kliknij

WSPOMAGANIE ROZWOJU I EDUKACJI UCZNIÓW Z AUTYZMEM
Placówkom szkolnictwa specjalnego, ze względu na specyfikę uczęszczających do
nich uczniów bardzo często trudno jest realizować wytyczony cel oddziaływań
terapeutycznych w oparciu o tradycyjne formy i metody pracy. W związku z tym
w realizowanym procesie dydaktyczno-wychowawczym dużą wagę przywiązujemy do
szukania i właściwego doboru form zajęć odpowiadającym możliwościom uczniów, którzy
wymagają specjalnego oddziaływania na najbardziej utrudniające im rozwój, najniżej
rozwinięte i zaburzone funkcje.
Liczną grupę naszych podopiecznych stanowią uczniowie z autyzmem. Proces
rewalidacyjny tychże uczniów jest długotrwały, a wyniki nie zawsze są zadowalające biorąc
pod uwagę zaangażowanie pracujących nauczycieli i samych uczniów. Dzieci z autyzmem,
które wprowadzamy w świat muszą dać znacznie więcej od siebie niż my - dorośli dajemy.
Muszą pokonać nieporównanie więcej przeszkód by osiągnąć optymalny rozwój i nauczyć się
okazywać ekspresję swoich uczuć. Należy zastanowić się jak poznać ich świat, odkryć ich
bariery, rozważyć jak je ominąć i czym zastąpić. Jako nauczyciele przejmujemy całkowicie
odpowiedzialność za proces nauczania. Uczniowie nie mają obowiązku do przystosowania się
do naszych kompetencji, umiejętności i cech osobowościowych. My jako osoby
wspomagające ich rozwój, przyjmujemy postawę poszukującą pod względem metodycznym
i terapeutycznym. Stajemy się twórcami i badaczami, a zauważając sukces możemy być
dopiero usatysfakcjonowani z własnej pracy.
Wspomaganie rozwoju stanowi specyficzną interakcję międzyludzką, mającą miejsce
w ciągu postępujących po sobie w określonym kierunku zmian i przekształceń psychiki wraz
z kontrolowanym przez nią zachowaniem. Celem tej interakcji jest sprzyjanie rozwojowi,
przez co rozumie się ułatwienie osobie korzystania z własnych możliwości. Pracownicy
placówki szkolnej realizując proces wspomagania rozwoju i edukacji podopiecznych opierają
tok wychowawczy na podmiotowym traktowaniu ucznia, tworzą specyficzny klimat oparty na
zaufaniu i akceptacji szanując indywidualne preferencje uczniów. Bardzo ważne w tym
działaniu jest wspólne doświadczenie i pobudzanie wychowanków do wydobywania z siebie
tego co niepowtarzalne i subiektywne.
Dzieci z autyzmem potrzebują wzmożonego wsparcia na drodze rozwoju i edukacji.
Dzisiaj nie ma już wątpliwości, że odpowiednio dobrane działania zasadniczo zmieniają
sytuację osób z zaburzeniami tego typu. Celem ukierunkowanych na nie oddziaływań jest
przede wszystkim minimalizowanie trudności związanych z ich nieprawidłowościami
rozwojowymi, zwłaszcza dotyczących relacji społecznych i komunikowania się oraz
zwiększanie szans dziecka do niezależnego funkcjonowania. Populacja osób z autyzmem jest
bardzo zróżnicowana, nie istnieje jedna metoda ani jeden sposób postępowania, który
przynosiłby podobne efekty w przypadku wszystkich. Przeanalizowanie sytuacji i świata
dzieci z autyzmem pozwala stwierdzić, że raczej nie wierzą one we własne możliwości, wolą
nie robić nic, by uniknąć kolejnej porażki albo uparcie wykonują daną czynność, którą
nazywamy stereotypią i staramy się ją zwalczyć. Dobrze wiemy, że kiedy sami ponosimy
porażkę, każdy kolejny przejaw zauważania tego przez osoby powoduje blokadę i nasilenie
lęku. Skuteczne wtedy jest tylko delikatne i życzliwe zauważenie naszych wysiłków, co
w efekcie wzmocni postępy. Osiąganie kolejnych poziomów funkcjonowania nie odbywa się
na zasadzie nagłych przebłysków, jest to długotrwałe zbieranie różnych doświadczeń
polisensorycznych, to one powodują tworzenie się w świadomości najpierw pojedynczych
a następnie złożonych powiązań. Dlatego tak ważne jest dla dzieci, z którymi pracujemy
dostarczanie wielozmysłowych, wyraźnych bodźców, korzystanie z naturalnej aktywności
a w konsekwencji rozwijanie uwagi na bazie ich zainteresowań. Istotne jest pobudzanie dzieci
do własnej aktywności. Należy przekonać je, że to co robią jest dla nas ważne, że każdy ich
wytwór nadaje się do oprawienia, wystawienia, pokazania innym i wykorzystania na
kolejnych zajęciach. Dziecko, które po wykonaniu pracy np. rysunku podrze go pokazuje
nam, że problemem jest nie ono samo, ale niedowartościowanie go z naszej strony. Gdy tego
nie robimy, przestają wierzyć, że poniesiony wysiłek przyniesie dla nich pozytywny rezultat.
Niski poziom własnej wartości prawie całkowicie blokuje podejmowanie jakichkolwiek
dalszych czynności. Twórcza terapia, szczególnie w przypadku dzieci z autyzmem pozwala
podnieść ich samoocenę, zredukować nadpobudliwość, zmniejszyć napięcie emocjonalne,
usprawnić motorykę, zwiększyć tempo pracy oraz poprawić koncentracje uwagi. Ważne jest
zrozumienie, że nasz osobisty, integralny rozwój, osiągnięcie optymalnej samodzielności
nastąpiły na bazie naszych zainteresowań, własnej ciekawości świata i chęci jego poznania.
Dziecko, którego rozwój chcemy wspomagać a, które czuje lęk przed światem, nie rozumie
go i nie wie jak sobie z nim poradzić – musi być przekonane, że przyjemnie jest wiedzieć
coraz więcej, że nowe pojęcia i umiejętności są w życiu przydatne, że ono samo może coraz
więcej osiągnąć dzięki systematycznej pracy. Stosując metodę wzmacniania pozytywnego,
czyli wrażliwe i czujne towarzyszenie dziecku, zauważenie jego mocnych stron
i najmniejszych nawet postępów oraz ustawiczne ich wzmacnianie, sprawia że rozwój jest
radosny, ale nie wesołkowaty. Należy wystrzegać się zdawkowego głaskania po głowie. Miły
stosunek do wszystkiego co dziecko zrobi powoduje dezorientację, a trudno jest wiedzieć co
jest dobre a co złe, jeśli za wszelkie zachowania dziecko zostaje jednakowo traktowane.
Wzmocnienie ma pokazać kierunek i dodawać wiary we własne możliwości. Wtedy każde,
nawet najmniejsze osiągnięcie staje się wspólną radością nauczyciela i ucznia. Musimy
pamiętać, że każde postępy ucznia są naszymi sukcesami zawodowymi.
Autyzm to zaburzenie, które dotyka wszystkich sfer funkcjonowania dziecka – brak
odpowiednich mechanizmów rozwojowych utrudnia rozwój mowy i komunikacji, nie
pozwala na prawidłowy proces rozumienia społecznego oraz uczestnictwa w interakcjach
społecznych. Przez zaburzenia sensoryczne i zaburzenia wyobraźni utrudnia także
doświadczanie świata. Deficytem dzieci z autyzmem są trudności w zakresie praksji, to
znaczy związanych z planowaniem i wykonywaniem złożonych czynności manualnych.
Często podłożem jest zaburzone czucie dłoni i koordynacja wzrokowo-ruchowa. Jest to
wynikiem ich niewielkiego doświadczenia z różnorodnymi przedmiotami. Zadaniem
nauczycieli-terapeutów jest poszerzenie zakresów schematów czynnościowych, aby zaczęły
korzystać z wielu przedmiotów, co pozwoli im na rozwój i zwiększy samodzielność. Trzeba
doprowadzić do sytuacji, w której dziecko będzie sprawowało pełną kontrolę nad własnymi
rękami. Sposobów i technik uczenia tej sprawności jest wiele: począwszy od stymulacji
czuciowej, metodę integracji sensorycznej, przez metodę Felicji Affolter po Metodę Dobrego
Startu i inne. Metodą bardzo dobrze sprawdzającą się w pracy z osobami z autyzmem jest
Metoda Malowania 10 palcami. Zasadniczą cechą wyróżniającą tą metodę od innych metod
ekspresji twórczej jest to, że daje ona duże możliwości wypowiedzenia się przy minimalnych
wymaganiach dotyczących umiejętności i sprawności technicznych. Jest jedną
z najskuteczniejszych metod wyzwalania swobodnej ekspresji twórczej. Jej wartość
terapeutyczna polega na tym, że stanowi ona rodzaj języka, którym może się posługiwać
każdy niezależnie od swej sprawności werbalnej. Dla osoby z zaburzeniami emocjonalnymi
szczególnie ważne jest, że zajęcia sprzyjają uzewnętrznieniu uczuć, pomagają w wytworzeniu
właściwej terapeutycznej atmosfery, torując drogę wzajemnego porozumienia
i przygotowując do twórczego uczestnictwa w życiu codziennym. Ponad to metoda ta
umożliwia analizę elementów diagnostycznych swobodnego rysunku dzieci starszych
i bazgroty dziecięcej. Pozwala uchwycić związek pomiędzy zawartością treściową wytworu
a cechami osobowości małego twórcy oraz analizować zmiany w zachowaniu się. Dodatkowo
najlepszym ułatwieniem dla rozwoju zawsze będzie zachęta zamiast wymagania, ponieważ
bardzo często bariera tkwi na płaszczyźnie psychiczno-emocjonalnej. Dzieci z autyzmem
patrzą na przedmioty z mechanicznego punktu widzenia, zamiast twórczego. Dostarczając im
nowy przedmiot należy pokazać, co można z nim zrobić, podsuwać nowe pomysły, aby
kontakt nie przerodził się w kolejną stereotypię mechanicznie powtarzających się czynności
manualnych.
Nawiązanie pozytywnej relacji z dzieckiem jest podstawą do podjęcia przey nie
gotowości do współpracy. Ze względu na utrudniony kontakt z dziećmi z autyzmem
początkowo należy opierać się na zainteresowaniach dziecka, czego rezultatem będzie
zaufanie jakim obdarzy ono osobę, ponieważ zacznie się w nim pojawiać chęć korzystania
z tego, co ma ona do zaoferowania w zakresie edukacji i rozwoju. Taka droga prowadzi do
kształtowania motywacji wewnętrznej oraz pobudzenia ciekawości poznawczej na podstawie
własnych preferencji dziecka.
Osoby autystyczne w odmienny sposób obserwują otoczenie, nie skupiają wzroku
w centralnym punkcie pola widzenia. Dziecko chętniej zwraca uwagę, jeśli się czymś
interesuje lub ma już jakieś doświadczenia z danego zakresu. Zanim więc przystąpimy do
nauki, dobrze jest wzbudzić w dziecku zaciekawienie, uczeń nie zainteresowany nie potrafi
się skoncentrować. Aby skupić uwagę dziecka, trzeba się postarać samemu stać się dla niego
atrakcyjnym, a następnie w trakcie pracy podtrzymywać jego uwagę różnymi
oddziaływaniami.
Z perspektywy terapeutycznej niezwykle istotne jest rozważanie trudności
w funkcjonowaniu emocjonalnym osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Zajęcia
ekspresyjne mogą przede wszystkim nauczyć rozpoznawania uczuć i wyrażania ich w różny
sposób. Wytworów dziecka i jego zachowań ekspresyjnych nie porównujemy i nie oceniamy
pod kątem norm estetycznych czy jakości wykonania. Zajęcia ekspresyjne najlepiej
organizować wykorzystując ruch, taniec, muzykę lub plastykę, które budują umiejętność
wyrażania swoich uczuć. Ważne jest, żeby tego typu zajęcia kończyły każdy dzień. Pozwala
to dziecku na osobiste podsumowanie, wyrażenie swoich przeżyć i zakończenie dnia
sukcesem.
Umiejętne wspomaganie rozwoju uczniów z autyzmem polega na ułatwieniu im
wglądu we własne problemy, umożliwieniu odreagowania silnych przeżyć emocjonalnych,
ułatwieniu zmiany postaw i zachowań w stosunku do siebie i innych, wpływaniu na poprawę
relacji, co korzystnie działa na osobowość dziecka i jego stosunek do otoczenia.
Wybrane formy wspomagania uczniów z autyzmem:
Wspomaganie za pomocą muzyki pomaga dostarczyć uczniowi nowych przeżyć
wzbogacających jego wnętrze i wyzwolić nowe zdolności. Terapia dźwiękiem, rytmem,
melodią i harmonią muzyki ułatwia komunikację, uczenie się, mobilizację, ekspresję,
koncentrację fizyczną, emocjonalną i intelektualną w celu rozwoju wewnętrznego potencjału
jednostki lub wprawienie jednostki w integrację intra- i interpersonalną. Podczas
muzykoterapii wychowanek lepiej poznaje siebie co wpływa na wzrost samoakceptacji.
Muzykoterapia wspiera rozwój dziecka dzięki temu, że pomaga zwiększyć jego aktywność
w różnych sferach, a najlepiej oddziałuje ta muzyka, która jest akceptowana przez
wychowanka. Dzięki muzyce łatwiej mu uporać się ze swoimi problemami, poprawia ona
znacznie nastrój. Wpływa także na wyobraźnię – pobudza ośrodki słuchowe kory mózgowej,
które dzięki koncentracji na dźwiękach utworu i jego brzmieniu zostają kojarzone z obrazami
i myślami. Znaczenie muzykoterapii jest wynikiem oczekiwania, na które składa się suma
doświadczeń z przeszłości dotyczących podobnych bodźców muzycznych i sytuacji z nimi
związanych. Muzyka oddziałuje głównie na emocjonalną stronę osobowości, dlatego też
wywołuje uczucia i emocje. Ułatwia wydobycie tłumionych przeżyć, przy czym
przekazywanie może odbywać się werbalnie lub niewerbalnie, co stanowi niejednokrotnie
łatwiejszy i bezpieczniejszy sposób dla ucznia. Muzyka ułatwia osiągnięcie stanu relaksu
niezbędnego dla prawidłowego przebiegu terapii. Odpowiednio dobrane utwory muzyczne
ułatwiają koncentrację na wykonanych zadaniach, stymulują do aktywności, wpływają na
rytmiczne wykonywanie ruchów, harmonizują ich estetykę, nadają tempo pracy oraz
pomagają wyobrazić sobie określone działania. Dodatkowo wpływają uspokajająco na układ
nerwowy dziecka, sprzyjają utrzymaniu właściwego tempa oddychania np. podczas zajęć
relaksacyjnych oraz uzyskaniu przez dzieci poczucia wspólnoty, gdy np. lubią tą samą
piosenkę.
Wspomaganie za pomocą plastyki jest szczególnie przydatna w pracy z dziećmi
z autyzmem. Wolą one wyrażać się poprzez sztukę, ponieważ brak im wprawy
w posługiwaniu się językiem. Dzięki różnym formom rysunkowym, malarskim, rzeźbiarskim
przeżywają treść wyobrażeń, doznają wielu pobudzających wrażeń zmysłowych, ale przede
wszystkim przeżyć twórczych. Ekspresja plastyczna jest jedną z podstawowych i pierwszych
form niewerbalnej komunikacji dziecka z otoczeniem. Uzewnętrznianie się za pomocą
twórczości plastycznej wspomaga rozwój fizyczny i umysłowy dziecka, umożliwia mu
zaspokojenie potrzeb, wyrażenie tego co czuje. Dzięki różnym działaniom podejmowanym
w ramach szeroko pojętej sztuki osoby z autyzmem mogą wyjść poza swoje ograniczenia,
doświadczyć radości i satysfakcji płynących z wykonania pracy, jaką jest powstałe dzieło.
W pracy artystycznej z osobami niepełnosprawnymi jakość dzieła nie jest czynnikiem
wiodącym, ich wytwory nie podlegają ocenie końcowej, najważniejszy jest ich sposób
tworzenia. Wartości dziełu nadaje wysiłek i zaangażowanie osoby, która je tworzy. Każda
praca staje się wartościowa, ponieważ dostarcza wielu informacji na temat twórcy.
Obserwacja zachowania podczas kreowania wytworu, dobrane barwy oraz sposób
wykonywanej pracy obrazują afekty i możliwości podopiecznych, co jest wskazówką do
podejmowania dalszych działań wobec nich. Sztuka tworzenia daje możliwość
spontanicznego wyrażania swoich przeżyć. W artystyczny, pozawerbalny sposób można
wyrazić swoje doznania i potrzeby. Terapia za pomocą sztuk plastycznych wyrabia
w procesie rewalidacji coraz bardziej pozytywny jego stosunek do rzeczywistości, kształtuje
i rozwija inteligencję emocjonalną, a szczególnie takie jej aspekty, jak identyfikowanie uczuć
oraz wyrażanie ich w społecznie akceptowany, nieraniący innych sposób. Założeniem
plastykoterapii jest osiągnięcie zmian w zachowaniu, jak również odkrycie nowych
możliwości uczestników. Każde dziecko dotknięte autyzmem jest inne i posiada różne, nieraz
tylko sobie właściwe zdolności, dlatego też należy szukać indywidualnych dróg, które
pomogą mu się rozwinąć. Uchwycenie przez terapeutę uzdolnień podopiecznego
i wyzwolenie jego aktywności są punktem wyjścia do zdynamizowania w pełni jego
efektywności. Wszyscy ludzie mają ogromną potrzebę i chęć tworzenia oraz odnoszenia
sukcesów, należy jedynie znaleźć sposób by ich do tego pobudzić. Dzieci autystyczne także
posiadają potencjał twórczy, trzeba tylko dać im możliwość wykorzystania go w wykonalny
dla nich sposób.
Wspomaganie za pomocą ruchu, czyli choreoterapia to metoda lecznicza oparta
o taniec wzbogacony o ćwiczenia muzyczno-ruchowe i improwizacje ruchowe do wybranej
muzyki. Potencjał terapeutyczny tej metody stanowi przede wszystkim społeczny
i motoryczny charakter tańca. Terapia ta rozwija jednocześnie sferę aktywności motorycznej
dziecka, sferę emocjonalną, społeczną, poznawczą i estetyczną, stymuluje więc całościowy
rozwój dziecka. Rezultatem choreoterapii jest poprawa relacji interpersonalnych, wyzbycie
się izolacji, poprawa sprawności fizycznej i poznawczej, a zwłaszcza wzrost koncentracji
uwagi i zdolności podejmowania decyzji. Dzieci nieśmiałe zwykle na początku terapii zdają
się preferować improwizację plastyczną czy instrumentalną, to w miarę postępów coraz
większą przyjemność sprawia im przekazywanie swoich uczuć poprzez improwizacje
ruchowe. Wszystkie dzieci mają bowiem potrzebę aktywności fizycznej i wszystkim im
powinna być dana możliwość ruchu. Gdy dziecko wykonuje improwizację ruchową musi
skoncentrować się na wykonywanych czynnościach, co sprzyja rozwijaniu świadomości
własnego ciała zwłaszcza jako całości. Improwizacje ruchowe dostarczają ważnych
informacji o stosunku dziecka do siebie i innych, o przeżywanych przez nie emocjach; mają
także walor katartyczny – dzięki niej uwalniane są nagromadzone emocje.
Nie ulega wątpliwości, że wyobraźnia ułatwia człowiekowi adaptację do zmieniającej
się rzeczywistości. Można powiedzieć, że wyobraźnia i ekspresja twórcza są tymi
podstawowymi dyspozycjami, które należy kształtować wspomagając proces rozwoju
i edukacji uczniów, nie po to by w przyszłości działania te doprowadziły do ekspansji
techniki, ile osobowości przejawiającej własną inicjatywę, umiejącą brać odpowiedzialność
za własne wybory, nadać sens własnym doświadczeniom i nabrać chęci do dalszych
poszukiwań i rozwoju.
Każde dziecko odczuwa naturalną potrzebę wyrażania siebie za pomocą różnych
gestów, słów, różnych form aktywności. Jednak potrzba ta jak w przypadku dzieci
z autyzmem może zostać stłumiona. Dlatego do nauczycieli-terapeutów należy stworzenie
możliwości wyrażenia tego co dziecko chce przekazać, szanowanie jego spontaniczności oraz
danie mu poczucia bezpieczeństwa.
Zabawa w procesie wspomagania dziecka z autyzmem stanowi źródło nie tylko
przyjemności, ale i wiedzy o świecie w wymiarze poznawczym, społecznym i emocjonalnym.
Dziecko z autyzmem ze względu na znaczne deficyty w zakresie rozumienia społecznego nie
odgrywa w zabawie obserwowanych zachowań dorosłych oraz pełnionych przez nich ról.
Ze względu na globalny charakter zaburzonych funkcji w autyzmie rolą dorosłych jest
podjęcie prób dostarczania dziecku koniecznych doświadczeń społecznych, emocjonalnych
oraz poznawczych kompensujących braki naturalnych mechanizmów rozwojowych. Bardzo
często gdy dziecko z autyzmem się bawi charakter tej zabawy nie służy jego rozwojowi,
ponieważ przez swoją powtarzalność utrwala schematyzm, przeważnie bawi się ono
samotnie, co nie służy rozwijaniu interakcji i kompetencji społecznych. Niezbędne jest więc
wprowadzanie zabawowych form edukacji dostosowanych do szczególnych potrzeb dziecka
z autyzmem.
Terapeutyczna forma aktywności zabawowej sprzyja pełnej stymulacji dziecka z autyzmem.
Poza doskonaleniem szczegółowych kompetencji stymuluje trzy podstawowe mechanizmy
społeczno-poznawcze:
-dzielenie pola uwagi
-uczestniczenie w naprzemiennych interakcjach społecznych i wymiana ról
-umiejętność odczytywania intencji oraz naśladowania czynności i gestów
Nauka zabawy polega na wprowadzaniu jej elementów w postaci krótkich sesji, następnie ich
rozbudowywanie i modyfikowanie. Rolą dorosłego jest zachęcanie dziecka do włączania
własnych pomysłów do znanego mu już schematu. Modelowanie takich zachowań sprzyja
rozwijaniu zdolności dzielenia pola uwagi oraz zachęca do inicjatywy w komunikacji.
Współczesne badania wykazują, że interwencje nakierowane na rozwijanie zdolności
dzielenia pola uwagi sprzyjają pojawianiu się ekspresji werbalnej. Naprzemienność działań
podejmowanych przez dorosłego i dziecko w zabawie stanowi rusztowanie możliwej
komunikacji, a wspólne zaangażowanie pobudza dziecko do podejmowania dialogu.
Pamiętając o stosowaniu zróżnicowanej formy stymulowania rozwoju dziecka z autyzmem
podczas jednych zajęć należy wykorzystywać rozmaite formy zabaw: zabawy ruchowe,
rytmiczno-muzyczne, plastyczne, manipulacyjne, konstrukcyjne, tematyczne i edukacyjne.
Dzięki temu poza dostarczaniem dziecku wrażeń, dostaje ono szansę by znaleźć aktywność,
która daje mu radość. Poza wymiarem terapeutycznym i edukacyjnym zabawa stwarza
dziecku okazję do radowania się z kontaktu z drugą osobą. Dzięki zabawie dziecko uczy się
współpracować a nie tylko reagować na polecenia. Stwarza sytuacje, w których dzieci
przyswajają sobie uczucia i wartości oraz kształtują umiejętność adaptowania się do
zachodzących w świecie zmian, uczy czekania na swoją kolej, zasad, akceptacji własnej
porażki i cieszenia się z sukcesu.
Reasumując każdy przejaw aktywności można wykorzystać w celu rozwoju, znaleźć
dla niego nie alternatywy, ale wyższe formy, rozwinąć w cenny, nieszkodliwy dla otoczenia
przejaw zachowania. Kształtowanie zachowań zależy od długotrwałego i cierpliwego
wprowadzania elementów, które powoli pozwolą im zrozumieć jak radzić sobie z emocjami.
Jeżeli jeden lubi drzeć, a drugi mozolnie grzebać się w masach, stwórzmy wspólnie obraz
z rozsmarowanej farby i wydartych kawałków papieru. A jeśli lubi stukać lub klaskać
możemy stworzyć podkład do wierszyka lub piosenki. Dzięki umiejętnemu wykorzystywaniu
preferencji zachowań dzieci dajemy im szansę na zaistnienie w grupie, zrobieniu wrażeniu na
nas, na kolegach z klasy, a może nawet i rodzicach.
W celu zapewnienia poczucia bezpieczeństwa uczniom z autyzmem podczas
twórczych działań nie można zapomnieć o ich odpowiedniej konstrukcji. Struktura daje ramy
bezpieczeństwa, w których obrębie musimy mu pozwolić na dokonywanie wyborów. Dziecko
z autyzmem powinno samodzielnie działać twórczo, ale jeśli jest to utrzymane
w wyznaczonych ramach. Musi mieć jasny obraz tego co się wokół niego dzieje, potrzebuje
ustalonych granic, zatem należy wyraźnie określić co mu wolno a czego nie. Bardzo istotne
jest uczenie wykonywania poleceń, wprowadzenie stałych elementów – kojarzenie
przedmiotów ze sposobem ich wykorzystania, chwalenie nawet za oczywiste sukcesy,
szukanie i wzmacnianie dobrych stron, pracowanie małymi krokami, stawianie celów bliskich
i realnych do osiągnięcia, planowanie czasu wolnego, jak również czasowe wykreślenie ze
słownika słowa nie na rzecz informacji co dziecko może zrobić, zamiast mu zakazywać.
Takie działanie sprzyja zmniejszeniu się nadpobudliwości, liczby zachowań destrukcyjnych,
autostymulayjncyh oraz rozdrażnieniom. W konsekwencji dziecko jest zaciekawione
rzeczywistością, staje się bardziej otwarte.
Opracowanie: Patrycja Komar
LITERATURA:
Gładyszewska-Cylulko Joanna, „Wspomaganie rozwoju dzieci nieśmiałych poprzez
wizualizację i inne techniki arteterapii”, Kraków 2012.
Kossewska Joanna [red.], „Kompleksowe wspomaganie rozwoju uczniów z autyzmem
i zaburzeniami pokrewnymi”, Kraków 2009.