PODSTAWY LEGISLACJI DLA NIEPRAWNIKÓW

Materiały szkoleniowe z tematu pn.
„PODSTAWY LEGISLACJI DLA NIEPRAWNIKÓW”
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
Program szkolenia:
„PODSTAWY LEGISLACJI DLA NIEPRAWNIKÓW”
Dzień I
09.45 - 10.00 rejestracja uczestników
10:00 - 12:00 szkolenie
1. Źródła prawa – wprowadzenie.
2. Akty powszechnie obowiązujące.
3. Akty o charakterze wewnętrznym.
4. Ogłaszanie aktów prawnych.
12:00 - 12:15 przerwa kawowa (kawa, herbata, woda, soki, słodki poczęstunek)
12:15 - 14:00 szkolenie
1. Podstawy prawne procesu ustawodawczego.
2. Inicjatywa ustawodawcza.
3. Elementy składowe projektu ustawy.
4. Tryb przygotowania projektu ustawy (projekty poselskie, senackie, prezydenckie,
rządowe, obywatelskie).
14:00 - 15:00 przerwa obiadowa
15:00 - 17:00 szkolenie
1. Procedura ustawodawcza.
2. Tryb zwykły.
3. Procedury szczególne.
4. Studium przypadku nr 1.
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
Dzień II
08.45 - 09.00
rozpoczęcie II dnia szkolenia (kawa, herbata, woda, soki, słodki
poczęstunek)
09:00 - 11:00 szkolenie
1. Zasady tworzenia prawa w Polsce.
2. Zasady techniki prawodawczej – wprowadzenie.
3. Studium przypadku nr 2.
11:00 - 11:15 przerwa kawowa (kawa, herbata, woda, soki, słodki poczęstunek)
11:15 - 13:00 szkolenie
1. Budowa aktu normatywnego.
2. Tytuł aktu normatywnego.
3. Układ i postanowienia przepisów merytorycznych.
4. Układ i postanowienia przepisów zmieniających.
13:00 - 14:00 przerwa obiadowa
14:00 - 16:00 szkolenie
1. Układ i postanowienia przepisów przejściowych i dostosowujących.
2. Układ i postanowienia przepisów końcowych.
3. Przepisy upoważniające do wydania aktu wykonawczego i aktu o charakterze
wewnętrznym.
4. Oznaczanie przepisów aktu normatywnego i ich systematyzacja.
5. Studium przypadku nr 3.
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
Skrypt
„Podstawy legislacji dla nieprawników”
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
Spis treści
Wykaz skrótów ............................................................................................................ 4
I. Źródła prawa ............................................................................................................ 5
1. Wprowadzenie .........................................................................................................5
2. Akty powszechnie obowiązujące ................................................................................5
2.1. Konstytucja .................................................................................................... 5
2.2. Ratyfikowana umowa międzynarodowa............................................................... 6
2.3. Prawo Unii Europejskiej .................................................................................... 6
2.4. Ustawa ........................................................................................................... 6
2.5. Rozporządzenie z mocą ustawy ......................................................................... 7
2.6. Rozporządzenie (akt wykonawczy do ustawy)...................................................... 7
2.7. Akty prawa miejscowego .................................................................................. 7
2.8. Regulamin Sejmu i regulamin Senatu ................................................................. 8
3. Akty o charakterze wewnętrznym ..............................................................................8
4. Ogłaszanie aktów prawnych ......................................................................................8
II. Proces legislacyjny ............................................................................................... 10
1. Podstawy prawne procesu ustawodawczego: ............................................................. 10
2. Inicjatywa ustawodawcza ....................................................................................... 10
3. Elementy składowe projektu ustawy......................................................................... 11
4. Przygotowanie projektu ustawy ............................................................................... 11
4.1. Projekty poselskie ........................................................................................... 11
4.2. Projekty wnoszone przez Senat ........................................................................ 12
4.3. Projekty wnoszone przez Prezydenta ................................................................. 12
4.4. Projekty wnoszone przez Radę Ministrów ........................................................... 12
4.5. Projekty „obywatelskie” ................................................................................... 15
5. Procedura ustawodawcza ........................................................................................ 15
5.1. Tryb zwykły ................................................................................................... 15
5.2. Procedury szczególne ...................................................................................... 18
5.2.1. Tryb pilny ............................................................................................... 18
5.2.2. Tryb uchwalania kodeksów ....................................................................... 18
5.2.3. Tryb uchwalania ustawy budżetowej .......................................................... 18
5.2.4. Tryb uchwalania ustaw wykonujących prawo Unii Europejskiej ...................... 19
5.2.5. Tryb uchwalania ustawy o zmianie Konstytucji ............................................ 19
III. Zasady tworzenia prawa w Polsce ....................................................................... 21
1. Zasada demokratycznego państwa prawnego ............................................................ 21
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
2
2. Zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa ............ 21
3. Zasada ochrony praw nabytych ............................................................................... 22
4. Zasada niedziałania prawa wstecz (lex retro non agit) ................................................ 24
5. Zasada określoności przepisów prawa ...................................................................... 25
6. Zasada odpowiedniego okresu vacatio legis .............................................................. 26
IV. Zasady techniki prawodawczej ............................................................................. 29
1. Wprowadzenie ....................................................................................................... 29
2. Budowa aktu normatywnego ................................................................................... 29
3. Tytuł aktu normatywnego ....................................................................................... 30
4. Układ i postanowienia przepisów merytorycznych ...................................................... 30
5. Układ i postanowienia przepisów zmieniających ......................................................... 31
6. Układ i postanowienia przepisów przejściowych i dostosowujących ............................... 32
7. Układ i postanowienia przepisów końcowych ............................................................. 33
8. Przepisy upoważniające do wydania aktu wykonawczego i aktu o charakterze
wewnętrznym ........................................................................................................... 33
9. Oznaczanie przepisów aktu normatywnego i ich systematyzacja .................................. 34
Załączniki ................................................................................................................... 36
1. Podjęcie inicjatywy ustawodawczej przez Radę Ministrów (schemat) ............................ 36
2. Proces ustawodawczy (schemat) ............................................................................. 37
Bibliografia ................................................................................................................ 38
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
3
Wykaz skrótów:
art. – artykuł,
Dz. U. – Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej,
Konstytucja – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz.
483, ze zm.),
np. – na przykład,
pkt – punkt,
M.P. – Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”,
RCL – Rządowe Centrum Legislacji,
TK – Trybunał Konstytucyjny,
UE – Unia Europejska,
ust. – ustęp,
ZTP – Zasady techniki prawodawczej, załącznik do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia
20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (Dz. U. Nr 100, poz. 908).
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
4
I. Źródła prawa
1. Wprowadzenie
Pojęcie „źródła prawa” w ścisłym znaczeniu to akty normatywne zawierające przepisy.
Problematyce źródeł prawa został poświęcony w Konstytucji odrębny rozdział (rozdział III
„Źródła prawa”), ale kwestie źródeł prawa są uregulowane również w innych przepisach
Konstytucji. Źródła prawa zostały w Konstytucji usystematyzowane oraz zhierarchizowane.
Konstytucja przewiduje dwie kategorie źródeł prawa:
akty powszechnie obowiązujące – które obowiązują wszystkie podmioty; zaliczamy do nich
akty
wymienione
międzynarodowe,
w
art.
ustawy,
87
Konstytucji
rozporządzenia,
(Konstytucję,
akty
prawa
ratyfikowane
miejscowego),
umowy
a
także
rozporządzenia z mocą ustawy, akty prawa Unii Europejskiej, jak również – w pewnym
zakresie – regulamin Sejmu i regulamin Senatu;
akty o charakterze wewnętrznym – które obowiązują tylko podmioty podległe organowi,
który je wydał; uregulowane w art. 93 Konstytucji; zaliczamy do nich uchwały Rady
Ministrów, zarządzenia Prezesa RM oraz zarządzenia ministrów.
W Polsce, zgodnie z przepisami Konstytucji, obowiązuje zamknięty system źródeł prawa
powszechnie obowiązującego. System ten jest zamknięty pod względem:
podmiotowym – co oznacza, że tylko podmioty uprawnione na podstawie przepisów
Konstytucji mogą stanowić prawo powszechnie obowiązujące;
przedmiotowym – co oznacza, że źródłami prawa powszechnie obowiązującego mogą być
tylko akty prawne wymienione w Konstytucji, a także to, że tylko takie akty prawne mogą
być stanowione.
2. Akty powszechnie obowiązujące
2.1. Konstytucja
Zgodnie z art. 8 ust. 1 Konstytucji jest ona najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.
W związku z tym wszystkie akty prawne obowiązujące w Polsce powinny być zgodne z Konstytucją.
Do oceny zgodności aktów prawnych z Konstytucją uprawniony jest Trybunał Konstytucyjny.
Konstytucja, zwana ze względu na swoją pozycję ustawą zasadniczą, posiada pewne cechy
szczególne:
materialne – szczególna treść i zakres regulacji: Konstytucja reguluje całokształt porządku
prawnego w państwie i określa zasady prawne ustroju państwa;
formalne – szczególna nazwa, najwyższa moc prawna, szczególny tryb uchwalenia oraz
dokonywania zmian.
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
5
2.2. Ratyfikowana umowa międzynarodowa
Wśród umów międzynarodowych należy wyróżnić umowy ratyfikowane oraz nieratyfikowane.
Źródłem prawa powszechnie obowiązującego są wyłącznie ratyfikowane umowy międzynarodowe.
Ratyfikacja może odbyć się w dwojaki sposób:
za zgodą wyrażoną w ustawie (art. 89 ust. 1 Konstytucji);
po zawiadomieniu Sejmu przez Radę Ministrów w trybie tzw. małej ratyfikacji (art. 89 ust.
2 Konstytucji).
Szczególna procedura ratyfikacyjna została przewidziana w art. 90 Konstytucji. Dotyczy ona
sytuacji, które wiążą się z przekazywaniem niektórych kompetencji organów państwowych na rzecz
organizacji międzynarodowej lub organu międzynarodowego.
Umowy międzynarodowe ratyfikuje Prezydent. W myśl art. 91 ust. 2 Konstytucji umowa
międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed
ustawą.
2.3. Prawo Unii Europejskiej
Od 1 maja 2004 r. częścią systemu prawa obowiązującego w Polsce stało się prawo Unii
Europejskiej. Prawo UE dzieli się na dwie główne kategorie: prawo pierwotne oraz prawo pochodne.
Do aktów prawa pierwotnego, powstających w drodze umów międzynarodowych, zaliczają się
przede wszystkim Traktat o Unii Europejskiej oraz Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
Natomiast podstawowe rodzaje aktów prawa pochodnego UE, przyjmowanych przez instytucje UE
(Parlament Europejski, Radę i Komisję Europejską) to:
rozporządzenie – ma zasięg ogólny, wiąże w całości oraz jest bezpośrednio i jednolicie
stosowane we wszystkich państwach członkowskich UE;
dyrektywa – wiąże każde państwo członkowskie UE, do którego jest kierowana,
w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym
swobodę wyboru formy i środków;
decyzja – wiąże w całości, a jeżeli wskazuje adresatów, to wiąże tylko tych adresatów.
W myśl art. 91 ust. 3 Konstytucji aktom prawa pochodnego UE przysługuje pierwszeństwo
w przypadku kolizji z ustawami.
2.4. Ustawa
Ustawa jest to akt normatywny o charakterze ogólnym i abstrakcyjnym, uchwalany przez
parlament w określonym przepisami trybie ustawodawczym.
Zakres regulacji ustawy, czyli jej zakres materialny, jest nieograniczony. W drodze ustawy
muszą być normowane te materie, dla których taką formę przewidziano w Konstytucji. Konstytucja
nie pozwala na regulowanie pewnych kwestii w sposób inny aniżeli w drodze ustawy (np. art. 31
ust. 3 Konstytucji przewiduje wyłączność ustawy dla określania statusu jednostki w państwie,
art. 217 Konstytucji nakazuje określać niektóre kwestie podatkowe tylko w drodze ustawy).
W formie ustawy muszą być również regulowane te materie, które do tej pory były przedmiotem
przepisów ustawowych.
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
6
Ustawa powinna regulować dane zagadnienie precyzyjnie i w sposób zupełny, z dużą
szczegółowością, zapewniając kompleksowe unormowanie całej materii z danej dziedziny.
2.5. Rozporządzenie z mocą ustawy
W Polsce rozporządzenia z mocą ustawy mogą być wydawane wyłącznie w przypadku ogłoszenia
jednego ze stanów nadzwyczajnych – stanu wojennego. Art. 234 Konstytucji stanowi, że w takiej
sytuacji Prezydentowi przysługuje prawo wydawania, na wniosek Rady Ministrów, rozporządzeń
z mocą ustawy. Takie rozporządzenia podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym
posiedzeniu.
Rozporządzenie z mocą ustawy jest aktem prawnym mającym taką samą moc prawną,
co ustawa. Rozporządzenie z mocą ustawy może regulować tylko materie, które zostały określone
w art. 228 ust. 3-5 Konstytucji.
2.6. Rozporządzenie (akt wykonawczy do ustawy)
Rozporządzenie jest wydawane na podstawie ustawy i w celu jej wykonania.
Upoważnienie do wydania rozporządzenia musi określać:
organ uprawniony do jego wydania;
zakres upoważnienia;
wyraźne wskazanie, że chodzi o rozporządzenie.
Zgodnie z art. 92 ust. 2 Konstytucji organy upoważnione do wydawania rozporządzeń nie mogą
subdelegować tego uprawnienia na inne podmioty.
W rozporządzeniu musi być wskazana podstawa prawna jego wydania (przywołany konkretny
przepis ustawy, na podstawie którego jest ono wydawane).
Konstytucja wymaga zamieszczenia w przepisie upoważniającym wytycznych dla organu
wydającego rozporządzenie, z tym że wytyczne nie muszą być sformułowane expressis verbis,
jeżeli można je wywieść z treści całej ustawy.
Konstytucja przewiduje zamknięty krąg organów upoważnionych do wydawania rozporządzeń.
Zgodnie z art. 92 Konstytucji organami uprawnionymi do wydawania rozporządzeń są:
Prezydent;
Rada Ministrów;
Prezes Rady Ministrów;
ministrowie;
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.
Rozporządzenie musi być zgodne z treścią upoważnienia (nie może wykraczać poza zakres
regulacji określony w przepisie upoważniającym), z ustawą oraz z całym ustawodawstwem.
2.7. Akty prawa miejscowego
Do aktów prawa miejscowego zalicza się:
uchwały organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego;
rozporządzenie wojewody;
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
7
inne akty terenowych organów administracji rządowej.
Akty prawa miejscowego są wydawane przez władze lokalne oraz rządowe organy terenowe
na
podstawie
upoważnienia
ustawowego.
Akty
prawa
miejscowego
muszą
być
zgodne
z ustawodawstwem.
Wojewoda sprawuje nadzór nad organami samorządu terytorialnego pod względem legalności.
W ramach sprawowanego nadzoru może uchylić akty prawa miejscowego organów stanowiących
jednostek samorządu terytorialnego niezgodne z ustawami.
2.8. Regulamin Sejmu i regulamin Senatu
Zgodnie z art. 112 Konstytucji organizację wewnętrzną i porządek prac Sejmu oraz tryb
powoływania
i
działalności
jego
organów,
jak
też
sposób
wykonywania
konstytucyjnych
i ustawowych obowiązków organów państwowych wobec Sejmu określa regulamin Sejmu
uchwalony przez Sejm. Przepis ten jest odpowiednio stosowany do Senatu.
Regulamin Sejmu (regulamin Senatu) w zakresie, w jakim reguluje sposób wykonywania
konstytucyjnych i ustawowych obowiązków organów państwowych wobec Sejmu (Senatu), jest
źródłem prawa powszechnie obowiązującego, natomiast w pozostałym zakresie uznaje się go za akt
o charakterze wewnętrznym.
3. Akty o charakterze wewnętrznym
Do aktów o charakterze wewnętrznym są zaliczane w szczególności uchwały Rady Ministrów,
zarządzenia Prezesa Rady Ministrów oraz zarządzenia ministrów. Akty te nie mogą regulować praw
i obowiązków obywateli.
Akty o charakterze wewnętrznym są przewidziane w art. 93 Konstytucji, z tym że katalog aktów
wewnętrznych zawarty w Konstytucji nie ma charakteru zamkniętego.
Uchwały mają charakter samoistny, natomiast zarządzenia są wydawane na podstawie ustawy.
Do aktów prawa o charakterze wewnętrznym zalicza się także nieratyfikowane umowy
międzynarodowe. Umowy tego rodzaju wiążą tylko te organy, które daną umowę zawarły.
4. Ogłaszanie aktów prawnych
W myśl art. 88 Konstytucji warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa
miejscowego jest ich ogłoszenie, zaś umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą
wyrażoną w ustawie są ogłaszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady i tryb ogłaszania aktów
prawnych określa ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych
innych aktów prawnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 17, poz. 95).
W „Dzienniku Ustaw” są ogłaszane m.in.:
Konstytucja;
ustawy;
rozporządzenia z mocą ustawy;
rozporządzenia.
W „Monitorze Polskim” są ogłaszane m.in.:
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
8
uchwały Rady Ministrów;
zarządzenia Prezesa Rady Ministrów;
regulaminy Sejmu i Senatu.
Akty prawa miejscowego są ogłaszane w wojewódzkim dzienniku urzędowym.
Akty prawa UE są ogłaszane w „Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej”.
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
9
II. Proces legislacyjny
1. Podstawy prawne procesu ustawodawczego
Zagadnienia związane z inicjatywą ustawodawczą oraz przebiegiem procesu legislacyjnego są
uregulowane w następujących aktach prawnych:
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483,
ze zm.) – w szczególności rozdziały IV, X i XII;
ustawa z dnia 24 czerwca 1999 r. o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez
obywateli (Dz. U. Nr 62, poz. 688);
ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów
prawnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 17, poz. 95);
ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (Dz. U. z 2003 r. Nr 24, poz. 199,
ze zm.);
ustawa z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa
(Dz. U. Nr 169, poz. 1414, ze zm.);
ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643,
ze zm.);
ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240,
ze zm.);
rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad
techniki prawodawczej” (Dz. U. Nr 100, poz. 908);
uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992 r. – Regulamin Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej (M.P. z 2009 r. Nr 5, poz. 47, ze zm.);
uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 listopada 1990 r. – Regulamin Senatu
(M.P. z 2010 r. Nr 39, poz. 542, ze zm.);
uchwała Nr 49 Rady Ministrów z dnia 19 marca 2002 r. – Regulamin pracy Rady Ministrów
(M.P. Nr 13, poz. 221, ze zm.);
ustawy zawierające przepisy przyznające określonym podmiotom prawo przeprowadzania
z nimi konsultacji projektów aktów prawnych, np. ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o Krajowej
Radzie Sądownictwa (Dz. U. z 2010 r. Nr 11, poz. 67, ze zm.).
2. Inicjatywa ustawodawcza
Prawo inicjatywy ustawodawczej posiadają następujące podmioty:
posłowie:
grupa co najmniej 15 posłów;
komisja sejmowa;
Senat;
Prezydent;
Rada Ministrów;
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
10
grupa co najmniej 100 tysięcy obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.
W niektórych przypadkach – w zależności od regulowanej materii – przepisy Konstytucji
przyznają
prawo
inicjatywy
ustawodawczej
tylko
niektórym
spośród
wyżej
wymienionych
podmiotów. W przypadku:
projektu ustawy budżetowej wyłączne prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje Radzie
Ministrów;
projektu ustawy o zmianie Konstytucji prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje grupie
co najmniej 92 posłów, Senatowi oraz Prezydentowi.
3. Elementy składowe projektu ustawy
Podmiot wykonujący prawo inicjatywy ustawodawczej, tzn. podmiot mający zamiar wnieść
projekt ustawy do Sejmu, powinien przedłożyć dokument spełniający określone wymagania.
Wymogi, jakie taki dokument musi spełnić, są określone przede wszystkim w regulaminie Sejmu.
Dokument przedkładany jako projekt ustawy powinien zawierać projekt przepisów oraz
uzasadnienie, które powinno:
wyjaśniać potrzebę i cel wydania ustawy;
przedstawiać rzeczywisty stan w dziedzinie, która ma być unormowana;
wykazywać różnicę pomiędzy dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym;
przedstawiać przewidywane skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne;
wskazywać źródła finansowania, jeżeli projekt ustawy pociąga za sobą obciążenie budżetu
państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego;
przedstawiać założenia projektów podstawowych aktów wykonawczych;
zawierać oświadczenie o zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej albo
oświadczenie,
że
przedmiot
projektowanej
regulacji
nie
jest
objęty
prawem
Unii
Europejskiej;
zawierać informację o przeprowadzonych konsultacjach społecznych oraz ich wyniki.
Zgodnie z przepisami regulaminu Sejmu Rada Ministrów jest obowiązana do wypełnienia
dodatkowych
wymogów w
odniesieniu
do
przedkładanego
projektu
ustawy.
Dotyczą
one
przedstawienia projektów aktów wykonawczych oraz zamieszczenia informacji o podmiotach, które
zgłosiły zainteresowanie pracami nad projektem ustawy w trybie ustawy z dnia 7 lipca 2005 r.
o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa.
4. Przygotowanie projektu ustawy
Problematyka przygotowania projektu ustawy jest uregulowana w obowiązujących przepisach
w
różnym
stopniu
w
zależności
od
podmiotu,
któremu
przysługuje
prawo
inicjatywy
ustawodawczej.
4.1. Projekty poselskie
Projekty poselskie mogą być wnoszone przez grupę co najmniej 15 posłów lub przez komisję
sejmową. Tryb przygotowania projektów wnoszonych przez grupę posłów nie został określony
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
11
w regulaminie Sejmu, natomiast komisja sejmowa podejmuje decyzję o podjęciu inicjatywy
ustawodawczej w drodze uchwały.
4.2. Projekty wnoszone przez Senat
Tryb przygotowania projektów ustaw i podejmowania inicjatywy ustawodawczej przez Senat jest
uregulowany w przepisach regulaminu Senatu, w szczególności w dziale IX tego regulaminu.
Postępowanie w sprawie inicjatywy ustawodawczej jest podejmowane na wniosek komisji senackiej
lub co najmniej 10 senatorów. Wniosek o podjęcie inicjatywy ustawodawczej składa się
do Marszałka Senatu, wraz z projektem ustawy oraz dołączonym do niego uzasadnieniem.
Rozpatrywanie projektów ustaw odbywa się w trzech czytaniach. Postępowanie w sprawie inicjatyw
ustawodawczych kończy się trzecim czytaniem, w trakcie którego jest podejmowana decyzja
o podjęciu inicjatywy ustawodawczej. W przypadku podjęcia uchwały o wniesieniu inicjatywy
ustawodawczej Marszałek Senatu przekazuje tę uchwałę Marszałkowi Sejmu wraz z uzasadnieniem,
informacją o zgodności projektu z prawem Unii Europejskiej oraz wskazuje przedstawiciela
upoważnionego do reprezentowania Senatu w pracach nad projektem ustawy.
4.3. Projekty wnoszone przez Prezydenta
Prawo inicjatywy ustawodawczej Prezydenta wynika z art. 118 Konstytucji. Problematyka
przygotowania projektów ustaw wnoszonych przez Prezydenta Rzeczypospolitej nie została
unormowana w przepisach rangi ustawowej.
4.4. Projekty wnoszone przez Radę Ministrów
Tryb przygotowania projektów ustaw wnoszonych przez Radę Ministrów został szczegółowo
określony w przepisach ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów, Regulaminu pracy
Rady Ministrów oraz ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie
stanowienia prawa [zob. załącznik nr 1].
Kluczową rolę w procesie przygotowania rządowych projektów ustaw pełni Rządowe Centrum
Legislacji. RCL jest państwową jednostką organizacyjną podległą Prezesowi Rady Ministrów, która
zapewnia koordynację działalności legislacyjnej Rady Ministrów, Prezesa Rady Ministrów i innych
organów administracji rządowej. Do podstawowych zadań RCL należy opracowywanie rządowych
projektów ustaw na zasadach i w trybie określonych w regulaminie pracy Rady Ministrów.
W procedurze przygotowania projektu ustawy ważną rolę odgrywają również Rada Legislacyjna
i komisje kodyfikacyjne. Rada Legislacyjna jest powoływana przez Prezesa Rady Ministrów, spośród
wybitnych przedstawicieli nauki prawa. Jej głównym zadaniem jest opiniowanie rządowych
projektów ustaw, w szczególności pod kątem zgodności z Konstytucją i obowiązującym systemem
prawa. Komisje kodyfikacyjne w zakresie poszczególnych gałęzi prawa są tworzone przez Radę
Ministrów w celu opracowywania kompleksowych zmian w danej dziedzinie prawa. Obecnie
funkcjonują trzy komisje kodyfikacyjne: prawa cywilnego, prawa karnego i prawa pracy.
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
12
Przepisy ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa
nakładają na Radę Ministrów obowiązek przygotowania, co najmniej raz na 6 miesięcy, programu
prac legislacyjnych dotyczących projektów ustaw. Program ten powinien zawierać m. in.:
zwięzłą informację o przyczynach i potrzebie wprowadzenia rozwiązań, które planuje się
zawrzeć w projekcie ustawy;
wskazanie istoty rozwiązań, które planuje się zawrzeć w projekcie ustawy;
wskazanie organu odpowiedzialnego za opracowanie projektu założeń projektu ustawy oraz
organu odpowiedzialnego za opracowanie projektu ustawy i przedłożenie go Radzie
Ministrów.
Program prac legislacyjnych Rady Ministrów jest publikowany w Biuletynie Informacji Publicznej.
Projekty aktów prawnych i założeń do aktów prawnych opracowują członkowie Rady Ministrów
i szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w zakresie swojej właściwości. Rada Ministrów może
opracowywać projekty ustaw w dwóch trybach:
tzw. nowym trybie, gdy przyjmuje założenia do projektu ustawy, a sam projekt jest
opracowywany przez RCL;
tzw. starym trybie, gdy projekt ustawy jest opracowywany przez organ wnioskujący
(członka Rady Ministrów), a Rada Ministrów go przyjmuje.
RCL przygotowuje zatem projekt ustawy na podstawie założeń przyjętych przez Radę Ministrów,
chyba że opracowanie projektu ustawy należy do innego podmiotu albo gdy Prezes Rady Ministrów,
na wniosek Prezesa RCL lub organu wnioskującego, postanowi o opracowaniu projektu ustawy
przez organ wnioskujący.
Wymogu opracowania założeń do projektu ustawy nie stosuje się, jeżeli opracowanie projektu
ustawy wynika z planu pracy Rządu, a także jeżeli taką decyzję podejmie Prezes Rady Ministrów
na wniosek prezesa RCL lub organu wnioskującego.
RCL przekazuje opracowany projekt ustawy organowi wnioskującemu, który może zgłosić uwagi,
wówczas RCL opracowuje nowy tekst projektu ustawy, a przypadku braku uwag organ wnioskujący
kieruje projekt do rozpatrzenia przez Stały Komitet Rady Ministrów.
Projekty mogą być również opracowywane przez komisję kodyfikacyjną. Można również przy ich
opracowywaniu
odstąpić
od
niektórych
wymogów
lub
pominąć
pewne
etapy
procedury
(np. opiniowanie przez Radę Legislacyjną). O zastosowaniu odstępstw od zwykłego trybu decyduje
Prezes Rady Ministrów.
Do projektu ustawy organ wnioskujący dołącza uzasadnienie, które powinno odpowiadać
wymogom Regulaminu pracy Rady Ministrów, ustaw i regulaminu Sejmu. Uzasadnienie projektu
ustawy
wykonującej
prawo
Unii
Europejskiej
powinno
dodatkowo
zawierać
tabelaryczne
zestawienie przepisów prawa Unii Europejskiej, które są implementowane, z projektowanymi
przepisami prawa polskiego. Do projektu ustawy powinna zostać także dołączona ocena skutków
regulacji, która jest odrębną częścią uzasadnienia i zawiera w szczególności:
wskazanie podmiotów, na które oddziaływuje akt prawny;
wyniki przeprowadzonych konsultacji społecznych;
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
13
przedstawienie wpływu aktu normatywnego na sektor finansów publicznych, rynek pracy,
rozwój regionalny.
Do projektu ustawy załącza się:
wykaz podmiotów, które zgłosiły zainteresowanie pracami w trybie przepisów o działalności
lobbingowej;
opinię organu wnioskującego o zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej;
projekty aktów wykonawczych podstawowych dla proponowanej regulacji.
Projekt ustawy jest uzgadniany przez organ wnioskujący z innymi członkami Rady Ministrów
i szefem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, a pod względem redakcyjno-prawnym z RCL, chyba,
że projekt został opracowywany przez RCL.
Jeśli projekt ustawy dotyczy funkcjonowania samorządu terytorialnego, organ wnioskujący
kieruje ten projekt do konsultacji z Komisją Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego.
W przypadku projektów, które nie były opracowywane przez RCL, odbywają się konferencje
uzgodnieniowe, które są zwoływane przez organ wnioskujący w celu ujednolicenia stanowisk
i usunięcia rozbieżności. Ich uczestnikami są przedstawiciele organu wnioskującego i organów
administracji rządowej (ministrów), które zgłosiły uwagi do projektu, a także zaproszeni przez
organ wnioskujący przedstawiciele innych podmiotów. Po konferencji uzgodnieniowej sporządza się
nowy tekst projektu, uwzględniający zgłoszone uwagi, albo protokół rozbieżności.
Jeśli w postępowaniu uzgodnieniowym nie usunięto rozbieżności, projekt ustawy jest kierowany
do Stałego Komitetu Rady Ministrów, który nie jest związany ustaleniami wypracowanymi podczas
uzgodnień. Jeśli Stały Komitet Rady Ministrów nie usunie rozbieżności, przewodniczący tego
komitetu może zdecydować o przekazaniu takiego projektu pod obrady Rady Ministrów, wraz
z propozycją rozstrzygnięcia sprawy przez Radę Ministrów.
Projekt ustawy, zanim zostanie przedłożony Radzie Ministrów, trafia pod obrady Stałego
Komitetu Rady Ministrów. W uzasadnionych przypadkach można pominąć etap prac Stałego
Komitetu Rady Ministrów.
Stały Komitet Rady Ministrów może przyjąć projekt ustawy i rekomendować go Radzie
Ministrów, może wyrazić o nim opinię albo go odrzucić, jak również skierować go do rozstrzygnięcia
w innym terminie.
Następnym etapem postępowania jest skierowanie projektu ustawy do zaopiniowania przez
Komisję Prawniczą, z tym że jeśli projekt opracowało RCL, to projektu nie kieruje się do Komisji
Prawniczej. Komisja Prawnicza ustala tekst projektu pod względem prawno-legislacyjnym. Prezes
RCL może w uzasadnionych przypadkach odstąpić od wymogu zaopiniowania projektu przez
Komisję Prawniczą.
Projekty ustaw do rozpatrzenia przez Radę Ministrów wnoszą członkowie Rady Ministrów
za pośrednictwem sekretarza Rady Ministrów.
Decyzje odnośnie do projektów ustaw są podejmowane przez Radę Ministrów na posiedzeniach.
Decyzje są podejmowane w drodze uzgodnień, a jeżeli uzgodnienie nie jest możliwe – w drodze
głosowania. Projekt ustawy może zostać przyjęty, odrzucony, mogą w nim zostać wprowadzone
zmiany albo może zostać odesłany do przepracowania.
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
14
Jeżeli projekt ustawy zostanie przyjęty, Rada Ministrów podejmuje uchwałę o skierowaniu
projektu ustawy do Sejmu oraz udziela członkowi Rady Ministrów upoważnienia do reprezentowania
Rady Ministrów w toku prac parlamentarnych.
4.5. Projekty „obywatelskie”
Problematyka przygotowania tzw. projektów obywatelskich, czyli projektów ustaw wnoszonych
przez grupę co najmniej 100 tysięcy obywateli mających prawo wybierania do Sejmu jest
uregulowana w przepisach ustawy z dnia 24 czerwca 1999 r. o wykonywaniu inicjatywy
ustawodawczej przez obywateli. Główną rolę w przygotowaniu projektu ustawy oraz zebraniu
wymaganej liczby podpisów odgrywa komitet inicjatywy ustawodawczej. Komitet inicjatywy
ustawodawczej może zostać utworzony przez grupę co najmniej 15 obywateli polskich mających
prawo wybierania do Sejmu. Pełnomocnik komitetu, po zebraniu przez komitet 1000 podpisów
obywateli
popierających
projekt,
zawiadamia
Marszałka
Sejmu
o
utworzeniu
komitetu.
Do zawiadomienia dołącza się projekt ustawy, pod którym zbierane są podpisy, spełniający wymogi
określone w Konstytucji i regulaminie Sejmu. Jeżeli zawiadomienie spełnia wymogi określone
w ustawie, Marszałek Sejmu wydaje postanowienie o przyjęciu zawiadomienia. Komitet nabywa
osobowość prawną z chwilą przyjęcia przez Marszałka Sejmu zawiadomienia o utworzeniu
komitetu.
Komitet ogłasza, w dzienniku o zasięgu ogólnopolskim, fakt nabycia osobowości prawnej, adres
komitetu oraz miejsca, w których projekt ustawy jest udostępniony do publicznego wglądu. Komitet
ma 3 miesiące na zebranie 100 000 podpisów i wniesienie projektu ustawy do Marszałka Sejmu.
Przepisy ustawy z dnia 24 czerwca 1999 r. o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez
obywateli statuują wyjątek od zasady dyskontynuacji, co oznacza, że „obywatelski” projekt ustawy,
w stosunku do którego postępowanie ustawodawcze nie zostało zakończone w trakcie kadencji
Sejmu, w której został wniesiony, jest rozpatrywany przez Sejm następnej kadencji bez potrzeby
ponownego wniesienia projektu ustawy.
5. Procedura ustawodawcza
5.1. Tryb zwykły
Procedura ustawodawcza w Sejmie odbywa się w trzech czytaniach, później ustawa jest
przekazywana Senatowi, a następnie jest przekazywana Prezydentowi do podpisu [zob. załącznik
nr 2].
Procedura ustawodawcza rozpoczyna się od złożenia przez podmiot posiadający inicjatywę
ustawodawczą projektu ustawy na ręce Marszałka Sejmu („do laski marszałkowskiej”). Projekt
ustawy powinien spełniać wymogi określone w szczególności w art. 34 regulaminu Sejmu. Istotnym
elementem uzasadnienia są informacje o przeprowadzonych konsultacjach z uprawnionymi
podmiotami oraz ich wyniki. W przypadku projektów poselskich oraz komisyjnych, w stosunku
do których nie były przeprowadzone konsultacje, Marszałek Sejmu kieruje je do uprawnionych
podmiotów celem skonsultowania. W przypadku gdy projekt nie spełnia wymogów formalnych,
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
15
Marszałek Sejmu może zwrócić projekt ustawy wnioskodawcy. Marszałek Sejmu może także
skierować projekt ustawy do Komisji Ustawodawczej celem zbadania, czy projekt nie jest sprzeczny
z prawem, w tym z prawem Unii Europejskiej. Projektowi zaopiniowanemu jako niedopuszczalny
Marszałek Sejmu może nie nadać dalszego biegu.
Jeżeli projekt spełnia wymogi określone przepisami regulaminu Sejmu, wówczas może odbyć się
pierwsze czytanie projektu ustawy. Pierwsze czytanie odbywa się na posiedzeniu Sejmu albo
w komisji. Regulamin Sejmu wymaga, aby pierwsze czytanie na posiedzeniu Sejmu było
przeprowadzane w odniesieniu do projektów ustaw: o zmianie Konstytucji, budżetowych,
podatkowych, dotyczących wyboru Prezydenta, Sejmu i Senatu oraz organów samorządu
terytorialnego, regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów. Pierwsze
czytanie projektu ustawy obejmuje:
uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę;
debatę w sprawie ogólnych zasad projektu;
pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy.
Po przeprowadzeniu pierwszego czytania, o ile projekt ustawy nie został odrzucony, jest on
kierowany do właściwej merytorycznie komisji w celu rozpatrzenia. Komisja, do której został
skierowany projekt ustawy, może podjąć uchwałę o przeprowadzeniu wysłuchania publicznego.
W celu szczegółowego rozpatrzenia projektu ustawy komisja może powołać podkomisję,
zasięgać opinii innych komisji oraz powoływać ekspertów. W przypadku skierowania projektu
ustawy do podkomisji, przygotowuje ona sprawozdanie, które jest rozpatrywane przez komisję.
Po rozpatrzeniu projektu komisja przygotowuje sprawozdanie, w którym przedstawia jeden
z następujących wniosków:
przyjęcie projektu bez poprawek;
przyjęcie projektu z poprawkami;
odrzucenie projektu.
W sprawozdaniu komisji mogą być ponadto zawarte wnioski mniejszości, tzn. wnioski
i propozycje poprawek odrzucone w trakcie rozpatrywania projektu. Sprawozdanie komisji
o projekcie ustawy jest kierowane do drugiego czytania, które zawsze odbywa się na posiedzeniu
plenarnym Sejmu. W trakcie drugiego czytania:
sprawozdawca komisji przedstawia Sejmowi sprawozdanie;
odbywa się debata;
mogą być zgłaszane poprawki.
Prawo wnoszenia poprawek do projektów ustaw w czasie drugiego czytania przysługuje
wnioskodawcy,
grupie
co
najmniej
15
posłów,
przewodniczącemu
klubu
lub
koła
lub
upoważnionemu przez niego wiceprzewodniczącemu – w imieniu klubu lub koła oraz Radzie
Ministrów. Wnioskodawca do czasu zakończenia drugiego czytania może wycofać wniesiony przez
siebie projekt ustawy.
W razie zgłoszenia poprawek w drugim czytaniu projekt ustawy jest ponownie kierowany
do komisji.
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
16
Komisja:
po rozpatrzeniu z udziałem wnioskodawców zgłoszonych poprawek i wniosków, przedkłada
Sejmowi „dodatkowe sprawozdanie”, w którym przedstawia wniosek o ich przyjęcie lub
odrzucenie, albo
kierując się przeprowadzoną dotychczas debatą, zgłoszonymi poprawkami i wnioskami,
wnioskami
Komisji
Ustawodawczej,
wnioskami
mniejszości,
przedkłada
Sejmowi
„poprawione sprawozdanie” w formie tekstu jednolitego projektu.
W przypadku sporządzenia poprawionego sprawozdania odbywa się ponowne drugie czytanie
projektu ustawy, natomiast dodatkowe sprawozdanie jest kierowane do trzeciego czytania.
Trzecie czytanie projektu ustawy obejmuje:
przedstawienie przez posła sprawozdawcę dodatkowego sprawozdania komisji;
głosowanie.
Po zakończeniu trzeciego czytania jest sporządzany tekst uchwalonej ustawy, który jest przez
Marszałka Sejmu przekazywany do Senatu.
Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może:
przyjąć ustawę bez zmian;
uchwalić poprawki;
uchwalić odrzucenie ustawy w całości.
Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały,
ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm. W przypadku podjęcia przez
Senat uchwały o odrzuceniu ustawy albo uchwały zawierającej poprawki do ustawy, uchwała
Senatu jest rozpatrywana w Sejmie. Zarówno uchwała odrzucająca ustawę, jak i uchwała
zawierająca poprawki do ustawy są kierowane do komisji, która rozpatrywała dany projekt ustawy.
Komisja przygotowuje sprawozdanie o poprawkach Senatu (uchwale odrzucającej ustawę),
w którym zaleca Sejmowi ich przyjęcie albo odrzucenie. Sprawozdanie komisji jest przedstawiane
Sejmowi, który podejmuje decyzję odnośnie do poprawek Senatu (uchwały odrzucającej ustawę).
Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu uważa się
za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej
połowy ustawowej liczby posłów.
Po rozpatrzeniu uchwały Senatu Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu
Prezydentowi. Prezydent ma 3 możliwości postępowania w odniesieniu do przedstawionej mu
ustawy:
w ciągu 21 dni może ustawę podpisać i zarządzić jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw;
przed podpisaniem ustawy może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem
w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją; nie może wówczas odmówić podpisania ustawy,
którą TK uznał za zgodną z Konstytucją, natomiast w przypadku uznania przez TK ustawy
za niezgodną z Konstytucją Prezydent odmawia jej podpisania; jeżeli jednak niezgodność
z Konstytucją dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a TK nie orzekł, że są one
nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu,
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
17
podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo
zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności;
jeżeli nie wystąpił z wnioskiem do TK w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją, może
z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia
(„zawetować” ustawę); wówczas, w przypadku ponownego uchwalenia tej ustawy przez
Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów,
Prezydent w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw;
w tym przypadku Prezydentowi nie przysługuje prawo wystąpienia do TK z wnioskiem
w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją.
5.2. Procedury szczególne
Przepisy Konstytucji oraz regulaminu Sejmu przewidują, oprócz opisanego wyżej tzw. trybu
zwykłego, następujące procedury szczególne.
5.2.1. Tryb pilny
Zgodnie z art. 123 Konstytucji Rada Ministrów może uznać za pilny uchwalony przez siebie
projekt ustawy, z wyjątkiem projektów ustaw podatkowych, dotyczących wyboru Prezydenta
Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących
ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów. Regulaminy Sejmu oraz Senatu określają
procedurę uchwalania ustaw w trybie pilnym w sposób umożliwiający przyspieszenie prac nad tymi
projektami, w szczególności poprzez skrócenie terminów. W przypadku ustaw uchwalanych w trybie
pilnym Senat ma 14 dni na rozpatrzenie takiej ustawy, a Prezydent – 7 dni na podjęcie decyzji.
5.2.2. Tryb uchwalania kodeksów
Tryb postępowania z projektami kodeksów jest uregulowany w przepisach regulaminu Sejmu,
Konstytucja nie przewiduje takiego trybu. Przepisy dotyczące tego trybu mają na celu wydłużenie
terminów
prac
nad
projektami
kodeksów,
aby
możliwe
było
ich
wnikliwe
rozpatrzenie.
Do rozpatrzenia projektów kodeksów Sejm zwykle powołuje komisję nadzwyczajną. Zasadą przy
rozpatrywaniu projektów kodeksów jest powoływanie zespołu ekspertów.
5.2.3. Tryb uchwalania ustawy budżetowej
Szczególny tryb uchwalania ustawy budżetowej wynika z jej specyfiki. Przepisy Konstytucji
stanowią, że podmiotem posiadającym wyłączną inicjatywę ustawodawczą w zakresie projektu
ustawy budżetowej, projektu ustawy o prowizorium budżetowym oraz projektu ustawy o zmianie
tych ustaw jest Rada Ministrów, która powinna złożyć projekt ustawy budżetowej do Sejmu
najpóźniej do 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy. Konstytucja wprowadza również
termin, w jakim ustawa budżetowa powinna zostać uchwalona – 4 miesiące od dnia przedłożenia
projektu przez Radę Ministrów, ponieważ w przypadku nieuchwalenia jej w tym terminie
Prezydentowi przysługuje prawo skrócenia kadencji Sejmu i Senatu. Konstytucja nadaje także moc
wiążącą projektowi ustawy budżetowej. W przypadku gdy nie wejdzie ona w życie w dniu
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
18
rozpoczęcia roku budżetowego, gospodarka finansowa państwa jest prowadzona na podstawie
projektu ustawy budżetowej przedłożonego Sejmowi. Konstytucja wprowadza również zakaz
zwiększania przez Sejm deficytu przyjętego w projekcie przez Radę Ministrów. Senat ma 20 dni
na zgłoszenie poprawek do ustawy budżetowej, nie przysługuje mu natomiast prawo podjęcia
uchwały o odrzuceniu ustawy. Prezydent też dysponuje krótszym (7-dniowym) terminem
na podpisanie ustawy albo zwrócenie się do TK z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy
z Konstytucją. W tym przypadku TK powinien rozpatrzyć wniosek Prezydenta w ciągu 2 miesięcy.
Także Regulamin Sejmu przewiduje szereg odmienności w przypadku rozpatrywania projektu
ustawy budżetowej. Polegają one zwłaszcza na tym, że w rozpatrywanie projektu ustawy
budżetowej są zaangażowane wszystkie komisje sejmowe, a ponadto szczegółowo ustalona jest
kwestia poprawek zgłaszanych do projektu ustawy budżetowej.
5.2.4. Tryb uchwalania ustaw wykonujących prawo Unii Europejskiej
Tryb postępowania z projektami ustaw wykonujących prawo Unii Europejskiej jest poddany
regulacji w przepisach regulaminu Sejmu. Przepisy normujące ten tryb mają na celu zapewnienie
możliwie sprawnej i terminowej implementacji prawa Unii Europejskiej do krajowego porządku
prawnego. Zastosowanie tego trybu postępowania jest zdeterminowane decyzją Rady Ministrów.
która przedkładany Sejmowi projekt może uznać za projekt wykonujący prawo Unii Europejskiej.
Regulamin Sejmu ustanawia obowiązek opracowania harmonogramu prac na projektem ustawy
wykonującym prawo Unii Europejskiej, jak również zwiększa rygory dotyczące możliwości
zgłaszania poprawek do takiego projektu.
5.2.5. Tryb uchwalania ustawy o zmianie Konstytucji
Problematyka zmiany Konstytucji została określona w art. 235 Konstytucji. Projekt ustawy
o zmianie Konstytucji może zostać złożony przez co najmniej 92 posłów, Senat lub Prezydenta.
Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm,
a następnie – w ciągu 60 dni – przez Senat. Ustawę o zmianie Konstytucji Sejm uchwala
większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat
bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
Jeżeli zmiana dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII Konstytucji, podmioty uprawnione
do wniesienia projektu ustawy o zmianie Konstytucji mogą złożyć do Marszałka Sejmu wniosek
o
przeprowadzenie
referendum
zatwierdzającego
zmiany
w
Konstytucji,
który
zarządza
przeprowadzenie referendum. W tym przypadku zmiana Konstytucji jest uważana za przyjętą,
jeżeli opowiedziała się za nią w referendum większość głosujących.
Regulamin Sejmu zawiera odrębny rozdział poświęcony postępowaniu z projektami ustaw
o zmianie Konstytucji. Przewidziano w nim możliwość powołania komisji nadzwyczajnej do
rozpatrzenia projektu ustawy o zmianie Konstytucji oraz wprowadzono wymóg powołania stałego
zespołu ekspertów. Przepisy te wprowadzają także dodatkowe wymogi związane ze zgłaszaniem
poprawek do projektu ustawy o zmianie Konstytucji (co najmniej 5 posłów), a także większością
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
19
wymaganą do przyjęcia sprawozdania o projekcie ustawy (2/3 głosów w obecności co najmniej
połowy członków komisji).
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
20
III. Zasady tworzenia prawa w Polsce
1. Zasada demokratycznego państwa prawnego
Zasady tworzenia prawa w Polsce są unormowane w szeregu wskazanych powyżej aktach
prawnych, ale wynikają także z orzecznictwa TK, który z konstytucyjnej zasady demokratycznego
państwa prawnego wywodzi zasady przyzwoitej legislacji.
Art. 2 Konstytucji stanowi, że „Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym,
urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”. Treść tego przepisu stanowi ogólną
charakterystykę ustroju Rzeczypospolitej Polskiej i jest podstawą do wywodzenia z niego
elementarnych zasad prawnych stanowiących podstawę funkcjonowania państwa.
Istotnym elementem współczesnej polskiej koncepcji demokratycznego państwa prawnego jest
demokratyczny charakter procesu stanowienia prawa, którego celem jest zapewnienie spójności
całego systemu prawnego oraz zgodności z zasadami akceptowanymi przez społeczeństwo. System
prawny wiąże wszystkie organy państwowe, co oznacza, że organy te nie tylko mają obowiązek
przestrzegać przepisów prawa, ale przede wszystkim ich działalność powinna opierać się na prawie.
Dla sprecyzowania pojęcia demokratycznego państwa prawnego największe znaczenie ma
orzecznictwo
TK.
TK
definiuje
pojęcie
demokratycznego
państwa
prawnego
jako
zbiór
elementarnych zasad, które choć nie zostały ujęte expressis verbis w Konstytucji, to wynikają
w sposób nieodłączny z istoty demokratycznego państwa prawnego. Dla procesu stanowienia prawa
istotne są następujące, wyinterpretowane przez TK z art. 2 Konstytucji, zasady przyzwoitej
legislacji:
zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa;
zasada ochrony praw nabytych;
zasada niedziałania prawa wstecz;
zasada określoności przepisów prawa;
zasada odpowiedniego okresu vacatio legis.
2. Zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie
prawa
Zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, zgodnie
z orzecznictwem TK, zajmuje nadrzędne miejsce w systemie wartości składających się na pojęcie
demokratycznego państwa prawnego. Zgodnie z tą zasadą uprawnienia przyznane obywatelom
przez państwo nie mogą mieć charakteru uprawnień pozornych czy też niemożliwych do realizacji
ze względów prawnych lub faktycznych albo z uwagi na niejasne określenie warunków korzystania
z uprawnień. Zasada zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa opiera się na
pewności prawa, a więc takim zespole cech przysługujących prawu, które zapewniają jednostce
bezpieczeństwo prawne, umożliwiają jej decydowanie o swoim postępowaniu w oparciu o pełną
znajomość przesłanek działania organów państwowych oraz konsekwencji prawnych, jakie jej
działania mogą pociągnąć za sobą (wyrok z 19 marca 2007 r., K 47/05).
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
21
Jednostka winna mieć możliwość określenia zarówno konsekwencji poszczególnych zachowań
i zdarzeń na gruncie obowiązującego w danym momencie systemu, jak też oczekiwać, że
prawodawca nie zmieni ich w sposób arbitralny (wyrok z 19 grudnia 2008 r., K 19/07). TK rozumie
pewność prawa jako pewność tego, iż w oparciu o obowiązujące prawo obywatel może kształtować
swoje stosunki życiowe. Jednostka ma prawo jednak oczekiwać, że regulacja prawna nie zostanie
zmieniona na jej niekorzyść w sposób arbitralny.
Zasada bezpieczeństwa prawnego nakazuje poszanowanie przez ustawodawcę istniejących
stosunków prawnych. Dokonywanie w procesie stanowienia prawa, nieusprawiedliwionych żadnymi
okolicznościami
obiektywnymi,
zmian
przekreślających
wcześniejszy
kierunek
procesu
legislacyjnego narusza zasadę demokratycznego państwa prawnego (wyrok z 12 kwietnia 2000 r.,
K 8/98). Przestrzeganie tej zasady ma szczególne znaczenie w sytuacji, w której ma miejsce
zmiana dotychczas obowiązujących przepisów, zwłaszcza tych, które już znalazły zastosowanie jako
czynnik kształtujący sytuację prawną ich adresatów (wyrok z 10 lipca 2000 r., SK 21/99).
Zasada bezpieczeństwa prawnego nakazuje również umożliwienie jednostce racjonalnego
planowania przyszłych działań. Zmiany zasadniczo ingerujące w istniejący porządek prawny muszą
być usprawiedliwione potrzebą ochrony innych wartości (wyrok z 26 lutego 2003 r., K 1/01).
Wymaga to od ustawodawcy ustanowienia przepisów przejściowych umożliwiających ich adresatom
dokończenie przedsięwzięć podjętych w oparciu o wcześniejsze regulacje. Intertemporalna
regulacja zabezpieczająca „interes w toku” służy respektowaniu zasady ochrony zaufania do
państwa i stanowionego przezeń prawa, dekodowanej z art. 2 Konstytucji (wyroki z: 28 stycznia
2003 r., SK 37/01, 11 marca 2003 r., SK 8/02). Ustawodawca, dokonując kolejnych modyfikacji
stanu prawnego, nie może tracić z pola widzenia interesów, które ukształtowały się przed
dokonaniem zmiany stanu prawnego. Pewność prawa nie ma charakteru bezwzględnego. Powołana
zasada ma jednak szczególnie kategoryczny charakter, jeżeli ustawodawca wyznaczył pewne ramy
czasowe, w których jednostka może realizować określone przedsięwzięcie według z góry ustalonych
reguł, w zaufaniu, że nie zostaną one zmienione, a jednocześnie dane przedsięwzięcie ma
charakter rozłożony w czasie i jednostka faktycznie rozpoczęła realizację danego przedsięwzięcia
(wyrok z 7 lutego 2001 r., K 27/00, 16 stycznia 2007 r., U 5/06).
3. Zasada ochrony praw nabytych
Zasada ochrony praw nabytych zapewnia ochronę praw podmiotowych, zarówno publicznych,
jak i prywatnych, nabytych w drodze skonkretyzowanych decyzji, przyznających świadczenia, jak
i praw nabytych in abstracto (zgodnie z ustawą przed zgłoszeniem wniosku o ich przyznanie),
a także ekspektatyw (oczekiwań prawnych) maksymalnie ukształtowanych, tj. takich, które
spełniają wszystkie zasadnicze przesłanki ustawowe nabycia praw pod rządami danej ustawy bez
względu na stosunek do nich późniejszej ustawy. Ochrona praw nabytych nie dotyczy tylko praw
majątkowych, ale różnego rodzaju praw podmiotowych, także takich, które nie mają podstawy
konstytucyjnej.
Zasada ochrony praw nabytych:
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
22
zakazuje arbitralnego znoszenia lub ograniczania praw podmiotowych przysługujących
jednostce lub innym podmiotom prywatnym występującym w obrocie prawnym;
dotyczy przysługujących już określonym osobom praw podmiotowych, przy czym bez
znaczenia jest, czy prawa te zostały nabyte na podstawie indywidualnego aktu organu
władzy, czy wprost na podstawie ustawy (z chwilą spełnienia określonych w niej
przesłanek);
nie jest równoznaczna z zakazem zmiany przez ustawodawcę przepisów określających
sytuację prawną osoby w zakresie, w jakim sytuacja nie wyraża się w przysługującym tej
osobie prawie podmiotowym, aczkolwiek w pewnych przypadkach ochroną wynikającą
z omawianej zasady objęte są również tzw. prawa tymczasowe (ekspektatywy);
chroni wyłącznie oczekiwania usprawiedliwione i racjonalne, nie obejmuje zaś takich
dziedzin życia i sytuacji, w których jednostka musi liczyć się z tym, że zmiana warunków
społecznych lub gospodarczych może wymagać zmian regulacji prawnych, w tym również
zmian, które znoszą lub ograniczają dotychczas zagwarantowane prawa podmiotowe;
poza gwarancjami nienaruszalności pozostawia prawa nabyte niesłusznie lub niegodziwie,
a także prawa niemające oparcia w założeniach obowiązującego w dniu orzekania porządku
konstytucyjnego (wyroki z: 22 czerwca 1999 r., K 5/99, 20 grudnia 1999 r., K 4/99, 10
kwietnia 2006 r., SK 30/04).
Zasada ochrony praw nabytych nie ma charakteru absolutnego, tj. nie wyklucza stanowienia
regulacji, które znoszą lub ograniczają prawa podmiotowe, jednak prawodawca cofając lub
ograniczając prawa nabyte, musi spełnić szereg warunków, których dopuszczalność badana jest
z punktu widzenia tego:
czy wprowadzone ograniczenia znajdują podstawę w wartościach konstytucyjnych;
czy nie istnieje możliwość realizacji danej wartości konstytucyjnej bez naruszenia praw
nabytych;
czy wartościom konstytucyjnym, dla realizacji których prawodawca ogranicza prawa
nabyte, można w danej, konkretnej sytuacji przyznać pierwszeństwo przed wartościami
znajdującymi się u podstaw zasady ochrony praw nabytych;
czy prawodawca podjął niezbędne działania mające na celu zapewnienie jednostce
warunków do przystosowania się do nowej regulacji.
Na ustawodawcy ciąży obowiązek starannego uwzględniania za pomocą powszechnie przyjętych
technik stanowienia prawa, ze szczególnym uwzględnieniem technik przepisów przejściowych,
ochrony praw słusznie nabytych i ochrony interesów będących w toku (orzeczenie z 2 marca 1993
r., K 9/92, wyrok z 25 listopada 1997 r., K 26/97). Ustawodawca, chcąc pozostawać w zgodzie
z klauzulą demokratycznego państwa prawnego i wynikających z niego zasad: bezpieczeństwa
prawnego i pewności prawa, stanowiących istotne elementy zasady ochrony zaufania obywatela do
państwa i do stanowionego przez nie prawa, musi uwzględniać przy kolejnych modyfikacjach stanu
prawnego konsekwencje faktyczne i prawne, jakie powoduje wejście w życie nowych uregulowań.
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
23
4. Zasada niedziałania prawa wstecz (lex retro non agit)
Zasada niedziałania prawa wstecz jest uznawana za jedną z podstaw cywilizowanego ustroju
współczesnego
państwa.
Istotę
zasady
niedziałania
prawa
wstecz
można
sprowadzić
do
twierdzenia, że prawo powinno, co do zasady, działać „na przyszłość”, wobec tego nie należy
stanowić norm prawnych, które miałyby być stosowane do zdarzeń zaszłych i zakończonych przed
ich wejściem w życie. Innymi słowy, następstwa prawne zdarzeń mających miejsce pod rządami
dawnych norm należy oceniać według tych norm, nawet jeżeli w chwili dokonywania tej oceny
obowiązują już nowe przepisy (wyrok z 12 maja 2009 r., P 66/07).
Z wstecznym (retroaktywnym) działaniem przepisów mamy do czynienia wówczas, gdy
prawodawca nakazuje określone fakty prawnie relewantne, zaistniałe przed dniem wejścia w życie
nowych przepisów, oceniać w świetle tych nowych przepisów, wprowadzając fikcję, jakoby przepisy
te obowiązywały już w dacie nastąpienia ocenianych faktów. W przypadku, gdy regulacja zawarta
w przepisie w oczywisty sposób działa „na przyszłość”, a przy tym wywołuje skutki prawne dopiero
3 miesiące po wejściu ustawy w życie, nie narusza zasady niedziałania prawa wstecz. Nie oznacza
to, że nie naruszając zasady niedziałania prawa wstecz prawodawca może dowolnie ingerować
w istniejące stosunki prawne i swobodnie je modyfikować. Granicą jest tu przede wszystkim
przestrzeganie zasady ochrony praw nabytych i zasady ochrony zaufania do państwa i prawa
(wyrok z 7 maja 2001 r., K 19/00).
Niedopuszczalne jest stanowienie norm z mocą wsteczną, jeśli podmioty, których te normy
dotyczą, nie mogły racjonalnie przewidzieć tego rodzaju decyzji, a nadzwyczajne okoliczności czy
dobra, podlegające ochronie konstytucyjnej, decyzji takiej nie usprawiedliwiają. Można od niej
odstąpić, jednak tylko wyjątkowo i z usprawiedliwionych względów, nadając normom możliwość
oddziaływania na sytuacje zastane, jeżeli zaistniały ważkie powody, a zainteresowane podmioty
miały podstawy, by oczekiwać uchwalenia takich norm (wyroki z: 27 lutego 2002 r., K 47/01,
5 listopada 2002 r., P 7/01).
W
dziedzinie
prawodawczej
działalności
państwa
omawiana
zasada
stwarza
obowiązek
kształtowania prawa w taki sposób, aby nie ograniczać wolności obywateli, jeśli tego nie wymaga
ważny interes społeczny lub indywidualny, chroniony Konstytucją, obowiązek przyznawania praw
z jednoczesnym ustanowieniem gwarancji realizacji tych praw, obowiązek stanowienia prawa
spójnego, jasnego i zrozumiałego dla obywateli i wreszcie obowiązek nie nadawania przepisom
prawnym mocy wstecznej. Gdy idzie o ten ostatni obowiązek, zasada zaufania do państwa
wymaga, by mocy wstecznej nie nadawać przepisom, które regulują prawa i obowiązki obywateli
i pogarszają ich sytuację prawną (orzeczenie z 30 listopada 1988 r., K 1/88 i wyroki z: 8 marca
2005 r., K 27/03, 19 marca 2007 r., K 47/05).
Zasada niedziałania prawa wstecz jest oparta na takich wartościach, jak bezpieczeństwo prawne
i pewność obrotu prawnego oraz poszanowanie praw nabytych. Z tych też względów od zasady
niedziałania prawa wstecz można odstępować wyjątkowo z bardzo ważnych powodów, bądź gdy
wynika to z natury normowanych stosunków. Bezwzględny charakter ma zasada zakazu
retroaktywności prawa w dziedzinie prawa karnego wyrażona w art. 42 ust. 1 zdanie pierwsze
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
24
Konstytucji, która łączy się ściśle z zasadą lex retro non agit wyprowadzaną z art. 2 Konstytucji,
mając oparcie w wiążących Polskę umowach międzynarodowych (art. 7 Konwencji o ochronie praw
człowieka i podstawowych wolności) (wyrok z 2 września 2008 r., K 35/06).
Przepisy działające wstecz można wyjątkowo uznać za zgodne z zasadą demokratycznego
państwa prawnego, jeżeli:
nie są to przepisy prawa karnego ani regulacje zakładające podporządkowanie jednostki
państwu (np. prawo daninowe);
mają one rangę ustawową;
ich
wprowadzenie
jest
konieczne
dla
realizacji
lub
ochrony
innych,
ważniejszych
i konkretnie wskazanych wartości konstytucyjnych;
spełniona jest zasada proporcjonalności, tzn. racje konstytucyjne przemawiające za
retroaktywnością równoważą jej negatywne skutki;
nie powodują one ograniczenia praw lub zwiększenia zobowiązań adresatów norm
prawnych, a przeciwnie – poprawiają sytuację prawną niektórych adresatów danej normy
prawnej (ale nie kosztem pozostałych adresatów tej normy);
problem rozwiązywany przez te regulacje nie był znany ustawodawcy wcześniej i nie mógł
być rozwiązany z wyprzedzeniem bez użycia przepisów działających wstecz (wyrok z 12
maja 2009 r., P 66/07).
TK
w
swoim
(retrospektywności).
orzecznictwie
odróżnia
Retrospektywność
retroakcję
dotyczy
właściwą
stosunków
od
zaistniałych
retroakcji
wcześniej
pozornej
i
nadal
trwających (wyroki z: 31 stycznia 1996 r., K 9/95, 31 marca 1998 r., K 24/97, 20 stycznia 2009 r.,
P 40/07). Wówczas nowe prawo stosuje się bezpośrednio do trwających stosunków prawnych.
O tym, że przepisy mają charakter retrospektywny, a nie retroaktywny, możemy mówić wówczas,
gdy nowe przepisy stosuje się do sytuacji prawnych zastanych w chwili wejścia w życie nowelizacji
i nie wywołują one skutków dla stosunków i sytuacji prawnych, w zakresie, w jakim istniały one
przed ich wejściem w życie (wyroki z: 10 lipca 2008 r., K 33/06, 18 października 2006 r., P 27/05,
20 stycznia 2009 r., P 40/07).
5. Zasada określoności przepisów prawa
Zasada określoności przepisów prawa odnosi się do wszelkich regulacji (pośrednio czy
bezpośrednio) kształtujących pozycję prawną obywatela. Określoność przepisów oznacza, że muszą
być one formułowane w sposób poprawny, precyzyjny i jasny. Jasność przepisu oznacza jego
klarowność i zrozumiałość dla adresatów, którzy mają prawo oczekiwać od racjonalnego
ustawodawcy tworzenia norm prawnych niebudzących wątpliwości co do treści nakładanych
obowiązków i przyznawanych praw, jest także gwarantem jego komunikatywności względem
adresatów. Innymi słowy, chodzi o zrozumiałość przepisu na gruncie języka powszechnego. Każdy
przepis prawny winien być skonstruowany poprawnie z punktu widzenia językowego i logicznego,
a dopiero spełnienie tego warunku podstawowego pozwala na jego ocenę w aspekcie pozostałych
kryteriów. Niejasne lub nieprecyzyjne sformułowanie przepisu prawnego rodzi niepewność jego
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
25
adresatów co do treści praw i obowiązków, zwłaszcza gdy stwarza dla organów stosujących przepis
nazbyt dużą swobodę (a nawet dowolność) interpretacji, która – w zakresie zagadnień
uregulowanych w sposób niejasny lub nieprecyzyjny – może prowadzić do wcielania się tych
organów w rolę prawodawcy (wyrok z 30 października 2001 r., K 33/00).
Wymóg logicznej poprawności i spójności należy stawiać całemu aktowi prawnemu. Nie ulega
wątpliwości, że ocena „logicznej poprawności”, uwarunkowana znajomością prawideł logiki
formalnej, musi też opierać się na kryteriach zdroworozsądkowych. Przy ocenie każdej regulacji
obejmującej kilka przepisów albo przy badaniu różnych norm prawnych zawartych w jednym akcie
prawnym konieczne jest rozważenie, czy te regulacje i unormowania pozostają ze sobą spójne
i logicznie powiązane (wyrok z 17 maja 2005 r., P 6/04).
Dla oceny zgodności sformułowania określonego przepisu z wymaganiami poprawnej legislacji
istotne są 3 założenia:
każdy przepis ograniczający konstytucyjne wolności lub prawa powinien być sformułowany
w sposób pozwalający jednoznacznie ustalić, kto i w jakiej sytuacji podlega ograniczeniom;
przepis powinien być na tyle precyzyjny, aby zapewnione były jednolita wykładnia i jego
jednolite stosowanie;
przepis powinien być tak ujęty, aby zakres jego zastosowania obejmował tylko te sytuacje,
w których działający racjonalnie ustawodawca istotnie zamierzał wprowadzić regulacje
ograniczające korzystanie z konstytucyjnych praw i wolności.
Nakaz precyzji i jednoznaczności sformułowań oraz poprawności legislacyjnej, wywodzony
z tych zasad, ma szczególne znaczenie w prawie podatkowym, a zwłaszcza tam, gdzie przewiduje
ono obowiązek samoobliczenia, czyli obliczenia i zapłaty kwoty podatku. TK zwracał uwagę na
szczególne znaczenie art. 84 Konstytucji stanowiącego, że każdy jest obowiązany do ponoszenia
ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków określonych w ustawie. Z treści normatywnych
tego przepisu wynika również obowiązek ustawodawcy takiego stanowienia podatków, aby
wynikające z przepisów podatkowych normy prawne, określające obowiązek podatnika, były
w pełni precyzyjne, niebudzące wątpliwości. Z art. 217 Konstytucji wynika, że określony musi być
przedmiot opodatkowania, a w konsekwencji podstawa opodatkowania. Określoność przedmiotu
opodatkowania oznacza, że nie może być niejasności co do podstawy opodatkowania wynikającej
z opodatkowania przedmiotu. Zawarty w art. 217 Konstytucji nakaz określania w ustawie istotnych
elementów obowiązku podatkowego należy rozumieć jako nakaz szczególnej precyzji przy
określaniu podmiotów opodatkowania, przedmiotów opodatkowania oraz stawek podatkowych
(wyrok z 27 listopada 2007 r., SK 39/06).
6. Zasada odpowiedniego okresu vacatio legis
Vacatio legis jest okresem między ogłoszeniem aktu normatywnego a jego wejściem w życie.
Z zasady państwa prawnego wynika konieczność stosowania odpowiedniego terminu wejścia
w życie ustawy, tak by jej adresaci mogli w należyty sposób przygotować się do jej wymogów i nie
byli zaskakiwani przez nowe uregulowania prawne. Vacatio legis służy też i samemu ustawodawcy,
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
26
który ma możliwość eliminacji ewentualnych błędów w ustawie czy sprzeczności w systemie prawa.
Elementarną regułą związaną z zasadą odpowiedniego okresu vacatio legis jest stwierdzenie, że
prawidłowe ogłoszenia aktu prawnego jest konieczną przesłanką jego obowiązywania. Obowiązek
publikacji aktów prawnych powszechnie obowiązujących został ustalony w art. 88 ust. 1
Konstytucji, który stanowi, że należyte ogłoszenie aktu prawa powszechnie obowiązującego jest
warunkiem jego wejścia w życie.
Minimalny standard vacatio legis wyznacza ustawa z 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów
normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 17, poz. 95), przewidująca
jako zasadniczy okres vacatio legis termin czternastodniowy. W art. 4 ust. 2 ustawy przewidziano
wyjątki od tej zasady:
w uzasadnionych przypadkach akty normatywne mogą wchodzić w życie w terminie
krótszym niż 14 dni;
jeżeli
ważny
normatywnego
interes
i
państwa
zasady
wymaga
natychmiastowego
demokratycznego
państwa
wejścia
prawnego
w
nie
życie
stoją
aktu
temu
na przeszkodzie, dniem wejścia w życie może być dzień ogłoszenia tego aktu w dzienniku
urzędowym.
Vacatio legis jest instytucją, której celem jest wykluczenie sytuacji zaskoczenia po stronie
adresatów norm prawnych oraz umożliwienie im dostosowania zachowań do nowej regulacji.
Twórca aktu normatywnego powinien także wybrać taki moment jego wejścia w życie, by nie
naruszyć jednej z podstawowych wartości państwa prawa, jaką jest zaufanie obywateli do prawa,
a więc by nie zaskakiwać adresatów norm wyrażonych w danym akcie nieoczekiwanym
rozstrzygnięciem i stworzyć im możliwość zapoznania się z treścią stanowionych norm oraz – na
podstawie tej wiedzy – dostosowania swoich zachowań do ich treści. TK uznał za niewłaściwą
praktykę ustawodawczą, która prowadzi do zmiany przepisów w okresie ich vacatio legis. Praktyka
ta, jeśli jest nadużywana, nie sprzyja poczuciu pewności prawa i obniża autorytet władzy
ustawodawczej. Z drugiej strony, odpowiednia vacatio legis stanowi okres, w którym prawodawca
ma sposobność korygowania dostrzeżonych już po uchwaleniu aktu normatywnego błędów,
sprzeczności
wewnętrznych,
czy
też
rozwiązań
prowadzących
do
powstania
sprzeczności
w systemie prawa, bądź zapobieżenia negatywnym skutkom wejścia w życie uchwalonych,
a jeszcze nie obowiązujących regulacji (wyrok z 18 lutego 2004 r., K 12/03).
Adekwatność vacatio legis należy rozpatrywać w związku z możliwością pokierowania przez
adresatów norm prawnych – po ogłoszeniu nowych przepisów – swoimi sprawami w sposób
uwzględniający treść nowej regulacji. Wymóg zachowania vacatio legis należy bowiem odnosić nie
tylko do ochrony adresata normy prawnej przed pogorszeniem jego sytuacji, lecz także
do możliwości zapoznania się z nowym prawem i możliwości adaptacyjnych (wyrok z 20 stycznia
2010 r., Kp 6/09).
TK ustalił konkretne wymagania czasowe w odniesieniu do vacatio legis, łącząc je z funkcją
danej ustawy w systemie prawa, z jej charakterem i rodzajem relacji społecznych, które ona
regulowała, przy czym niejednokrotnie chodziło o znalezienie właściwych ram czasowych, które
czyniłyby zadość kryterium „odpowiedniości” vacatio legis na gruncie art. 2 Konstytucji. Tak stało
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
27
się w przypadku określenia minimalnej vacatio legis, dotyczącej zmiany w systemie podatkowym
(publikacja ustawy nie krócej niż na miesiąc przed końcem danego roku podatkowego). Także
konieczność zachowania co najmniej sześciomiesięcznego terminu od wejścia w życie istotnych
zmian w prawie wyborczym do pierwszej czynności kalendarza wyborczego jest nieusuwalnym co
do zasady normatywnym składnikiem treści art. 2 Konstytucji. To znaczy, że wszystkie nowelizacje
prawa wyborczego w przyszłości będą konfrontowane przez TK z tak właśnie pojmowanym
wymogiem konstytucyjnym, wynikającym z zasady demokratycznego państwa prawnego (wyrok
z 3 listopada 2006 r., K 31/06).
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
28
IV. Zasady techniki prawodawczej
1. Wprowadzenie
Zasady techniki prawodawczej stanowią załącznik do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów
z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (Dz. U. Nr 100, poz. 908). ZTP
mają na celu wskazanie, jak w poprawny sposób wyrażać w przepisach prawnych normy prawne,
jak powinien być zbudowany akt prawny oraz jak wprowadzać zmiany w systemie prawa.
Zgodnie z postanowieniami § 2-11 ZTP od projektodawcy aktu normatywnego wymaga się, aby
przy przygotowywaniu go przestrzegał on kilku podstawowych zasad, z których najważniejsze to:
akt powinien wyczerpująco regulować daną dziedzinę spraw, nie pozostawiając poza
zakresem unormowań istotnych fragmentów tej dziedziny;
akt powinien być tak sformułowany, aby od przyjętych w nim zasad nie trzeba było
wprowadzać licznych wyjątków;
akt nie powinien powtarzać przepisów zamieszczonych w innych aktach;
przepisy powinny być zredagowane zwięźle i syntetycznie, bez nadmiernej szczegółowości;
zdania w aktach redaguje się zgodnie z powszechnie obowiązującymi regułami składni
języka polskiego, unikając zdań wielokrotnie złożonych;
poszczególne
określenia
powinny
być
używane
w
aktach
normatywnych
w
ich
podstawowym i powszechnie przyjętym znaczeniu;
w aktach należy unikać posługiwania się określeniami specjalistycznymi i obcojęzycznymi
oraz neologizmami, chyba że nie mają one odpowiedników w języku powszechnym;
do oznaczania jednakowych pojęć należy używać jednakowych określeń, a różnych pojęć
nie oznacza się tymi samymi określeniami.
2. Budowa aktu normatywnego
Jednym z podstawowych elementów zasady przyzwoitej legislacji jest komunikatywność aktów
normatywnych. Spełnienie tego wymogu mają umożliwić między innymi określone zasady
grupowania przepisów aktu normatywnego, dzięki czemu akt ma przejrzystą konstrukcję.
Zgodnie z § 14 ZTP ustawa (choć odnosi się to także do innych aktów prawnych) zawiera tytuł,
przepisy merytoryczne oraz przepis o wejściu w życie. Niezależnie od charakteru danego aktu
prawnego i tego, jaką dziedzinę spraw ten akt reguluje, musi on zawierać tytuł. Co do zasady akty
prawne zawierają także dwa pozostałe spośród wyżej wymienionych elementów, choć niekiedy
zdarza się, że akt prawny jest pozbawiony przepisów merytorycznych (np. akt zawiera jedynie
przepisy zmieniające) lub przepisu o wejściu w życie (termin wejścia w życie aktu jest określony
w innym akcie wprowadzającym). Dodatkowo, w zależności od charakteru aktu, może on zawierać
także przepisy przejściowe, dostosowujące, zmieniające, a niekiedy przepisy o wygaśnięciu mocy
obowiązującej aktu.
Poszczególne elementy aktu normatywnego zamieszcza się w następującej kolejności:
tytuł;
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
29
przepisy merytoryczne (ogólne i szczegółowe);
przepisy zmieniające;
przepisy przejściowe i dostosowujące;
przepisy końcowe (przepisy uchylające, przepisy o wejściu w życie oraz przepisy
o wygaśnięciu mocy obowiązującej aktu).
3. Tytuł aktu normatywnego
Tytuł aktu normatywnego pełni istotną funkcję informacyjną oraz ułatwia identyfikowanie
danego aktu. Tytuł powinien zawierać następujące elementy:
oznaczenie rodzaju aktu i jego autora;
datę aktu;
ogólne określenie przedmiotu aktu.
W związku z tym, że w polskim systemie prawa istnieje zamknięty katalog źródeł prawa, aktom
normatywnym powinno się nadawać jedynie nazwy wskazane w Konstytucji. Tytuł powinien
wskazywać autora danego aktu prawnego. Wyjątek stanowi tytuł ustawy, w którym nie wskazuje
się autora, ponieważ każdorazowo autorem ustawy jest Sejm.
Na drugim miejscu w tytule aktu normatywnego podaje się datę. Data aktu prawnego to dzień
w którym akt organu jednoosobowego zostaje podpisany, akt organu wieloosobowego zostaje
uchwalony, a umowa międzynarodowa zostaje zawarta. Datę tytułu ustawy określa się stosując
następujący format: „DD miesiąc RRRR r.”.
Przedmiot aktu normatywnego określa się możliwie najzwięźlej, jednak tak by informował on
w sposób adekwatny o merytorycznej zawartości aktu. W przypadku ustaw przedmiot może być
określany w sposób opisowy (np. „Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej”) lub
rzeczowy (np. „Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny”, „Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997
r. – Ordynacja podatkowa”). W tytułach aktów wykonawczych stosuje się tylko opisową formułę
określania przedmiotu aktu normatywnego, z tym że określenie przedmiotu rozpoczyna się od
wyrazów „w sprawie” (nie zaś od przyimka „o” jak w przypadku ustaw).
Nieco inne reguły obowiązują przy redagowaniu tytułu aktu normatywnego zmieniającego.
W takim przypadku określenie przedmiotu aktu polega na przywołaniu tytułu zmienianego aktu
normatywnego (bez daty). Tytuł taki określany jest w sposób opisowy i rozpoczyna się od zwrotu
„o zmianie” lub „zmieniająca” (w przypadku ustawy zmieniającej, np. „Ustawa z dnia 24 września
2009 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej) albo „w sprawie zmiany” lub „zmieniające”
(w przypadku rozporządzenia zmieniającego).
4. Układ i postanowienia przepisów merytorycznych
Przepisy merytoryczne regulują kwestie materialnoprawne, ustrojowe oraz proceduralne.
W ramach tych przepisów można wyodrębnić przepisy ogólne i przepisy szczegółowe. O formalnym
wydzieleniu przepisów ogólnych decyduje przede wszystkim objętość aktu normatywnego – im akt
jest obszerniejszy, tym bardziej wskazane jest wyodrębnienie w nim przepisów ogólnych.
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
30
W przepisach ogólnych zamieszcza się określenie zakresu przedmiotowego (zakres spraw
regulowanych przez akt) oraz podmiotowego (podmioty, których dany akt dotyczy), jak również
objaśnienie użytych w akcie określeń i skrótów (tzw. słowniczek). Ponadto w ramach przepisów
ogólnych zamieszcza się inne regulacje, które są wspólne dla wszystkich lub większości przepisów
merytorycznych aktu normatywnego.
W przepisach szczegółowych nie normuje się tych kwestii, które zostały już wyczerpująco
uregulowane w ramach przepisów ogólnych, co ma zapobiec wewnętrznym powtórzeniom w akcie
normatywnym. Zgodnie z § 24 ZTP przepisy szczegółowe zamieszcza się w następującej kolejności:
przepisy prawa materialnego;
przepisy ustrojowe (przepisy o organach);
przepisy proceduralne (przepisy o postępowaniu przed organami);
przepisy karne.
Przepisy materialnoprawne powinny wskazywać kto, w jakich okolicznościach i jak powinien się
zachować, przy czym elementy te powinny być wskazane możliwie bezpośrednio i wyraźnie
(§ 25 ZTP).
W przepisach ustrojowych zamieszcza się przepisy o utworzeniu organów albo instytucji, ich
zadaniach i kompetencjach, ich organizacji, sposobie ich obsadzania oraz o tym, jakim podmiotom
podlegają lub jakie podmioty sprawują nad nimi nadzór (§ 26 ZTP).
W
przepisach
proceduralnych
określa
się
sposób
postępowania
przed
organami
albo
instytucjami, strony i innych uczestników postępowania, ich prawa i obowiązki w postępowaniu
oraz rodzaje rozstrzygnięć, które zapadają w postępowaniu, i tryb ich wzruszania (§ 27 ZTP).
Przepisy
karne
zamieszcza
się
w
ustawie
(tylko
ustawa
może
zawierać
przepisy
o odpowiedzialności karnej) jedynie w przypadku gdy:
naruszenie przepisów ustawy nie kwalifikuje się jako naruszenie przepisów kodeksowych;
czyn wymagający penalizacji jest związany z treścią danej ustawy.
Przy
formułowaniu
przepisów
karnych
szczególnie
respektowana
powinna
być
zasada
określoności przepisów prawnych. Oznacza to, że w przepisie karnym wyraźnie, wyczerpująco
i jednoznaczne powinny zostać określone następujące elementy:
zakres podmiotów, których dotyczy zakaz;
okoliczności, w jakich znajduje zastosowanie zakaz;
znamiona czynu zabronionego;
sankcja grożąca za popełnienie czynu zabronionego.
5. Układ i postanowienia przepisów zmieniających
Przepisy zmieniające mają charakter niesamodzielny, bowiem w przeciwieństwie do przepisów
merytorycznych nie służą bezpośrednio wyrażeniu norm prawnych, ale wprowadzają zmianę
w obowiązujących przepisach merytorycznych. Mają one jednorazowy charakter, co przejawia się
w tym, że wraz z wejściem w życie aktu normatywnego zawierającego takie przepisy ich
normatywny skutek wyczerpuje się. W związku z tym przepisów zmieniających nie nowelizuje się.
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
31
W wyjątkowych sytuacjach dopuszczalne jest nowelizowanie tych przepisów w okresie ich vacatio
legis.
Zmieniany przepis ustawy przytacza się w pełnym nowym brzmieniu, nawet jeżeli zmiana
polega na zastąpieniu, dodaniu lub skreśleniu tylko jednego wyrazu. W przypadku gdy artykuły są
podzielone na jednostki redakcyjne niższego stopnia, a zmiana dotyczy tylko jednej z jednostek,
można przytoczyć jedynie nowe brzmienie zmienianej jednostki.
6. Układ i postanowienia przepisów przejściowych i dostosowujących
W przepisach przejściowych reguluje się wpływ nowego aktu normatywnego na stosunki
powstałe pod działaniem regulacji dotychczasowych. W związku z tym w każdej sytuacji gdy dany
akt prawny normuje sprawy, które wcześniej były już uregulowane, należy rozstrzygnąć kwestię
konieczności zastosowania przepisów przejściowych.
W przepisach przejściowych rozstrzyga się w szczególności:
sposób zakończenia postępowań będących w toku (wszczętych w czasie obowiązywania
dotychczasowych przepisów i niezakończonych ostatecznie do dnia ich uchylenia),
skuteczność dokonanych czynności procesowych oraz organy właściwe do zakończenia
postępowania i terminy przekazania im spraw;
czy i w jakim zakresie utrzymuje się czasowo w mocy instytucje prawne zniesione przez
nowe przepisy;
czy zachowuje się uprawnienia i obowiązki oraz kompetencje powstałe w czasie
obowiązywania uchylanych albo wcześniej uchylonych przepisów oraz czy skuteczne są
czynności dokonane w czasie obowiązywania tych przepisów.
W przypadku gdy w akcie normatywnym brak jest jakichkolwiek rozwiązań o charakterze
przejściowym, należy uznać, że intencją prawodawcy jest to, aby nowe regulacje obowiązywały
bezpośrednio po wejściu w życie tego aktu.
Podczas gdy przepisy przejściowe wiążą się zwykle z przepisami proceduralnymi, to przepisy
dostosowujące dotyczą co do zasady kwestii związanych z wejściem w życie przepisów
ustrojowych. W przepisach tych reguluje się w szczególności:
sposób powołania po raz pierwszy organów lub instytucji tworzonych nową ustawą;
sposób przekształcenia organów lub instytucji utworzonych na podstawie dotychczasowej
ustawy w organy lub instytucje tworzone przez nową ustawę;
sposób
likwidacji
organów
lub
instytucji
znoszonych
nową
ustawą,
zasady
zagospodarowania ich mienia oraz uprawnienia i obowiązki dotychczasowych pracowników.
W związku z tym, że przepisy dostosowujące dotyczą czynności jednorazowych, to najczęściej
zawierają one termin dostosowania organów lub instytucji do nowej regulacji.
Zgodnie z § 36 ZTP rozwiązania, które prawodawca przewidział w przepisach przejściowych
i dostosowujących, powinny zostać ukształtowane w taki sposób, aby nie były uciążliwe dla
adresatów i umożliwiały przystosowanie się do nowych przepisów. Zasada ta powinna być
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
32
szczególnie
respektowana
w przypadku gdy zmiana
dotychczasowych
regulacji
wiąże
się
z niekorzystnymi skutkami dla sytuacji prawnej podmiotów.
7. Układ i postanowienia przepisów końcowych
Przepisy końcowe zamieszcza się na końcu aktu normatywnego w następującej kolejności:
przepisy uchylające;
przepisy o wejściu w życie aktu;
przepisy o wygaśnięciu mocy aktu.
W przepisie uchylającym wyczerpująco wymienia się akty normatywne lub poszczególne ich
przepisy, które dany akt uchyla. ZTP wymagają, aby przepis uchylający wyczerpująco i wyraźnie
wskazywał uchylane akty bądź jednostki redakcyjne. Jedynie w wyjątkowych sytuacjach zezwala
się na zastosowanie tzw. uchylenia generalnego.
Co do reguły każdy akt normatywny powinien zawierać przepis o wejściu w życie (wyjątkiem
jest sytuacja, w której termin wejścia w życie ustawy określają odrębne przepisy ustawy
wprowadzającej).
Wejście
w
życie
oznacza
nadanie
mocy
obowiązującej
danemu
aktowi
normatywnemu (bądź niektórym jego przepisom), co skutkuje nakazem jego przestrzegania. Data
wejścia w życie może być określona w dniach (tygodniach, miesiącach, latach) lub dniem
oznaczonym kalendarzowo (np. 1 stycznia 2011 r.). ZTP stanowią ponadto, że akt normatywny
powinien wchodzić w życie w całości w jednym terminie, a odstępstwo od tej zasady może dotyczyć
tylko przepisów zmieniających, uchylających, przejściowych i dostosowujących. W przypadku braku
przepisu określającego datę wejścia w życie aktu normatywnego, akt ten, w oparciu o art. 4 ust. 1
ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów
prawnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 17, poz. 95), wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
8. Przepisy upoważniające do wydania aktu wykonawczego i aktu o charakterze
wewnętrznym
Do wydania aktu wykonawczego niezbędne jest upoważnienie udzielone na podstawie aktu
wyższego rzędu.
Organ właściwy do wydania rozporządzenia określa się pełną nazwą tego organu, zgodną
z aktem o jego utworzeniu (w przypadku upoważnionych do wydawania rozporządzeń organów,
które są wymienione w Konstytucji jest to nazwa nadana tym organom przez ustrojodawcę).
Zakres spraw przekazanych do uregulowania w rozporządzeniu powinien być wskazany wyraźnie
(a nie być oparty na domniemaniu) oraz szczegółowo. Sprawy, które zostały przekazane do
uregulowania w drodze rozporządzenia, muszą być przedmiotem normowania na poziomie
ustawowym. Rozporządzenie bowiem ma na celu uszczegółowienie postanowień ustawowych, a nie
ich uzupełnienie (z tego też względu powinno się unikać w przepisie upoważniającym określenia
„zasady”).
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
33
Wytyczne,
będące
kolejnym
niezbędnym
elementem
przepisu
upoważniającego,
są
wskazówkami wyznaczającymi treść rozporządzenia lub sposób ukształtowania jego treści i można
w nich przykładowo wskazać:
rozstrzygnięcia, których nie wolno przewidzieć w rozporządzeniu;
granice, w jakich muszą się zmieścić rozstrzygnięcia zawarte w rozporządzeniu;
cele, jakie mają zostać osiągnięte przez rozporządzenie;
okoliczności, jakie należy wziąć pod uwagę tworząc rozporządzenie.
Jeżeli do funkcjonowania ustawy niezbędne jest wydanie rozporządzenia, upoważnienie do jego
wydania powinno mieć charakter obligatoryjny. W innych przypadkach upoważnieniu można nadać
charakter fakultatywny.
Zbliżone do opisanych powyżej wymogi dotyczą także przepisów upoważniających do wydania
aktów wewnętrznie obowiązujących. W przepisie upoważniającym do wydania aktu o charakterze
wewnętrznym należy wskazać:
organ właściwy do wydania aktu;
rodzaj aktu;
ogólnie zakres spraw, które w akcie normatywnym muszą albo mogą zostać uregulowane.
Jeżeli przepis upoważniający do wydania aktu wykonawczego zostaje uchylony, to akt wydany
na podstawie tego przepisu traci moc z dniem wejścia w życie przepisu uchylającego. Taki sam
skutek następuje w przypadku zmiany przepisu upoważniającego, skutkującej:
zmianą rodzaju aktu wykonawczego;
zmianą zakresu spraw przekazanych do uregulowania aktem wykonawczym lub wytycznych
dotyczących treści tego aktu.
Skutku w postaci utraty mocy przez akt wykonawczy nie powoduje natomiast zmiana przepisu
upoważniającego do jego wydania w zakresie organu upoważnionego do wydania aktu.
9. Oznaczanie przepisów aktu normatywnego i ich systematyzacja
W celu ułatwienia redagowania aktów normatywnych (oznaczanie przepisów umożliwia
precyzyjne odsyłanie do nich) oraz zwiększenia ich komunikatywności w ramach aktu wprowadza
się podział na jednostki redakcyjne i systematyzacyjne. Podstawową jednostką redakcyjną ustawy
jest artykuł („art.”), a rozporządzenia – paragraf („§”). Zgodnie z § 55 ZTP podstawowa jednostka
redakcyjna powinna wyrażać samodzielną myśl i być w miarę możliwości jednozdaniowa. W razie
potrzeby dokonuje się podziału artykułu (a w przypadku rozporządzenia – paragrafu) na ustępy
(„ust.”). Wyjątek stanowią ustawy kodeksowe, w których artykuły dzielą się na paragrafy.
W obrębie jednostki redakcyjnej (artykułu, ustępu) zawierającej wyliczenie wyróżnia się dwie
części: wprowadzenie do wyliczenia oraz punkty („pkt”). Wyliczenie może kończyć się częścią
wspólną, która odnosi się do wszystkich punktów. W obrębie punktów można dokonać kolejnego
wyliczenia, wprowadzając litery („lit.”). Jednostkę niższego stopnia w odniesieniu do liter stanowi
tiret („–”).
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
34
Przepisy są grupowane w jednostki systematyzacyjne wyższego stopnia. Artykuły grupuje się
w rozdziały, rozdziały w działy, a działy łączy się w tytuły. W ustawach kodeksowych tytuły można
grupować w księgi, księgi zaś łączyć w części. W ustawach kodeksowych dodatkowo można także
wprowadzić oddziały, które są jednostki niższego stopnia niż rozdziały. Rozdziały i oddziały
numeruje się cyframi arabskimi, w pozostałe jednostki – cyframi rzymskimi. Oprócz oznaczenia
jednostki systematyzacyjnej jej nazwa składa się ze zwięzłego określenia zakresu regulowanych
spraw (tytułu jednostki).
Przykład:
Rozdział 1
(tytuł rozdziału)
Art. 1.
1. (ustęp):
1) (punkt);
2) (punkt);
3) (punkt):
a) (litera),
b) (litera):
– (tiret),
– (tiret);
4) (punkt) .
2. (ustęp).
Art. 2.
(artykuł).
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
35
Załączniki
1. Podjęcie inicjatywy ustawodawczej przez Radę Ministrów (schemat)∗
∗
opracowano na podstawie schematu „Rządowy proces legislacyjny” (http://www.rcl.gov.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=57:rzdowyproces-legislacyjny-projektu-ustawy&catid=41:rpl&Itemid=91; dostęp: 10 listopada 2010 r.)
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
36
2. Proces ustawodawczy (schemat)∗
∗
źródło: http://edukacja.sejm.gov.pl/sejm-i-poslowie/proces-ustawodawczy/graficznie.html; dostęp: 10 listopada 2010 r.
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
37
Bibliografia
1. Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2009.
2. Bożyk. S., Sejm w systemie organów państwowych RP, Warszawa 2009.
3. Dąbek D., Prawo miejscowe, Warszawa 2007.
4. Garlicki L., Prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2005.
5. Malinowski A., Redagowanie tekstu prawnego. Wybrane zagadnienia logiczno-językowe,
Warszawa 2006.
6. Sarnecki P., System źródeł prawa w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2002.
7. Sozański J, Prawo Unii Europejskiej, Warszawa 2010.
8. Szmyt A. (red.), Konstytucyjny system źródeł prawa w praktyce, Warszawa 2005.
9. Uziębło P., Inicjatywa ustawodawcza obywateli, Warszawa 2008.
10. Wawrzyniak J. (red.), Tryb ustawodawczy a jakość prawa, Warszawa 2005.
11. Wierczyński G., Redagowanie i ogłaszanie aktów normatywnych, Warszawa 2010.
12. Wronkowska S., Zieliński M., Komentarz do zasad techniki prawodawczej, Warszawa 2004.
13. Zalasiński T., Zasada prawidłowej legislacji w poglądach Trybunału Konstytucyjnego,
Warszawa 2008.
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
38
Podstawy legislacji dla
nieprawników
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
Podstawy legislacji dla nieprawników
1) Źródła prawa.
2) Proces legislacyjny.
3) Zasady tworzenia prawa.
4) Zasady techniki prawodawczej.
2
Źródła prawa
3
Źródła prawa – ogólna charakterystyka
1) Źródła prawa to akty normatywne zawierające
przepisy.
2) Kategorie źródeł prawa:
–
–
akty powszechnie obowiązujące (art. 87 Konstytucji),
akty o charakterze wewnętrznym (art. 93 Konstytucji).
3) Zamknięty system źródeł prawa powszechnie
obowiązującego:
–
–
podmiotowo,
przedmiotowo.
4
Akty powszechnie obowiązujące
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
Konstytucja,
ratyfikowane umowy międzynarodowe,
prawo Unii Europejskiej,
ustawy,
rozporządzenia z mocą ustawy,
rozporządzenia,
akty prawa miejscowego,
regulamin Sejmu, regulamin Senatu.
5
Konstytucja
1) Najwyższe prawo Rzeczypospolitej Polskiej
(art. 8 ust. 1 Konstytucji).
2) Cechy szczególne:
–
nazwa,
–
treść i zakres regulacji,
–
moc prawna,
–
tryb uchwalania i dokonywania zmian.
6
Ratyfikowana umowa międzynarodowa
Procedury ratyfikacji umów międzynarodowych:
1) ratyfikacja w trybie art. 90 Konstytucji,
2) „duża ratyfikacja” (art. 89 ust. 1 Konstytucji),
3) „mała ratyfikacja” (art. 89 ust. 2 Konstytucji).
7
Ratyfikowana umowa międzynarodowa
Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią
zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed
ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić
z umową.
(art. 91 ust. 2 Konstytucji)
8
Prawo Unii Europejskiej
1) Stanowi część systemu prawa obowiązującego
w Polsce.
2) Kategorie źródeł prawa Unii Europejskiej:
– prawo pierwotne,
– prawo pochodne.
9
Prawo pochodne Unii Europejskiej
1) rozporządzenie,
2) dyrektywa,
3) decyzja.
10
Prawo Unii Europejskiej
Źródła prawa pochodnego Unii Europejskiej
mają pierwszeństwo w przypadku kolizji
z ustawami.
(art. 91 ust. 3 Konstytucji)
11
Ustawa
1) akt normatywny o charakterze generalnym
i abstrakcyjnym,
2) co do zasady nieograniczony zakres regulacji,
3) uchwalana przez Parlament w określonym
trybie.
12
Ustawa – rodzaje
kodeks
ordynacja
ustawa
ustawa
budżetowa
ustawa
ratyfikacyjna
13
Rozporządzenie z mocą ustawy
1) Wydawane jedynie w okresie stanu
wojennego.
2) Wydawane przez Prezydenta na wniosek Rady
Ministrów.
3) Podlega zatwierdzeniu przez Sejm.
4) Moc prawna równa ustawie.
14
Rozporządzenie
1) Niesamoistny charakter (wydawane na
podstawie ustawy i w celu jej wykonania),
2) Zamknięty katalog organów uprawnionych do
wydawania rozporządzeń (zakaz
subdelegacji).
15
Rozporządzenie – organy uprawnione
do wydawania
1)
2)
3)
4)
5)
Prezydent,
Rada Ministrów,
Prezes Rady Ministrów,
ministrowie,
przewodniczący komitetów powołani w skład
Rady Ministrów,
6) Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.
16
Akty prawa miejscowego
1) obowiązują jedynie na obszarze działania
organu, który wydał dany akt,
2) wydawane na podstawie i w granicach
upoważnienia ustawowego,
3) muszą być zgodne ze wszystkimi aktami
powszechnie obowiązującymi.
17
Akty prawa miejscowego – rodzaje
1) uchwały organów stanowiących jednostek
samorządu terytorialnego,
2) rozporządzenia wojewody,
3) akty terenowych organów administracji
rządowej.
18
Regulamin Sejmu i regulamin Senatu
1) Zasada autonomii regulaminowej Sejmu
i Senatu (art. 112 Konstytucji).
2) Regulaminy określają:
–
organizację wewnętrzną i porządek prac izb,
–
tryb powoływania i działalności organów izb,
–
sposób wykonywania konstytucyjnych i ustawowych
obowiązków organów państwowych wobec izb.
3) Szczególny charakter prawny regulaminów
Sejmu i Senatu.
19
Akty o charakterze wewnętrznym
1) Obowiązują jedynie jednostki podległe
organizacyjnie organowi, który wydał dany
akt.
2) Otwarty charakter systemu źródeł prawa
wewnętrznego.
3) Co do zasady wydawane na postawie
upoważnienia ustawowego, ale mogą mieć
także charakter samoistny.
20
Akty o charakterze wewnętrznym –
rodzaje
1) uchwały Rady Ministrów,
2) zarządzenia Prezesa Rady Ministrów,
3) zarządzenia ministrów,
4) nieratyfikowane umowy międzynarodowe,
5) inne.
21
Ogłaszanie aktów prawnych
1) Warunkiem wejścia w życie aktów prawa
powszechnie obowiązującego jest ich
ogłoszenie we właściwym publikatorze
(art. 88 Konstytucji).
2) Zasady i tryb ogłaszania aktów prawnych
określa ustawa z dnia 20 lipca 2000 r.
o ogłaszaniu aktów normatywnych
i niektórych innych aktów prawnych.
22
Ogłaszanie aktów prawnych –
publikatory
1) Dziennik Ustaw
(ustawy, rozporządzenia, rozporządzenia z mocą ustawy)
2) Monitor Polski
(uchwały Rady Ministrów, regulaminy Sejmu i Senatu)
3) wojewódzki dziennik urzędowy
(akty prawa miejscowego)
4) Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej
(akty prawa Unii Europejskiej)
23
Proces legislacyjny
24
Podstawy prawne procesu
legislacyjnego
1) Konstytucja,
2) ustawa o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez
obywateli,
3) ustawa o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych
innych aktów prawnych,
4) ustawa o Radzie Ministrów,
5) ustawa o działalności lobbingowej w procesie
stanowienia prawa,
6) regulamin Sejmu i regulamin Senatu,
7) regulamin pracy Rady Ministrów.
25
Etapy procesu legislacyjnego
1)
2)
3)
4)
5)
6)
inicjatywa ustawodawcza,
postępowanie w Sejmie (3 czytania),
postępowanie w Senacie,
rozpatrzenie przez Sejm poprawek Senatu,
ponowne rozpatrzenie ustawy przez Sejm (veto),
zbadanie zgodności ustawy z Konstytucją przez
Trybunał Konstytucyjny,
7) podpisanie ustawy przez Prezydenta,
8) ogłoszenie ustawy w Dzienniku Ustaw.
26
Inicjatywa ustawodawcza
Prawo inicjatywy ustawodawczej posiadają:
1) posłowie (grupa co najmniej 15 posłów lub komisja
sejmowa),
2) Senat,
3) Prezydent,
4) Rada Ministrów,
5) grupa co najmniej 100 000 obywateli mających prawo
wybierania do Sejmu.
27
Elementy uzasadnienia projektu ustawy
(art. 34 regulaminu Sejmu)
1) wyjaśnienie potrzeby i celu wydania ustawy,
2) przedstawienie rzeczywistego stanu w normowanym obszarze,
3) wskazanie różnicy pomiędzy stanem dotychczasowym a
projektowanym,
4) przedstawienie przewidywanych skutków wejścia w życie
ustawy, w tym skutków finansowych,
5) wskazanie źródeł finansowania
6) przedstawienie założeń podstawowych aktów wykonawczych
7) oświadczenie w sprawie zgodności projektu z prawem UE
8) informacja o przeprowadzonych konsultacjach społecznych
28
Senacka inicjatywa ustawodawcza
1) postępowanie w sprawie podjęcia inicjatywy
ustawodawczej przez Senat określają przepisy działu
IX regulaminu Senatu,
2) postępowanie jest inicjowane na wniosek grupy co
najmniej 10 senatorów lub komisji senackiej,
3) rozpatrzenie projektu ustawy odbywa się w 3 czytaniach,
4) uchwałę o wniesieniu inicjatywy ustawodawczej Marszałek
Senatu przekazuje Marszałkowi Sejmu,
5) w pracach nad senackim projektem ustawy
wnioskodawców reprezentuje upoważniony senator.
29
Rządowa inicjatywa ustawodawcza
1) postępowanie w sprawie podjęcia inicjatywy
ustawodawczej przez rząd określają przepisy ustawy
o Radzie Ministrów, regulaminu pracy Rady Ministrów oraz
ustawy o działalności lobbingowej w procesie stanowienia
prawa,
2) istotną rolę w przygotowaniu projektów ustaw pełni
Rządowe Centrum Legislacji,
3) udział w przygotowaniu projektów ustaw mogą również
brać Rada Legislacyjna oraz komisje kodyfikacyjne.
30
Rządowa inicjatywa ustawodawcza
Podstawowe tryby przygotowywania projektów
ustaw:
1) opracowanie projektu ustawy przez RCL w oparciu
o założenia przyjęte przez Radę Ministrów („nowy
tryb”),
2) opracowanie projektu ustawy przez członka Rady
Ministrów, a następnie przyjęcie go przez Radę
Ministrów („stary tryb”).
31
Obywatelska inicjatywa ustawodawcza
1) postępowanie w sprawie podjęcia obywatelskiej inicjatywy
ustawodawczej określają przepisy ustawy o wykonywaniu
inicjatywy ustawodawczej przez obywateli,
2) przygotowanie projektu ustawy oraz zebranie wymaganej
liczby podpisów jest zadaniem komitetu inicjatywy
ustawodawczej (co najmniej 15 obywateli polskich),
3) od dnia przyjęcia przez Marszałka Sejmu zawiadomienia
o utworzeniu komitetu komitet ma 3 miesiące na zebranie
co najmniej 100 000 podpisów pod projektem ustawy
i wniesienie ustawy do Sejmu.
32
Postępowanie ustawodawcze w Sejmie
1) I czytanie (Sejm lub komisja),
• praca w komisji (podkomisji),
2) II czytanie (Sejm),
• praca w komisji,
3) III czytanie (Sejm).
33
I czytanie
1) odbywa się na posiedzeniu Sejmu lub komisji,
2) obejmuje:
–
uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę,
–
debatę w sprawie ogólnych zasad projektu,
–
pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy,
3) możliwy wniosek o odrzucenie projektu
w I czytaniu.
34
Szczegółowe rozpatrzenie
1) wysłuchanie publiczne,
2) w celu szczegółowego rozpatrzenia projektu komisja
może powołać podkomisję,
3) komisja przyjmuje sprawozdanie zawierające jeden z
następujących wniosków:
– przyjęcie projektu bez poprawek,
– przyjęcie projektu z poprawkami,
– odrzucenie projektu,
4) sprawozdanie komisji może zawierać wnioski
mniejszości.
35
II czytanie
1) odbywa się na posiedzeniu Sejmu,
2) obejmuje:
–
przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji o
projekcie ustawy,
–
przeprowadzenie debaty,
–
zgłaszanie poprawek i wniosków.
36
Praca w komisji po II czytaniu
W przypadku zgłoszenia w trakcie II czytania
poprawek do projektu ustawy komisja przyjmuje:
1) sprawozdanie dodatkowe zawierające wniosek
o przyjęcie lub odrzucenie poszczególnych poprawek
albo
2) sprawozdanie poprawione będące jednolitym tekstem
projektu uwzględniającym zgłoszone poprawki i
wnioski.
37
III czytanie
1) odbywa się na posiedzeniu Sejmu,
2) obejmuje:
–
przedstawienie przez posła sprawozdawcę
dodatkowego sprawozdania komisji,
–
głosowanie,
3) po zakończeniu III czytania tekst ustawy jest
przekazywany przez Marszałka Sejmu
Senatowi.
38
Senat w procesie ustawodawczym
1) Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania
przez Sejm ustawy może:
–
przyjąć ustawę bez zmian,
–
uchwalić poprawki,
–
uchwalić odrzucenie ustawy w całości.
2) brak uchwały Senatu w ciągu 30 dni oznacza
uchwalenie ustawy w brzmieniu przyjętym
przez Sejm.
39
Rozpatrzenie poprawek Senatu przez
Sejm
1) komisja sejmowa rozpatrująca projekt ustawy
przyjmuje sprawozdanie
o poprawkach Senatu,
2) nad poprawkami Senatu głosuje Sejm,
3) poprawkę Senatu uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie
odrzuci jej bezwzględną większością głosów w
obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
40
Prezydent w procesie ustawodawczym
1) uchwaloną ustawę Marszałek Sejmu przedstawia
Prezydentowi do podpisu,
2) Prezydent ma do wyboru:
– podpisanie ustawy w ciągu 21 dni,
–
wystąpienie z wnioskiem do Trybunału
Konstytucyjnego w sprawie zgodności ustawy
z Konstytucją,
–
przekazanie Sejmowi ustawy do ponownego
rozpatrzenia (tzw. veto prezydenckie).
41
Ogłoszenie ustawy w Dzienniku Ustaw
1) po podpisaniu ustawy Prezydent zarządza jej
ogłoszenie w Dzienniku Ustaw,
2) ogłoszenie ustawy w Dzienniku Ustaw jest
ostatnim etapem procesu legislacyjnego.
42
Szczególne procedury ustawodawcze
1) tryb pilny,
2) tryb uchwalania kodeksów,
3) tryb uchwalania ustawy budżetowej,
4) tryb uchwalania ustaw wykonujących prawo Unii
Europejskiej,
5) tryb uchwalania ustawy o zmianie Konstytucji.
43
Tryb pilny (art. 123 Konstytucji)
1) dotyczy jedynie projektów ustaw wnoszonych
przez Radę Ministrów,
2) nie każdy projekt może być uznany za pilny,
3) umożliwia przyspieszenie prac nad projektem
ustawy na poszczególnych etapach procesu
legislacyjnego (14 dni na zgłoszenie poprawek
przez Senat, 7 dni na podpis Prezydenta).
44
Tryb uchwalania kodeksów
1) szczególne przepisy dotyczące rozpatrywania
kodeksów zawiera regulamin Sejmu,
2) wydłużenie terminów prac nad projektami
kodeksów ma umożliwić bardziej wnikliwe ich
rozpatrzenie,
3) zasadą jest rozpatrywanie kodeksów przez
komisję nadzwyczajną specjalnie do tego celu
powołaną.
45
Tryb uchwalania ustawy budżetowej
1) wyłączną inicjatywę ustawodawczą w zakresie projektu
ustawy budżetowej posiada Rada Ministrów,
2) projekt powinien być wniesiony do Sejmu najpóźniej 30
września roku poprzedzającego rok budżetowy,
a ustawa powinna zostać uchwalona w ciągu 4 miesięcy
od dnia przedłożenia projektu przez Radę Ministrów,
3) Senat ma 20 dni na zgłoszenie poprawek, a Prezydent
7 dni na podpisanie ustawy (nie przysługuje mu veto),
4) w procesie rozpatrywania projektu ustawy budżetowej
biorą udział wszystkie stałe komisje sejmowe.
46
Tryb uchwalania ustaw wykonujących
prawo Unii Europejskiej
1) odrębności proceduralne w tym zakresie przewidują
przepisy regulaminu Sejmu,
2) Marszałek Sejmu ustala harmonogram prac nad
wykonującymi prawo UE projektami ustaw,
3) zwiększone wymogi dotyczące możliwości zgłaszania
poprawek w trakcie rozpatrywania projektu przed
komisję (podkomisję) sejmową.
47
Tryb uchwalania ustawy o zmianie
Konstytucji
1) Wyłączną inicjatywę w zakresie projektów ustaw
o zmianie Konstytucji posiadają: grupa co najmniej 92
posłów, Senat i Prezydent,
2)
ustawa jest uchwalana w jednakowym brzmieniu przez
Sejm (większością 2/3 ustawowej liczby posłów),
a następnie – w ciągu 60 dni – przez Senat (większością
bezwzględną); Senat nie ma prawa zgłaszania poprawek,
3) w określonych przypadkach możliwe referendum
zatwierdzające zmiany w Konstytucji,
4) dodatkowe odrębności w ramach procedury sejmowej.
48
Zasady tworzenia
prawa
49
Zasada demokratycznego państwa
prawnego (art. 2 Konstytucji)
Trybunał Konstytucyjny definiuje pojęcie
demokratycznego państwa prawnego jako
zbiór elementarnych zasad, które choć nie
zostały ujęte expressis verbis w Konstytucji,
to wynikają w sposób nieodłączny z istoty
demokratycznego państwa prawnego.
50
Zasada demokratycznego państwa
prawnego (art. 2 Konstytucji)
Zasady szczególnie istotne dla procesu stanowienia
prawa:
1) zasada ochrony zaufania obywateli do państwa
i stanowionego przez nie prawa,
2) zasada ochrony praw nabytych,
3) zasada niedziałania prawa wstecz,
4) zasada określoności przepisów prawa,
5) zasada odpowiedniego okresu vacatio legis.
51
Zasada ochrony zaufania obywateli do
państwa i stanowionego przez nie prawa
1) uprawnienia przyznane obywatelom przez państwo nie
mogą mieć charakteru uprawnień pozornych,
2) umożliwienie jednostce racjonalnego planowania
przyszłych działań,
3) dokonując kolejnych modyfikacji stanu prawnego, nie
można tracić z pola widzenia interesów, które
ukształtowały się przed dokonaniem zmiany stanu
prawnego.
52
Zasada ochrony praw nabytych
1) zakaz arbitralnego znoszenia lub ograniczania praw
podmiotowych przysługujących podmiotom
występującym w obrocie prawnym,
2) chroni wyłącznie oczekiwania usprawiedliwione
i racjonalne; poza gwarancjami nienaruszalności
pozostawia prawa nabyte niesłusznie lub niegodziwie,
3) nie ma charakteru absolutnego, jednak w przypadku
cofania lub ograniczania praw nabytych muszą zostać
spełnione określone warunki.
53
Zasada niedziałania prawa wstecz
(lex retro non agit)
1) prawo powinno, co do zasady, działać „na przyszłość”,
2) niedopuszczalne jest stanowienie przepisów z mocą
wsteczną, jeśli podmioty, których te przepisy dotyczą,
nie mogły racjonalnie przewidzieć tego rodzaju decyzji,
3) można od tej zasady odstąpić jedynie wyjątkowo
i z usprawiedliwionych względów, jeżeli zainteresowane
podmioty miały podstawy, by oczekiwać uchwalenia
takich przepisów.
54
Zasada określoności przepisów prawa
1) przepisy powinny być formułowane w sposób
poprawny, precyzyjny i jasny, tak by adresat nie miał
wątpliwości co do treści nakładanych obowiązków
i przyznawanych praw,
2) każdy przepis prawny powinien być skonstruowany
poprawnie z punktu widzenia językowego i logicznego,
3) nakaz precyzji i jednoznaczności sformułowań oraz
poprawności legislacyjnej ma szczególne znaczenie
w prawie podatkowym i karnym.
55
Zasada odpowiedniego okresu
vacatio legis
1) vacatio legis to okres między ogłoszeniem aktu
normatywnego a jego wejściem w życie,
2) stosowanie odpowiedniego terminu wejścia w życie
ustawy ma umożliwić adresatom przygotowanie się do jej
wymogów,
3) konkretne wymagania czasowe w odniesieniu do vacatio
legis należy łączyć z funkcją danej ustawy w systemie
prawa,
4) zasadą jest co najmniej 14-dniowy okres vacatio legis,
który w uzasadnionych przypadkach może być skrócon.y
56
Zasady techniki
prawodawczej
57
Zasady techniki prawodawczej
1) załącznik do rozporządzenia Prezesa Rady
Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w
sprawie „Zasad techniki prawodawczej”,
2) mają na celu wskazanie:
–
jak w poprawny sposób wyrażać w przepisach
prawnych normy prawne,
–
jak powinien być zbudowany akt prawny,
–
jak wprowadzać zmiany w systemie prawa.
58
Ogólne zasady tworzenia aktów
normatywnych
1) akt normatywny powinien wyczerpująco regulować daną
dziedzinę spraw,
2) akt normatywny powinien być sformułowany tak, aby od
przyjętych zasad nie trzeba było wprowadzać licznych
wyjątków,
3) w akcie normatywnym nie powinno się powtarzać
przepisów zamieszczonych w innych aktach,
4) w aktach normatywnych należy unikać posługiwania się
określeniami specjalistycznymi i obcojęzycznymi oraz
neologizmami.
59
Ogólne zasady formułowania przepisów
prawnych
1) przepisy powinny być zredagowane zwięźle
i syntetycznie, bez nadmiernej szczegółowości,
2) zdania powinny być zredagowane zgodnie z regułami
składni języka polskiego,
3) poszczególne określenia powinny być używane w ich
podstawowym i powszechnie przyjętym znaczeniu,
4) do oznaczania jednakowych pojęć należy używać
jednakowych określeń.
60
Budowa aktu normatywnego
Poszczególne elementy aktu normatywnego
zamieszcza się w następującej kolejności:
1) tytuł,
2) przepisy merytoryczne (ogólne i szczegółowe),
3) przepisy zmieniające,
4) przepisy przejściowe i dostosowujące,
5) przepisy końcowe (przepisy uchylające, przepisy
o wejściu w życie oraz przepisy o wygaśnięciu mocy
obowiązującej aktu).
61
Tytuł aktu normatywnego
1) Tytuł powinien zawierać następujące elementy:
- oznaczenie rodzaju aktu normatywnego i jego autora,
- datę aktu normatywnego,
- ogólne określenie przedmiotu aktu normatywnego.
2) Przedmiot aktu normatywnego określa się
w sposób:
- opisowy,
- rzeczowy.
62
Tytuł aktu normatywnego
1) opisowe określenie przedmiotu aktu normatywnego:
- „Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej”,
- „Ustawa z dnia 22 lipca 2010 r. o zmianie ustawy o podatku
akcyzowym oraz niektórych innych ustaw”,
2) rzeczowe określenie przedmiotu aktu normatywnego:
- „Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny”,
- „Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa”,
- „Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony
środowiska”.
63
Układ i postanowienia przepisów
merytorycznych
1) przepisy merytoryczne ogólne:
2) przepisy merytoryczne szczegółowe:
– przepisy prawa materialnego,
– przepisy ustrojowe (przepisy o organach),
– przepisy proceduralne (przepisy o postępowaniu
przed organami),
– przepisy karne.
64
Przepisy prawa materialnego
(§ 25 ZTP)
Przepis prawa materialnego powinien
możliwie bezpośrednio i wyraźnie
wskazywać kto, w jakich okolicznościach
i jak powinien się zachować
65
Przepisy ustrojowe
(§ 26 ZTP)
W przepisach ustrojowych zamieszcza się
przepisy o:
1) utworzeniu organów albo instytucji,
2) ich zadaniach i kompetencjach,
3) ich organizacji,
4) sposobie ich obsadzania,
5) tym, jakim podmiotom podlegają lub jakie podmioty
sprawują nad nimi nadzór.
66
Przepisy proceduralne
(§ 27 ZTP)
W przepisach proceduralnych określa się:
1) sposób postępowania przed organami albo instytucjami,
2) strony i innych uczestników postępowania,
3) ich prawa i obowiązki w postępowaniu,
4) rodzaje rozstrzygnięć, które zapadają w postępowaniu.
67
Przepisy karne
(§ 28 ZTP)
Przepisy karne zamieszcza się tylko w przypadku
gdy naruszenie przepisów ustawy nie kwalifikuje
się jako naruszenie przepisów Kodeksu karnego,
Kodeksu karnego skarbowego lub Kodeksu
wykroczeń, a czyn wymagający zagrożenia karą
jest związany tylko z treścią tej ustawy.
68
Zasada określoności przepisów karnych
(§ 75-81 ZTP)
W przepisie karnym wyraźnie, wyczerpująco
i jednoznaczne powinny zostać określone:
1) zakres podmiotów, których dotyczy zakaz,
2) okoliczności, w jakich znajduje zastosowanie zakaz,
3) znamiona czynu zabronionego,
4) sankcja grożąca za popełnienie czynu zabronionego.
69
Układ i postanowienia przepisów
zmieniających (§ 82-97 ZTP)
Zmiana (nowelizacja) ustawy polega na:
1) uchyleniu niektórych jej przepisów,
2) zastąpieniu niektórych jej przepisów przepisami o innej
treści,
3) dodaniu do niej nowych przepisów.
70
Przepisy zmieniające
1) przepisy ustawy zmienia się ustawą
zmieniającą albo przepisem zmieniającym
zamieszczonym w innej ustawie,
2) jeżeli zmiany miałyby być liczne albo miałyby
naruszać konstrukcję lub spójność ustawy
albo gdy ustawa była już poprzednio
wielokrotnie nowelizowana, opracowuje się
projekt nowej ustawy.
71
Przepisy przejściowe
i dostosowujące (§ 30-37 ZTP)
Rozwiązania, które prawodawca przewidział w
przepisach przejściowych i dostosowujących,
powinny zostać ukształtowane w taki sposób, aby
nie były uciążliwe dla adresatów i umożliwiały
przystosowanie się do nowych przepisów.
72
Przepisy przejściowe
1) w przepisach przejściowych reguluje się
wpływ nowego aktu normatywnego na
stosunki powstałe pod działaniem regulacji
dotychczasowych,
2) w sytuacji gdy dany akt prawny normuje
sprawy, które wcześniej były już uregulowane,
należy rozstrzygnąć kwestię konieczności
zastosowania przepisów przejściowych.
73
Przepisy przejściowe
W przepisach przejściowych rozstrzyga się:
1) sposób zakończenia postępowań będących w toku,
skuteczność dokonanych czynności procesowych oraz
organy właściwe do zakończenia postępowania i terminy
przekazania im spraw,
2) czy i w jakim zakresie utrzymuje się czasowo w mocy
instytucje prawne zniesione przez nowe przepisy,
3) czy zachowuje się uprawnienia i obowiązki oraz
kompetencje powstałe w czasie obowiązywania uchylanych
przepisów oraz czy skuteczne są czynności dokonane
w czasie obowiązywania tych przepisów.
74
Przepisy przejściowe
Jeżeli w akcie normatywnym brak jest jakichkolwiek
rozwiązań o charakterze przejściowym, należy
uznać, że intencją prawodawcy jest to, aby nowe
regulacje obowiązywały bezpośrednio po wejściu
w życie tego aktu.
75
Przepisy dostosowujące
W przepisach dostosowujących reguluje się:
1) sposób powołania po raz pierwszy organów lub instytucji
tworzonych nową ustawą,
2) sposób przekształcenia organów lub instytucji utworzonych na
podstawie dotychczasowej ustawy w organy lub instytucje
tworzone przez nową ustawę,
3) sposób likwidacji organów lub instytucji znoszonych nową
ustawą, zasady zagospodarowania ich mienia oraz uprawnienia
i obowiązki dotychczasowych pracowników.
76
Układ i postanowienia przepisów
końcowych (§ 38-53 ZTP)
Przepisy końcowe zamieszcza się na końcu aktu
normatywnego w następującej kolejności:
1) przepisy uchylające,
2) przepisy o wejściu w życie aktu,
3) przepisy o wygaśnięciu mocy aktu.
77
Przepisy uchylające
1) w przepisie uchylającym wyczerpująco wymienia się
ustawy lub poszczególne przepisy, które ustawa uchyla,
2) przepisowi uchylającemu ustawę nadaje się brzmienie:
„Traci moc ustawa....”,
3) przepisowi uchylającemu poszczególne przepisy nadaje
się brzmienie: „W ustawie .... uchyla się
art. ...”,
4) jeżeli wyjątkowo zachowuje się w mocy niektóre
przepisy uchylanej ustawy, wyraża się to następująco:
„Traci moc ustawa ... , z wyjątkiem przepisów art. ...”.
78
Przepisy o wejściu w życie
1) W ustawie zamieszcza się przepis określający
termin jej wejścia w życie, chyba że termin
ten określają odrębne przepisy ustawy
wprowadzającej,
2) ustawa powinna wchodzić w życie w całości
w jednym terminie.
79
Przepisy o wejściu w życie
Przepisowi o wejściu w życie ustawy można nadać
brzmienie:
1) „Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia,
2) „Ustawa wchodzi w życie po upływie ..... (dni, tygodni, miesięcy, lat)
od dnia ogłoszenia”,
3) „Ustawa wchodzi w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po
miesiącu ogłoszenia” albo „Ustawa wchodzi w życie ..... dnia .....
miesiąca następującego po miesiącu ogłoszenia”,
4) „Ustawa wchodzi w życie z dniem ... (dzień oznaczony
kalendarzowo)”,
5) „Ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia”.
80
Przepisy o wejściu w życie
1) wejścia w życie ustawy nie uzależnia się od wystąpienia
zdarzenia przyszłego,
2) w przypadku ustaw szczególnie obszernych lub
zasadniczo zmieniających dotychczasowe ustawy
przepisy o wejściu w życie ustawy "głównej", przepisy
zmieniające, przepisy uchylające oraz przepisy
przejściowe i dostosowujące można zamieścić
w oddzielnej ustawie (ustawie wprowadzającej),
3) wyznaczany przez ustawę wprowadzającą termin
wejścia w życie ustawy „głównej” ustala się na ten sam
dzień co dzień wejścia w życie ustawy wprowadzającej.
81
Przepisy o wygaśnięciu mocy
1) jeżeli ustawa albo jej poszczególne przepisy mają
obowiązywać w ograniczonym czasie, w ustawie
zamieszcza się przepis określający termin wygaśnięcia
mocy obowiązującej ustawy (przepisów),
2) przepisowi o wygaśnięciu nadaje się brzmienie,
3) „Ustawa ..... obowiązuje do dnia ..... (termin wskazany
kalendarzowo albo przez określenie zdarzenia przyszłego)”,
4) „Przepisy art. ... tracą moc z dniem ..... (termin wskazany
kalendarzowo albo przez określenie zdarzenia przyszłego)”.
82
Przepisy upoważniające do wydania
rozporządzenia
1) w przepisach upoważniających wskazuje się:
–
–
–
organ właściwy do wydania rozporządzenia,
zakres spraw przekazywanych do uregulowania w rozporządzeniu,
wytyczne dotyczące treści rozporządzenia,
2) wytyczne są wskazówkami wyznaczającymi treść
rozporządzenia lub sposób ukształtowania jego treści
i obejmują m.in.:
–
–
–
wymagania, jakim mają odpowiadać rozwiązania przyjęte
w rozporządzeniu,
cele, jakie mają zostać osiągnięte przez rozporządzenie,
okoliczności, jakie należy uwzględnić, tworząc rozporządzenie.
83
Przepisy upoważniające do wydania
rozporządzenia
1) upoważnieniu do wydania rozporządzenia można nadać
charakter:
–
obligatoryjny – jeżeli do funkcjonowania ustawy jest
niezbędne wydanie rozporządzenia,
–
fakultatywny – jeżeli rozstrzygnięcie co do tego, czy i kiedy
wydać rozporządzenie, pozostawia się organowi
upoważnianemu,
2) do uregulowania w rozporządzeniu nie przekazuje się
spraw niewyjaśnionych lub nasuwających trudności
przy opracowywaniu ustawy.
84
Przepisy upoważniające do wydania
aktu o charakterze wewnętrznym
W przepisie upoważniającym do wydania aktu
o charakterze wewnętrznym wskazuje się:
1) organ właściwy do wydania aktu normatywnego,
2) rodzaj aktu normatywnego,
3) ogólnie zakres spraw, które w akcie normatywnym
muszą albo mogą zostać uregulowane.
85
Oznaczanie przepisów aktu prawnego
i ich systematyzacja
1) podstawową jednostką redakcyjną ustawy jest artykuł (art.),
2) każdą samodzielną myśl ujmuje się w odrębny artykuł,
3) jeżeli samodzielną myśl wyraża zespół zdań, dokonuje się podziału
artykułu na ustępy (ust.); w kodeksach artykuły dzieli się na
paragrafy (§),
4) w obrębie artykułu (ustępu) zawierającego wyliczenie wyróżnia się
dwie części: wprowadzenie do wyliczenia oraz punkty (pkt),
5) w obrębie punktów można dokonać dalszego wyliczenia,
wprowadzając litery (lit.),
6) w obrębie liter można dokonać kolejnego wyliczenia,
wprowadzając tiret (-).
86
Oznaczanie przepisów aktu prawnego
i ich systematyzacja
1) przepisy artykułu podzielonego na ustępy, punkty,
litery i tiret powołuje się w następującej kolejności:
„art. ... ust. ... pkt ... lit. ... tiret...”, bez przecinków
po kolejnych jednostkach redakcyjnych,
2) w przypadku gdy jednostka redakcyjna składa się z
kilku zdań, a zamierza się powołać tylko jedno z nich,
wyraża się to zwrotem: „art. ... ust. ... zdanie
(numer porządkowy zdania)”.
87
Oznaczanie przepisów aktu prawnego
i ich systematyzacja
1) artykuły grupuje się w rozdziały, rozdziały grupuje się w
działy, a działy łączy się w tytuły,
2) w kodeksach tytuły można grupować w księgi, a księgi
łączyć w części,
3) rozdziały numeruje się cyframi arabskimi, a jednostki
systematyzacyjne wyższego stopnia - cyframi rzymskimi,
4) nazwa jednostki systematyzacyjnej wyższego stopnia
składa się z wyrazu "część", "księga", "tytuł", "dział",
"rozdział" "oddział" z odpowiednią cyfrą porządkową oraz
ze zwięzłego określenia treści lub zakresu regulowanych
spraw.
88
Dziękuję za uwagę
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
89
Studium przypadku nr 1
1. Dokonaj analizy załączonego projektu ustawy pod kątem zgodności uzasadnienia z art. 34
Regulaminu Sejmu.
2.
Zbadaj,
czy
załączony
projekt
ustawy
wymaga
skierowania
do
pierwszego
czytania
na posiedzeniu Sejmu.
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
1
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
2
PROJEKT
USTAWA
z dnia
2009 r.
o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych
Art. 1
W ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r.
nr 14, poz.176 z póź. zm.) wprowadza się następującą zmianę:
1) Art. 21 ust. 1 pkt 67 otrzymuje brzmienie:
„67)
wartość
rzeczowych
świadczeń
otrzymywanych
przez
pracownika,
sfinansowanych w całości ze środków zakładowego funduszu świadczeń
socjalnych lub funduszy związków zawodowych oraz kwoty otrzymane przez
pracownika ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych lub
funduszy związków zawodowych, o której mowa w przepisach o zakładowym
funduszu świadczeń socjalnych, łącznie do wysokości nieprzekraczającej w roku
podatkowym kwoty 380 zł; rzeczowymi świadczeniami są w szczególności:
paczki świąteczne dla dzieci, bony, talony lub kupony uprawniające
pracowników do nabycia towarów lub usług oraz bilety na imprezy sportowe
lub kulturalne”.
Art. 2
Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2010 r.
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
3
UZASADNIENIE
Proponowany projekt ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie powoduje
zwiększenia katalogu ulg lecz daje szanse zakładowym komisjom socjalnym dokonywania
wyboru sposobu realizacji pomocy dla pracownika, zgodnie z zakładowym regulaminem
funduszu świadczeń socjalnych.
W czasie prac nad projektem antykryzysowym, Komisja Trójstronna uzgodniła zapis w ustawie o
podatku dochodowym od osób fizycznych, zwalniający zarówno świadczenia pieniężne, jak i
bony towarowe. W propozycjach rządu dotyczących pakietu antykryzysowego bony towarowe
zostały jednak opodatkowane.
Projekt ustawy jest realizacją postulatów małych i średnich przedsiębiorstw handlowych
skupionych wokół Kongregacji Przemysłowo - Handlowej, Polskiej Izby Handlu, Rady Naczelnej
Zrzeszeń Handlu i Usług, Krajowego Związku Rewizyjnego Spółdzielczości Spożywców „Społem”.
Projekt ustawy wypełnia konstytucyjną zasadę równego traktowania podmiotów realizujących
bony towarowe.
Projekt ustawy jest zgodny z prawem Unii Europejskiej oraz nie powoduje dodatkowych skutków
budżetowych.
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
4
Studium przypadku nr 2
Dokonaj analizy podanych wypowiedzi, a w razie stwierdzenia błędów zaproponuj poprawną
redakcję.
1. Prezydent i przedstawiciel fundacji, burmistrz, marszałek i wójt podpisał wspólną deklarację.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
2. Zamieszczone dane w tabelarycznych zestawieniach zostały zebrane od terenowych organów
administracji.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
3. Minister właściwy do spraw finansów publicznych określi szczegółowe zasady i tryb wydawania,
posługiwania się, a także przechowywania dokumentów, o których mowa w ust. 1.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
4. Kto kupuje i handluje narkotykami naraża się na odpowiedzialność karną.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
5. Kierował i uczestniczył w wielu programach badawczych.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
6. W związku z otrzymaną informacją Wójt Gminy niezwłocznie tj. w dniu 18 maja 2006 r.
sporządził i przesłał przy piśmie przewodnim „Informację o rodzaju, ilości i miejscach
występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska”.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
1
7. Będzie to o wiele skuteczniejsze, niż formułowanie zarzutu w sprawie, gdzie wcześniej toczyło
się już postępowanie karne.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
8. Zbyt ogólny opis tzw. wydatków reprezentacyjnych może prowadzić w konsekwencji do sytuacji
kiedy wydatki prywatne są klasyfikowane jako wydatki służbowe.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
9. Nie udokumentowano również dat zamieszczania na stronach BIP Ministerstwa Finansów
ogłoszeń na realizację zadań finansowanych z budżetu państwa.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
10. Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci ciężkiego kalectwa ciężkiej choroby
nieuleczalnej lub długotrwałej choroby realnie zagrażającej życiu trwałej choroby psychicznej
całkowitej lub znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego istotnego
zeszpecenia lub zniekształcenia ciała podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
2
Studium przypadku nr 3
Projekt
Ustawa Sejmu
z dnia ………….. 2010 roku
o zmianie ustawy z dnia 16.VII.1998 r.
Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw.
§ 1.
W ustawie z 16.VII.1998 r. Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw
tekst jednolity Dz.U. z 2003 r. wprowadza się następujące zmiany:
1. w art. 5 skreśla się ust. 1,
2. w art. 5 wprowadza się ust. 1 o treści:
„1. Prawo wybierania (czynne prawo wyborcze) do danej rady ma każdy obywatel, który w
dniu głosowania kończy 16 lat oraz zamieszkuje na obszarze działania tej rady.”.
§ 2.
Ustawa wchodzi w życie po jej opublikowaniu.
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
1
Przepis obowiązujący
USTAWA
z dnia 16 lipca 1998 r.
Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw
(Dz. U. z 2010 r. Nr 176, poz. 1190)
Art.5.
1. Prawo wybierania (czynne prawo wyborcze) do danej rady ma każdy obywatel polski, który
najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat oraz stale zamieszkuje na obszarze działania tej
rady.
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
2
1. Czy
przedstawiony
projekt
ustawy
został
sporządzony
zgodnie
z
zasadami
techniki
prawodawczej?
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
2. Oceń, czy projektowana treść przepisu regulującego czynne prawo wyborcze do rady gminy nie
budzi wątpliwości interpretacyjnych.
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
3. Zaproponuj prawidłowe brzmienie projektu.
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
Szkolenia specjalistyczne dla członków korpusu służby cywilnej są realizowane w ramach projektu „Wdrożenie strategii szkoleniowej”, Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet V, Działanie 5.1, Poddziałanie 5.1.1).
3
KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
(wyciąg)
(…)
Art. 8.
1. Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej.
(…)
Rozdział III
ŹRÓDŁA PRAWA
Art. 87.
1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja,
ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.
2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze
działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.
Art. 88.
1. Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich
ogłoszenie.
2. Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych określa ustawa.
3. Umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie są ogłaszane w
trybie wymaganym dla ustaw. Zasady ogłaszania innych umów międzynarodowych określa
ustawa.
Art. 89.
1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga
uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:
1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,
2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,
3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,
4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,
5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.
2.
O
zamiarze
przedłożenia
Prezydentowi
Rzeczypospolitej
do
ratyfikacji
umów
międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezes Rady
Ministrów zawiadamia Sejm.
3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych określa
ustawa.
Art. 90
1. Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji
międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej
w niektórych sprawach.
2. Ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w ust. 1,
jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej
liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy
ustawowej liczby senatorów.
1
3. Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być
ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.
uchwalone
w referendum
4. Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną
większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Art. 91.
1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej
Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że
jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.
2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma
pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.
3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację
międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając
pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.
Art. 92.
1.
Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie
szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie
powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do
uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.
2. Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji, o
których mowa w ust. 1, innemu organowi.
Art. 93.
1. Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter
wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te
akty.
2. Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy
decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.
3. Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym
prawem.
Art. 94.
Organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej, na podstawie i w
granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego
obowiązujące na obszarze działania tych organów. Zasady i tryb wydawania aktów prawa
miejscowego określa ustawa.
(…)
Art. 112.
Organizację wewnętrzną i porządek prac Sejmu oraz tryb powoływania i działalności jego organów,
jak też sposób wykonywania konstytucyjnych i ustawowych obowiązków organów państwowych
wobec Sejmu określa regulamin Sejmu uchwalony przez Sejm.
(…)
Art. 118.
1. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i
Radzie Ministrów.
2. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje również grupie co najmniej 100 000 obywateli mających
prawo wybierania do Sejmu. Tryb postępowania w tej sprawie określa ustawa.
2
3. Wnioskodawcy, przedkładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe jej
wykonania.
Art. 119.
1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach.
2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm
przysługuje wnioskodawcy projektu, posłom i Radzie Ministrów.
3. Marszałek Sejmu może odmówić poddania pod głosowanie poprawki, która uprzednio nie była
przedłożona komisji.
4. Wnioskodawca może wycofać projekt ustawy w toku postępowania ustawodawczego w Sejmie
do czasu zakończenia drugiego czytania projektu.
Art. 120.
Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby
posłów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość. W tym samym trybie Sejm
podejmuje uchwały, jeżeli ustawa lub uchwała Sejmu nie stanowi inaczej.
Art. 121.
1. Ustawę uchwaloną przez Sejm Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi.
2. Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może ją przyjąć bez zmian, uchwalić
poprawki albo uchwalić odrzucenie jej w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia
przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w
brzmieniu przyjętym przez Sejm.
3. Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu uważa
się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co
najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Art. 122.
1. Po zakończeniu postępowania określonego w art. 121 Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną
ustawę do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej.
2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza
jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
3.
Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej może wystąpić do Trybunału
Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją. Prezydent
Rzeczypospolitej nie może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za
zgodną z Konstytucją.
4. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za
niezgodną z Konstytucją. Jeżeli jednak niezgodność z Konstytucją dotyczy poszczególnych
przepisów ustawy, a Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z
całą ustawą, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje
ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę
Sejmowi w celu usunięcia niezgodności.
5. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie wystąpił z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w
trybie ust. 3, może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego
rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm większością 3/5 głosów w
obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 7
dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W
razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie
przysługuje prawo wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3.
6. Wystąpienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w
sprawie zgodności ustawy z Konstytucją lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie
ustawy wstrzymuje bieg, określonego w ust. 2, terminu do podpisania ustawy.
3
Art. 123.
1. Rada Ministrów może uznać uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyjątkiem
projektów ustaw podatkowych, ustaw dotyczących wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej,
Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących ustrój i
właściwość władz publicznych, a także kodeksów.
2.
Regulamin Sejmu oraz regulamin Senatu
ustawodawczym w sprawie projektu pilnego.
określają
odrębności
w
postępowaniu
3. W postępowaniu w sprawie ustawy, której projekt został uznany za pilny, termin jej
rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta
Rzeczypospolitej wynosi 7 dni.
Art. 124.
Do Senatu stosuje się odpowiednio przepisy art. 110, art. 112, art. 113 i art. 120.
(…)
Rozdział VIII
SĄDY I TRYBUNAŁY
(…)
TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY
Art. 188.
Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:
1) zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,
2) zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja
wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,
3) zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy
Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,
państwowe, z
4) zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,
5) skargi konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1.
(…)
Rozdział X
FINANSE PUBLICZNE
(…)
Art. 217.
Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów
opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz
kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy.
(…)
Art. 219.
1. Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej.
4
2. Zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, stopień jego szczegółowości oraz
wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także zasady i tryb
wykonywania ustawy budżetowej określa ustawa.
3. W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może
określać ustawa o prowizorium budżetowym. Przepisy dotyczące projektu ustawy budżetowej
stosuje się odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium budżetowym.
4. Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu
rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie
przedłożonego projektu ustawy.
Art. 220.
1. Zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez Radę Ministrów nie
może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w
projekcie ustawy budżetowej.
2. Ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie
zobowiązania w centralnym banku państwa.
Art. 221.
Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowym,
zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego oraz ustawy o udzielaniu
gwarancji finansowych przez państwo przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów.
Art. 222.
Rada Ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku
budżetowego projekt ustawy budżetowej na rok następny. W wyjątkowych przypadkach
możliwe jest późniejsze przedłożenie projektu.
Art. 223.
Senat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od dnia przekazania jej
Senatowi.
Art. 224.
1. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ciągu 7 dni ustawę budżetową albo ustawę o
prowizorium budżetowym przedstawioną przez Marszałka Sejmu. Do ustawy budżetowej i
ustawy o prowizorium budżetowym nie stosuje się przepisu art. 122 ust. 5.
2. W przypadku zwrócenia się Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego w
sprawie zgodności z Konstytucją ustawy budżetowej albo ustawy o prowizorium budżetowym
przed jej podpisaniem, Trybunał orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od
dnia złożenia wniosku w Trybunale.
Art. 225.
Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie
ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do podpisu, Prezydent Rzeczypospolitej
może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu.
(…)
Art. 234.
1. Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent
Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów wydaje rozporządzenia z mocą ustawy w zakresie
i w granicach określonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu
przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.
5
2. Rozporządzenia, o których mowa w ust. 1, mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego
prawa.
Rozdział XII
ZMIANA KONSTYTUCJI
Art. 235.
1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby
posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.
2. Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez
Sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż 60 dni przez Senat.
3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż
trzydziestego dnia od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy.
4. Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności
co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w
obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
5. Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniającej przepisy rozdziałów I, II lub XII Konstytucji może
odbyć się nie wcześniej niż sześćdziesiątego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy.
6. Jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII, podmioty
określone w ust. 1 mogą zażądać, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat,
przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te
zwracają się do Marszałka Sejmu, który zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum w
ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli za tą zmianą
opowiedziała się większość głosujących.
7. Po zakończeniu postępowania określonego w ust. 4 i 6 Marszałek Sejmu przedstawia
Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwaloną ustawę do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej
podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku
Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
(…)
6
REGULAMIN SEJMU
(wyciąg)
Dział II
Postępowanie w Sejmie
Rozdział 1
Postępowanie z projektami ustaw i uchwał
Art. 32.
1. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi i Radzie Ministrów, a
także grupie co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.
2. Poselskie projekty ustaw mogą być wnoszone przez komisje sejmowe lub co najmniej 15
posłów podpisujących projekt.
Art. 33.
Projekt uchwały Sejmu może być, z zastrzeżeniem art. 203, wniesiony przez Prezydium Sejmu,
komisję sejmową lub co najmniej 15 posłów podpisujących projekt.
(…)
Art. 34.
1. Projekty ustaw i uchwał składa się w formie pisemnej na ręce Marszałka Sejmu; wnosząc
projekt wnioskodawca wskazuje swego przedstawiciela upoważnionego do reprezentowania go
w pracach nad tym projektem.
2. Do projektu ustawy dołącza się uzasadnienie, które powinno:
1) wyjaśniać potrzebę i cel wydania ustawy,
2) przedstawiać rzeczywisty stan w dziedzinie, która ma być unormowana,
3) wykazywać różnicę pomiędzy dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym,
4) przedstawiać przewidywane skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne,
5) wskazywać źródła finansowania, jeżeli projekt ustawy pociąga za sobą obciążenie budżetu
państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego,
6) przedstawiać założenia projektów podstawowych aktów wykonawczych,
7) zawierać oświadczenie o zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej albo
oświadczenie, że przedmiot projektowanej regulacji nie jest objęty prawem Unii
Europejskiej.
3. Uzasadnienie powinno przedstawiać również wyniki przeprowadzanych konsultacji oraz
informować o przedstawionych wariantach i opiniach, w szczególności jeżeli obowiązek
zasięgania takich opinii wynika z przepisów ustawy. W wypadku komisyjnych i poselskich
projektów ustaw, w stosunku do których nie przeprowadzono konsultacji, Marszałek Sejmu
przed skierowaniem do pierwszego czytania kieruje projekt do konsultacji w trybie i na
zasadach określonych w odrębnych ustawach.
4. Do uzasadnienia wniesionego przez Radę Ministrów projektu ustawy dołącza się projekty
podstawowych aktów wykonawczych.
4a. Do uzasadnienia projektu ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej, o której mowa w art.
95a, wniesionego przez Radę Ministrów, dołącza się projekty aktów wykonawczych, których
obowiązek wydania przewiduje projekt ustawy.
4b. Rada Ministrów przesyła wraz z wniesionym przez siebie projektem ustawy zgłoszenia
podmiotów, które zgłosiły zainteresowanie pracami nad projektem ustawy w trybie ustawy z
dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169,
poz. 1414), dołączając jednocześnie informację o kolejności wniesienia tych zgłoszeń.
5. (uchylony).
1
6. Marszałek Sejmu może zażądać dołączenia uzasadnienia do projektu uchwały, jeżeli nakłada
ona na określone podmioty obowiązki.
7. Marszałek Sejmu może zwrócić wnioskodawcy projekt ustawy lub uchwały, jeżeli uzasadnienie
dołączone do projektu nie odpowiada wymogom określonym w ust. 2 i 3.
8. Projekty, co do których istnieje wątpliwość, czy nie są sprzeczne z prawem, w tym z prawem
Unii Europejskiej lub podstawowymi zasadami techniki prawodawczej, Marszałek Sejmu, po
zasięgnięciu opinii Prezydium Sejmu, może skierować celem wyrażenia opinii do Komisji
Ustawodawczej. Komisja może większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy
członków Komisji zaopiniować projekt jako niedopuszczalny. Projektowi zaopiniowanemu jako
niedopuszczalny Marszałek Sejmu może nie nadać dalszego biegu.
9. Marszałek Sejmu po otrzymaniu projektu ustawy, z wyjątkiem projektów wnoszonych przez
Prezydenta oraz Radę Ministrów, przed skierowaniem projektu do pierwszego czytania
zarządza sporządzenie przez ekspertów Kancelarii Sejmu opinii w sprawie zgodności
wniesionego projektu z prawem Unii Europejskiej.
10. (uchylony).
Art. 35.
1. Marszałek Sejmu zarządza drukowanie projektów ustaw, uchwał, kalendarza prac w Sejmie, o
którym mowa w art. 148b ust. 2, a także opinii Komisji do Spraw Unii Europejskiej, z
zastrzeżeniem ust. 1a, oraz doręczenie ich posłom.
1a. Na wniosek Komisji do Spraw Unii Europejskiej Marszałek Sejmu zarządza drukowanie jej
opinii uchwalonych na posiedzeniu zamkniętym.
2. Marszałek Sejmu przesyła wniesione projekty ustaw i uchwał Prezydentowi, Marszałkowi
Senatu i Prezesowi Rady Ministrów.
Art. 36.
1. Rozpatrywanie projektów ustaw odbywa się w trzech czytaniach, a uchwał – w dwóch
czytaniach.
1a. Wnioskodawca, do czasu rozpoczęcia pierwszego czytania, może wnieść autopoprawkę do
przedłożonego projektu. Tekst autopoprawki jest wprowadzany do przedłożonego projektu bez
konieczności jej głosowania.
1b. Do autopoprawki stosuje się odpowiednio przepisy art. 34.
1c. Autopoprawki nie można wnieść do projektu ustawy wniesionego na podstawie art. 118 ust. 2
Konstytucji.
2. Wnioskodawca do czasu zakończenia drugiego czytania może wycofać wniesiony przez siebie
projekt.
3. Projekt poselski uważa się również za wycofany, jeżeli do czasu zakończenia drugiego czytania,
na skutek cofnięcia poparcia, projekt popiera mniej niż 15 posłów spośród tych, którzy
podpisali projekt przed jego wniesieniem.
4. Do czasu zakończenia drugiego czytania wnioskodawca może wnosić poprawki do zgłoszonego
przez siebie projektu.
5. (uchylony).
6. Rozpatrywanie ustaw (uchwał), których przyjęcie może powodować zmiany w funkcjonowaniu
samorządu terytorialnego, obejmuje zasięganie opinii organizacji samorządowych, tworzących
stronę samorządową Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego.
7. Organizacje samorządowe, o których mowa w ust. 6, mają prawo, w ciągu 14 dni od
otrzymania projektu ustawy (uchwały), do przedstawienia opinii.
8. Opinie przekazywane w terminie, o którym mowa w ust. 7, dostarcza się odpowiednio
członkom komisji sejmowych bądź wszystkim posłom.
9. Przedstawiciele samorządów mają prawo do zaprezentowania opinii na posiedzeniu komisji
sejmowych.
Art. 37.
1. Pierwsze czytanie przeprowadza się na posiedzeniu Sejmu lub komisji.
2
2. Pierwsze czytanie na posiedzeniu Sejmu przeprowadza się w odniesieniu do projektów ustaw: o
zmianie Konstytucji, budżetowych, podatkowych, dotyczących wyboru Prezydenta, Sejmu i
Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, regulujących ustrój i właściwość władz
publicznych, a także kodeksów.
3. Marszałek Sejmu może skierować do pierwszego czytania na posiedzeniu Sejmu również inne
niż określone w ust. 2 projekty ustaw, a także projekty uchwał Sejmu, jeżeli przemawiają za
tym ważne względy.
4. Pierwsze czytanie może się odbyć nie wcześniej niż siódmego dnia od doręczenia posłom druku
projektu, chyba że Sejm lub komisja postanowią inaczej.
Art. 38.
O posiedzeniu komisji, na którym odbywać się ma pierwsze czytanie, zawiadamia się wszystkich
posłów; każdy poseł może wziąć udział w tym posiedzeniu albo pisemnie zgłosić uwagi lub
propozycje poprawek.
Art. 39.
1.
Pierwsze czytanie projektu ustawy (uchwały) obejmuje uzasadnienie projektu przez
wnioskodawcę, debatę w sprawie ogólnych zasad projektu oraz pytania posłów i odpowiedzi
wnioskodawcy.
2. Pierwsze czytanie na posiedzeniu Sejmu kończy się skierowaniem projektu do komisji, chyba
że Sejm w związku ze zgłoszonym wnioskiem odrzuci projekt w całości.
3. Sejm, kierując projekt do komisji, może wyznaczyć im również termin przedstawienia
sprawozdania.
Art. 40.
1. Projekty ustaw (uchwał) kieruje się do właściwych komisji.
2. Komisje, do których skierowany został do rozpatrzenia projekt, obradują nad nim wspólnie;
komisje te mogą zwrócić się do innych komisji sejmowych o wyrażenie opinii o projekcie lub
jego części.
3. Komisje, na wniosek prezydiów, ustalają tok prac nad projektem.
4. W przypadku skierowanych do komisji projektów połączonych tematycznie i rozpatrywanych w
tym samym postępowaniu komisja może podjąć uchwałę o ich wspólnym rozpatrzeniu;
komisja sporządza wspólne sprawozdanie o tych projektach.
Art. 41.
1. Do szczegółowego rozpatrzenia projektu komisje mogą powołać podkomisję.
1a. W skład podkomisji wchodzi co najmniej 5 posłów.
2. Podkomisja przedstawia komisjom sprawozdanie o rozpatrzonym projekcie.
Art. 42.
1. Przy rozpatrywaniu projektów ustaw (uchwał) komisje i podkomisja biorą pod uwagę opinie
przedstawione przez inne komisje sejmowe i posłów; komisje i podkomisja mogą wysłuchiwać
także opinii zaproszonych ekspertów.
2. W posiedzeniach komisji i podkomisji jest obowiązany uczestniczyć upoważniony przedstawiciel
wnioskodawcy.
2a. Poprawki po ich ustnym zgłoszeniu na posiedzeniu komisji lub podkomisji przedstawia się na
piśmie przewodniczącemu komisji lub podkomisji. Poprawki powinny zawierać wynikające z
nich konsekwencje dla tekstu projektu.
3. Komisje mogą przekazać sprawę redakcyjnego opracowania przyjętych poprawek prezydiom
lub powołanemu w tym celu zespołowi poselskiemu, które przedstawiają komisji do
zatwierdzenia wyniki swych prac.
4. W sprawach dotyczących zgodności przepisów rozpatrywanych projektów ustaw z prawem Unii
Europejskiej obowiązkowe jest zasięganie opinii ministra właściwego do spraw członkostwa
3
Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej. Termin przedstawienia opinii przez ministra
określa komisja.
5. Marszałek Sejmu, na wniosek komisji, może zwrócić się do wnioskodawcy o przepracowanie
projektu z rozważeniem zmian postulowanych przez komisje oraz przedstawienie skutków,
zwłaszcza finansowych, tych zmian; wniesiony projekt Marszałek Sejmu kieruje wprost do
komisji.
Art. 43.
1. Komisje, do których skierowany został projekt ustawy (uchwały), przedstawiają Sejmowi
wspólne sprawozdanie o tym projekcie; sprawozdanie określa stanowisko komisji w
odniesieniu do projektu. Do sprawozdania dołącza się opinię, o której mowa w art. 42 ust. 4.
2. W sprawozdaniu komisje przedstawiają wniosek o:
1) przyjęcie projektu bez poprawek,
2) przyjęcie projektu z określonymi poprawkami w formie tekstu jednolitego projektu,
3) odrzucenie projektu.
3. Wnioski i propozycje poprawek odrzucone przez komisje, po ich zgłoszeniu w formie pisemnej,
na żądanie wnioskodawcy, zamieszcza się w sprawozdaniu jako wnioski mniejszości; wniosek
mniejszości dotyczący konkretnego przepisu lub jego części powinien zawierać wynikające z
tego wniosku konsekwencje dla tekstu projektu; wnioski mniejszości są traktowane w
głosowaniu jak inne poprawki. Do wniosków mniejszości stosuje się odpowiednio art. 42 ust.
4.
4. Jeżeli komisje przedstawiają w sprawozdaniu wniosek o odrzucenie projektu, w sprawozdaniu
nie zamieszcza się wniosków mniejszości i wniosków Komisji Ustawodawczej, o których mowa
w art. 83 ust. 2.
5. Marszałek Sejmu zarządza drukowanie sprawozdań komisji oraz doręczenie ich posłom.
6. Na posiedzeniu Sejmu sprawozdanie komisji przedstawia wybrany z ich składu poseł
sprawozdawca, który w szczególności informuje o proponowanych przez komisję i przez
poszczególnych posłów zmianach w przedłożonym projekcie oraz o nieprzyjętych przez
komisję opiniach innych komisji i posłów oraz motywach ich odrzucenia; sprawozdawca
informuje także o wnioskach mniejszości.
7. Poseł sprawozdawca nie może w swoim sprawozdaniu przedstawiać innych wniosków niż
zamieszczone w sprawozdaniu komisji.
Art. 44.
1. Drugie czytanie obejmuje:
1) przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji o projekcie oraz w przypadku, o którym
mowa w art. 47 ust. 2 pkt 2, sprawozdania poprawionego,
2) przeprowadzenie debaty oraz zgłaszanie poprawek i wniosków, z zastrzeżeniem art. 46.
2. Poprawki, o których mowa w ust. 1 pkt 2, po ustnym zgłoszeniu przedstawia się na piśmie
Marszałkowi Sejmu. Poprawki powinny zawierać wynikające z nich konsekwencje dla tekstu
projektu ustawy.
3. Drugie czytanie może się odbyć nie wcześniej niż siódmego dnia od doręczenia posłom
sprawozdania komisji, chyba że Sejm postanowi inaczej.
Art. 45.
1. Prawo wnoszenia poprawek do projektów ustaw w czasie drugiego czytania przysługuje
wnioskodawcy, grupie co najmniej 15 posłów, przewodniczącemu klubu lub koła lub
upoważnionemu przez niego wiceprzewodniczącemu – w imieniu klubu lub koła oraz Radzie
Ministrów.
2. Do zgłoszenia w czasie drugiego czytania wniosku o odrzucenie projektu ustawy stosuje się
odpowiednio ust. 1.
4
Art. 46.
1. W przypadku, o którym mowa w art. 43 ust. 2 pkt 3, na posiedzeniu Sejmu przedstawiane jest
sprawozdanie komisji o projekcie, a następnie przeprowadza się debatę bez prawa zgłaszania
poprawek i wniosków.
2. Jeżeli Sejm odrzuci przedstawiony w sprawozdaniu komisji wniosek o odrzucenie projektu,
projekt kieruje się do komisji, które rozpatrywały projekt, w celu ponownego rozpatrzenia.
Przepisy art. 40–43 stosuje się odpowiednio.
Art. 47.
1. Projekt kieruje się ponownie do komisji, które go rozpatrywały, w razie zgłoszenia w drugim
czytaniu nowych poprawek i wniosków, o ile Sejm nie postanowi inaczej, lub w celu
sporządzenia poprawionego sprawozdania, o którym mowa w ust. 2 pkt 2. Do poprawek i
wniosków stosuje się odpowiednio art. 42 ust. 4.
2. Komisje:
1)
po rozpatrzeniu z udziałem wnioskodawców zgłoszonych poprawek i wniosków,
przedkładają Sejmowi dodatkowe sprawozdanie, w którym przedstawiają wniosek o ich
przyjęcie lub odrzucenie; przepisy art. 43 ust. 6 stosuje się odpowiednio, albo
2) kierując się przeprowadzoną dotychczas debatą, zgłoszonymi poprawkami i wnioskami,
wnioskami Komisji Ustawodawczej, wnioskami mniejszości, przedkładają Sejmowi
poprawione sprawozdanie w formie tekstu jednolitego projektu. Do poprawionego
sprawozdania przepisy art. 43 ust. 1, 3 i 5–7 stosuje się odpowiednio.
3. Poprawione sprawozdanie sporządza się w wyniku ponownego skierowania sprawozdania, o
którym mowa w art. 43 ust. 1, przez Prezydium Sejmu do komisji, które rozpatrywały projekt.
Poprawione sprawozdanie może być również sporządzone na zaakceptowany przez Prezydium
Sejmu wniosek komisji, do których projekt został skierowany w trybie ust. 1.
4. W przypadku, o którym mowa w ust. 2 pkt 1, komisja może nie rozpatrywać poprawki
zgłoszonej przez wnioskodawcę w razie nieobecności wnioskodawcy lub jeżeli poprawka nie
spełnia wymagań, o których mowa w art. 44 ust. 2.
5. Marszałek Sejmu zarządza drukowanie dodatkowego sprawozdania komisji.
6. Rozpatrzenie przez Sejm sprawozdania, o którym mowa w ust. 2, odbywa się po jego
doręczeniu posłom.
Art. 48.
Trzecie czytanie może się odbyć niezwłocznie, jeżeli w drugim czytaniu projekt nie został
skierowany ponownie do komisji.
Art. 49.
Trzecie czytanie projektu obejmuje:
1) przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji lub – jeżeli projekt nie został ponownie
skierowany do komisji – przedstawienie przez posła sprawozdawcę poprawek i wniosków
zgłoszonych podczas drugiego czytania,
2) głosowanie.
Art. 49a. (uchylony).
Art. 50.
1. Porządek głosowania jest następujący:
1) głosowanie wniosku o odrzucenie projektu w całości, jeżeli wniosek taki został postawiony,
2) głosowanie poprawek do poszczególnych artykułów, przy czym w pierwszej kolejności
głosuje się poprawki, których przyjęcie lub odrzucenie rozstrzyga o innych poprawkach,
3) głosowanie projektu w całości w brzmieniu zaproponowanym przez komisje, ze zmianami
wynikającymi z przegłosowanych poprawek.
2. Marszałek Sejmu ustala porządek głosowania projektów uchwał i poprawek do nich.
5
3. Marszałek Sejmu może z własnej inicjatywy odmówić poddania pod głosowanie poprawki, która
uprzednio nie była przedłożona komisji w formie pisemnej.
4. Marszałek Sejmu może odroczyć głosowanie nad całością projektu ustawy na czas potrzebny
do stwierdzenia, czy wskutek przyjętych poprawek nie zachodzą sprzeczności pomiędzy
poszczególnymi przepisami.
5. Marszałek Sejmu kieruje projekt, o którym mowa w ust. 4, do komisji, które go rozpatrywały,
lub do Komisji Ustawodawczej w celu przedstawienia opinii, czy wskutek przyjętych poprawek
nie zachodzą sprzeczności pomiędzy poszczególnymi przepisami. Opinia zawiera również
stanowisko komisji w sprawie przyjęcia albo odrzucenia projektu ustawy przez Sejm.
6. Sejm może postanowić poddanie projektu ustawy pod głosowanie w całości, łącznie z
poprawkami, jeżeli nie zgłoszono w tym zakresie sprzeciwu.
Art. 51.
Sejm w szczególnie uzasadnionych wypadkach może skrócić postępowanie z projektami ustaw oraz
uchwał przez:
1) przystąpienie do pierwszego czytania niezwłocznie po otrzymaniu przez posłów projektu,
2) przystąpienie do drugiego czytania niezwłocznie po zakończeniu pierwszego bez odsyłania
projektu do komisji,
3) przystąpienie do drugiego czytania niezwłocznie po otrzymaniu przez posłów druku
sprawozdania komisji.
Art. 52.
1. Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie Marszałkowi Senatu i Prezydentowi potwierdzony
swoim podpisem tekst uchwalonej przez Sejm ustawy.
2. Tekst ustawy, o którym mowa w ust. 1, dostarcza się posłom.
Art. 53.
1. O powziętych przez Sejm uchwałach Marszałek Sejmu zawiadamia Prezydenta, Marszałka
Senatu i Prezesa Rady Ministrów oraz przesyła im podpisane przez siebie teksty uchwał.
2. Prezes Rady Ministrów zarządza ogłoszenie uchwały Sejmu w Dzienniku Urzędowym
Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, jeżeli Marszałek Sejmu tak postanowi.
Art. 54.
1. Uchwałę Senatu zawierającą poprawki do ustawy uchwalonej przez Sejm albo odrzucającą
ustawę w całości Marszałek Sejmu kieruje do rozpatrzenia przez komisje, które projekt ustawy
rozpatrywały. Do poprawek Senatu stosuje się odpowiednio art. 42 ust. 1 oraz 4.
2. Do udziału w posiedzeniu, na którym jest rozpatrywana uchwała Senatu, komisje zapraszają
senatora sprawozdawcę reprezentującego komisje Senatu, które omawianą ustawę
rozpatrywały. Przewodniczący posiedzenia udziela głosu senatorowi sprawozdawcy, na jego
wniosek, poza kolejnością wystąpień. Nieobecność senatora sprawozdawcy nie wstrzymuje
rozpatrzenia uchwały.
3. Komisje po rozpatrzeniu uchwały Senatu przedkładają Sejmowi sprawozdanie. W sprawozdaniu
tym komisje przedstawiają wniosek o odrzucenie lub przyjęcie wszystkich albo niektórych
poprawek zawartych w uchwale Senatu bądź o odrzucenie albo przyjęcie uchwały Senatu o
odrzuceniu ustawy w całości.
4. Marszałek Sejmu zarządza drukowanie uchwały Senatu i sprawozdania komisji oraz doręczenie
ich posłom.
5. Rozpatrzenie sprawozdania komisji przez Sejm może odbyć się nie wcześniej niż trzeciego dnia
od doręczenia posłom tego sprawozdania, chyba że Sejm postanowi inaczej.
6. Marszałek Sejmu poddaje pod głosowanie wnioski o odrzucenie poszczególnych poprawek,
chyba że ze sprawozdania komisji wynika celowość głosowania łącznego nad częścią lub
całością poprawek zawartych w uchwale Senatu.
6
7. Uchwałę Senatu o odrzuceniu ustawy lub poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu uważa
się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co
najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
8. Sejm, na wniosek Marszałka Sejmu, może rozpatrzyć poprawki zawarte w uchwale Senatu bez
uprzedniego skierowania jej do komisji.
Art. 55.
Marszałek Sejmu informuje Sejm o uchwałach Senatu przyjmujących bez zmian ustawę uchwaloną
przez Sejm oraz o ustawach uchwalonych przez Sejm, co do których Senat nie podjął uchwały.
Art. 56.
Niezwłocznie po ustaleniu tekstu ustawy w wyniku rozpatrzenia uchwały Senatu albo po uzyskaniu
informacji o przyjęciu ustawy przez Senat bądź po bezskutecznym upływie terminu do podjęcia
uchwały Senatu Marszałek Sejmu przesyła Prezydentowi tekst ustawy, potwierdzony swoim
podpisem.
Art. 57.
1. Wystąpienie Prezydenta o przedstawienie opinii w sprawie ustawy, której poszczególne
przepisy Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodne z Konstytucją, Marszałek Sejmu kieruje
do komisji, które rozpatrywały projekt ustawy przed uchwaleniem jej przez Sejm, przekazując
im jednocześnie wyrok Trybunału Konstytucyjnego dotyczący tej ustawy, wraz z
uzasadnieniem.
2. Komisje, nie później niż w ciągu 14 dni od dnia skierowania pisma Prezydenta do komisji,
przedstawiają Marszałkowi Sejmu stanowisko co do celowości zwrócenia ustawy Sejmowi albo
podpisania jej przez Prezydenta z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne
z Konstytucją.
3. Marszałek Sejmu może ustalić krótszy termin przedstawienia stanowiska komisji.
Art. 58.
1. Usunięciem niezgodności, w wypadku zwrócenia ustawy Sejmowi przez Prezydenta, jest
uchwalenie tekstu odpowiednich zmian przepisów, które Trybunał Konstytucyjny uznał za
niezgodne z Konstytucją, z zachowaniem ich dotychczasowego zakresu przedmiotowego.
2. Usunięcie niezgodności może dotyczyć również niezbędnych zmian redakcyjnych mających na
celu dostosowanie innych przepisów ustawy do przepisów zmienionych z zachowaniem
zakresu, o którym mowa w ust. 1.
Art. 59.
1. Zwróconą ustawę Marszałek Sejmu kieruje do komisji, które rozpatrywały jej projekt przed
uchwaleniem przez Sejm; Marszałek Sejmu może wyznaczyć komisjom termin przedstawienia
sprawozdania.
2. Pierwsze posiedzenie komisji obejmuje przedstawienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego oraz
wystąpienia Prezydenta w sprawie zwrócenia ustawy Sejmowi, a także debatę w sprawie
założeń koniecznych zmian w ustawie; do udziału w tym posiedzeniu komisje zapraszają
również przedstawiciela Prezydenta.
3. Sprawozdanie komisji obejmuje propozycje tekstu zmian zwróconej ustawy oraz uzasadnienie
konieczności ich wprowadzenia w rozumieniu art. 58.
4. W sprawach nieuregulowanych stosuje się przepisy art. 38, 40, 41, 42 ust. 1, 3 i 4 oraz
art. 43.
Art. 60.
1.
W debacie nad sprawozdaniem komisji niedopuszczalne
wykraczających poza zakres, o którym mowa w art. 58.
2. W sprawach nieuregulowanych stosuje się przepisy art. 44–49.
7
jest
zgłaszanie
poprawek
Art. 61.
1. Porządek głosowania jest następujący:
1) głosowanie poszczególnych poprawek do zmian,
2) głosowanie tekstu zmian w całości, z uwzględnieniem przyjętych poprawek.
2. Marszałek Sejmu odmawia poddania pod głosowanie poprawek wykraczających poza zakres
określony w art. 58.
3. Przed podjęciem decyzji, o której mowa w ust. 2, Marszałek Sejmu może zasięgnąć opinii
Komisji Ustawodawczej.
4. W sprawach nieuregulowanych stosuje się przepisy art. 50 ust. 3–6.
Art. 62.
1. Marszałek Sejmu przesyła Marszałkowi Senatu i Prezydentowi uchwałę Sejmu w sprawie
usunięcia niezgodności w ustawie oraz uzasadnienie konieczności ich wprowadzenia w
rozumieniu art. 58.
2. W sprawach nieuregulowanych stosuje się przepisy art. 52, 54 i 55.
Art. 63.
1. Marszałek Sejmu przesyła Prezydentowi tekst ustawy ze wskazaniem zmian wynikających z
usunięcia niezgodności, ustalonych w wyniku rozpatrzenia jej przez Sejm i Senat, oraz
uzasadnienie konieczności ich wprowadzenia w rozumieniu art. 58.
2. W sprawach nieuregulowanych stosuje się przepis art. 56.
Art. 64.
1. Ustawę, której podpisania Prezydent odmówił, przekazując ją wraz z umotywowanym
wnioskiem Sejmowi do ponownego rozpatrzenia, Marszałek Sejmu kieruje do komisji, które
rozpatrywały projekt ustawy przed uchwaleniem jej przez Sejm.
2. Marszałek Sejmu zarządza drukowanie wniosku Prezydenta, o którym mowa w ust. 1, i
doręczenie go posłom.
3. Po rozpatrzeniu wniosku Prezydenta komisje, do których wniosek ten został skierowany,
przedkładają Sejmowi sprawozdanie. W sprawozdaniu tym komisje przedstawiają wniosek o
ponowne uchwalenie ustawy w brzmieniu dotychczasowym bądź wniosek przeciwny.
4. Na posiedzeniu Sejmu przedstawiciel Prezydenta, w jego imieniu, przedstawia motywację
wniosku o ponowne rozpatrzenie ustawy przez Sejm, a następnie poseł sprawozdawca
przedstawia stanowisko komisji.
5. O ponownym uchwaleniu przez Sejm ustawy w brzmieniu dotychczasowym, większością 3/5
głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, Marszałek Sejmu
powiadamia niezwłocznie Prezydenta.
6. Jeżeli Sejm ponownie nie uchwali ustawy w brzmieniu dotychczasowym, postępowanie
ustawodawcze ulega zamknięciu.
(…)
Art. 70.
1. W postępowaniu dotyczącym projektów ustaw i uchwał uczestniczy przedstawiciel służby
prawnej Kancelarii Sejmu, przedstawiając wnioski lub uwagi w zakresie problematyki prawnolegislacyjnej, w tym w sprawie zgodności projektów ustaw z prawem Unii Europejskiej.
2. Marszałek Sejmu może zwrócić się do komisji o ustosunkowanie się do nieuwzględnionych
wniosków lub uwag służby prawnej Kancelarii Sejmu dotyczących istotnych problemów
legislacyjnych, a także zgodności z prawem Unii Europejskiej.
8
Rozdział 1a
Wysłuchanie publiczne
Art. 70a.
1. W odniesieniu do projektu ustawy może zostać przeprowadzone wysłuchanie publiczne.
2. Uchwała w sprawie przeprowadzenia wysłuchania publicznego podejmowana jest przez
komisję, do której projekt został skierowany do rozpatrzenia.
3. Uchwała o przeprowadzeniu wysłuchania publicznego podejmowana jest na pisemny wniosek
złożony komisji przez posła.
4. Uchwała o przeprowadzeniu wysłuchania publicznego może zostać podjęta po zakończeniu
pierwszego czytania projektu, a przed rozpoczęciem jego szczegółowego rozpatrywania.
5. Uchwała o przeprowadzeniu wysłuchania publicznego zawiera w szczególności datę i godzinę
przeprowadzenia wysłuchania publicznego. Uchwała oraz informacja dotycząca miejsca
przeprowadzenia
wysłuchania
publicznego
podlegają
udostępnieniu
w
Systemie
Informacyjnym Sejmu, co najmniej na 14 dni przed dniem wysłuchania publicznego, z
zastrzeżeniem ust. 6.
6. W przypadku projektów, o których mowa w art. 71 ust. 1 i art. 105 pkt 1, uchwała oraz
informacja dotycząca miejsca przeprowadzenia wysłuchania publicznego podlegają
udostępnieniu w Systemie Informacyjnym Sejmu co najmniej na 3 dni przed dniem
wysłuchania publicznego. Przepisu art. 70b ust. 1 nie stosuje się.
7. W przypadku zgłoszenia wniosku o odrzucenie projektu ustawy wniosek ten zostaje
rozstrzygnięty przed rozstrzygnięciem wniosku o przeprowadzenie wysłuchania publicznego.
Wniosek o przeprowadzenie wysłuchania publicznego jest rozstrzygany jedynie w przypadku
odrzucenia przez Sejm przedstawionego w sprawozdaniu komisji wniosku o odrzucenie
projektu.
Art. 70b.
1. Prawo wzięcia udziału w wysłuchaniu publicznym dotyczącym projektu ustawy mają podmioty,
które po ogłoszeniu projektu w formie druku w trybie określonym w art. 35 ust. 1 zgłosiły do
Sejmu, co najmniej na 10 dni przed dniem wysłuchania publicznego, zainteresowanie pracami
nad projektem ustawy, z zastrzeżeniem ust. 2.
2. Prawo wzięcia udziału w wysłuchaniu publicznym dotyczącym projektu ustawy mają również
podmioty, które zgłosiły w trybie przewidzianym w ustawie z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności
lobbingowej w procesie stanowienia prawa zainteresowanie pracami nad projektem ustawy.
(…)
Rozdział 2
Postępowanie z pilnymi projektami ustaw
Art. 71.
1. Marszałek Sejmu, nadając bieg projektowi ustawy wniesionemu do Sejmu przez Radę
Ministrów w trybie art. 123 Konstytucji, zwanemu dalej „pilnym projektem ustawy”, ustala
jednocześnie orientacyjny kalendarz prac w Sejmie nad projektem.
2. Marszałek Sejmu, po zasięgnięciu opinii Prezydium Sejmu, może zwrócić Radzie Ministrów pilny
projekt ustawy w celu uzupełnienia, jeżeli uzasadnienie dołączone do projektu jest
niekompletne. Art. 34 stosuje się odpowiednio.
Art. 72.
1. Marszałek Sejmu zarządza drukowanie pilnych projektów ustaw niezwłocznie po ich
otrzymaniu.
9
2. Doręczenie projektu posłom może być – w uzasadnionych wypadkach – zastąpione podaniem
do wiadomości, że druki projektu są wyłożone do odbioru w Kancelarii Sejmu. Art. 35 ust. 2
stosuje się odpowiednio.
Art. 73.
1. Pierwsze czytanie pilnego projektu ustawy przeprowadza się na posiedzeniu Sejmu lub komisji.
Marszałek Sejmu może zarządzić przeprowadzenie pierwszego czytania bez zachowania
terminu określonego w art. 37 ust. 4.
2. Marszałek Sejmu, kierując pilny projekt ustawy do komisji, ustala im jednocześnie termin
przedstawienia sprawozdania, nie dłuższy jednak niż 30 dni.
2a. W odniesieniu do pilnego projektu ustawy można przeprowadzić wysłuchanie publiczne, o
którym mowa w rozdziale 1a.
3. Przepisy art. 38, art. 39 ust. 1 i 2 i art. 40–43 stosuje się odpowiednio.
Art. 74.
Pilny projekt ustawy Marszałek Sejmu wprowadza do porządku dziennego posiedzenia Sejmu,
najbliższego po zakończeniu prac komisji.
Art. 75.
Przed rozpoczęciem drugiego czytania Rada Ministrów może wycofać klauzulę pilności.
Art. 76.
1. Drugie czytanie pilnego projektu ustawy obejmuje:
1) przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji o projekcie ustawy,
2) przeprowadzenie debaty i zgłaszanie poprawek.
2. Do trzeciego czytania pilnego projektu ustawy stosuje się odpowiednio przepisy art. 47–49.
3. Marszałek Sejmu odmawia poddania pod głosowanie poprawki dotyczącej pilnego projektu
ustawy, która uprzednio nie była przedstawiona komisji w formie pisemnej.
4. Przepisy art. 44 ust. 2 i art. 50 stosuje się odpowiednio.
Art. 77.
Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 3 dni od dnia uchwalenia
przez Sejm ustawy pilnej, Marszałkowi Senatu i Prezydentowi, potwierdzony swoim podpisem,
tekst uchwalonej ustawy. Art. 52 ust. 2 stosuje się odpowiednio.
Art. 78.
1. Uchwałę Senatu zawierającą propozycję dokonania określonych zmian w uchwalonej przez
Sejm ustawie pilnej lub jej odrzucenia Sejm rozpatruje na posiedzeniu najbliższym po jej
doręczeniu.
2. Marszałek Sejmu – ze względu na złożoność propozycji Senatu – może uprzednio skierować
uchwałę Senatu do rozpatrzenia przez komisje, które pilny projekt ustawy rozpatrywały. Art.
54 ust. 2–4 stosuje się odpowiednio.
Art. 79.
Tekst ustawy pilnej, ustalony w wyniku rozpatrzenia propozycji Senatu, Marszałek Sejmu przesyła
Prezydentowi niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 3 dni od dnia jej uchwalenia.
Art. 80.
W postępowaniu w sprawie ustawy pilnej, której podpisania Prezydent odmówił, Prezydium Sejmu
tak określa tok prac nad wnioskiem Prezydenta o ponowne rozpatrzenie ustawy pilnej, aby od dnia
wpłynięcia wniosku Prezydenta do dnia ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy przez Sejm nie
upłynęło więcej niż 7 dni. Art. 64 stosuje się odpowiednio.
10
(…)
Rozdział 3a
Postępowanie z projektami ustaw o zmianie Konstytucji
Art. 86a.
Do postępowania z projektami ustaw o zmianie Konstytucji stosuje się przepisy działu II rozdziału
1, 1a i 14, chyba że przepisy niniejszego rozdziału stanowią inaczej.
Art. 86b.
1. Do rozpatrzenia projektu ustawy o zmianie Konstytucji Sejm może powołać Komisję
Nadzwyczajną.
2. Skład Komisji Nadzwyczajnej powinien odzwierciedlać reprezentację w Sejmie klubów i kół
poselskich.
Art. 86c.
Komisja, która rozpatruje projekt ustawy o zmianie Konstytucji, powołuje zespół stałych ekspertów,
z których 1/3 wskazuje przedstawiciel wnioskodawcy projektu ustawy o zmianie Konstytucji.
Art. 86d.
W posiedzeniach Komisji, która rozpatruje projekt ustawy o zmianie Konstytucji, mogą uczestniczyć
przedstawiciele Prezydenta, Rady Ministrów oraz Trybunału Konstytucyjnego.
Art. 86e.
Komisja, która rozpatruje projekt ustawy o zmianie Konstytucji, może wystąpić do Marszałka
Sejmu z wnioskiem o debatę na temat wybranych zagadnień dotyczących projektu ustawy o
zmianie Konstytucji. Sejm rozstrzyga o wprowadzeniu debaty jako punktu porządku dziennego
obrad najbliższego, po złożeniu wniosku, posiedzenia Sejmu.
Art. 86f.
1. Poprawkę do projektu ustawy o zmianie Konstytucji może zgłosić w formie pisemnej, na
posiedzeniu Komisji, która rozpatruje projekt ustawy o zmianie Konstytucji, grupa co najmniej
5 posłów.
2. Propozycje poprawek odrzucone przez Komisję, po ich zgłoszeniu w formie pisemnej, na
żądanie co najmniej 5 wnioskodawców, zamieszcza się w sprawozdaniu jako wnioski
mniejszości; wniosek mniejszości powinien zawierać wynikające z tego wniosku konsekwencje
dla tekstu projektu ustawy; do wniosku mniejszości wnioskodawcy dołączają uzasadnienie,
które powinno wskazywać potrzebę i cel zmiany oraz jej przewidywane skutki prawne i
społeczne.
Art. 86g.
Poselski projekt ustawy o zmianie Konstytucji uważa się za wycofany, jeżeli do czasu zakończenia
drugiego czytania, na skutek cofnięcia poparcia, projekt popiera mniej niż 92 posłów spośród tych,
którzy podpisali projekt przed jego wniesieniem.
Art. 86h.
Przyjęcie sprawozdania przez Komisję, która rozpatruje projekt ustawy o zmianie Konstytucji,
następuje większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy członków Komisji.
Art. 86i.
11
Drugie czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż
czternastego dnia od dnia doręczenia posłom sprawozdania Komisji, która rozpatruje projekt
ustawy o zmianie Konstytucji.
Art. 86j.
W razie zgłoszenia w drugim czytaniu poprawki lub wniosku projekt ustawy o zmianie Konstytucji
kieruje się ponownie do Komisji, która rozpatrywała projekt ustawy o zmianie Konstytucji.
Art. 86k.
Przyjęcie poprawki albo wniosku mniejszości do projektu ustawy o zmianie Konstytucji następuje
większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Rozdział 4
Postępowanie z projektami kodeksów
Art. 87.
1. Do postępowania z projektami kodeksów, projektami zmian kodeksów oraz z projektami
przepisów wprowadzających kodeksy i ich zmian stosuje się przepisy działu II rozdziału 1, 1a i
14, chyba że przepisy niniejszego rozdziału stanowią inaczej.
2. Marszałek Sejmu, nadając bieg projektowi, rozstrzyga ostatecznie, czy jest on jednym z
projektów ustaw, o których mowa w ust. 1.
Art. 88.
Projekty, o których mowa w art. 87 ust. 1, wniesione łącznie i połączone tematycznie są
rozpatrywane przez Sejm w tym samym postępowaniu legislacyjnym.
Art. 89.
1. Pierwsze czytanie projektu kodeksu lub projektu przepisów wprowadzających kodeks może się
odbyć nie wcześniej niż trzydziestego dnia od doręczenia posłom druku projektu.
2. Pierwsze czytanie projektu zmian kodeksu lub projektu zmian przepisów wprowadzających
kodeks może się odbyć nie wcześniej niż czternastego dnia od doręczenia posłom druku
projektu.
Art. 90.
1. Do rozpatrzenia projektów, o których mowa w art. 87 ust. 1, można powołać Komisję
Nadzwyczajną.
2. Komisja Nadzwyczajna może zostać powołana przed pierwszym czytaniem projektów, o
których mowa w ust. 1.
3. Komisja Nadzwyczajna może w każdym czasie wystąpić do Sejmu z wnioskiem o debatę na
temat wybranych zagadnień dotyczących projektu kodeksu.
Art. 91.
1. Komisja Nadzwyczajna może tworzyć podkomisje stałe do szczegółowego rozpatrzenia projektu
oraz zespoły robocze, także w ramach podkomisji.
2. Członek Komisji Nadzwyczajnej może wchodzić w skład nie więcej niż dwóch jej podkomisji.
3. Podkomisje mogą odbywać posiedzenia wspólne.
Art. 92.
1.
Komisja Nadzwyczajna powołuje
wnioskodawca projektu kodeksu.
zespół
stałych
ekspertów,
2. Podkomisja może powołać zespół stałych ekspertów podkomisji.
12
z
których
1/3
wskazuje
3. Przewodniczący Komisji Nadzwyczajnej może powołać doraźnie ekspertów do opracowania
poszczególnych zagadnień.
Art. 93.
1. Komisja Nadzwyczajna może przedstawić Sejmowi sprawozdanie w formie zestawienia
przyjętych przez nią poprawek odnoszących się do projektu wniesionego przez
wnioskodawców.
2.
Wnioski i propozycje poprawek odrzucone przez Komisję Nadzwyczajną mogą być
zamieszczone w sprawozdaniu Komisji jako wnioski mniejszości, po ich zgłoszeniu w formie
pisemnej, na żądanie co najmniej 5 posłów – członków Komisji Nadzwyczajnej.
3. Do wniosku mniejszości wnioskodawcy dołączają uzasadnienie, które powinno wskazać różnice
między sprawozdaniem Komisji a proponowaną zmianą, a także jej cel oraz przewidywane
skutki prawne i finansowe.
4. Komisja Nadzwyczajna poddaje analizie końcowej wnioski mniejszości pod względem ich
wzajemnej zależności, wskazanych przez wnioskodawców skutków oraz konsekwencji dla
tekstu projektu kodeksu, a także innych projektów oraz ustaw i kodeksów z nim związanych.
Wniosku mniejszości niespełniającego wymogów zawartych w ust. 3 Komisja Nadzwyczajna
może nie umieścić w sprawozdaniu.
Art. 94. (uchylony).
Art. 95.
1. Drugie czytanie projektu, o którym mowa w art. 87 ust. 1, może odbyć się nie wcześniej niż
czternastego dnia od dnia doręczenia posłom sprawozdania Komisji Nadzwyczajnej.
2. W przypadku zgłoszenia w drugim czytaniu poprawki albo wniosku projekt kieruje się ponownie
do Komisji Nadzwyczajnej.
Rozdział 5
(uchylony)
Rozdział 5a
Postępowanie z projektami ustaw wykonujących prawo Unii Europejskiej
Art. 95a.
1. Do postępowania z projektami ustaw mających na celu wykonanie prawa Unii Europejskiej,
zwanymi dalej „projektami ustaw wykonujących prawo Unii Europejskiej”, stosuje się przepisy
działu II rozdziału 1–3 i 14, chyba że przepisy niniejszego rozdziału stanowią inaczej.
2. Rada Ministrów, wnosząc projekt ustawy, deklaruje, czy jest to projekt ustawy wykonującej
prawo Unii Europejskiej.
3. W przypadku innych projektów ustaw niż te, o których mowa w ust. 2, Marszałek Sejmu przed
skierowaniem projektu do pierwszego czytania rozstrzyga, czy jest to projekt ustawy
wykonującej prawo Unii Europejskiej.
Art. 95b.
Marszałek Sejmu, nadając bieg projektowi ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej, ustala
jednocześnie kalendarz prac w Sejmie nad projektem, biorąc pod uwagę terminy wykonania prawa
Unii Europejskiej.
Art. 95c.
1. Przed przystąpieniem do szczegółowego rozpatrzenia projektu ustawy wykonującej prawo Unii
Europejskiej właściwa komisja ustala harmonogram prac nad tym projektem zgodny z
kalendarzem prac w Sejmie, o którym mowa w art. 95b.
13
2. Komisja przesyła harmonogram do wiadomości Marszałkowi Sejmu.
Art. 95d.
1. Poprawkę do projektu ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej może, na posiedzeniu
komisji, zgłosić grupa co najmniej 3 posłów w formie pisemnej.
2. Propozycje poprawek odrzucone przez komisję, po ich zgłoszeniu w formie pisemnej, na
żądanie co najmniej 3 wnioskodawców, zamieszcza się w sprawozdaniu jako wnioski
mniejszości; wniosek mniejszości dotyczący konkretnego przepisu lub jego części powinien
zawierać wynikające z tego wniosku konsekwencje dla tekstu projektu ustawy wykonującej
prawo Unii Europejskiej.
3. Do zgłoszenia wniosku o odrzucenie projektu ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej
stosuje się odpowiednio ust. 1 i 2; przyjęcie wniosku przez komisję następuje bezwzględną
większością głosów.
Art. 95e.
Drugie czytanie projektu ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej odbywa się na posiedzeniu
Sejmu najbliższym po doręczeniu posłom sprawozdania komisji, chyba że Marszałek Sejmu, po
zasięgnięciu opinii prezydium komisji, ustali późniejszy termin drugiego czytania.
Art. 95f.
Rozpatrzenie poprawek Senatu następuje na posiedzeniu Sejmu najbliższym po doręczeniu
sprawozdania komisji.
Rozdział 6
Postępowanie z projektami ustaw budżetowych i innymi planami finansowymi państwa
oraz rozpatrywanie sprawozdań z ich wykonania
Art. 105.
Sejm rozpatruje wniesione do Sejmu:
1) projekty ustawy budżetowej oraz inne plany finansowe Państwa – w trybie przewidzianym
w rozdziale 1 i 1a,
2) sprawozdania z wykonania ustawy budżetowej i innych planów finansowych Państwa – w
trybie przewidzianym w rozdziale 1
– z uwzględnieniem zmian wynikających z niniejszego rozdziału.
Art. 106.
1. Projekty i plany, o których mowa w art. 105 pkt 1, Sejm kieruje do rozpatrzenia do Komisji
Finansów Publicznych.
1a. Sprawozdania, o których mowa w art. 105 pkt 2, Marszałek Sejmu kieruje do rozpatrzenia do
Komisji Finansów Publicznych.
2. Poszczególne części projektów i sprawozdań, o których mowa w art. 105, rozpatrują także
właściwe komisje sejmowe, które przekazują Komisji Finansów Publicznych stanowiska
zawierające wnioski, opinie lub propozycje poprawek – wraz z uzasadnieniem.
3.
Wnioski, opinie lub propozycje poprawek, odrzucone przez komisje,
wnioskodawców dołącza się do stanowiska komisji jako zdania odrębne.
na
żądanie
4. Przedłożone przez Najwyższą Izbę Kontroli uwagi do sprawozdań z wykonania ustawy
budżetowej i innych planów finansowych państwa Marszałek Sejmu kieruje odpowiednio do
właściwych komisji sejmowych rozpatrujących poszczególne części sprawozdań.
5. Prezydium Sejmu, na wniosek Komisji Finansów Publicznych, określa tryb prac w komisjach
sejmowych w sprawach projektów i sprawozdań, o których mowa w art. 105.
6. W posiedzeniach właściwych komisji sejmowych, na których rozpatrywane są poszczególne
części projektów i sprawozdań, o których mowa w art. 105, uczestniczą przedstawiciele
Komisji Finansów Publicznych.
14
7. Komisja Finansów Publicznych oraz komisje rozpatrujące części budżetowe mogą występować
do właściwych komisji sejmowych o dodatkowe opinie, a także zwracać się do nich z pytaniami
w celu uzyskania informacji w sprawie poszczególnych części projektów lub sprawozdań, o
których mowa w art. 105.
Art. 107.
1. Na posiedzeniu Komisji Finansów Publicznych przedłożone stanowiska właściwych komisji
sejmowych do poszczególnych części projektów i sprawozdań, o których mowa w art. 105,
przedstawiają przedstawiciele tych komisji. Nie mogą oni przedstawiać niezawartych w
stanowiskach właściwych komisji wniosków, opinii i propozycji poprawek. Przedstawiciele
Komisji Finansów Publicznych, którzy uczestniczyli w pracach właściwych komisji sejmowych,
przedstawiają na piśmie opinie w sprawie przedłożonych przez te komisje stanowisk.
2. Poprawki do projektu ustawy budżetowej, zgłaszane na posiedzeniu Komisji Finansów
Publicznych, wymagają formy pisemnej.
Art. 108.
1. Komisja Finansów Publicznych, po rozpatrzeniu przy udziale przedstawicieli poszczególnych
komisji sejmowych projektów oraz sprawozdań, o których mowa w art. 105, a także stanowisk
przekazanych przez komisje, przedstawia na posiedzeniu Sejmu sprawozdanie wraz z
wnioskami:
1) w odniesieniu do projektów ustawy budżetowej i innych planów finansowych państwa – w
sprawie ich przyjęcia bez poprawek lub przyjęcia z poprawkami,
2) w odniesieniu do sprawozdań z wykonania ustawy budżetowej i innych planów finansowych
państwa – w sprawie ich przyjęcia lub odrzucenia oraz w przedmiocie absolutorium.
2.
Komisja Finansów Publicznych przedkłada równocześnie
nieuwzględnionych wnioskach poszczególnych komisji sejmowych.
Sejmowi
informacje
o
Art. 109.
W razie zaistnienia konieczności przedstawienia dodatkowego sprawozdania do projektu ustawy
budżetowej, Sejm rozpatruje je na najbliższym posiedzeniu po zakończeniu prac Komisji Finansów
Publicznych.
Art. 110.
Zgłoszone Sejmowi przez Senat propozycje określonych zmian w ustawie budżetowej Marszałek
Sejmu przekazuje do Komisji Finansów Publicznych, która przedstawia Sejmowi swoje
sprawozdanie.
15