Historia medycyny - Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu

12_K1_Historia medycyny
4/5/05
11:32
Page 135
H I S TO R I A M E DYC Y N Y
135
18 400 operacji serca w krà˝eniu pozaustrojowym,
czyli XX lat dzia∏alnoÊci Katedry i Oddzia∏u Klinicznego
Kardiochirurgii i Transplantologii ÂAM
w Âlàskim Centrum Chorób Serca w Zabrzu /1985-2005/
Marian Zembala, Janusz Skalski, Roman Przybylski
Narodziny kardiochirurgii na Âlàsku
Pierwsza w Âlàskiej Akademii Medycznej Klinika Chirurgiczna powsta∏a w 1950 roku w Zabrzu. Jej kierownikiem zosta∏ Józef Gasiƒski. Od 1954 roku na terenie Zabrza dzia∏a∏y równolegle dwie Katedry i Kliniki Chirurgii: pierwsza kierowana przez Stanis∏awa Szyszko (Rycina 1) i druga – przez wspomnianego Józefa Gasiƒskiego.
W 1967 roku w ramach I Kliniki utworzono Oddzia∏ Kar-
diochirurgii, którego kierownikiem zosta∏ Tadeusz Paliwoda (Rycina 2). Poczàtkowo przeprowadzano tam operacje wad wrodzonych i nabytych bez u˝ycia krà˝enia pozaustrojowego. W 1969 roku rozpocz´to operacje na
otwartym sercu – wad nabytych i wrodzonych. By∏y to
pierwsze tego typu zabiegi na Âlàsku. Podczas operacji
u˝ywano aparatu do krà˝enia pozaustrojowego rodzimej
konstrukcji, zwanego „Êlàskim p∏uco-sercem”. Jego kon-
Ryc. 1. Stanis∏aw Szyszko (1912-1990), wielki Êlàski chirurg i nauczyciel
chirurgii – karykatura z roku 1963 (rys. T. Ginko)
Ryc. 2. Tadeusz Paliwoda (1922-1981), pierwszy Êlàski kardiochirurg, nauczyciel
J. Dobosz, S. Wosia, A. Bochenka, karykatura z roku 1963 (rys. T. Ginko)
Kardiochirurgia i Torakochirurgia Polska
MARZEC 2005 • TOM 2 • NUMER 1
12_K1_Historia medycyny
136
4/5/05
11:32
Page 136
18 400 operacji serca w krà˝eniu pozaustrojowym, czyli XX lat dzia∏alnoÊci Katedry i Oddzia∏u Klinicznego Kardiochirurgii i Transplantologii...
Ryc. 4. Marian Zembala – kardiochirurg, który w roku 1985 przyjecha∏ do Zabrza
z Utrechtu (Holandia), aby wspólnie z Z. Religà, A. Bochenkiem, J. Wo∏czykiem
i Zespo∏em Kolegów pomóc w rozwoju OÊrodka
Ryc. 3. Zbigniew Religa – twórca nowej kardiochirurgii w Zabrzu, pionier
transplantacji serca w Polsce
struktorem by∏ Z. Antoszewski, wraz z zespo∏em in˝ynierów Politechniki Âlàskiej. W 1972 roku w zorganizowanym przez Adama Wolaƒskiego Wojewódzkim OÊrodku Kardiologii, dzia∏ajàcym na terenie szpitala przy ulicy
Marii Curie Sk∏odowskiej, powsta∏a Klinika Kardiochirurgii. Kierownikiem jej zosta∏ T. Paliwoda. Pracowali
w niej mi´dzy innymi chirurdzy: Jolanta Dobosz, Stanis∏aw WoÊ i Andrzej Bochenek. Po Êmierci T. Paliwody
w 1981 roku, pe∏niàcym obowiàzki kierownika Kliniki
zosta∏a Jolanta Dobosz, która stara∏a si´ kontynuowaç
dzia∏alnoÊç Kliniki w zakresie kardiochirurgii. Du˝y
wk∏ad w rozwój kardiochirurgii na Âlàsku w tym okresie,
mieli te˝ Jan Moll z ¸odzi, Antoni Dziatkowiak z Krakowa i Wac∏aw Sitkowski z Warszawy, którzy pomagali przy
operacjach kardiochirurgicznych, a tak˝e goÊcinnie operowali w klinikach w Zabrzu i Katowicach.
Zbigniew Religa – nowy oÊrodek, nowy zespó∏, nowe
mo˝liwoÊci
Rozwój nowoczesnej kardiochirurgii na Âlàsku zapoczàtkowa∏ w roku 1984 Zbigniew Religia (Rycina 3). Na zaproszenie Stanis∏awa Pasyka, ówczesnego Dyrektora
Wojewódzkiego OÊrodka Kardiologii w Zabrzu, przeniós∏
si´ z Warszawy (gdzie pracowa∏ w zespole W. SitkowKardiochirurgia i Torakochirurgia Polska
MARZEC 2005 • TOM 2 • NUMER 1
skiego) do Zabrza. Zasta∏ tu nowoczeÊnie wyposa˝ony
szpital w nowo wybudowanym budynku przy ulicy Szpitalnej 2. Z. Religa objà∏ kierownictwo Katedry i Kliniki
Kardiochirurgii, powodujàc jej dynamiczny rozwój i czyniàc z niej jeden z najbardziej aktywnych oÊrodków kardiochirurgicznych w kraju.
W sk∏ad zespo∏u kardiochirurgów w pierwszych latach dzia∏alnoÊci kliniki wchodzili m.in.: Andrzej Bochenek (z Katowic), Marian Zembala (z Wroc∏awia), Jerzy
Wo∏czyk (z Warszawy) oraz grupa m∏odszych chirurgów
i adeptów kardiochirurgii: Ryszard Bachowski, Romuald
Cichoƒ, Bronis∏aw Czech, Miros∏aw Drzazga, Jacek Kaperczak, Krzysztof Mistarz, Jerzy Pacholewicz, Roman
Przybylski i Bogus∏aw Ryfiƒski. Obowiàzki anestezjologów w okresie tym pe∏nili Grzegorz Gallert i Bugus∏aw
Kominek. Ponadto, uczniami i wspó∏pracownikami Z.
Religi w minionym okresie byli: Stanis∏aw WoÊ (obecnie
kierownik II Kliniki Kardiochirurgii w Katowicach), Jacek Moll – (kierownik Kliniki Kardiochirurgii Instytutu
Centrum Zdrowia Matki Polki w ¸odzi), Janusz Skalski
(ordynator Oddzia∏u Kardiochirurgii Dzieci´cej w Zabrzu), Micha∏ Wojtalik (kierownik Kliniki Kardiochirurgii Dzieci´cej AM w Poznaniu), Jacek Skiba (ordynator
kardiochirurgii w Szpitalu Wojskowym we Wroc∏awiu),
Tadeusz Gburek (ordynator Oddzia∏u Kardiochirurgii
w ZamoÊciu), a tak˝e Krzysztof Mistarz – kardiochirurg
pracujàcy w Klinice Kardiochirurgii w Bad Neustadt,
Niemcy, zmar∏y tragicznie w wypadku samochodowym
w roku 2000. (Rycina 4).
12_K1_Historia medycyny
4/5/05
11:32
Page 137
H I S TO R I A M E DYC Y N Y
137
Ryc. 5. Po pierwszej operacji wady mitralnej serca wykonanej 15.08.1985 wychodzà z sali operacyjnej, od lewej – M. Zembala, Z. Religa, W. Sitkowski
Ryc. 6. Zespó∏ lekarsko – piel´gniarski Kliniki w tym samym dniu. W Êrodku Z. Religa, na prawo od niego A. Bochenek, B. Czech, na lewo – K. Suwalski, M. Zembala,
le˝y – W. Sitkowski
Od 1 paêdziernika 1999 roku, po powrocie Z. Religii
do Warszawy funkcj´ kierownika Katedry i Oddzia∏u Klinicznego Kardiochirurgii i Transplantologii ÂAM pe∏ni
Jego uczeƒ i wspó∏pracownik, Marian Zembala, (od
2 kwietnia 1993 roku dyrektor Âlàskiego Centrum Chorób Serca w Zabrzu).
Kardiochirurgia doros∏ych i transplantologia
Pierwszà operacj´ w Wojewódzkim OÊrodku Kardiologii,
obecnie Âlàskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu, wyko-
nano 15 sierpnia 1985 roku. Uczestniczy∏ w niej jako goÊç
honorowy Wac∏aw Sitkowski (Ryciny 5, 6). W tym samym roku Z. Religa rozpoczà∏ pionierski w Polsce
program chirurgicznego leczenia chorych ze Êwie˝ym zawa∏em serca i ostrym zespo∏em wieƒcowym. Wspólnie
z M. Zembalà rozszerzy∏ operacje o chorych b´dàcych
we wstrzàsie kardiogennym przedstawiajàc uzyskane rezultaty na wielu znaczàcych kongresach mi´dzynarodowych w Europie i USA. W dniu 5 listopada 1985 roku wykona∏ pierwszà w Polsce, udanà transplantacj´ serca
Kardiochirurgia i Torakochirurgia Polska
MARZEC 2005 • TOM 2 • NUMER 1
12_K1_Historia medycyny
138
4/5/05
11:32
Page 138
18 400 operacji serca w krà˝eniu pozaustrojowym, czyli XX lat dzia∏alnoÊci Katedry i Oddzia∏u Klinicznego Kardiochirurgii i Transplantologii...
Ryc. 7. Podczas pierwszej transplantacji serca – wykonanej w Zabrzu 5.11.1985
przez Z. Relig´. Przy stole operacyjnym biorcy 62-letniego chorego (J. K).
z Krzepic po lewej – A. Bochenek, po prawej – J. Wo∏czyk; na pierwszym planie
E. Kucewicz-Czech (fot. S. Jakubowski – „Telefoto”). Przy dawcy byli M. Zembala
i B. Ryfiƒski
(Rycina 7-9). Do dnia dzisiejszego oÊrodek zabrzaƒski
przeprowadzi∏ 640 takich zabiegów (Rycina 10). Najd∏u˝sze odnotowane prze˝ycie chorego po przeszczepie serca wykonanym w Zabrzu, wynosi 18 lat.
Z. Religa wykona∏ tak˝e w roku 1987 pierwszà w Polsce heterotopowà transplantacj´ serca, dodatkowo doszczepiajàc u niewydolnego chorego z wysokim nadciÊnieniem p∏ucnym serce dawcy.
W 1999 roku nastàpi∏ rozwój programu transplantacji
serca u ma∏ych dzieci (Rycina 11). Najm∏odszà pacjentkà
by∏a 21-miesi´czna dziewczynka z tzw. niedorozwojem
„prawego serca”, obejmujàcego równie˝ hipoplazj´ pnia
i ga∏´zi p∏ucnych. Transplantacj´ wykona∏
R. Przybylski, z bardzo dobrym wynikiem wczesnym
i odleg∏ym (Rycina 12). Przeszczepy serca u dzieci wykonywali ponadto: M. Zembala, Z. Religa. Opiekà nad
kwalifikacjà do transplantacji serca u dzieci oraz opiekà
nad dzieçmi po przeszczepieniu serca zajmowali si´
Kardiochirurgia i Torakochirurgia Polska
MARZEC 2005 • TOM 2 • NUMER 1
B. Chodór, korzystajàc z pomocy L. Goldstein, M. Zakliczyƒskiego, M. Kowalskiej, M. ˚y∏y-Frycz, M. Szkutnik,
J. Bia∏kowskiego (Rycina 13).
Rozwój transplantologii nie by∏by mo˝liwy bez poparcia i zaanga˝owania lekarzy wielu specjalnoÊci, zw∏aszcza anestezjologów, kardiologów oraz rzeszy „ludzi dobrej woli”. Szczególne miejsce w rozwoju transplantacji
serca nale˝y si´ Wojskom Lotniczych. Dzi´ki nim transport narzàdów móg∏ odbywaç si´ w sposób bezpieczny
i dobrze zorganizowany nawet w bardzo trudnych warunkach pogodowych (Rycina 14), za co nale˝à im si´ goràce podzi´kowania.
W 1986 roku Z. Religa zainicjowa∏ w Zabrzu program
transplantacji serca i p∏uc.
W tym samym roku, we wspó∏pracy z J. Vasku z Brna
(Czechy) i W. Szumakowem z Moskwy (Rosja) dokona∏
implantacji sztucznych komór wyprodukowanych
w Brnie i Moskwie wspomagajàcych prac´ komór serca.
Wkrótce potem, w zorganizowanej z Jego inicjatywy
i pomocà organizacyjnà J. Sarny Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii w Zabrzu rozpoczà∏ ambitny i nowatorski
program naukowy, obejmujàcy zastawki biologiczne nowego typu i zorganizowanie banku homogennych zastawek serca (R. Cichoƒ, J. Sto˝ek, M. KrzyÊków, J. No˝yƒski), badania w zakresie mechanicznych urzàdzeƒ
wspomagania krà˝enia, sztucznych protez serca i przep∏ywów (R. Kustosz, Z. Nawrat, A. Zimin, J. Pacholewicz, A. Farmas, G. Gallert). W 1986 roku, wykorzystujàc doÊwiadczenie zdobyte uprzednio w Leuven, Belgia,
M. Zembala jako pierwszy w Polsce dokona∏ wszczepienia obu t´tnic piersiowych wewn´trznych. W roku 1987
M. Zembala i P. Buszman po raz pierwszy w Polsce przeprowadzili chirurgiczne leczenie napadowego cz´stoskurczu komorowego technikà Harkena, wraz ze Êródoperacyjnym mappingiem epi- i endokardialnym.
Z inicjatywy A. Bochenka powsta∏ w Zabrzu roku
1987 ciekawy program operacji wieƒcowych z wykorzystaniem w∏asnych p∏uc chorego (autooksygenacja), którego opracowanie i wyniki sta∏y si´ podstawà rozprawy
habilitacyjnej i by∏y przedstawiane na zjazdach naukowych w kraju i za granicà oraz opublikowane w European Journal of Cardio-thoracic Surgery.
W Zabrzu zainicjowano te˝ nowy w Polsce sposób
ochrony serca w czasie operacji, poprzez zastosowanie
kardioplegii krwistej, podawanej wstecznie do zatoki
wieƒcowej. Dokonali tego w 1988 roku kardiochirurg polskiego pochodzenia G. Cimochowski i perfuzjonista W.
Strzelewicz z USA. W 1992 roku G. Cimochowski i J. Kaperczak po raz pierwszy w kraju zastosowali do rewasku-
12_K1_Historia medycyny
4/5/05
11:32
Page 139
H I S TO R I A M E DYC Y N Y
139
Ryc. 8. Zespó∏ Kliniki po pierwszej udanej transplantacji serca (1985). Od lewej: Z. Religa, B. Ryfiƒski, B. Kominek, P. Czerwiƒska-Dziemian (piel´gniarka), A. Bochenek,
J. Wo∏czyk, E. ¸ubek-Wilczewska (piel´gniarka), R. Cichoƒ (fot. S. Jakubowski)
Ryc. 9. Przy chorym (J. K.) po przeszczepie serca (1985) – od lewej stojà: A. Bochenek, B. Ryfiƒski, B. Kominek, M. Zembala, E. ¸ubek-Wilczewska (piel´gniarka)
Ryc. 10. Transplantacje serca, serca i p∏uc, wykonane w Zabrzu w latach 1985-2005 (do 31.03.)
Kardiochirurgia i Torakochirurgia Polska
MARZEC 2005 • TOM 2 • NUMER 1
12_K1_Historia medycyny
140
4/5/05
11:32
Page 140
18 400 operacji serca w krà˝eniu pozaustrojowym, czyli XX lat dzia∏alnoÊci Katedry i Oddzia∏u Klinicznego Kardiochirurgii i Transplantologii...
Ryc. 11. Pierwsze dziecko (K. M., w wieku 15 lat) z przeszczepionym sercem w Zabrzu 8.02.1988), w towarzystwie E. ¸ubek-Wilczewskiej
Ryc. 12. Jedna z naszych m∏odszych pacjentek – 6-letnia A. ˚. w 6 miesi´cy po transplantacji serca z mamà
Ryc. 13. Dzieci po transplantacji serca z ich opiekunami
Kardiochirurgia i Torakochirurgia Polska
MARZEC 2005 • TOM 2 • NUMER 1
12_K1_Historia medycyny
4/5/05
11:32
Page 141
H I S TO R I A M E DYC Y N Y
141
Ryc. 14. Wr´czenie upominków dla Z. Religi przez Dowódc´ Wojsk Lotniczych – gen. bryg. pil. dr. J. Gotowa∏´. Lotnicy nam dzi´kujà,
a przecie˝ to my – transplantolodzy, mamy wielki d∏ug wdzi´cznoÊci wobec pilotów, mechaników oraz ich dowódców za pasj´, gotowoÊç i profesjonalizm
laryzacji serca t´tnic´ nabrzusznà dolnà. Rok póêniej
Z. Religa z M. Zembalà rozpocz´li pierwsze w Polsce, zabiegi trombendarterektomii p∏ucnej (PTE) w przewlek∏ej
zatorowoÊci p∏ucnej. W 1995 roku J. Borzymowski
i A. Machain (Argentyna) pierwsi w Polsce zastosowali
jako pomost t´tniczy t´tnic´ promieniowà. Zabieg kardiomioplastyki z wykorzystaniem mi´Ênia najszerszego
grzbietu do wspomagania pracy niewydolnego serca, po
raz pierwszy w kraju wykonano w Zabrzu, w 1996 roku,
u chorych z niewydolnoÊcià krà˝enia. Dokonali tego –
wspó∏twórca metody J. Chachques (Pary˝, Francja)
u pierwszego chorego i R. Loruso (Brescia, W∏ochy)
u drugiego, wraz z M. Zembalà, R. Przybylskim i P. Nadziakiewiczem (anestezjologiem). Podobne, tego typu zabiegi wykonano w Polsce jedynie w oÊrodku krakowskim.
OÊrodek zabrzaƒski by∏ tak˝e pionierem wentrykuloplastyki redukcyjnej w Polsce. Zabieg ten goÊcinnie przeprowadzi∏ w 1997 roku R. Batista (Kurytyba, Brazylia),
w asyÊcie J. Pacholewicza, B. Ryfiƒskiego. Pierwsze
w Polsce wszczepienie bezstentowej zastawki aortalnej
(u˝yto typ Freestyle) mia∏o miejsce równie˝ w Zabrzu,
2.10.1997 roku, u 75-letniego chorego. Operacje wykona∏
z powodzeniem S. Westaby (Oxford, Wielka Brytania).
W roku 1998, K. Lauterjung z Monachium (Niemcy),
we wspó∏pracy z M. Krasoniem, H. Krupà i W. Kuczmikiem za∏o˝yli wykonane w Monachium prototypowe
stenty u chorych z t´tniakami aorty piersiowej technikà
endowaskularnà, zapoczàtkowujàc w Zabrzu program
endowaskularnego leczenia t´tniaków aorty piersiowej.
W marcu 1999 roku K. Arom z Minneapolis, USA, wraz
z M. Zembalà po raz pierwszy w Polsce przeprowadzili
operacj´ wady mitralnej serca technikà ma∏oinwazyjnà.
Kolejne operacje ma∏oinwazyjne wady mitralnej serca,
ale ju˝ z wykorzystaniem torakoskopii, wykonano w Zabrzu 24.11.2002 roku, naprawiajàc zastawk´ mitralnà,
korzystàjàc ze specjalnego instrumentarium i doÊwiadczenia H. Reichenspurnera (Hamburg, Niemcy), a nast´pnie wykonujàc 7.11.2002 roku przez Przybylskiego
kolejne operacje naprawy zastawki mitralnej technikà
torakoskopowà. Do grudnia 2003 roku w Zabrzu wykonano 5 ma∏oinwazyjnych operacji wad serca z u˝yciem torakoskopu.
Od 2000 roku nastàpi∏ w Zabrzu dynamiczny rozwój
operacji t´tniaków ∏uku aorty i t´tniaków piersiowo-brzusznych. Kardiochirurdzy z Zabrza korzystali z doÊwiadczeƒ takich ekspertów jak: Y. Okita (Kobe, Japonia), C. Miller (Stanford, USA), P. P. Zanetti (Mediolan,
W∏ochy) i P. Urbaƒski (Bad Neustad, Niemcy).
W paêdzierniku 2001 roku, M. Zembala w zespole
z R. Przybylskim, J. Wojarskim, i torakochirurgiem
J. Perdeusem wykona∏ pierwszà w Polsce pomyÊlnie zakoƒczonà transplantacj´ serca i p∏uc u 34-letniego chorego z ci´˝kim pozawa∏owym uszkodzeniem serca i nieodwracalnym nadciÊnieniem p∏ucnym (Rycina 15). W tym
samym czasie, M. Zembala we wspó∏pracy z M. Knautem z Drezna (Niemcy) i Z. Kalarusem (Zabrze) dokona∏
pierwszego zabiegu epikardialnej ablacji z wykorzystaniem techniki mikrofalowej na bijàcym sercu i bez krà˝enia pozaustrojowego.
W Zabrzu przeprowadzono tak˝e po raz pierwszy
w Polsce tzw. podwójne przeszczepy. Oprócz wy˝ej
wspomnianego przeszczepu serca i p∏uc, w 2002 roku
Kardiochirurgia i Torakochirurgia Polska
MARZEC 2005 • TOM 2 • NUMER 1
12_K1_Historia medycyny
142
4/5/05
11:32
Page 142
18 400 operacji serca w krà˝eniu pozaustrojowym, czyli XX lat dzia∏alnoÊci Katedry i Oddzia∏u Klinicznego Kardiochirurgii i Transplantologii...
Ryc. 15. Pierwsza pomyÊlna jednoczesna transplantacja serca i p∏uc w Polsce u 38-letniego chorego (M. B.) z ci´˝kim pozawa∏owym uszkodzeniem serca
i nieodwracalnym nadciÊnieniem p∏ucnym (25.10.2001). W prawie 4 lata po transplantacji serca i p∏uc pacjent prowadzi normalne ˝ycie i jest aktywny zawodowo
Ryc. 16. Pierwsza pomyÊlna transplantacja pojedynczego p∏uca u 55-letniego chorego z ci´˝kim idiopatycznym zw∏óknieniem p∏uc (25.04.2003). W dwa lata
po transplantacji p∏uca pacjent jest w pe∏ni wydolny krà˝eniowo i oddechowo
zespó∏ pod kierunkiem R. Przybylskiego i L. Cierpki
(Katowice) pomyÊlnie przeprowadzi∏ jednoczasowà
transplantacj´ serca i nerek u 43-letniego m´˝czyzny
cierpiàcego od lat na ci´˝kà niewydolnoÊç obu narzàdów.
W kwietniu 2003 roku M. Zembala wraz z R. Przybylskim, D. Czy˝ewskim (Zabrze), J. Wojarskim, przy
wspó∏pracy M. Knauta z Drezna, przeprowadzili pierwszy w Polsce pomyÊlnie zakoƒczony przeszczep pojedynczego p∏uca (Rycina 16). Równie˝ pierwszy w Polsce
przeszczep pojedynczego p∏uca metodà ma∏oinwazyjnà,
11.12.2004 roku wykona∏ z powodzeniem J. Wojarski, koKardiochirurgia i Torakochirurgia Polska
MARZEC 2005 • TOM 2 • NUMER 1
rzystajàc z pomocy A. Simona z oÊrodka w Hanowerze.
W grudniu 2003 R. Przybylski i M. Krasoƒ wykonali
pierwszy zabieg hybrydowy w ostrym rozwarstwieniu
aorty, wymieniajàc aort´ wst´pujàcà i ∏uk oraz implantujàc z pola operacyjnego stentgraft do aorty zst´pujàcej.
Do najwa˝niejszych nowatorskich programów rozwijanych w kardiochirurgii w latach 2000-2004, stosowanych w oÊrodku zabrzaƒskim, nale˝y zaliczyç: chirurgiczny remodeling pozawa∏owo uszkodzonej lewej
komory serca, zabiegi rekonstrukcyjne zastawki mitralnej, o etiologii zarówno degeneracyjnej, jak i niedo-
12_K1_Historia medycyny
4/5/05
11:32
Page 143
H I S TO R I A M E DYC Y N Y
143
Ryc. 17. Operacje serca w krà˝eniu pozaustrojowym, wykonane w Âlàskim Centrum Chorób Serca w Zabrzu w latach 1985-2005 (do 31.03)
krwiennej, a tak˝e zabiegi rekonstrukcyjne w zakresie
zastawki aortalnej. Rozwija si´ tak˝e chirurgiczne leczenie t´tniaków aorty, zw∏aszcza tych najtrudniejszych,
obejmujàcych ∏uk aorty oraz t´tniaków piersiowo-brzusznych. W zakresie endowaskularnych technik leczenia t´tniaków piersiowych zespó∏ zabrzaƒski jest
wiodàcym spoÊród oÊrodków kardiochirurgicznych
w Polsce.
Operacje wieƒcowe w Zabrzu cechuje wielka dba∏oÊç
o pe∏nà rewaskularyzacj´ t´tniczà, zwykle z wykorzystaniem kilku w∏asnych t´tnic chorego. Cz´sto stosowane
sà techniki ma∏oinwazyjne bez u˝ycia krà˝enia pozaustrojowego, wykonywane z dost´pu przez sternotomi´,
takie jak OPCAB (oko∏o 42% ogó∏u operacji wieƒcowych), czy TECAB z wykorzystaniem torakoskopu do
pobierania t´tnicy piersiowej wewn´trznej lewej. We
wprowadzaniu operacji technikà MIDCAB metodà klasycznà wspó∏pracowaliÊmy z K. Filipiakiem z zespo∏u S.
Wiechowskiego ze Szczecina, natomiast w rozwoju techniki torakoskopowej TECAB przez T. Hrapkowicza korzystaliÊmy z doÊwiadczenia M. Cisowskiego z zespo∏u
A. Bochenka z Katowic.
Wykonujàc najszerszy w kraju zakres operacji kardiochirurgicznych u doros∏ych i dzieci z transplantacjami
serca, p∏uc w∏àcznie, oÊrodek zabrzaƒski od roku 1999
do chwili obecnej nieprzerwanie zajmuje drugie miejsce
w Polsce pod wzgl´dem liczby wykonanych operacji ser-
ca (Rycina 17). W latach 1985-2005 (do 31.03.) w Zabrzu
wykonano ogó∏em 18 402 operacji serca w krà˝eniu pozaustrojowym, w tym 640 transplantacji serca, w tym
tak˝e transplantacji serca i p∏uc, serca i nerek oraz p∏uc.
Jak wynika z Raportu Klubu Kardiochirurgów Polskich,
opublikowanego przez M. Âliwiƒskiego w roku 2004,
w Zabrzu wykonano ogó∏em, na trzech salach operacyjnych, 1946 operacji serca i naczyƒ, w tym 1716 operacji
serca w krà˝eniu pozaustrojowym. W przeliczeniu na
jednà sal´ daje to 572 operacje serca rocznie. W tej liczbie mieÊci si´ 985 operacji wieƒcowych, w tym 406 technikami ma∏oinwazyjnymi, 486 operacji nabytych wad
zastawkowych serca, w tym 200 operacji wad skojarzonych, z równoczesnym pomostowaniem aortalno-wieƒcowym, 207 operacji wrodzonych wad serca, 43 operacji
t´tniaków aorty i 43 transplantacje serca, w tym przeszczep pojedynczego p∏uca metodà ma∏oinwazyjnà u jednego chorego i przeszczep.
Kardiochirurgia wrodzonych wad serca u dzieci
i doros∏ych
Niemal od chwili obj´cia Kliniki przez Z. Relig´ rozpocz´to program leczenia operacyjnego dzieci z wadami wrodzonymi serca. W latach 1985-1987 operacje u dzieci przeprowadza∏ Z. Religa i M. Zembala. Od roku 1987 leczeniem
operacyjnym dzieci zajmowa∏ si´ w Zabrzu Jacek Moll oraz
Roman Przybylski. Nastàpi∏ wówczas dynamiczny rozwój
Kardiochirurgia i Torakochirurgia Polska
MARZEC 2005 • TOM 2 • NUMER 1
12_K1_Historia medycyny
144
4/5/05
11:32
Page 144
18 400 operacji serca w krà˝eniu pozaustrojowym, czyli XX lat dzia∏alnoÊci Katedry i Oddzia∏u Klinicznego Kardiochirurgii i Transplantologii...
Ryc. 18. Przy operacji Z. Religa i J. Moll (1988). Jacek Moll to kolejny kardiochirurgiczny talent, który wyszed∏ z zabrzaƒskiej szko∏y Z. Religi, a obecnie prowadzi
oddzia∏ kardiochirurgii w Centrum Zdrowia Matki Polki w ¸odzi.
Ryc. 19. Przy ∏ó˝ku dziecka: od lewej – J. Bia∏kowski, A. Grzybowski, M. Wojtalik, M. Zembala (1995). Rozmowa o chorym dziecku, a mo˝e tak˝e o przysz∏oÊci
kardiologii i kardiochirurgii dzieci´cej w Zabrzu
kardiochirurgii u noworodków (Rycina 18). Sukcesem
J. Molla i oÊrodka zabrzaƒskiego by∏o, m. in. pomyÊlne
wykonanie w dniu 28 marca 1990 roku anatomicznej korekcji prze∏o˝enia wielkich pni naczyniowych. Po odejÊciu Jacka Molla na stanowisko ordynatora kardiochirurgii w Centrum Zdrowia Matki Polki w ¸odzi w 1990 roku,
kierownictwo zespo∏u kardiochirurgii dzieci´cej objà∏ Micha∏ Wojtalik, który na Âlàsk przyby∏ z Poznania. Rozwinà∏ on w oÊrodku zabrzaƒskim w pe∏nym zakresie kardiochirurgi´ noworodka. W 1995 roku zespó∏ z∏o˝ony
z M. Wojtalika i kardiologów P. Knapika i A. Grzybowskiego rozpoczà∏ program wziewnego stosowania tlenku
azotu w leczeniu nadciÊnienia p∏ucnego (Rycina 19).
Kardiochirurgia i Torakochirurgia Polska
MARZEC 2005 • TOM 2 • NUMER 1
W 1997 roku, po powrocie M. Wotalika do Poznania, do
Kliniki zabrzaƒskiej przeszed∏ z Katowic Janusz Skalski.
W 1998 roku Grzybowski i Przybylski zastosowali
z powodzeniem po raz pierwszy w Polsce system natleniania pozaustrojowego (ECMO) u noworodka ze skrajnà niewydolnoÊcià oddechowà, rozpoczynajàc funkcjonowanie programu ratowania noworodków w Âlàskim
Centrum Chorób Serca w Zabrzu i szkolàc kolegów z innych oÊrodków w tym zakresie.
W tym samym roku Skalski wspólnie z Ireneuszem
Haponiukiem rozwin´li program operacji ma∏oinwazyjnych z minitorakotomii i kosmetycznych w kardiochirurgii dzieci´cej.
12_K1_Historia medycyny
4/5/05
11:32
Page 145
H I S TO R I A M E DYC Y N Y
145
Ryc. 20. Od lewej: L. Goldstein, M. ˚y∏a-Frycz, czyli spotkanie Mistrza z utalentowanym Uczniem w kardiologii dzieci´cej
Ryc. 21. Spotkanie 6 czerwca 1997 roku w Pa∏acu w Rybnej (Tarnowskie Góry) z okazji odwiedzin kardiochirurga FBI F. Hitchcocka i kardiologa dzieci´cego
N. Scheerama w Zabrzu. W pierwszym rz´dzie od lewej: J. Bia∏kowski, M. Zembala, N. Schreeram, F. Hitchcock, M. Szkutnik, M. Wojtalik, w drugim rz´dzie – J. Skalski,
R. Przybylski. Powsta∏y z inicjatywy M. Zembali, przy poparciu F. Hitchocka, K. Elmer, J. Stoopa i G. Cerfontaina oraz W. Ru˝y∏∏o i Z. Kubickiej, projekt Polen Projekt
w szpitalu uniwersyteckim im. Królowej Wilhelminy w Utrechcie /Holandia/, realizowany w latach 1981-1992, da∏ szans´ na bezp∏atne operacje 526 dzieciom
z trudnymi wrodzonymi wadami serca z Polski i szkolenie 32 osób personelu lekarskiego i piel´gniarskiego
Kardiochirurgia dzieci´ca w Zabrzu na polu ogólnokrajowym zdoby∏a sobie trwa∏à i ugruntowanà pozycj´.
Du˝a w tej mierze zas∏uga dotychczasowych ordynatorów oddzia∏u dzieci´cego (Z. Religi, M. Zembali, J. Molla, M. Wojtalika, J. Skalskiego).
Nieocenionà rol´ w rozwoju tej dziedziny w Zabrzu
odegra∏a Lili Goldstein, wybitny kardiolog dzieci´cy,
która przyby∏a z ¸odzi w 1985 roku (Rycina 20). W latach 1986-1997 stworzy∏a ona nowoczesnà szko∏´ leczenia najm∏odszych dzieci z wadami wrodzonymi ser-
ca. Jej nast´pcami byli: M. Kowalska i od roku 1999
J. Bia∏kowski.
Prowadzono sta∏à wspó∏prac´ naukowo-szkoleniowà
z kilkoma europejskimi oÊrodkami kardiochirurgii dzieci´cej: Klinikà Kardiochirurgii Dzieci´cej Wilhelmina
Kinderzikenhuis w Utrechcie w Holandii (F. Hitchcock),
Hospital Ramon y Cajal w Madrycie (P. A. Sanchez),
Ospedale Bambino Gezu w Rzymie (R. Di Donato)
(Ryciny 21, 22). Wielkim osiàgni´ciem zabrzaƒskiej kardiochirurgii dzieci´cej by∏ i pozostaje nadal program
Kardiochirurgia i Torakochirurgia Polska
MARZEC 2005 • TOM 2 • NUMER 1
12_K1_Historia medycyny
146
4/5/05
11:32
Page 146
18 400 operacji serca w krà˝eniu pozaustrojowym, czyli XX lat dzia∏alnoÊci Katedry i Oddzia∏u Klinicznego Kardiochirurgii i Transplantologii...
Dzia∏alnoÊç naukowa
W okresie 1985-2004 opublikowano 263 prace oryginalne z zakresu kardiochirurgii doros∏ych i dzieci, w tym
tak˝e transplantologii. Przygotowano i przedstawiono
874 doniesienia zjazdowe prezentowane w kraju i za
granicà, zrealizowano osiem programów KBN. Obecnie
realizowane sà dwa nast´pne. Wydano równie˝ nast´pujàce podr´czniki:
Zarys kardiochirurgii pod red. Z. Religi, PZWL,
Warszawa, 1993.
Chirurgia naczyƒ wieƒcowych pod red. M. Zembali
we wspó∏pracy A. Bochenka i S. Wosia, PZWL, Warszawa, 2002.
Kardiochirurgia dzieci´ca pod red. J. H. Skalskiego, Z. Religi, Wydawnictwo Naukowe Âlàsk, Katowice,
2003.
Mathey D., Schofer J.: Kardiologia inwazyjna,
Wyd. I polskie pod red. M. Zembali L. Poloƒskiego.
Urban & Partner, Wydawnictwo Medyczne, Wroc∏aw,
1998.
Ryc. 22. Od lewej: kardiochirurdzy R. Di Donato (Rzym, W∏ochy), i J. Skalski
ordynator oddzia∏u kardiochirurgii dzieci´cej w Zabrzu – rozmowa o rozwijajàcej
si´ wspó∏pracy
transplantacji serca u dzieci. W latach 1985-2005 na
ogólnà liczb´ transplantacji, 32 przeszczepy serca wykonano u dzieci, z czego pierwszy w Polsce z nich wykonano w Zabrzu w 1991 roku.
Zakres operacji w ramach dzieci´cej kardiochirurgii
obejmuje korekcje najci´˝szych wad rozwojowych,
w tym tak˝e z∏o˝onych wad wrodzonych nie tylko u niemowlàt, lecz tak˝e u m∏odocianych i doros∏ych. Liczba
wykonywanych zabiegów wrodzonych wad serca od kilku lat przekracza rocznie 200 operacji. W zespole kardiochirurgii dzieci w Zabrzu prowadzone jest wieloetapowe
leczenie operacyjne serca o morfologii pojedynczej komory – z zastosowaniem w∏asnych modyfikacji technicznych i schematu post´powania. Stosowany jest system
ECMO w skrajnych postaciach niewydolnoÊci oddechowej u noworodków. Program ten pozostaje nadal jedynym w kraju. Ponadto system ECMO wykorzystywany
jest ostatnio z powodzeniem w celu pooperacyjnego
wspomagania krà˝enia, w ci´˝kich postaciach niewydolnoÊci lewokomorowej serca.
Kardiochirurgia i Torakochirurgia Polska
MARZEC 2005 • TOM 2 • NUMER 1
Przygotowano równie˝ kilka pozycji monograficznych,
tematycznie zwiàzanych z kardiochirurgià:
Hipotermia i hipertermia w zastosowaniu klinicznym pod red. Z. Antoszewski, B. Gwóêdê, J. H. Skalski,
Wydawnictwo Naukowe Âlàsk, Katowice, 2000
Hemotransfuzja, autohemotransfuzja i hemodylucja
sterowana w zastosowaniu klinicznym, pod red. Z. Antoszewski, J. H. Skalski, D. Maciejewski, Wydawnictwo
Naukowe Âlàsk, Katowice, 2000.
Ostra niewydolnoÊç oddechowa. Patofizjologia i leczenie. Wybrane zagadnienia, pod red. Z. Antoszewski,
H. J. Skalski, A. Skalska, Wydawnictwo Naukowe Âlàsk,
Katowice 2003.
Tlen, niektóre inne gazy oddechowe i wolne rodniki
tlenowe w medycynie, pod red. Z. Antoszewski, J. H. Skalski, A. Skalska, Wydawnictwo Naukowe Âlàsk, Katowice
2004.
Dzieje kardiologii w Polsce na tle kardiologii Êwiatowej, pod red. J. Kucha i A. Âródki, Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa, 2004
W przygotowaniu sà jeszcze nast´pujàce opracowania
ksià˝kowe:
Niefarmakologiczne sposoby leczenia. Zagadnienia
wybrane, pod red. Z. Antoszewskiego, J. H. Skalskiego,
Wydawnictwo Naukowe Âlàsk, Katowice, 2005.
Nabyte wady serca pod red. W. Ru˝y∏∏o, P. Hoffmana i M. Zembali, PZWL, 2006
12_K1_Historia medycyny
4/5/05
11:32
Page 147
H I S TO R I A M E DYC Y N Y
Torakochirurgia dzieci´ca, pod red. J. Dzielickiego
i J. H. Skalskiego, Wydawnictwo Naukowe Âlàsk, Katowice 2006.
NiewydolnoÊç serca pod red. P. Ponikowskiego,
J. Korewickiego, M. Zembali 2006
Polskie szko∏y kardiologiczne i kardiochirurgiczne,
pod red. J. Kucha, J. H. Skalskiego, K. Wrabeca, W. Kawalec.
Opublikowano drukiem ponadto 147 rozdzia∏ów w 27 podr´cznikach, wydanych w kraju i za granicà.
Wa˝niejsze publikacje ukaza∏y si´ w nast´pujàcych
czasopismach zagranicznych: Circulation, Journal of
Thoracic and Cardiovascular Surgery, Annals of Thoracic
Surgery Chest, European Journal of Cardiothoracic
Surgery, Journal Heart and Lung Transplantation,
Thoracic and Cardiovascular Surgery, Transplantation,
Heart Surgery Forum, Transplantation Proccedings,
Annals of Transplantation, Journal of Heart Failure, Texas
Heart Journal oraz polskich: Kardiologia Polska, Polski
Przeglàd Chirurgiczny, Anestezjologia i Intensywna
Terapia, Przeglàd Lekarski, Folia Cardiologica, Medical
Science International, Pediatria Polska, Przeglàd
Pediatryczny, oraz od roku 2004 tak˝e w Kardiochirurgii
i Torakochirurgii Polskiej.
W okresie minionych 20 lat w Katedrze i Oddziale
Klinicznym Kardiochirurgii i Transplantologii ÂAM
w Âlàskim Centrum Chorób Serca w Zabrzu przeprowadzono 6 rozpraw habilitacyjnych i 25 dysertacji doktorskie. Do roku 2006 przewiduje si´ ukoƒczenie 1 przewodu habilitacyjnego oraz 4 rozpraw doktorskich.
147
Szczególnie znaczàcym i dobrze zapami´tanym spotkaniem mi´dzynarodowym, zorganizowanych przez Êrodowisko Êlàskich chirurgów naczyniowych, kardiochirurgów i torakochirurgów by∏a Mi´dzynarodowa Konferencja
Chirurgów Klatki Piersiowej Serca i Naczyƒ, zorganizowana we wrzeÊniu 1988 w Katowicach, pod kierunkiem
R. Adamczyka we wspó∏pracy ze Z. Religà, J. Malinowskim, L. Cierpkà, M. Motykà, M. Zembalà, A. Bochenkiem, S. Wosiem i R. Cichoniem. Niezwyk∏oÊç tego mi´dzynarodowego spotkania polega∏a m.in. na osobistym
udziale, zarówno w formie wyk∏adów w Katowicach, jak
i operacji w Zabrzu tak wybitnych osobistoÊci ówczesnej
Êwiatowej kardiochirurgii jak: Barratt-Boyes (Nowa Zelandia), R. Hetzer (Niemcy), G. Bucberg (USA), W. Angell (USA), D. Ross (Wielka Brytania), P. Cachera (Francja), M. Gonzalez-Lavin (USA), B. Messmer (Niemcy),
F. Vermeulen (Holandia), J. S Bailey (Wielka Brytania),
D. Walter (Belgia) i wielu innych.
Klinika Kardiochirurgii zorganizowa∏a tak˝e III Mi´dzynarodowy Kongres Polskiego Towarzystwa Transplantacyjnego, który odby∏ si´ 22-25 marca 1997 r. w Zakopanem z udzia∏em takich znakomitoÊci jak S. Jamieson
(USA), S. Large (Wielka Brytania), R. Michler (USA),
S. Itescu (USA), T. Higenbotam (Wielka Brytania),
N. Ascher (USA), R. Favaloro (Argentyna). Systematycznie od roku 1993 jesteÊmy wspólnie z kardiologami
Âlaskiego Centrum wspó∏organizatorami kolejnych 12
mi´dzynarodowych konferencji kardiologicznych „Post´py w rozpoznawaniu i leczeniu chorób serca, p∏uc i naczyƒ”. Zabrzaƒskie konferencje zawsze z silnà krajowà
i mi´dzynarodowa reprezentacjà klinicystów i naukow-
Tab. I. Habilitacje z zakresu kardiochirurgii i kardioanestezjologii obronione w latach 1989-2003 w Âlàskim Centrum Chorób Serca w Zabrzu
Lp. Imi´ i Nazwisko
Temat pracy habilitacyjnej Rok
1.
Andrzej Bochenek
Techniki Drew pozwalajàce na wykonywanie operacji wieƒcowych z wykorzystaniem do oxygenacji w∏asne p∏uca chorego.
1989
2.
Marian Zembala
Chirurgiczna reperfuzja mi´Ênia sercowego w Êwie˝ym zawale serca.
1989
3.
Janusz Skalski
Zaburzenia metabolizmu kolagenu z nadciÊnieniem p∏ucnym wywo∏anym doÊwiadczalnie oraz u dzieci
leczonych operacyjnie z powodu wrodzonych przeciekowych wad serca.
1996
4.
Micha∏ Wojtalik
Ocena kliniczna zastosowania mro˝onego homograftu ˝ylnego ze zmodyfikowanym zespoleniu
systemowo-p∏ucnym Blalock Taussig u noworodków i niemowlàt ze z∏o˝onymi siniczymi wadami serca.
1996
5.
Piotr Kapnik*
Zastosowanie kliniczne inhalacji tlenku azotu w kardiochirurgii u chorych z nadciÊnieniem p∏ucnym.
1999
6.
Pawe∏ Urbaƒski
Oryginalna metoda wymiany aorty wst´pujàcej oraz zastawki aortalnej z zastosowaniem
bezstentowej ksenogennej zastawki aortalnej.
2003
*opiekun pracy Prof. dr hab. med. Anna Dyaczyƒska-Herman
Kardiochirurgia i Torakochirurgia Polska
MARZEC 2005 • TOM 2 • NUMER 1
12_K1_Historia medycyny
148
4/5/05
11:32
Page 148
18 400 operacji serca w krà˝eniu pozaustrojowym, czyli XX lat dzia∏alnoÊci Katedry i Oddzia∏u Klinicznego Kardiochirurgii i Transplantologii...
ców zajmujàcych si´ chorobami serca, p∏uc sà bardzo wysoko oceniane w kalendarzu wa˝nych krajowych spotkaƒ
kardiologicznych i kardiochirurgicznych. (Ryciny 23-26).
Zabrzaƒska kardiochirurgia w okresie 1985-2005 zorganizowa∏a wiele warsztatów, sympozjów, konferencji
i kursów krajowych i mi´dzynarodowych w zakresie kardiochirurgii doros∏ych i dzieci, kardioanestezji, transplantacji serca i p∏uc i niewydolnoÊci krà˝enia.
Dzia∏alnoÊç szkoleniowa
Seminaria i çwiczenia w zakresie kardiochirurgii
i transplantologii dla studentów VI roku Wydzia∏u Lekarskiego w Zabrzu ÂAM w Katowicach.
Seminaria i çwiczenia w zakresie kardiochirurgii
i transplantologii dla studentów III roku Wydzia∏u Zdrowia Publicznego w Zabrzu ÂAM w Katowicach.
Praca ze studentami w ramach studenckiego ko∏a
naukowego. W 1993 roku praca przygotowana przez studentów ko∏a naukowego dzia∏ajàcego przy Katedrze
i Klinice Kardiochirurgii w Zabrzu uzyska∏a I nagrod´
„The Best Prize” na Mi´dzynarodowym Konkursie Studenckich Prac Naukowych Medyków w Houston (USA).
Szkolenia podyplomowe dla lekarzy i innego personelu medycznego w ramach specjalizacji z kardiochirurgii, kardiologii, chirurgii v ogólnej, transplantologii,
intensywnej terapii, torakochirurgii i chirurgii naczyniowej.
Sta˝e szkoleniowe dla kardiochirurgów, kardiologów, transplantologów i anestezjologów oraz chirurgów
ogólnych z kraju i zagranicy (Austria, Bia∏oruÊ, Gruzja,
Chorwacja, Cypr, Czarnogóra-Kosovo, Czechy, Japonia,
Rosja, Rumunia, S∏owacja, Ukraina, USA).
Wa˝niejsze osiàgni´cia
Nagrody naukowe I stopnia indywidualne i zespo∏owe Ministra Zdrowia przyznane w latach 1987, 1998,
1999 za osiàgni´cia w zakresie kardiochirurgii i transplantologii.
1999 – Wyró˝nienie Ministra Zdrowia i Opieki
Spo∏ecznej za wybitne osiàgni´cia naukowe i zas∏ugi dla
rozwoju kardiochirurgii w Polsce.
03.2001 – nagroda przyznana w plebiscycie ALTER
EGO 2000 dla Âlàskiego Centrum Chorób Serca w Zabrzu
za wybitne osiàgni´cia w leczeniu chorób serca.
Ryc. 23. Zaproszeni wybitni eksperci w zakresie transplantologii (m. in. R. Favaloro (Argentyna), S. Large (Wielka Brytania), S. Jamieson (USA), R. Michler (USA) S.
Itescu (USA) i niektórzy uczestnicy III Mi´dzynarodowego Kongresu Polskiego Towarzystwa Transplantacyjnego, zorganizowanego w dniach 22-25.03.1997 roku
w Zakopanem-KoÊcielisku
Kardiochirurgia i Torakochirurgia Polska
MARZEC 2005 • TOM 2 • NUMER 1
12_K1_Historia medycyny
4/5/05
11:32
Page 149
H I S TO R I A M E DYC Y N Y
149
Ryc. 24. Niezapomniane spotkanie goÊci konferencji zabrzaƒskiej w maju 1997 roku podczas zwiedzania Krakowa. Od lewej: E. Kasper (USA), M. Zakliczyƒski, M.
Zembala Jr., M. Zembala, R. Favaloro z Ma∏˝onkà (Argentyna), A. Juarez (Meksyk) (po prawej)
Ryc. 25. Dostojni goÊcie – uczestnicy jednej z Mi´dzynarodowych Konferencji Kardiologicznych organizowanych w Zabrzu
24.06.2002 – dyplom dla Âlàskiego Centrum
Chorób Serca w Zabrzu za zaj´cie: II miejsca w kategorii „Najlepszy szpital w Polsce” (Ogólnopolski Ranking
Szpitali), I miejsca w kategorii „Najlepszy szpital
w województwie Êlàskim” (Ogólnopolski Ranking
Szpitali)
19.02.2003 – wr´czenie wizerunku „Or∏a Bia∏ego”
prof. M. Zembali reprezentujàcego najlepszy szpital na
Âlàsku w ramach rankingu dziennika „Rzeczpospolita”.
28.02.2003 – Nagroda – nominacja w kategorii Komu Skrzyd∏a, komu Rogi – „Skrzyd∏a” dla M. Zembali i jego zespo∏u lekarzy ze Âlàskiego Centrum Chorób Serca
w Zabrzu za sukcesy w dziedzinie przeszczepów.
04.2003 – Ranking Szpitali 2003 tygodnika „Newsweek” – dyplom dla prof. M. Zembali, dyrektora oÊrod-
ka, za zaj´cie I miejsca w kategorii – Najlepszy Szpital
Kardiologiczny w Polsce.
11.2003 – Ranking Szpitali „Wprost” – dyplom za
zaj´cie II miejsca w kategorii – Najlepszy Szpital Kardiochirurgiczny, II miejsca – w kategorii Najlepszy Szpital
Kardiologiczny, I miejsca – w kategorii Kardiologia Inwazyjna
7.07.2003 – Nagroda zespo∏owa Ministra Zdrowia
dla M. Zembali, A. Bochenka, S. Wosia za podr´cznik
„Chirurgia naczyƒ wieƒcowych”.
04.2004 – Ranking Szpitali 2004 tygodnika „Newsweek” – dyplom dla prof. M. Zembali za zaj´cie I miejsca w kategorii – Najlepszy OÊrodek Kardiochirurgiczny
w Polsce, za zaj´cie II miejsca w kategorii Najlepszy Oddzia∏ Kardiologii.
Kardiochirurgia i Torakochirurgia Polska
MARZEC 2005 • TOM 2 • NUMER 1
12_K1_Historia medycyny
150
4/5/05
11:32
Page 150
18 400 operacji serca w krà˝eniu pozaustrojowym, czyli XX lat dzia∏alnoÊci Katedry i Oddzia∏u Klinicznego Kardiochirurgii i Transplantologii...
Ryc. 26. Spotkanie w Zabrzu w kuluarach dorocznej konferencji (12.05.1999), stojà od lewej – M. Zembala, J. Bia∏kowski, Ch. Mullins (USA), J. Masura (S∏owacja), L.
Ballerini (W∏ochy)
14.07.2004 – Zespo∏owa nagroda Ministra Zdrowia
dla Janusz Skalskiego i Zbigniewa Religi za podr´cznik
„Kardiochirurgia dzieci´ca”.
4.12.2004 – Marian Zembala – Mened˝erem Roku
2004 w ochronie zdrowia w Polsce
23.01.2005 – Nagroda specjalna Cuore a Cuore
Award wr´czona podczas Kongresu STS – Amerykaƒskiego Towarzystwa Kardio i Torakochirurgów w Tampie, FL, USA, za osiàgni´cia kardiochirurgów zabrzaƒskich – M. Zembala, R. Przybylski, T. Kukulski –
w zakresie wprowadzania nowych metod leczenia rozleg∏ego pozawa∏owego uszkodzenia serca.
W minionym XX-leciu, polska kardiochirurgia rozwin´∏a si´ bardzo dynamicznie i ju˝ dzisiaj nie odbiega poziomem leczenia, zakresem zabiegów i ich jakoÊcià od
oÊrodków europejskich o ugruntowanej tradycji. Jest to
tak˝e zas∏ugà pionierów polskiej kardiochirurgii, którzy
wykszta∏cili i wychowali godnych nast´pców oraz sprzyjali ich zawodowemu rozwojowi (Rycina 27).
Z tej perspektywy, decydujàcy wp∏yw na powstanie
i dynamiczny rozwój oÊrodka zabrzaƒskiego mia∏ jego
twórca – prof. dr hab. med. Zbigniew Religa. Dzisiaj JeKardiochirurgia i Torakochirurgia Polska
MARZEC 2005 • TOM 2 • NUMER 1
go uczniowie i wspó∏pracownicy przyczyniajà si´ do
godnego reprezentowania polskiej kardiochirurgii, zarówno w kraju, jak i poza jego granicami, realizujàc zaszczytnà misj´ Âlàskiego Centrum Chorób Serca w Zabrzu „... ratowaç, nowoczeÊnie leczyç, dawaç nadziej´”
(Rycina 28).
Sukces zabrzaƒskiej kardiochirurgii nie by∏by mo˝liwy bez wspania∏ej, twórczej i harmonijnej wspó∏pracy ze
Êrodowiskiem polskich kardiologów, anestezjologów, internistów, transplantologów. Szczególnym zaszczytem,
ale i przyjemnoÊcià jest dla nas- kardiochirurgów w Zabrzu codzienna wspó∏praca z wybitnymi kardiologami,
profesorami i docentami: L. Poloƒskim, J. Wodnieckim,
Z. Kalarusem, J. Bia∏kowskim, M. Gàsiorem,
T. Kukulskim, A. Lekstonem, M. Szkutnik i R. Wojniczem: anestezjologami profesorami: P. Knapikiem,
A. Dyaczyƒskà-Herman, E. Kucewicz-Czech; tak˝e ich
Uczniami i Wspó∏pracownikami.
Na sukces minionego XX-lecia zabrzaƒskiej kardiochirurgii z∏o˝y∏a si´ w wielkim stopniu znakomita praca
i bezgraniczne poÊwi´cenie ca∏ego zespo∏u piel´gniarskiego bloku operacyjnego, oddzia∏ów intensywnej
opieki pooperacyjnej, oddzia∏ów kardiochirurgicznego
12_K1_Historia medycyny
4/5/05
11:32
Page 151
H I S TO R I A M E DYC Y N Y
151
Ryc. 27. Spotkanie integracyjne wychowanków Z. Religi z ró˝nych oÊrodków kardiochirurgicznych w kraju, z okazji odwiedzin w roku 2000 Prof. dr H. G. Borsta
(Niemcy). W Êrodku Z. Religa, na prawo – H. Borst, B. Ryfiƒski, J. Skiba, J. Moll, na lewo – J. Borzymowski, M. Zembala
Ryc. 28. Zespó∏ kardiochirurgów i anestezjologów w Zabrzu w kwietniu 2005 roku – najwa˝niejsze, ˝e mamy bardzo zdolnà m∏odzie˝!
Kardiochirurgia i Torakochirurgia Polska
MARZEC 2005 • TOM 2 • NUMER 1
12_K1_Historia medycyny
152
4/5/05
11:32
Page 152
18 400 operacji serca w krà˝eniu pozaustrojowym, czyli XX lat dzia∏alnoÊci Katedry i Oddzia∏u Klinicznego Kardiochirurgii i Transplantologii...
i transplantacyjnego. Dzi´kujemy paniom z sekretariatu
kliniki za talent organizacyjny, wiedz´ i wytrwa∏oÊç
w ciàg∏ym wprowadzaniu usprawnieƒ. Zespo∏owi statystyki medycznej i analizy przyj´ç chorych za stanowczoÊç, dok∏adnoÊç, ale tak˝e pomoc i wyrozumia∏oÊç.
Pani Dyrektor U. Gàsior, a za Jej poÊrednictwem Zespo∏owi ekonomicznemu, technicznemu i administracyjnemu, dzi´kujemy przede wszystkim za wielki profesjo-
Kardiochirurgia i Torakochirurgia Polska
MARZEC 2005 • TOM 2 • NUMER 1
nalizm w codziennym dzia∏aniu, ale tak˝e za zrozumienie
potrzeb oddzia∏u klinicznego kardiochirurgii i transplantologii i uczynienie analizy medyczno-ekonomicznej
funkcjonowania szpitala czymÊ, co nas wszystkich ∏àczy
a nie dzieli.
Panie i Panowie, jesteÊcie równie˝ wspó∏twórcami
naszych zabrzaƒskich kardiochirurgicznych sukcesów.
Dzi´kujemy!