mgr Piotr Obacz, kurs „Psychologia humanistyczna” Podsumowanie

mgr Piotr Obacz, kurs „Psychologia humanistyczna”
Podsumowanie zajęć nr 6 (10 grudnia 2014 r.): Podejście nastawione na osobę (person-centered
approach)
PODEJŚCIE CZY TERAPIA?
Podejście jest czymś ogólniejszym, a zatem może ono nadawać określony charakter terapii / relacji
terapeutycznej między terapeutą a klientem.
DLACZEGO PODEJŚCIE „NASTAWIONE NA OSOBĘ”?
Ponieważ to osoba klienta i jej doświadczenie jest najważniejsze w relacji terapeutycznej.
Ponieważ terapeuta jest skupiony na danym człowieku i jego świecie.
„Jednostka dysponuje olbrzymimi zasobami umożliwiającymi jej zrozumienie samej siebie, zmianę
sposobu pojmowania siebie, zmianę jej podstawowych postaw oraz zachowania kontrolowanego
przez nią samą” (SB, 129)
 człowiek świadomy siebie
 człowiek odpowiedzialny za siebie
 człowiek zdolny do zmieniania siebie w kierunku, w jakim tego chce
„Zasoby te można wykorzystać, jeśli stworzy się odpowiedni klimat wspomagającego nastawienia
psychologicznego” (SB, 129)
 partnerska pomoc w świadomej zmianie
Podejście nastawione na osobę określa warunki, jakie należy stworzyć, aby jednostka mogła tej
zmiany dokonać:
1) szczerość i autentyczność (kongruencja, spójność myśli, słów i czynów),
2) bezwarunkowy szacunek
3) empatyczne zrozumienie
Podejście nastawione na osobę opiera się na:
1) szczerość i autentyczność (kongruencja, spójność myśli, słów i czynów),
2) bezwarunkowy szacunek
3) empatyczne zrozumienie
Terapia odzwierciedlająca ten stosunek do drugiej osoby ma sprzyjać:
- zrozumieniu i akceptacji siebie,
- rozwojowi w kierunku, jakim chce tego osoba,
- zwiększaniu zdolności do wybierania własnych zachowań,
- umacnianiu wolności bycia i stawania się,
BOWIEM:
Człowiek przejawia naturalną tendencję do samorozwoju
I do porządkowania swego życia.
Cechy podejścia nastawionego na osobę:
- poszanowanie indywidualnego doświadczenia
- uznanie wolności, świadomości i możliwości jednostki
- empatyczne słuchanie i zrozumienie
- spójność myśli, słów i działań (autentyczność)
Cechy relacji terapeutycznej i grupy spotkaniowej/terapeutycznej:
- skupione na doświadczeniu własnym osób uczestniczących
- wykraczanie poza konwenanse i zrzucanie masek społecznych
- cenienie szczerości, autentycznego, spontanicznego wyrażania uczuć
- OSOBY SĄ TRAKTOWANE JAKO POSZUKIWACZE, „LUDZIE NORMALNI”, A NIE JAKO CHORZY,
PACJENCI
- DOŚWIADCZENIE RELACJI TERAPEUTYCZNEJ NIE JEST LECZENIEM, ALE DĄŻENIEM DO
SAMOROZWOJU (Yalom, PG, 451)
Podejście nastawione na osobę jest określonym SPOSOBEM BYCIA, TYPEM RELACJI, który tworzy
klimat sprzyjający zmianie.
Jest to raczej pewna FILOZOFIA, aniżeli technika czy metoda.
Celem (lub sztuką) terapii opartej na podejściu zorientowanym na osobę jest stworzenie warunków
sprzyjających zmianie.
Warunki, w których taka zmiana w osobach zachodzi jest istotą tej terapii (terapii zorientowanej na
osobę)
Kiedy mówimy o określonych warunkach sprzyjających zmianie oraz o samej zmianie mamy na
myśli:
- dawanie i uzyskiwanie większej autonomii działań danych osób
- stwarzanie możliwości do niezależnego myślenia i działania
- pozwalanie sobie na autentyczne wyrażanie emocji
- NA BYCIE SOBĄ
Zasadnicze przekonania obecne w podejściu:
A) w każdym człowieku tkwi potencjał do rozwoju i konstruktywnych zmian
B) specyficzna relacja terapeutyczna może ten potencjał pobudzić i wydobyć na światło dzienne
AUTENTYCZNOŚĆ
Inaczej zgodność z samym sobą, spójność myśli i działań, kongruencja.
Autentyczność polega na unikaniu fałszu, nie skrywaniu się za maską, autentycznym byciu,
spontanicznym ujawnianiu swych odczuć
 chodzi o to, aby nie wypierać się własnych uczuć
BEZWARUNKOWA AKCEPTACJA
Akceptuję cię takim, jakim jesteś. Ufam ci.
Podchodzę do ciebie bez wcześniejszych założeń i ocen (fenomenologia)
Poznaję dzięki tobie twój świat takim, jakim mi go przedstawiasz
Osoba, która czuje się akceptowana i zaakceptuje samą siebie jest zdolna do samorealizacji.
EMPATYCZNE SŁUCHANIE / EMPATYCZNE ROZUMIENIE
Terapeuta niczym towarzysz w podróży danej osoby w głąb samej siebie.
Sprzyjanie skupieniu się na własnych doświadczeniach, przeżyciach, emocjach danej osoby.
Wczucie w stany drugiego człowieka i próba zrozumienia świata tej osoby w jej własnych kategoriach.
Porozumienie nie tylko na poziomie intelektualnym, lecz również EMOCJONALNYM.
Relacja terapeutyczna oparta na podejściu nastawionym na osobę to taki sposób bycia i taka forma
relacji, w której występują:
A) empatyczne słuchanie – otwartość na wszelkie znaczenia, jakie niosą wypowiedzi danej osoby.
ALE: nie słucha się tylko słów – słucha się CAŁEJ OSOBY.
 człowiek, który jest wysłuchany odczuwa ulgę, pranie powiedzieć więcej o swoim świecie, pojawia
się w nim poczucie wolności, staje się otwarty na proces zmiany
B) zrozumienie - aktywne, wrażliwe, empatyczne i wolne słuchanie pozwala ZROZUMIEĆ osobę
 poczucie zrozumienia pozwala dostrzec sens własnego doświadczenia, a w konsekwencji
możliwości zmiany
C) autentyczność – nie skrywanie się za maskami, wyjście zza fasad, spontaniczne i świadome
działanie
Terapia zorientowana na osobę NIE JEST schematem, metodą, techniką leczenia, ale drogą ku
poznaniu siebie, akceptacji siebie.
Ma początek, ale nie ma wyraźnego końca, który przesądzałby o „wyleczeniu” czy „rozwiązaniu
problemu” danej osoby.
ETAPY PROCESU TERAPEUTYCZNEGO NIE SĄ W TYM PRZYPADKU SZTYWNYM SCHEMATEM
POSTĘPOWANIA TERAPEUTYCZNEGO, NIE SĄ MODELEM TERAPII, LECZ STANOWIĄ
ZAOBSERWOWANĄ ŚCIEŻKĘ ZMIAN U OSÓB, KTÓRE SKORZYSTAŁY Z WARUNKÓW, JAKIE
ZAISTNIAŁY DZIĘKI PODEJŚCIU NASTAWIONEMU NA OSOBĘ.
„Jeśli mogę stworzyć relację, która z mojej strony charakteryzuje się:
autentycznością i „przejrzystością”, w której pozostaję w zgodzie z moimi prawdziwymi
uczuciami;
ciepłą akceptacją i docenieniem drugiego człowieka jako odrębnej jednostki;
zdolnością wrażliwego postrzegania jego świata i jego samego tak, jak on postrzega swój
świat i siebie,
to w takiej relacji ów człowiek
zrozumie i doświadczy tych aspektów siebie, które uprzednio wypierał;
stanie się bardziej zintegrowany i zdolniejszy do efektywnego działania;
stanie się bardziej podobny do osoby, którą pragnie być;
będzie lepiej kierował sobą i będzie pewniejszy siebie;
stanie się w większym stopniu osobą – kimś niepowtarzalnym;
będzie odnosił się do innych z większym zrozumieniem i akceptacją;
będzie sobie lepiej radził z problemami życiowymi” (Rogers, O stawaniu się osobą, s. 65)
„Celem terapii Rogeriańskiej jest umożliwienie człowiekowi (…) bycia gotowym do zmiany, płynnie
przechodzącym różnorakie doświadczenia, integrującym je w osobowości celem osiągnięcia jak
najwyższej autentyczności, czyli wierności własnemu Ja. Człowiek pozostaje bytem w procesie
stawania się, a proces ten nigdy się nie kończy. Warunkiem sine qua non możliwości tego procesu
jest wolność” (Jastrzębski).
Zalecana literatura:
(poniżej uwzględniono również wybrane pozycje w języku angielskim, albowiem są to opracowania,
jakich brakuje w polskim piśmiennictwie)
Historia i rozwój podejścia zorientowanego na osobę:
M. Brewster Smith, Humanistic Psychology, “Journal of Humanistic Psychology” 1990, vol. 30 (1).
Robert Kramer, The Birth of Client-Centered Therapy: Carl Rogers, Otto Rank, and „The Beyond”,
„Journal of Humanistic Psychology” 1995, vol. 35 (4).
Podejście nastawione na osobę oraz terapia zorientowana na osobę/klienta:
Andrzej Jastrzębski, Wielcy wizjonerzy, czyli filozofia psychologicznie oswajana, Eneteia, Warszawa
2010, s. 115-124 – tam charakterystyka poglądów Carla R. Rogersa.
Carl R. Rogers, O stawaniu się osobą, Rebis, Poznań 2014, s. 55-201 – tam charakterystyka podejścia i
komunikacji w procesie terapeutycznym.
Carl R. Rogers, Sposób bycia, Rebis, Poznań 2012, s. 21-41, 127-149 – tam opis komunikacji opartej na
empatycznym słuchaniu i rozumieniu i autentyczności oraz charakterystyka podejścia nastawionego
na osobę.
Carl R. Rogers, Terapia nastawiona na klienta. Grupy spotkaniowe, Thesaurus Press, Wrocław 1991 –
podstawowa pozycja dotycząca omawianego zagadnienia.
Natalia Sikora, Carl Rogers – terapia nastawiona na klienta, http://strategie.lepiejwidoczni.com/carlrogers-terapia-nastawiona-na-klienta/ - tam zwięzła charakterystyka podejścia oraz wskazanie faz
procesu zmian klienta podczas terapii.
Irvin Yalom, Psychoterapia grupowa. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego,
Kraków 2006, s. 450-464 – charakterystyka grup spotkaniowych (encounter groups)
Wybrane argumenty krytyczne wobec podejścia nastawionego na osobę oraz grup
spotkaniowych (encounter groups)
David N. Elkins, Why Humanistic Psychology Losts Its Power and Influence in American Psychology:
Implications for Advancing Humanistic Psychology, “Journal of Humanistic Psychology” 2009, vol. 49
(3).
Sigmund Koch, The Image of Man Implicit in Encounter Group Theory, „Journal of Humanistic
Psychology” 1971, vol. 11 (2).