Porównanie zachowań intymnych kobiet w okresie przed ciążą i po
advertisement
ZDROWIE DOBROSTAN 3/2013 DOBROSTAN, UMYSŁ I URODA ROZDZIAŁ III Zakład Propedeutyki Położnictwa Katedry Zdrowia Kobiety Wydział Nauk o Zdrowiu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach Institute of Obstetric Propaedeuties Department of Women’s Health School of Health Sciences Medical University of Silesia 1 Zakład Profilaktyki Chorób Kobiecych i Seksuologii Katedry Zdrowia Kobiety Wydział Nauk o Zdrowiu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach Department of Women’s Disease Prevention and Sexuology School of Health Sciences Medical University Katowice 3 Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach Medical University of Silesia in Katowice 4 Zakład Promocji Zdrowia i Pielęgniarstwa Środowiskowego Wydział Nauk o Zdrowiu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach Department of Health Promotion and Community Nursing School of Health Sciences Medical University of Silesia in Katowice 2 IWONA GAŁĄZKA1, KLAUDIA POREMBSKA3, AGNIESZKA KOBIOŁKA2, MARIOLA CZAJKOWSKA1, BEATA PODSIADŁO1, KATARZYNA LESZCZYŃSKA4, BEATA NAWORSKA1 Porównanie zachowań intymnych kobiet w okresie przed ciążą i po porodzie Comparison of intimate women's behavior in the period before pregnancy and after childbirth Sfera intymności i seksualności człowieka jest bardzo ważną częścią życia w aspekcie psychicznym, fizycznym i emocjonalnym. Zadowolenie z życia małżeńskiego (partnerskiego) oraz udane kontakty seksualne są dla wielu ludzi wyznacznikiem stabilizacji i satysfakcji życiowej. Psychoseksualność, jako funkcja życiowa, rozwija się nieustannie, jako długofalowy proces, którego szczyt rozwoju ZDROWIE I DOBROSTAN NR 3/2013 Dobrostan, umysł i uroda przypada na okres dojrzewania. U kobiet faza dojrzewania generowana jest przez uświadomienie, a także przyjęcie wzorca płciowego. Istotną rolę mają tu także relacje partnerskie oraz społeczne normy zachowań [12]. Reakcja seksualna jest procesem rozpatrywanym pod kątem fizjologicznym i psychicznym. Rozwój każdego człowieka jest indywidualny, niezmienne są tylko czynniki, które bezpośrednio na niego wpływają. Zmiany fizjologiczne są jasno zdefiniowane u poszczególnych osób. Mogą różnić się intensywnością, natomiast zmiany psychologiczne są różne, gdyż ich uwarunkowania podlegają indywidualnym zmiennościom. Według Basson na satysfakcję seksualną kobiety mają wpływ takie czynniki jak: sytuacja społeczna, wcześniejsze doświadczenia seksualne oraz oczekiwania względem partnera. Czynniki, które bezpośrednio warunkują podejmowanie aktywności seksualnej, to potrzeba uznania przez partnera, dowartościowania swojej kobiecości, chęć wzmocnienia więzi partnerskich, a także chęć poprawy kondycji psychicznej [2,14]. Potrzeba bycia jednostką seksualną jest uwarunkowana poprzez powstawanie napięcia psychofizycznego, które wymaga rozładowania. Sposób rozładowania napięcia zależy od czynników społeczno – kulturowych, a także indywidualnych preferencji człowieka [4]. Kultowe znaczenie seksualności człowieka można odnaleźć w hinduizmie, gdzie kontakty fizyczne traktuje się jako sakrament i system [12]. W Polsce przemiany seksualne wg danych Centrum Badania Opinii Społecznej w ostatnich latach dotyczą wzrostu aktywności seksualnej młodej części społeczeństwa oraz tendencji chłopców do częstszych kontaktów seksualnych, a także przyspieszenia czasu rozpoczęcia życia seksualnego. Aaktualnie młodzież podejmuje aktywność seksualną o dwa lata wcześniej niż ich rodzice, z wyraźną tendencją płci żeńskiej do szybszego obniżania wieku inicjacji. Także podejście młodych ludzi do współżycia przedmałżeńskiego uległo przewartościowaniu. Rośnie różnorodność powodów i przekonań do podjęcia przedmałżeńskich stosunków seksualnych. Seks stał się produktem konsumpcyjnym, dostępnym pod wieloma postaciami. Duże znaczenie przypisuje się wpływom mediów, które eksponują i liberalizują zachowania oraz obyczajowość seksualną całego społeczeństwa [4]. Na seksualność pary w okresie ciąży i po porodzie wpływa wiele czynników, m. in. postawa wobec seksu, zachowania i potrzeby seksualne, reaktywność seksualna, integracja zachowań seksualnych z osobowością, miłością, osobą partnera. Pomimo wahań libido w okresie ciąży, kontakty intymne zbliżają partnerów, wzmacniają ich uczucia, pozwalają lepiej zrozumieć wzajemne potrzeby i sprostać oczekiwaniom [15]. Ciąża i narodziny dziecka są przełomowym okresem w życiu każdej pary, ponieważ powodują zmianę priorytetów, wartości, tworzą nowy rodzaj więzi i odpowiedzialności [10]. Promocja zdrowia w tym przypadku, obejmuje również czas po urodzeniu dziecka. Jednym z wielu elementów podejmowanych działań jest psychoprofilaktyka zaburzeń układu i funkcji rodziny. Obejmuje między innymi edukację młodych rodziców na temat powrotu płodności w okresie poporodowym. Rola wykwalifikowanego personelu medycznego jest wiodąca, ponieważ często są osobami pierwszego kontaktu i stanowią źródło informacji w czasie wizyt kontrolnych [16]. 54 Iwona Gałązka, Klaudia Porembska, Kobiołka Agnieszka, Mariola Czajkowska, Beata Podsiadło, Katarzyna Leszczyńska, Beata Naworska Porównanie zachowań intymnych kobiet w okresie przed ciążą i po porodzie Głównym celem pracy było porównanie zachowań intymnych kobiet w okresie przed zajściem w ciążę i po porodzie. Wśród celów szczegółowych uwzględniono poznanie preferowanego rodzaju zachowań intymnych oraz jakości życia seksualnego w grupie kobiet objętych badaniem. METODYKA BADAŃ Grupę badaną stanowiło 50 kobiet w wieku rozrodczym z obszaru Śląska, które przynajmniej raz rodziły. Narzędziem badawczym był autorski kwestionariusz ankiety, zawierający pytania zamknięte i otwarte. Warunkiem uczestnictwa w badaniu było aktywne życie seksualne. WYNIKI BADAŃ Ryc. 1. Rodność badanej grupy Największą grupę (58%) stanowiły kobiety, które rodziły jeden raz, a najmniejszą (6%) wieloródki posiadające 4 i więcej dzieci. Kobiet, które rodziły 2 razy było 24%, zaś tych, które rodziły 3 razy - 12%. 55 ZDROWIE I DOBROSTAN NR 3/2013 Dobrostan, umysł i uroda Ryc. 2. Czas, który upłynął od ostatniego porodu Dla mniej niż połowy badanych (42%) ostani poród odbył się co najmniej przed 12 miesiącami. Drugą liczebnie grupę (20%) stanowiły kobiety w okresie od 3 do 6 miesięcy po porodzie. Zdecydowanie najmniej liczną grupę (6%) stanowiły kobiety pomiędzy 6 a 12 tygodniem po porodzie. Ryc. 3. Poród jako wydarzenie rodzinne Mniej niż połowa badanych (42%) zadeklarowała przeżycie porodu jako wydarzenia rodzinnego. 56 Iwona Gałązka, Klaudia Porembska, Kobiołka Agnieszka, Mariola Czajkowska, Beata Podsiadło, Katarzyna Leszczyńska, Beata Naworska Porównanie zachowań intymnych kobiet w okresie przed ciążą i po porodzie Ryc. 4. Osoby towarzyszące podczas porodu Jako osobę towarzyszącą, kobiety w większości wymieniały męża (81%), na drugim miejscu (9%) ojca dziecka, zaś towarzystwo siostry bądź szwagierki zadeklarowało po 5% ankietowanych. Ryc. 5. Sposób rozwiązania ostatniej ciąży Dla prawie połowy kobiet poród odbył się drogami natury z nacięciem i szyciem krocza. Drugą pod względem liczebności grupą (25%), była grupa ankietowanych, 57 ZDROWIE I DOBROSTAN NR 3/2013 Dobrostan, umysł i uroda które rodziły drogami natury bez obrażeń krocza. Poród z pęknięciem i szyciem krocza zaznaczyło 16%, zaś cięcie cesarskie 12%. Ryc. 6. Regularność kontaktów seksualnych przed zajściem w ciążę Regularną aktywność seksualną w okresie przed zajściem w ciążę prowadziło 80% ankietowanych. Ryc. 7. Częstość współżycia seksualnego przed zajściem w ciążę Zdecydowana większość kobiet (52%) współżyła 2-3 razy w tygodniu. Częstsze kontakty seksualne (4 - 6 razy w tygodniu) podejmowało 24%. Częstotliwość 7 razy i więcej zaznaczyło 14% ankietowanych, zaś pojedyncze kontakty seksualne w ciągu tygodnia deklarowało 10% grupy badanej. 58 Iwona Gałązka, Klaudia Porembska, Kobiołka Agnieszka, Mariola Czajkowska, Beata Podsiadło, Katarzyna Leszczyńska, Beata Naworska Porównanie zachowań intymnych kobiet w okresie przed ciążą i po porodzie Ryc. 8. Inicjowanie kontaktów seksualnych przed zajściem w ciążę Wspólne podejmowanie kontaktów potwierdza 74% badanych, 24% stwierdza, iż to mężczyźni jako pierwsi inicjowali kontakty seksualne, natomiast 2% badanych kobiet wskazała na własną inicjatywę w tym zakresie. Ryc. 9. Satysfakcja ze współżycia seksualnego przed ciążą Satysfakcję z życia seksualnego w okresie przed zajściem w ciążę odczuwało 70% badanych kobiet. Grupa kobiet, której brakowało namiętności to 24% ankieto59 ZDROWIE I DOBROSTAN NR 3/2013 Dobrostan, umysł i uroda wanych, zaś 6% nie odczuwało zaspokojenia swoich potrzeb. Nie było kobiet, które traktowały kontakty seksualne jako obowiązek małżeński. Ryc. 10. Częstość występowania orgazmu podczas współżycia w okresie przed zajściem w ciążę Satysfakcję ze współżycia seksualnego w postaci orgazmu bardzo często odczuwało 34% badanych, zawsze przeżywała orgazm mniej niż 1/3 kobiet (28%). Jeszcze mniej, bo 26% odczuwało ten rodzaj satysfakcji w mniej więcej w połowie kontaktów intymnych, natomiast rzadkie odczuwanie orgazmu zadeklarowało 12% ankietowanych. Ryc. 11. Zależność częstotliwości i rodzaju kontaktów seksualnych w okresie przed ciążą Grupa 32% badanych odpowiedziała, że pieszczoty występowały zawsze, zaś według 18% nigdy. Nieco ponad połowa ankietowanych (56%) odpowiedziała, że 60 Iwona Gałązka, Klaudia Porembska, Kobiołka Agnieszka, Mariola Czajkowska, Beata Podsiadło, Katarzyna Leszczyńska, Beata Naworska Porównanie zachowań intymnych kobiet w okresie przed ciążą i po porodzie pełny stosunek występował często, zaś zdaniem 2% nigdy. Według 36% kobiet ankietowanych pełny stosunek występował zawsze. Zdaniem 74% badanych, stosunek analny nie występował wcale, 4% odpowiedziało, że często. Prawie połowa (46%) odpowiedziała, że inne formy nie występowały wcale, 30% badanych określiło jako sporadycznie, a 2% wybrało zawsze dla innych form kontaktów intymnych. Ryc. 12. Zadowolenie partnera z życia seksualnego przed ciążą Zdecydowana większość (80%) ankietowanych kobiet uważa, że partner wyrażał zadowolenie z życia seksualnego przed ciążą, zaś wg 18% partner nie odczuwał zadowolenia, z kolei 2% nie podejmowała takich rozmów z partnerem. Ryc. 13. Czas rozpoczęcia współżycia seksualnego po porodzie Najwięcej ankietowanych kobiet (40%) deklarowało podjęcie współżycia między 3. a 4. miesiącem po porodzie. Drugą pod względem liczebności (26%) była 61 ZDROWIE I DOBROSTAN NR 3/2013 Dobrostan, umysł i uroda grupa, która podejmowała kontakty intymne między 5. – 12. miesiącem po porodzie. Niewiele mniej, bo 24% ankietowanych zdecydowało się na powrót do życia seksualnego w ciągu 6. tygodni po urodzeniu dziecka. Co 10. kobieta nie zdecydowała się jeszcze na aktywność seksualną. Ryc. 14. Problemy związane z podjęciem współżycia seksualnego po porodzie Najliczniejsza grupa (34%) odpowiedziała, że miała lub ciągle ma obawy przed podjęciem kontaktów seksualnych, drugą liczebnie grupę (28%) stanowiły kobiety, które nie obawiały się inicjowania kontaktów seksualnych. Ryc. 15. Osoba inicjująca ponowne współżycie seksualne po porodzie Z inicjatywą ponownych kontaktów płciowych prawie w połowie przypadków (49%) wychodzili mężczyźni. Sytuacje, kiedy oboje partnerzy wyrazili chęć na 62 Iwona Gałązka, Klaudia Porembska, Kobiołka Agnieszka, Mariola Czajkowska, Beata Podsiadło, Katarzyna Leszczyńska, Beata Naworska Porównanie zachowań intymnych kobiet w okresie przed ciążą i po porodzie powrót życia płciowego oszacowano na 44%. Kobiety w niewielkim zakresie – tylko w 7% inicjowały podjęcie aktywności seksualnej po porodzie. Ryc. 16. Rodzaj ponownych kontaktów intymnych po porodzie W zdecydowanej większości (78%) pierwszym kontaktem intymnym po porodzie był pełny stosunek pochwowy. W grupie 20% kobiet aktywność seksualną rozpoczęto od pettingu, zaś dla 2% pierwszym kontaktem był seks analny. Ryc. 17. Zadowolenie kobiet z jakości kontaktów seksualnych po porodzie Zadowolenie z kontaktów seksualnych wyraziło ponad ¾ badanych (84%). 63 ZDROWIE I DOBROSTAN NR 3/2013 Dobrostan, umysł i uroda Ryc. 18. Zadowolenie partnera z jakości obecnych kontaktów intymnych Ponad ¾ badanych (78%) uważała, że ich partner jest zadowolony z podejmowanej aktywności seksualnej. Po 11% badanych znalazło sie w grupach, które oceniały ten aspekt negatywnie lub nie wiedziały, jak oceniał życie płciowe ich partner. Ryc. 19. Przeżywanie orgazmu podczas kontaktów seksualnych Dla 44% ankietowanych stosunki seksualne zawsze kończyły się orgazmem, a 22% kobiet orgazm przeżywało bardzo często. Zdaniem 16% orgazm występował w połowie przypadków lub rzadko, natomiast 2% kobiet nie odczuwało tej formy satysfakcji seksualnej. 64 Iwona Gałązka, Klaudia Porembska, Kobiołka Agnieszka, Mariola Czajkowska, Beata Podsiadło, Katarzyna Leszczyńska, Beata Naworska Porównanie zachowań intymnych kobiet w okresie przed ciążą i po porodzie Ryc. 20. Porównanie atrakcyjności kontaktów seksualnych aktualnych i przed ciążą Przeważająca większość (78%) nie zauważyła zmian między aktywnością seksualną przed zajściem w ciążę i po porodzie. Dla 15% kontakty intymne straciły na swojej atrakcyjności, a 7% stwierdziło, że seks nie jest już dla nich atrakcyjny. WNIOSKI 1. Na czas ponownego podjęcia współżycia płciowego nie wpływa sposób ukończenia ciąży, jednak kobiety, które urodziły przez cięcie cesarskie częściej wyrażały zadowolenie z kontaktów intymnych zarówno przed ciążą, jak i po porodzie. 2. Kobiety, które rodziły drogą cięcia cesarskiego nie miały żadnych obaw związanych z ponownym rozpoczęciem współżycia. 3. Przeżywanie orgazmu nie stanowiło miernika zadowolenia ze współżycia. DYSKUSJA Potrzeby seksualne regulują w pewien sposób kontakty z otoczeniem, w których dąży się do fizycznego i emocjonalnego zadowolenia [9]. Wśród ssaków obserwuje się utratę zainteresowania kontaktami seksualnymi po zapłodnieniu. Dla człowieka jednak, w przeciwieństwie do większości zwierząt, kontakty intymne nadal stanowią istotny aspekt aktywności, ponieważ mają one również wymiar pozaprokreacyjny. Doświadczenia związane z macierzyństwem są ważnymi czynnikami kształtującymi 65 ZDROWIE I DOBROSTAN NR 3/2013 Dobrostan, umysł i uroda rozwój psychoseksualny kobiety. Ich wpływ polega przede wszystkim na wzmacnianiu więzi z partnerem oraz na tworzeniu właściwych relacji w rodzinie [15]. Ciąża dla każdej kobiety jest czasem ogromnych przemian. Począwszy od fizycznych poprzez hormonalne, aż do emocjonalnych. Na jej przebieg wpływają również wspomnienia i doświadczenia z przeszłości, a także jakość relacji z otoczeniem. Od wielu lat zwiększa się zainteresowanie potrzebami natury psychologicznej, które mają kobiety w okresie ciąży, porodu i połogu [2,7,9]. Ciąża, szczególnie ta pierwsza, jest okresem w życiu dwojga ludzi, w którym dochodzi do zmiany ról życiowych. Do obowiązków związanych z byciem żoną/partnerką, dochodzą zadania związane z macierzyństwem. Para staje się rodziną, co powoduje zmiany również w życiu seksualnym dwojga ludzi [1]. W badaniach własnych stwierdzono, że co piąta kobieta odczuwa pogorszenie jakości kontaktów intymnych po urodzeniu dziecka. Już w trakcie trwania ciąży zwiększa się ilość i zakres obowiązków oraz obciążeń psychofizycznych. Seksualność kobiet w ciąży także ulega istotnym modyfikacjom. Bezpośredni wpływ na to mają: zmiana poczucia atrakcyjności, fizjologiczne procesy związane z rozwojem ciąży, kontakty intymne przed zajściem w ciążę, a także wpływ kultury i poziom wiedzy. Wiele kobiet wykazuje lęk przed aktywnością seksualną w ciąży, obawiając się negatywnego działania na płód. Zaobserwowano także zależność pomiędzy osobowością ciężarnej, a jej potrzebami seksualnymi w ciąży. Kobiety dla których ciąża jest spełnieniem pewnej misji życiowej, posiadają wzmożone potrzeby intymne, zaś kobiety o cechach infantylnych histeryczek – znaczny spadek [7]. W trakcie ciąży mogą występować problemy związane z niezaspokojonymi pragnieniami intymnymi kobiet [15]. W wynikach badań własnych prawie zaobserwowano, że co trzecia kobieta odczuwała brak namiętności lub niezaspokojenie swoich potrzeb. Zagadnienia dotyczące kontaktów intymnych sprowadzają się często do pytań o odbywanie stosunków płciowych. Kobiety mogą uzyskać zadowolenie ze współżycia na wielu płaszczyznach i nie traktują stosunku jako wyznacznika satysfakcji seksualnej [8]. W trakcie trwania stosunku płciowego istotnym aspektem odczuwania satysfakcji seksualnej jest również gratyfikacja kontaktu cielesnego, jaką jest wzmocnienie więzi między partnerami. To w przyszłości motywuje do podjęcia kolejnego kontaktu [14]. W badanej grupie zaobserwowano również, że deklarowany wysoki poziom satysfakcji nie koreluje z częstotliwością przeżywania orgazmów. Ciąża oraz karmienie piersią niewątpliwie wpływają na zachowania intymne wśród kobiet i mężczyzn. Zmienia się stan emocjonalny, gospodarka hormonalna, wygląd zewnętrzny kobiety, styl życia oraz poczucie atrakcyjności. Do najczęściej występujących zaburzeń seksualnych tego okresu należą: obniżony popęd, zaburzenia przeżywania orgazmu, zmniejszone potrzeby seksualne, bolesność w trakcie stosunków. Spadek popędu często tłumaczony jest brakiem czasu, zmęczeniem, depresją porodową, a także poczuciem obniżonej atrakcyjności. Bardzo ważna jest jakość sprawowanej opieki nad położnicą i jej rodziną, a właściwie nawiązane relacje interpersonalne pomiędzy położną a pacjentką, to jedna z możliwych dróg do spełnienia się na każdej płaszczyźnie w tym ważnym okresie życia. Na jakość życia seksualnego wpływa również sposób w jaki została ukończona ciąża. Uważa się, że 66 Iwona Gałązka, Klaudia Porembska, Kobiołka Agnieszka, Mariola Czajkowska, Beata Podsiadło, Katarzyna Leszczyńska, Beata Naworska Porównanie zachowań intymnych kobiet w okresie przed ciążą i po porodzie epizjotomia znacznie obniża satysfakcję seksualną. Kobiety, które urodziły dziecko bez żadnych obrażeń porodowych, rzadziej zgłaszają występowanie bólu w trakcie stosunków płciowych, a odczuwanie orgazmu określają jako intensywne [16]. Wyniki badań własnych potwierdzają tę tendencję. PIŚMIENNICTWO 1. Alexander J., Levy V., Roch S.: Opieka przedporodowa. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1995, s. 148-149. 2. Beisert M.: Psychologia seksualności. w: Lew-Starowicz Z., Skrzypulec V.: Podstawy seksuologii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010, s. 83-84. 3. Baltag V.: Advancing reproductive health of young people in the European Region. Tytuł polski: Promocja zdrowia prokreacyjnego młodzieży w krajach Regionalnego Europejskiego Biura WHO. Medycyna Wieku Rozwojowego.12(2)/2008, s. 521-522. 4. Burdzik T.: Seksualność człowieka: wybrane zagadnienia. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010, s. 89-97. 5. Chazan B.: Ginekologia w praktyce lekarza rodzinnego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1997, s. 16-18. 6. Długołęcka A., Łukasiewicz M.: Ocena opieki medycznej w zakresie zdrowia reprodukcyjnego i seksualnego u pacjentek z niepełnosprawnością ruchową. Przegląd seksuologiczny 7(2)/2011, s. 26-27. 7. Lew-Starowicz Z., Szymańska M., Włodarczyk M.: Uwarunkowania seksualności kobiet w czasie ciąży. Przegląd seksuologiczny 7(3)/2011, s. 3-5. 8. Malarewicz A., Szymkiewicz J., Rogala J.: Seksualnośc kobiet w ciąży. Ginekologia. Położnictwo. 77(9)/2006. S. 733-737 9. Makara-Studzińska M.., Iwanowicz-Palus G.: Psychologia w położnictwie i ginekologii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009, s. 122-123. 10. Matusiak-Kita M., Zdrojewicz Z.: Seksualność kobiet w ciąży, w okresie poporodowym i karmienia piersią. Przegląd seksuologiczny 6(1)/2010, s. 12-16 11. McPherson A.: Problemy zdrowotne kobiet. Springer PWN, Warszawa 1997, s. 338-341 12. Muir Ch. i C.: Tatra sztuka świadomego kochania. Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2009, s. 11-13, 28-31, 141-142. 13. Niemiec K.: Promocja zdrowia w okresie okołoporodowym. Rodzina i prokreacja: materiały konferencji- Warszawa, 1995. s. 78-79. 14. Nowosielski K.: Fizjologia reakcji seksualnej kobiet. w: Lew-Starowicz Z., Skrzypulec V.: Podstawy seksuologii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010, s. , 101-104. 67 ZDROWIE I DOBROSTAN NR 3/2013 Dobrostan, umysł i uroda 15. Sipiński A., Kazimierczak M., Ciesielska B.: Ocena zachowań seksualnych kobiet karmiących. Seks. Pol. 2005, 3, 52-59 16. Stadnicka G.: Opieka przedkoncepcyjna. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009, s. 184-186. 17. Wróblewska W.: Psychospołeczne i demograficzne następstwa wczesnej inicjacji seksualnej nastolatków. Nowa Medycyna 14(4)/2007, s. 85-88. STRESZCZENIE Sfera intymności i seksualności człowieka jest bardzo ważną częścią życia. Kreuje ona ludzką psychikę, fizyczność oraz emocje. Zadowolenie z życia małżeńskiego czy partnerskiego oraz udane kontakty seksualne są dla wielu ludzi wyznacznikiem stabilizacji i satysfakcji życiowej. Stanowią także płaszczyznę regulacji kontaktów interpersonalnych. Ciąża, poród oraz połóg stanowią szczególny i ważny etap w życiu kobiety, wpływający w istotny sposób na rodzaj i formę przeżywania kontaktów intymnych. Droga porodu oraz nacięcie i szycie krocza są czynnikami, które wpływają na czas podjęcia oraz przeżywanie satysfakcji seksualnej. ABSTRACT The sphere of human intimacy and sexuality is a very important part of life. It creates the human psyche, physicality, and emotions. Satisfaction with life partner and the marriage or sexual relations are successful for many people determinant of stability and life satisfaction. Control plane are also interpersonal relations. Pregnancy, childbirth and the puerperium are special and important stage in a woman's life, affecting a significant impact on the nature and form of intimate contact experience. Route of delivery and perineal incision and stitching are all factors that affect the time taken and the experience of sexual satisfaction. 2 Artykuł zawiera 39456 znaków ze spacjami (19799 znaków + 1474,64 cm grafiki) 68
