RADA EUROPY

ARTYKUŁ 25 - PRAWO PRACOWNIKÓW DO OCHRONY ROSZCZEŃ W PRZYPADKU
NIEWYPŁACALNOŚCI ICH PRACODAWCY
PRZEWIDZIEĆ, ŻE ROSZCZENIA PRACOWNIKÓW WYNIKAJĄCE Z UMÓW O PRACĘ LUB ZE
STOSUNKÓW PRACY BĘDĄ GWARANTOWANE PRZEZ INSTYTUCJĘ GWARANCYJNĄ LUB W
DRODZE JAKIEJKOLWIEK INNEJ SKUTECZNEJ FORMY OCHRONY1
1. Postanowienie nowe
2. Ocena wykonywania
Gwarancje roszczeń pracowników w przypadku niewypłacalności ich pracodawcy
(instytucja gwarancyjna, uprzywilejowanie, kombinacja tych dwóch form, inne środki).
Ochrona roszczeń pracowniczych w przypadku niewypłacalności pracodawcy jest
realizowana poprzez kombinację dwóch form, to jest przez:
 instytucję gwarancyjną, jaką jest Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
działający na podstawie ustawy z 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w
razie niewypłacalności pracodawcy. Fundusz ma status państwowego funduszu celowego.
Środki finansowe Funduszu pochodzą ze składek uiszczanych obligatoryjnie przez
pracodawców, składkę na Fundusz ustala się od wypłat stanowiących podstawę wymiaru
składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Wysokość składki na Fundusz określa
ustawa budżetowa,
 uprzywilejowanie, określone postanowieniami ustawy z 28 lutego 2003 r. Prawo
upadłościowe i naprawcze, zgodnie z którymi wierzytelności ze stosunku pracy zaliczane
są do drugiej kategorii interesów wierzycieli.
Ustawa o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy definiuje
niewypłacalność w następujący sposób:
1. Niewypłacalność pracodawcy zachodzi gdy sąd upadłościowy, na podstawie przepisów
Prawa upadłościowego i naprawczego wyda postanowienie o:
 ogłoszeniu upadłości pracodawcy obejmującej likwidację majątku dłużnika,
 ogłoszeniu upadłości pracodawcy z możliwością zawarcia układu,
 zmianie postanowienia o ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu na
postanowienie o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika,
 oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości pracodawcy, jeżeli jego majątek nie wystarcza
na zaspokojenie kosztów postępowania,
 oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości w razie stwierdzenia, że majątek dłużnika jest
obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub
hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie wystarcza na
zaspokojenie kosztów postępowania.
Datą niewypłacalności jest data wydania postanowienia sądu upadłościowego o ogłoszeniu
upadłości pracodawcy, data postanowienia sądu upadłościowego o oddaleniu wniosku o
ogłoszenie upadłości pracodawcy albo data uprawomocnienia się postanowienia o zmianie
sposobu prowadzenia postępowania upadłościowego, w zależności od przesłanki upadłości.
2. Niewypłacalność pracodawcy zachodzi w przypadku wszczęcia postępowania
upadłościowego, postępowania układowego lub innego podobnego postępowania w
państwach członkowskich Unii Europejskiej lub w państwach członkowskich Europejskiego
Właściwa władza może, wyjątkowo, i po konsultacji z organizacjami pracodawców i pracowników, wyłączyć
określone grupy pracowników spod ochrony przewidzianej w tym postanowieniu ze względu na szczególny
charakter ich stosunku pracy.
Wyrażenie „niewypłacalność” zostanie określony przez ustawodawstwo i praktykę krajową.
Krajowe ustawy i przepisy wykonawcze mogą ograniczyć ochronę roszczeń pracowników do określonej wysokości,
która powinna być ustalona w społecznie akceptowalnej wysokości.
1
171
Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stronach umowy o Europejskim Obszarze
Gospodarczym wobec instytucji kredytowych i zakładów ubezpieczeń mających siedziby w
tych państwach. Niewypłacalność pracodawcy zachodzi również w przypadku, gdy sąd
zagraniczny wyda orzeczenie, zgodnie z którym nie zostaje wszczęte postępowanie
upadłościowe z uwagi na stwierdzenie definitywnego zamknięcia przedsiębiorstwa albo z
powodu niewystarczalności aktywów na zaspokojenie kosztów tego postępowania. Datą
niewypłacalności jest data wydania orzeczenia przez sąd zagraniczny.
3. Niewypłacalność pracodawcy zachodzi również w przypadku wydania, zgodnie z
przepisami Prawa upadłościowego i naprawczego dotyczącymi międzynarodowego
postępowania upadłościowego, przez sąd upadłościowy postanowienia o uznaniu głównego
zagranicznego postępowania upadłościowego wszczętego wobec przedsiębiorcy
zagranicznego z Danii lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym
Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym. Niewypłacalność
pracodawcy zachodzi także w przypadku, gdy sąd zagraniczny wyda orzeczenie, zgodnie z
którym nie zostaje wszczęte postępowanie upadłościowe z uwagi na stwierdzenie
definitywnego zamknięcia przedsiębiorstwa albo z powodu niewystarczalności aktywów na
zaspokojenie kosztów tego postępowania. Datą niewypłacalności jest data wydania przez sąd
upadłościowy postanowienia o uznaniu zagranicznego postępowania upadłościowego albo
data wydania orzeczenia przez sąd zagraniczny.
4. Niewypłacalność pracodawcy zachodzi, gdy:
 organ sądowy lub każdy inny właściwy organ państwa członkowskiego Unii Europejskiej,
z wyłączeniem Danii, uprawniony do wszczęcia postępowania upadłościowego wyda,
zgodnie z art. 3 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 1346/2000, orzeczenie o wszczęciu
wobec przedsiębiorcy lub przedsiębiorcy zagranicznego postępowania upadłościowego, o
którym mowa w art. 2 lit. a lub c tego rozporządzenia, oraz powoła zarządcę albo
 organ sądowy lub każdy inny właściwy organ państwa członkowskiego Unii Europejskiej,
z wyłączeniem Danii, uprawniony do wszczęcia postępowania upadłościowego wyda,
zgodnie z art. 3 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 1346/2000, orzeczenie, zgodnie z
którym nie zostaje wszczęte postępowanie upadłościowe z uwagi na stwierdzenie
definitywnego zamknięcia przedsiębiorstwa albo z powodu niewystarczalności aktywów
na zaspokojenie kosztów tego postępowania, albo
 sąd upadłościowy wyda, zgodnie z art. 3 ust. 2 i 4 rozporządzenia Rady (WE) nr
1346/2000, orzeczenie o ogłoszeniu upadłości przedsiębiorcy zagranicznego, mające
skutki ograniczone do majątku dłużnika znajdującego się na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej.
Datą niewypłacalności jest data wydania orzeczenia albo data wydania przez sąd
upadłościowy postanowienia o ogłoszeniu upadłości przedsiębiorcy zagranicznego.
5. Niewypłacalność pracodawcy zachodzi również, gdy w postępowaniu krajowym w razie
niezaspokojenia przez pracodawcę roszczeń pracowniczych z powodu braku środków
finansowych:
 na podstawie przepisów Prawa upadłościowego i naprawczego sąd upadłościowy wyda
postanowienie o umorzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację
majątku upadłego,
 organ założycielski podejmie decyzję o wdrożeniu postępowania likwidacyjnego wobec
przedsiębiorstwa państwowego, o ile likwidacja nie jest skutkiem przekształcenia,
łączenia lub podziału tego przedsiębiorstwa,
 sąd orzeknie rozwiązanie spółki handlowej w rozumieniu przepisów ustawy z 15 września
2000 r. - Kodeks spółek handlowych,
 minister właściwy do spraw gospodarki wyda, na podstawie przepisów o swobodzie
działalności gospodarczej, decyzję o zakazie wykonywania działalności gospodarczej,
172
wykonywanej na takich samych zasadach, jak przedsiębiorcy polscy, przez przedsiębiorcę
zagranicznego w ramach utworzonego oddziału z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej,
 minister właściwy do spraw gospodarki wyda, na podstawie przepisów o swobodzie
działalności gospodarczej, decyzję o zakazie wykonywania działalności przez
przedsiębiorcę zagranicznego, w ramach utworzonego przedstawicielstwa z siedzibą na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
 zgodnie z ustawą z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej organ
ewidencyjny wykreśli pracodawcę będącego osobą fizyczną z Ewidencji Działalności
Gospodarczej w wyniku zawiadomienia o zaprzestaniu wykonywania działalności
gospodarczej lub stwierdzenia trwałego zaprzestania wykonywania przez pracodawcę
działalności gospodarczej, w zależności od przesłanki niwpłacalności.
Datą niewypłacalności jest data uprawomocnienia się postanowienia sądu upadłościowego o
umorzeniu postępowania upadłościowego, data wydania decyzji w przypadkach albo data
uprawomocnienia się orzeczenia sądu, albo data dokonania wykreślenia.
6. Niewypłacalność pracodawcy zachodzi w razie niezaspokojenia roszczeń pracowniczych z
powodu braku środków finansowych w przypadku faktycznego zaprzestania działalności
przez pracodawcę, trwającego dłużej niż 2 miesiące od daty faktycznego zaprzestania
działalności.
W razie niewypłacalności pracodawcy niezaspokojone roszczenia pracownicze podlegają
zaspokojeniu ze środków instytucji Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Postanowienia ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze również zawierają pojęcie
„niewypłacalnego dłużnika będącego przedsiębiorcą”, wobec którego może być ogłoszona
upadłość; ustawa ta określa także zasady postępowania naprawczego wobec przedsiębiorców
zagrożonych niewypłacalnością.
Roszczenia chronione w przypadku niewypłacalności pracodawcy
Ochrona roszczeń pracowniczych przez Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
dotyczy należności głównych z tytułu:
 wynagrodzenia za pracę,
 przysługujących pracownikowi na podstawie powszechnie obowiązujących przepisów
prawa pracy:
- wynagrodzenia za czas niezawinionego przez pracownika przestoju, za czas
niewykonywania pracy (zwolnienia od pracy) i za czas innej usprawiedliwionej
nieobecności w pracy,
- wynagrodzenia za czas niezdolności pracownika do pracy wskutek choroby, o
którym mowa w art. 92 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy,
- wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego,
- odprawy pieniężnej przysługującej na podstawie przepisów o szczególnych
zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
niedotyczących pracowników,
- ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, o którym mowa w art. 171 § 1
Kodeksu pracy, należny za rok kalendarzowy, w którym ustał stosunek pracy,
- odszkodowania, o którym mowa w art. 361 § 1 Kodeksu pracy,
- dodatku wyrównawczego, o którym mowa w art. 230 i 231 Kodeksu pracy,
 składek na ubezpieczenia społeczne należnych od pracodawców na podstawie
przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych.
173
Pracownicy objęci ochroną
Pracownikiem objętym ochroną jest osoba fizyczna, która pozostaje z pracodawcą w stosunku
pracy lub jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę nakładczą albo wykonuje pracę na
podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, albo innej umowy o świadczenie usług, do
której, zgodnie z Kodeksem cywilnym, stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo
wykonuje pracę zarobkową na podstawie innej niż stosunek pracy na rzecz pracodawcy
będącego rolniczą spółdzielnią produkcyjną, spółdzielnią kółek rolniczych lub inną
spółdzielnią zajmującą się produkcją rolną - jeżeli z tego tytułu podlega obowiązkowi
ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, z wyjątkiem małżonka pracodawcy, a także jego
dzieci własnych, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobionych, rodziców, macochy i
ojczyma oraz osób przysposabiających, a także rodzeństwa, wnuków, dziadków, zięciów i
synowych, bratowych, szwagierek i szwagrów oraz osób wykonujących pracę zarobkową w
gospodarstwie domowym.
Ograniczenia roszczeń pracowników1.
Roszczenia z tytułu wynagrodzenia za pracę, wynagrodzenia za czas niezawinionego przez
pracownika przestoju, za czas niewykonywania pracy (zwolnienia od pracy) i za czas innej
usprawiedliwionej nieobecności w pracy, wynagrodzenia za czas niezdolności pracownika do
pracy wskutek choroby, wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego, dodatku
wyrównawczego, składek na ubezpieczenia społeczne należnych od pracodawców na
podstawie przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych - podlegają zaspokojeniu za okres
nie dłuższy niż 3 miesiące poprzedzające datę wystąpienia niewypłacalności pracodawcy albo
za okres nie dłuższy niż 3 miesiące poprzedzające ustanie stosunku pracy, jeżeli ustanie
stosunku pracy przypada w czasie nie dłuższym niż 9 miesięcy poprzedzających datę
wystąpienia niewypłacalności pracodawcy.
Roszczenie z tytułu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy podlega zaspokojeniu,
jeżeli ustanie stosunku pracy nastąpiło w okresie nie dłuższym niż 9 miesięcy
poprzedzających datę wystąpienia niewypłacalności pracodawcy.
Roszczenia z tytułu odprawy pieniężnej przysługującej na podstawie przepisów o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
niedotyczących pracowników oraz odszkodowania, podlegają zaspokojeniu, jeżeli ustanie
stosunku pracy nastąpiło w okresie nie dłuższym niż 9 miesięcy poprzedzających datę
wystąpienia niewypłacalności pracodawcy lub w okresie nie dłuższym niż 4 miesiące
następujące po tej dacie.
Roszczenia z tych tytułów podlegają zaspokojeniu także w przypadku, gdy uprawnienie do
nich powstanie w dniu stanowiącym datę wystąpienia niewypłacalności pracodawcy lub w
dniu ustania stosunku pracy.
W przypadku faktycznego zaprzestania działalności przez pracodawcę, trwającego dłużej niż
2 miesiące, marszałek województwa wypłaca, na wniosek pracownika, zaliczkę na poczet
niezaspokojonych przez pracodawcę roszczeń pracowniczych, w kwocie niezaspokojonych
roszczeń, o których mowa powyżej, nie wyższej jednak niż wysokość minimalnego
wynagrodzenia za pracę, obowiązującego w dniu wypłaty zaliczki.
Roszczenia pracowników, których dotyczy to postanowienie, muszą obejmować co najmniej:
a. roszczenia pracowników z tytułu wynagrodzeń należnych za określony okres, który nie może być krótszy niż trzy
miesiące w systemie uprzywilejowania i osiem tygodni w systemie gwarancji, poprzedzający niewypłacalność
pracodawcy lub zakończenie stosunku pracy;
b. roszczenia pracowników z tytułu płatnych urlopów należnych za pracę wykonaną w ciągu roku, w trakcie którego
nastąpiła niewypłacalność pracodawcy lub zakończenie stosunku pracy;
c. roszczenia pracowników z tytułu kwot za inne płatne nieobecności za określony okres, który nie może być krótszy
niż trzy miesiące w systemie uprzywilejowania lub osiem tygodni w systemie gwarancji, poprzedzający
niewypłacalność pracodawcy lub zakończenie stosunku pracy.
1
174
Ochrona roszczeń pracowniczych przez Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
następuje w zakresie należności głównych z następującym ograniczeniem kwotowym:
 w przypadku wypłaty świadczeń ze środków Funduszu z tytułu wynagrodzenia za pracę,
wynagrodzenia za czas niezawinionego przez pracownika przestoju, za czas
niewykonywania pracy (zwolnienia od pracy) i za czas innej usprawiedliwionej
nieobecności w pracy, wynagrodzenia za czas niezdolności pracownika do pracy wskutek
choroby, wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego, dodatku wyrównawczego łączna kwota świadczeń za okres jednego miesiąca nie może przekraczać przeciętnego
miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału, od dnia jego ogłoszenia przez
Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej
Polskiej "Monitor Polski", ogłaszanego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
 w przypadku wypłaty świadczenia z tytułu ekwiwalentu pieniężnego za urlop
wypoczynkowy świadczenie nie może przekraczać kwoty przeciętnego miesięcznego
wynagrodzenia,
 w przypadku wypłaty świadczenia z tytułu odprawy pieniężnej przysługującej na
podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn niedotyczących pracowników lub odszkodowania świadczenie nie może
przekraczać kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia lub jego wielokrotności, w
przypadku gdy roszczenie stanowi wielokrotność wynagrodzenia stanowiącego podstawę
do jego ustalenia.
Kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia jest to informacja statystyczna o
faktycznym poziomie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia jakie wystąpiło w
gospodarce narodowej w poprzednim kwartale - ustalana na potrzeby systemu emerytalnego.
3. Wniosek
Rozwiązania polskie są zgodne z art. 25 Zrewidowanej Europejskiej Karty Społecznej.
Ratyfikacja możliwa.
175