia.
To jest jedna z ja trudniejszych zasad w kontaktach międzyludzkich – dać wolność
tak wielką, że aż godzącą się na odejście. Jak trudno o taką wolność wiedzą dobrze rodzice,
których dzieci zostawiają ich samych sobie, albo których dzieci za każdym razem robią
wszystko przeciwnie woli rodziców.
Mój pobyt na studiach we Włoszech rozpocząłem od dwumiesięcznej przygody z
miejscowością Roccagorga, jakieś 100 km na płd od Rzymu. Już od pierwszej mszy św.
denerwowałem się tym, że ludzie rozmawiali w kościele. Nie rozmawiali w czasie Mszy św.,
ale rozmawiali i przed i po, oczywiście dorośli i oczywiście przyjmujący Komunię św. Kiedy
zwracałem im uwagę, że się w kościele nie rozmawia, to nie rozmawiali, ale kiedy im o tym
nie przypomniałem, rozmawiali. A ja się irytowałem. Nie znając wtedy dobrze włoskiego
umęczyłem się wewnętrznie z powodu takiego traktowania świętego miejsca. Potem
zacząłem myśleć. Przecież właściwie oni nie robią nic przeciw Panu Bogu. Pogadają sobie ze
sobą a przecież w czasie Eucharystii są naprawdę skupieni. Czy można mieć pretensji do nich
o to, że są inni? A może to ja z moją mentalnością wyrzucania młodzieży przeszkadzającej z
kościoła chcę narzucić im mój sposób podejścia do sprawy? Może po prostu jesteśmy inni?
To co w Polsce byłoby dziwne, tam jest normalne a Bóg się cieszy i z tamtych ludzi jak i z
tych. Kiedy już po rozpoczęciu studiów wracałem czasem na tę parafię nie denerwowałem się
z powodu ich gadania. Potem sam zacząłem gadać…
Na tym Bożym świecie, w którym spotykają się jak nigdy dotąd różne kultury, rasy,
religie i poglądy nie da się żyć bez uznania racji innego do bycia innym. Jakkolwiek pojęta
ewangelizacja, troska o szerzenie prawdy czy walka o dobro człowieka musi się zgodzić, że
jesteśmy po prostu różni. Może na razie. Może kiedyś mniej. Ale jesteśmy. Jeśli ktoś nie
godzi się na to, że i jutro po przebudzeniu będą na świecie ateiści, protestanci, muzułmanie,
katolicy, prawosławni, hindusi, kibice i Wisły i Cracovi, komuniści i chadecy, lewica i
prawica, już nie mówiąc o rabusiach i paniach w domach publicznych. Będą różni ludzie i
jutro. Wiedzieć o tym i zgodzić się z tą prawdą to żyć w realnym świecie.
5. Bliźni partnerem nie pajacem.
Z kwestią wolności drugiego wiąże się pytanie, czy ja czasem nie traktuję drugiego
człowieka jak marionetkę, czy mówiąc prościej jak pajaca.
Są ludzie, którzy uwielbiają być dyrektorami teatrzyku lalek. I to jeszcze takimi
dyrektorami, którzy nie tylko rządzą całym teatrem, ale jeszcze pociągają za sznurki każdą
lalkę: „Ty będziesz w pierwszy akcie. A ty w trzecim. Ty teraz się ukłoń, a ty idź już sobie ze
sceny”. I gdyby zdarzyła się jakaś lalka, która nie chciałaby być tam, gdzie zechce dyrektor,
zostałaby od razu sprzątnięta, jako lalka, w której podstawowy mechanizm został
uszkodzony, mechanizm bycia absolutnie posłusznym dyrektorowi.
Owszem, są ludzie, którzy bardziej nadają się do kierowania i są też tacy, którzy wolą
być kierowani. Jeśli jednak ktoś ma tendencje bycia dyrektorem teatrzyku lalek i stawiania
całego świata pod siebie, nie może liczyć na dobre relacje ze światem.
6. Pokochaj to, co Twoje.
To, że się różnimy, i że wielu ludzi nie myśli tak jak my, nie musi ani nie powinno
degradować tego, co jest nasze. Żeby dobrze współistnieć w społeczeństwie nie tylko trzeba
szanować cudze, ale nade wszystko pokochać swoje.
Trudno jest mówić ogólnikami o sytuacji religijnej w poszczególnych krajach, ale to
co mnie uderza w Stanach Zjednoczonych to jest normalność bycia katolikiem. Jest miejsce
dla wierzących i dla niewierzących dla pokręconych moralnie i dla trzymających się starych
zasad. I nikt się tego nie wstydzi. Można zrobić demonstrację za prawami mniejszości
seksualnych, ale można też demonstrować przed klinikami aborcyjnymi razem z ruchami Pro
Life.
Będąc na kursie języka francuskiego w Angers zaskoczyła mnie pozytywnie postawa
studentek amerykańskich, które już na początku pytały się o możliwość uczestniczenia we
Mszy św.
Pokochanie tego, co moje, co najdroższe daje solidną gwarancję przeciw różnym
fobiom różnej maści.
7. Drugi bardziej biedny niż zły.
Kolejna zasada w życiu społecznym pomaga w podejściu do ludzi, którzy są trudni a
czasem wręcz nieznośni. Zauważmy, że w przypowieści o Miłosiernym Samarytaninie
zarówno kapłan jak i lewita minęli pobitego człowieka zapewne dlatego, że wydawał się być
dla nich kłodą na drodze. Zauważywszy go, obudziły się prawdopodobnie w nich uczucia
odpychające: ten człowiek mi przeszkadza, więc go mijam. Miłosierny Samarytanin podszedł
do pobitego kierowany innym uczuciem. Ewangelia mówi o tym, że wzruszył się głęboko
(por. Łk 10,33).
Wydaje się, że istnieją dwa podstawowe uczucia w konfrontacji z ludźmi, którzy mają
jakiś problem. Jeśli ktoś jawi się nam jako człowiek zły, to naturalną reakcją jest nasze
zdenerwowanie i obrona. Jeśli natomiast ktoś jest biedny, to naturalną reakcją jest litość i
współczucie. Celem więc byłoby takie przestawienie naszej mentalności, byśmy umieli
patrzeć na drugiego bardziej jak na biednego a nie jak na złego, nawet jeśli obiektywnie jest
zły. Dlaczego? Bo wtedy nam łatwiej będzie z takim człowiekiem wytrzymać czy
przynajmniej się skonfrontować.
Znajomy kolega, ksiądz, opowiadał o jego trudnościach w relacji z tatą alkoholikiem.
Jeszcze w czasach licealnych wstydził się swego ojca, trząsł się, kiedy ten przychodził pijany,
nie potrafił porozmawiać normalnie. Potem przyszło Seminarium, formacji i oddalenie od
domu. Po latach zaczął widzieć w ojcu bardziej nieszczęśnika nić złośnika. I chociaż to nie
zmieniło ojca, który dalej pił, to jednak zmieniło nastawienie do swego taty! Potrafił już
porozmawiać z nim, nie denerwował się, kiedy tata znowu się upił.
W relacjach zwłaszcza rodzinnych czasem nie jest łatwo, a niekiedy wręcz nie do
zniesienia. Próba spojrzenia na drugiego jak na biednego a nie jak na złego, jest ostatecznie
walką o moje serce. Drugi jest biedny, gdy nie umie kochać, gdy sprawia przykrość, gdy
rzuca kłody pod nogi, gdy umie tylko atakować. Staram się zobaczyć w nim bardziej chorego
niż przestępcy, bo to zmieni moje nastawienie i może uratować przynajmniej moje serce od
nienawiści.
8. Czy jesteś uczciwy?
Kolejną zasadą życia społecznego jest uczciwość. Bez tej zasady nie da się w ogóle
współpracować z ludźmi. Dzięki nieuczciwości można ludzi wykorzystać, ale na pewno nie
można zbudować z nimi rzetelnej relacji.
Przykład niech płynie ze świata nauki. Jeśli czytam jakąś książkę, dobre opracowanie
naukowe, to ja wierzę autorowi, że on nie zmyśla, mogę go zacytować, i mogę poprowadzić
dalsze badania opierając się na tym co zrobił, bo nie jesteśmy w stanie ciągle zaczynać badań
od nowa! I jeśli naukowiec jest nierzetelny, jeśli nie dba o prawdę, tylko o przekazanie tego,
co myśli, to może okazać się, że kolejne dzieła, publikacje, wypowiedzi będą budowane na
fałszu!
Parę lat temu w telewizji polskiej wyemitowano dyskusję na temat przyjmowania
Komunii świętej, czy do ust czy na rękę. Jeden z obecnych, ksiądz prałat, liturgista - a więc
znawca tematu - zaczął tłumaczyć, jak wielkie zamieszanie spowodowałoby alternatywne
przyjmowanie Komunii św. Jego zdanie, nie można było zgodzić się na to, by jedni
przyjmowali na rękę a inni do ust, bo będzie zamieszanie w kościele. Byłem wtedy we
Włoszech. Już dobrych kilka lat. Nie mogłem wierzyć temu, jak on mógł takie rzeczy
opowiadać! Mając doświadczenie kilku włoskich parafii i szafowania Eucharystią w czasie
uroczystych celebracji na placu św. Piotra w Watykanie nigdy, naprawdę nigdy nie
widziałem problemu z tego powodu, że jedni przyjmowali Komunię na rękę a inni do ust.
Dlaczego – pytałem siebie – ktoś używa swojego autorytetu bycia prałatem, doświadczonym
księdzem i znawcą liturgiki by powiedzieć bzdurę? Przecież tysiące ludzie, słuchając takiej
wypowiedzi, pomyśli sobie: to prawda. Skoro ktoś znawca tak mówi, to pewno tak jest. A tak
przecież nie jest!
Boli mnie to bardzo, że wielu ludzi, zwłaszcza naukowców i tych, którzy zdobyli już
jakiś autorytet społeczny nadużywa swojej pozycji, by mówić nieprawdę. My ludzie
wierzący, nie boimy się prawdy i nie chcemy bać się prawdy. Ale czy my możemy zaufać
tym, z którzy z nami dyskutują, że również oni szukają tylko prawdy?
9. Nikt inny nie zrobi za ciebie
Czasem uzależniamy powodzenie pewnych projektów a nawet potrafimy uzależnić
swoje szczęście od innych. I tak mogą rodzić się łatwo pretensje. To fakt, że nie da się w
życiu funkcjonować bez podstawowego zaufanie do ludzi, ale człowiek powinien zdać sobie
sprawę, że czasem jak sam się o coś nie postara, nigdy i nikt mu tego nie załatwi.
Weźmy na przykład teoretycznego sąsiada, który jest fatalny. Można z nim się kłócić
20 lat i mieć wieczne pretensje, że gdyby on był inny, to by moja rodzina żyła w spokoju.
Tylko, że co to da? Może to pomóc, ale może też prowadzić do tego, że człowiek całe życie
będzie się denerwował. A czyż nie byłoby prościej zmienić mieszkanie? Przecież łatwiej
poprawić budynek niż człowieka. Oczywiście, wszystko zależy od skali konfliktu, ale czyż
nieraz nie tracimy wielu wspaniałych lat ze swego życia z powodów, które dało by się
uniknąć, gdybyśmy uwierzyli, że są sprawy, które musimy wziąć w swoje ręce i nikt za nas
ich nie zrobi. Czekanie aż drugi się poprawi, może być bardziej długodystansowe od
czekania na paruzję.
10. Inni zrobią to za ciebie.
Ostatnia zasada, o której chciałbym wspomnieć zdaje się trochę kłócić z tym, co
zostało powiedziane przed chwilą. Kłóci się jednak tylko pozornie. Chodzi o to, że czasem w
relacjach międzyludzkich może pojawić się totalny sceptycyzm wobec drugiego. Inny nie
umie nic. Inny nie zrobi jak ja. Ja jestem niezastąpiony.
Jeśli chcemy być egoistami, to możemy nawet zostać przy takim myśleniu, nie
zdziwieni, że ludzie od nas odchodzą. Ale jeśli chcemy żyć w społeczeństwie, jeśli
przykazanie miłości bliźniego chcemy wprowadzić w życie, musimy się zgodzić na drugiego
i na to, co on robi. Ta zgoda i akceptacja bliźniego jest otwarciem na jego wartość, na jego
cel, na jego świat. Jest zawiązaniem relacji wzajemnej. Jest niejako przerzuceniem mostu. A
przerzucić most oznacza pozwolić na ruch dwukierunkowy. Egoistom zostawiamy naloty,
nawet gdyby miały być humanitarne. Ludzie, którzy się miłują budują mosty, po których
chodzi się w obydwu kierunkach.
Są inni w twoim życiu. Pozwól im żyć. Pozwól im mówić. Pozwól im zrobić coś nie
tylko dla ciebie, ale i za ciebie.
Konferencja III
Maria Magdalena i jej Bóg
Była kobietą. Pochodziła z miasteczka położonego niedaleko Kafarnaum. Z Magdali.
Przez Magdalę przebiegał trakt rzymski, to i żołnierzom było bliżej do kobiet, które tam
mieszkały. To może tłumaczyć jej życie, jej grzech, jej dramat. Kim była Maria Magdalena?
Pierwsza wzmianka w Ewangelii o Marii Magdalenie to wzmianka o opętaniu.
Ewangelista Marek mówi, że Jezus wyrzucił z niej siedem złych duchów. Musiała być nie
byle jaką osoba, skoro jeden demon nie wystarczył, by ją opanować. Ale skoro była
zniewolona taką siłą, jakże niesamowitego musiała doświadczyć odrodzenia! Jezus odrodził
w niej poczucie wartości i wiarę w to, co po ludzku było już przegrane.
Drugi raz mówi się w Ewangelii o Marii Magdalenie przy okazji wzmianki o
kobietach, które towarzyszyły Jezusowi w czasie Jego publicznej działalności. Łukasz pisze,
że razem z innymi kobietami usługiwała Jezusowi i apostołom ze swego mienia (por. Łk 8,13). Maria Magdalena służyła swoimi dobrami a nie tylko dzieliła się nimi.
Kolejny moment z życia Marii Magdaleny to krzyż. Obecna do końca. Skąd Maria
Magdalena miała siłę i odwagę, by stać pod krzyżem, kiedy apostołowie uciekli? Co więcej,
nawet kiedy pochowano Jezusa, ona nie udaje się zaraz do domu, ale siada naprzeciw grobu, i
czuwa.
Po dwóch dniach przychodzi płacz. Co ciekawe nie mówi się o łzach Marii
Magdaleny pod krzyżem, ani nie wspomina się o jej łkaniu przed grobem. Łzy pojawiają się
dopiero tam, gdzie nie tylko Jezus, ale jakikolwiek ślad po Nim zaginął. Zmartwychwstały
Jezusa pyta: Niewiasto, czemu płaczesz? Maria odpowiada: Zabrano Pana mego i nie wiem,
gdzie Go położono. (J 20,13).
Maria Magdalena to człowiek, który wie, co to znaczy żyć i towarzyszyć Jezusowi,
ale to człowiek, który wie, jaką ceną jest życie bez Jezusa. Dlatego spróbujmy w czasie
ostatniej konferencji zamyślić się nad sprawą Boga. Wiedząc kim i jakim był Bóg w życiu
Marii z Magdali, przerzućmy pytanie do własnych serc: kim i jakim jest Bóg dla nas?
Pomocą w tym będzie sześć szczegółowych pytań.
Pytanie 1. Czy Twój Bóg jest Panem czy Sługą?
Bodajże w roku 2000 dostałem maila z Centrum Ruchu Światło-Życie z prośbą o
napisanie konferencji do materiałów formacyjnych na temat: „Jezus jest moim Panem”.
Odpowiedziałem wtedy szczerze: Nie mogę napisać na ten temat, bo Jezus nie jest moim
Panem”. Zdziwienie było niezmiernie: „Jak to nie jest? Przecież ksiądz jest księdzem?”.
Starałem się tłumaczyć: „Owszem. To jest fakt. Ale spróbujcie mnie zrozumieć. Ja kiedy się
modlę, to zazwyczaj proszę Boga o coś „zrób to, daj mi tamto”, czyli mówiąc szczerze
traktuję Boga jako mojego sługę do spełnienia spraw, z którymi sobie sam nie mogę
poradzić. Nie traktuję Boga jako mojego Pana, bo gdybym Go tak traktował, to bym
przychodził na modlitwę i się pytał: ‘Panie, co mam teraz zrobić?’ I usłyszawszy odpowiedź,
zaraz brałbym się do wykonywania Jego woli. Dlatego lepiej poproście jakiegoś księdza,
którego Jezus jest już Panem. Ja zaś mogę się tylko podzielić tym, że największym
odkryciem i skarbem mojego życia jest pragnienie bycia Jego sługą. Chciałbym, żeby On był
moim Panem, ale na razie jeszcze tak nie jest.
Każdy z nas ma swoje podejście do Boga i warto zaraz sobie zadać pytanie, jak ja
mojego Boga traktuję? Czy rzeczywiście jestem otwarty na to, co On ode mnie chce, czy
tylko ja mam swoje potrzeby, które mu stale i uporczywie przedstawiam. Pamiętamy
przecież, że bycie chrześcijaninem tak naprawdę oznacza pójście za Jezusem, obranie Go
jako Pana i Zbawcy, umieranie swojej woli i czynienie wszystko, aby się pełniła wola Jego.
Pytanie 2. Czy walczysz o Boga?
Drugą sprawą istotną w pytaniu o naszego Boga jest sprawa walki o niego. Jeśli ktoś
nie lubi tej terminologii to równie dobrze można mówić o szukaniu Boga, o zdobywaniu Go,
o stałym odkrywaniu Go.
Jest w Księdze Psalmów jeden psalm, który mówi o człowieka niewierzącym. Psalm
14 zaczyna się od słów: „Powiedział głupi w swoim sercu: Nie ma Boga”. Psalm ten często
był cytowany w dyskusjach z ateizmem jeszcze w czasach marksistowskich. Co jednak jest
tak szczególnego w tym psalmie? Otóż po tym jak głupiec zanegował istnienie Boga, Pan
Bóg wychyla się z nieba i patrzy na ziemię starając się zobaczyć chociaż jednego mądrego, to
znaczy takiego, który by Boga szukał (por. Ps 14,1-2). Czasownik hebrajski, który
tłumaczymy w zdaniu „Pan spogląda z nieba” oznacza dosłownie „wychylanie się zza okna”
a to znaczy, że wcześniej Bóg był schowany. Kiedy głupiec mówił, że Boga nie ma, nie był
daleki od prawdy. Bo patrzył się w niebo i Boga nie widział. Bóg był schowany. Bóg
wyglądając z nieba nie szuka w konsekwencji ludzi, którzy mówią „jest Bóg”, ale którzy
umieją szukać Boga wtedy, kiedy wydaje się że Go nie ma.
To trochę tak ja w zabawie w chowanego. Ten, który ma szukać nie płacze, że się
koledzy i koleżanki pochowali, ale wie dobrze, że właśnie ta zabawa polega na tym, żeby
szukać.
Nie chcę nazywać życia zabawą w chowanego, ale trudno nie mówić w teologii o
Bogu ukrywającym się. Sam fakt, że Bóg się objawiał daje do myślenie, że zasadniczo jest
nieobjawiony.
Wniosek płynący z tego jest dosyć praktyczny: Boga trzeba szukać. Mądrość życia
polega nie tylko na tym, żeby w Boga wierzyć, kiedy jest obecny, ale żeby Go szukać, kiedy
wydaje się, że odchodzi.
Pytanie 3. Gdzie szukasz Boga?
Kolejne pytanie o Boga musi więc dotknąć „miejsca” Jego przebywania. Gdzie jest
Bóg, by Go znaleźć? A jeśli nie chcemy myśleć w kategoriach przestrzennych, to pytamy
„jak Go można znaleźć?”, „co można zrobić, aby On bardziej był?”., albo „ jak się to staje, że
On jest?”.
W pytaniu tym nie tyle chciałbym przypomnieć podstawowe odpowiedzi, które
mówią, że Bóg jest obecny w swoim Słowie, w Kościele, w drugim człowieku czy w
wydarzeniach. Bardziej chciałbym zwrócić uwagę na to fakt, że wiara rodzi się z tego, co się
słyszy. Czyli inaczej mówiąc, Bóg znajduje się taki, jakiego szukamy i tam, gdzie Go
szukamy. To wiemy o Bogu, co o Nim spożywamy. I tu jest jeden z kluczy do doświadczenia
obecności Boga. Jeśli ja czytam słowa, które mówią, że Boga nie ma, jeśli obracam się w
środowisku, w którym On nie tylko nie jest, ale jest wrogi, jeśli karmię się „nie-Bogiem” jest
wielkie prawdopodobieństwo, że Go będzie trudniej znaleźć. Syn marnotrawny nie szukał
Ojca między świniami, które pasł, ale w domu, gdzie się wychował. Może nie zdajemy sobie
sprawy na co dzień z wpływu mass mediów i naszych znajomych na nasze myślenie, ale przy
okazji rekolekcji partałoby zadać sobie pytanie, czy czasem doświadczenie nieobecności
Boga w moim życiu nie wynika z tego, że się poruszam w takich sferach, których Go trudniej
dostrzec.
Pytanie 4. Jak rozpoznajesz Boga?
To jest jedno z najtrudniejszych pytań. Dlatego, że wielu ludzi mówi, że to Pan Bóg
kazał im zrobić to, albo zrobić tamto, ale nieraz opinie te są sprzeczne. Nieraz ludzie
powołując się na tego samego Boga potrafią zrobić sobie i innym krzywdę i jeszcze uważają,
że im Pan Bóg tak kazał. Jak więc rozpoznać głos Boga, że to jest głos Boga?
Odpowiedź na to pytanie jest złożona i pamiętamy z katechezy, że trzeba czytać
Biblię, słuchać nauczania Kościoła, wpatrywać się we wzory świętych a także słuchać
swojego sumienia. Chciałbym jednak zwrócić uwagę na jedną regułę duchową podaną przez
Jezusa: „Poznacie prawdę a prawda was wyzwoli” (J 8,32). Jeśli Bóg jest tam, gdzie jest
prawda, i jeśli prawda to jest coś co mnie wyzwala, to znaczy, że wolność jest znakiem
spotkania Boga. Ludzie, którzy przepojeni są Bogiem, nigdy nie będą fanatykami. Pomimo
przywiązania do Boga w stopniu maksymalnym, pozostają wolni i tę wolność pokazują.
W praktyce chodzi więc o to, by zadawać sobie pytanie, czy ta prawda, którą głoszę i
wyznaję jest prawdą wyzwalającą. Bo jeśli prawda nie wyzwala, to może ona nie jest prawda,
czyli może nie ma nic wspólnego z Bogiem.
Wyobraźmy sobie sytuację, w której dziecko złamało rękę. Nie jest prawdą
powiedzenie wtedy dziecku: „nie złamałeś sobie ręki”, gdy sobie złamał; ale również nie jest
prawdą powiedzenie mu: „złamałeś sobie rękę”. To jest tylko stwierdzenie faktu. Prawdą jest
natomiast zabranie go do lekarza i stworzenie mu wszelkich warunków na to, by jak
najszybciej wrócił do zdrowia. Prawda bowiem w sensie biblijnym to nie jest stwierdzenie
faktu. Prawda to taka rzeczywistość, która prowadzi do wyzwolenia. Tak rozumiana prawda
jest unią miłości z faktem, albo inaczej mówiąc miłosnym podejściem do tego, co po prostu
jest. Chrystus zatem jest prawdą nie dlatego, że głosi system wartości obiektywnie
prawdziwych, ale dlatego, że z Jego słowem w parze idzie miłość, z nauczaniem krzyż, a z
wypominaniem troska o zbawienie.
Nie daleko stąd do kryterium głoszonego przez Jezusa „poznacie ich po ich owocach”
(Mt 7,16)
Pytanie 5. Czy jesteś szczerym wobec Boga?
Kolejną sprawą dosyć istotną w relacjach z Bogiem a związaną z prawdą jest
szczerość.
Niby wiemy, że Bóg o nas wszystko wie, ale czasem nasze modlitwy przypominają
odrealnienie trzeciego stopnia. I tu w tym względzie dają dużo do myślenie niektóre Psalmy.
Posłuchajmy jak człowiek-psalmista modlił się czasem do Boga:
Ocknij się! Dlaczego śpisz, Panie? Przebudź się! Nie odrzucaj na zawsze! (Ps 44,24)
Dlaczego z dala stoisz, o Panie, w czasach ucisku się kryjesz (Ps 10,1)
Jak długo, Panie, całkiem o mnie nie będziesz pamiętał? Dokąd kryć będziesz przede
mną oblicze? Dokąd w mej duszy będę przeżywał wahania, a w moim sercu codzienną
zgryzotę? Jak długo mój wróg nade mnie będzie się wynosił? (Ps 13,2-3)
Dlaczego ukrywasz Twoje oblicze? Zapominasz o nędzy i ucisku naszym? (Ps 44,25)
Dlaczego, Boże, odrzuciłeś na wieki, płoniesz gniewem przeciw owcom Twojego
pastwiska? (Ps 74,1)
Mówię do Boga: Moja Skało, czemu zapominasz o mnie? Czemu chodzę smutny,
gnębiony przez wroga? (Ps 42,10)
Już nawet nie chodzi o to, że trudno sobie wyobrazić, by biskup czy ksiądz wymawiał
te modlitwy na publicznej adoracji Najświętszego Sakramentu, ale nieraz brak nam takiej
szczerości na prywatnej modlitwie. Brakuje nieraz zwykłego wyrażania smutku, żalu,
oburzenia i gniewu. A przecież takie uczucia nierzadko siedzę sobie w sercach i mają się nie
najgorzej.
Nie zapomnę jednego mieszkańca naszej wioski. Nie zapomnę, bo jego relacja z
Bogiem była dla wielu nawet szokująca. Kiedy deszcz zalała skoszoną trawę potrafił iść na
pole i krzyczeć w stronę nieba: „I co mi teraz z takiego siania! Po co zesłałeś deszcz?” Kiedy
muchy gryzły jego krowy, to się przekomarzał: „I Tyś jest Stwórca? Po coś je stworzył? Nie
widzisz co robią z moimi krowami”. A kiedy pewnego dnia jechał wyboistą drogą i
przewrócił mu się wóz z sianem, prasnął lejcami i zawołał z gniewem: „Tyś przewrócił, to Ty
dźwigaj. Ja nie będę!” A kiedy przyszła niedziela, ubrany pięknie zdawał się gdzieś jechać.
„Dziadku, gdzie to jedziecie?” A on na to: „A jadę na Jaworzynkę, bo trochę Panu Bogu w
tym tygodniu nagadał”.
Boimy się bluźnierstwa. I słusznie. Ale nie bójmy się szczerości. Bez niej trudno o
dobrą relację z Bogiem. Nie musimy udawać przed Nim kogoś innego, bo On umarł za nas,
za takich jacy jesteśmy.
Pytanie 6. Czy Twoja religijność jest celem czy środkiem do Boga?
Ostatnie pytanie dotyka kluczowej prawdy, prawdy, która głosi, że wszystko w tym
życiu, jeśli pomaga drodze do Boga jest dobre, jeśli nie pomaga wymaga naprawdę
zastanowienia.
Jeden z rzymskich kolegów, również ksiądz, opowiadał, że on w czasie wakacji
uwielbia pracować jako ratownik. Zaszyć się w krajobraz, odetchnąć od tych wszystkich
kościelnych spraw i tylko w niedzielę przyjść do Kościoła. I mówił, że kiedy on napełni się
przyrodą, to potem przez cały rok „ma ochotę być księdzem”. Trochę mnie to zaskoczyło. I
na pierwszy rzut oka wydawało się być dziwne. Ale jakim prawem mogłem oceniać go za to,
że on szukał drogi do Boga w ten sposób? Że on w ten sposób odnajdywał na nowo Boga,
świat i swoje powołanie?
Zbyt często krytykujemy innych za to, że nie robią to, co myśmy powinni. Ileż
naszych praprababć byłoby zdziwionych, że my nie śpiewamy Godzinek, tylko odprawiamy
Koronkę do Miłosierdzia Bożego? A czyż św. Augustyn nie mógłby stanąć tu między nami i
powiedzieć: „Do mojej świętości niepotrzebny był różaniec, adoracja Najświętszego
sakramentu, roraty, majówki i jeszcze parę praktyk religijnych”?
Nabożeństwa, modlitwy, tradycja, którą odziedziczyliśmy po przodkach i
nauczycielach wiary jest środkiem i tylko środkiem w drodze do Boga. Jeśli człowiek
zapomni o tym, mogą nadejść takie dni, w których broniąc zażarcie środków, zabijemy cel,
tak jak rodacy Jezusa broniąc prawa zabili Jego Dawcę. Mogą przyjść dni, w których
będziemy oskarżali młodsze pokolenie za to, że odrzuca Boga nie zdając sobie sprawę, że oni
tylko odrzucają środek, który do Niego prowadzi, który dla nas był cenny i ważny a dla nich
jest tylko niezrozumiałym narzędziem. Może majówka była nam dana na 200 lat, może
Litania do Serca Jezusa pocieszała wielu, ale tylko przez jedno stulecie, może Koronka do
Miłosierdzia Bożego będzie pomagała ludziom w drodze do Boga jakieś określony czas, ale
zawsze powinniśmy być czujni, by środek prowadził do celu. Potrafimy zmieniać
samochody, domy, miejsca zamieszkania, potrafimy jakoś nawet odprowadzać innych na
cmentarz i witać nowych na chrzcinach, bądźmy więc otwarci, elastyczni i gotowi na
wszystko, co może prowadzić nas do Boga.
Drodzy i wierni stowarzyszenia Civitas Christiana. Można by wiele jeszcze mówić o
Bogu. Niech jednak jedna myśl będzie podsumowaniem i kwintesencją tego dnia skupienia:
szukajmy miłości Boga, bliźniego i siebie, szukajmy i starajmy się o nią. Bo tam gdzie jest
miłość, tam musi być Bóg.
4 GŁOSY W BAZYLICE MIŁOSIERDZIA NA I PIĄTEK GRUDNIA 2009 R.
Kazanie w czasie Mszy św.
Drodzy uczestnicy adwentowych dni skupienia Civitas Christiana,
Kochani pielgrzymi,
Wierni widzowie,
Bracia i Siostry,
Nie ma człowieka, który by nie miał nic do powiedzenia. Każdy z was mógłby stanąć
tutaj i rzec parę słów od serca. Może niektórych zablokowałaby trema, ale tematów nie
zabrakłoby nikomu.
Nie da się jednak zrobić tak, żeby mówili wszyscy, ani nawet tak, żeby głos zabrali
tylko ci, którzy chcą przemówić. Dlatego poprośmy chociaż cztery osoby, żeby powiedziały
nam coś od serca - dzisiaj, 4 grudnia, w pierwszy piątek miesiąca i w świętą Barbarę, w
sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie.
Pierwszy głos zabierze Izajasz. Urodził się w VIII wieku przed Chrystusem a umarł w
VII. Był to człowiek dobrze wykształcony, pochodził z dobrej rodziny, poeta i dyplomata a
przede wszystkim prorok, czyli taki, co mówi to, co Bóg chce ludziom powiedzieć.
Po ludzku sądząc nie był źle ustawiony, ale przyszło mu przeżyć takie chwile, kiedy
żadne ustawienie nie pomoże. Widział na własne oczy 185 tys. wojska asyryjskiego, które
oblegało jego miasto - Jeruzalem, wiedział, że nic nie jest w stanie obronić murów a jednak te
same oczy, które widziały tylko strach, zobaczyły potem cud i rękę Boską tam, gdzie ludzka
ręka już nie mogła pomóc.
I Izajasz mówi tak:
To mówi Pan Bóg: "Czyż nie w krótkim już czasie Liban zamieni się w ogród, a ogród
za bór zostanie uznany? W ów dzień głusi usłyszą słowa księgi, a oczy niewidomych, wolne
od mroku i od ciemności, będą widzieć.” (Iz 29,17-18)
Chodzi o to, żeby nie tracić wiary, kiedy jest naprawdę źle. Żeby rękami bezradnymi
nie zasłaniać oczu, które nie chcą patrzeć na biedę, bo przecież te same oczy mogą i będą
widziały lepszą przyszłość.
Bądźmy cierpliwi i wierzmy w lepsze jutro! Z każdą godziną jesteśmy przecież bliżej
nieba. Kto chory, będzie zdrowy, kto niewidomy, będzie widział, kto przykuty grzechami,
będzie uwolniony, kto znerwicowany, znajdzie wieczny pokój, kto opuszczony, nigdy
samotny nie będzie. Czy to tu na ziemi, czy tam po śmierci - czeka nas naprawdę lepsza
przyszłość. Nie wierzyć, że jutro może być lepiej, to jakby powiedzieć Bogu, że On nie jest
wszechmogący.
"Czyż nie w krótkim już czasie Liban zamieni się w ogród?” - mówi prorok Izajasz w
dzisiejszym I czytaniu.
Drugi głos zabierze dwóch niewidomych. Nawet nie wiemy, jak mieli na imię, ani od
ilu lat nie widzieli. Żyli w tym samym wieku i w tym samym kraju co Jezus. Nie mogli
widzieć, mieli więc bardziej wyczulony słuch. I pewnego dnia usłyszeli, że Jezus, Mistrz, co
potrafi uzdrowić ślepotę przechodzi tuż obok. Zaczęli głośno wołać: "Ulituj się nad nami,
Synu Dawida". Jezus zdawał się nie słyszeć. Więc szli za Nim i dalej głośno wołali. Jezus
zdawał się nie słyszeć. Nie odwrócił się. Poszedł do domu. A oni poszli za Nim. Ale jak
trudno się idzie niewidomemu za tym, który dobrze chodzi, to mało kto zrozumie. Kiedy
doszli do domu, weszli do środka i stanęli przed Jezusem. Wtedy dopiero Jezus zapytał:
"Wierzycie, że mogę to uczynić?". Oni odpowiedzieli Mu: "Tak, Panie". Wtedy
dotknął ich oczu, mówiąc: "Według wiary waszej niech się wam stanie". (Mt 9,28)
Ani słowem nie uskarżyli się Jezusowi. Nie lamentowali: „Nie szłyszałeś, jak
wołaliśmy za Tobą? Nie obchodzi Cię los człowieka biednego? Czy myślisz, że tak łatwo
nam iść za Tobą, jak nic nie widzimy?” Niewidomi ani słowem nie uskarżyli się Jezusowi.
Chcieli widzieć i nie żal im było żadnego kroku, który przybliżył ich do światła.
Ci dwaj głośni i uparci ślepcy z dzisiejszej Ewangelii chcą dziś powiedzieć tylko
jedno: „jak Ci zależy, to walcz”. Bóg Cię nie zostawił, ani nie odszedł od Twojego życia. Ale
może przyszedł taki czas, że to Ty musisz iść za Bogiem nawet jakby to było tak trudne jak
chodzenie dla niewidomego.
A teraz przenieśmy się do domu Dioskurosa. Prawie 300 lat później. Dioskuros,
poganin, ma przepiękną córkę - Barbarę. Chce ją dobrze wykształcić i wydać za mąż za nie
byle kogo. Ale Barbara poznaje, co to jest chrześcijaństwo i zaczyna wierzyć w Boga. A tego
ojciec nie może znieść. W cesarstwie rzymskim ściga się takich, co mówią, że Chrystus jest
ich Bogiem. Dioskuros zmusza więc córkę, żeby wyparła się wiary, bo sobie życie zmarnuje.
Basia się nie załamuje. Ponoć nawet rozbija posągi bogów, które ojciec trzymał w domu.
Tata donosi na nią władzom. Zostaje uwięziona. Grozi jej śmierć. Nie zapiera się wiary.
Wbrew ojcu, wbrew prawu, wbrew temu, co robi większość - przecież 90% w cesarstwie
popiera pogaństwo. Jej mądrą głowę ścięto mieczem w 305 roku naszej ery. Niecałe 10 lat
przed rokiem, kiedy cesarz Konstantyn Wielki zobaczy na niebie wielki krzyż z napisem: „W
tym znaku zwyciężysz” i kiedy być chrześcijaninem nie będzie już znakiem wstydu.
Dziś, 4 grudnia, św. Barbara nie musi wiele mówić. Wszystko jest jasne. Bądź wierny
swojemu Bogu. Nie mów, że większość robi inaczej. Nie mów, że rodzina i przyjaciele myślą
inaczej. Nie mów, że cierpisz. Bądź wierny swojemu Bogu. Górnikom i hutnikom, ludziom
ciężkiej pracy, Barbarom i Basiom, św. córka Dioskurosa mówi tak:
Życie może być bardzo trudne i wydaje się nieraz, że trzeba wiele stracić. Ale jedno
czego nie wolno i naprawdę czego nie opłaca się pozbyć - to jest wiary w Boga. Dom, nawet
rodzina, a co dopiero pieniądze są niczym wobec tego bogactwa, jaki ma w sercu ten, kto
wie, że bez Boga ani do proga.
Posłuchajmy jeszcze jednego głosu. Dziś pierwszy piątek miesiąca - niech będzie to
zatem głos Serca Jezusowego.
Co powie to serce, które widziało jak 185 tys. wojska asyryjskiego chce zniszczyć
Jerozolimę i wymordować mężczyzn, kobiety, i dzieci, nawet te proroka Izajasza?
Co powie to Serce, które słyszało za sobą krzyk dwóch niewidomych w drodze do
domu, gdzie zostali uzdrowieni?
Co powie to Serce Barbarze, która straciła po ludzku wszystko, tylko dla Niego, tylko
dla Serca Jezusowego?
O nieszczęśliwa, wichrami smagana, niepocieszona! (Iz 54,11)
Daleka bądź od trwogi, bo nie masz się czego obawiać, i od przestrachu, bo nie ma on
przystępu do ciebie. (Iz 54,14)
Na krótką chwilę porzuciłem ciebie, ale z ogromną miłością cię przygarnę.(Iz 54,7)
Nie lękaj się, bo jestem z tobą. (Iz 43,5)
Czyż może niewiasta zapomnieć o swym niemowlęciu, ta, która kocha syna swego
łona? A nawet, gdyby ona zapomniała, Ja nie zapomnę o tobie. (Iz 49,15)
Oto wyryłem cię na obu dłoniach. (Iz 49,16)
Jesteś drogi w moich oczach, nabrałeś wartości i Ja cię miłuję. (Iz 43,4)
Góry mogą ustąpić i pagórki się zachwiać, ale miłość moja nie odstąpi od ciebie...
mówi Pan. (Iz 54,10)
Jeśli to mówi serce Jezusa, to każdy uczciwy człowiek może powiedzieć tylko jedno
krótkie zdanie: Jezu, ufam Tobie…
Amen.