STAROŻYTNOŚĆ 2

STAROŻYTNOŚĆ
SPIS TREŚCI:
INFORMACJE WSTĘPNE
RAMY CZASOWE
PORZĄDKI ARCHITEKTONICZNE
MALARSTWO WAZOWE
NAJWAŻNIEJSZE ZABYTKI
PAŁAC W KNOSSOS
Funkcjonują dwa określenia epoki poprzedzającej w dziejach kultury
średniowiecze. Są to terminy: antyk (od łac. słowa antiquus – dawny) i
starożytność. W dawniejszej literaturze przedmiotu zwykło się przyjmować, że
antyk oznacza historię i kulturę krajów basenu Morza Śródziemnego, a w
szczególności Grecji i Rzymu. Starożytność pojmowano natomiast jako pojęcie
szersze, obejmujące swym zasięgiem także pozostałe kręgi kulturowe, takie
jak cywilizacje Sumerów, Egiptu czy świat, o którym mówią księgi Starego
Testamentu. Dzisiaj podziały te już nie obowiązują, zaś terminy antyk i
starożytność są równoprawne i można je stosować wymiennie.
Przyjmuje się umowne ramy czasowe kultury antycznej od
stopniowego tworzenia się greckich miast-państw (ok. 3500 lat
p.n.e) do końca Cesarstwa Zachodniorzymskiego i detronizacji
(pozbawienie panującego władcy jego tronu) ostatniego cesarza
Rzymu (476 r.n.e.).
Istnieją cztery wielkie okresy w dziejach kultur
starożytnej Grecji i Rzymu:
Okres przedklasyczny (archaiczny) XII-V w. p.n.e.
Okres klasyczny V-IV w. p.n.e.
Okres hellenistyczny IV-I w. p.n.e.
Okres rzymski I w. p.n.e.- VI w. n.e.
DORYCKI
JOŃSKI
KORYNCKI
Porządek dorycki jest najstarszym porządkiem, w którym elementy drewniane
zastąpiono kamiennymi. Cechują go ciężkie proporcje, surowość i
monumentalność. Kolumny są grube w stosunku do wysokości i odległości
między nimi. Często więc określa się go jako męski. Kolumna dorycka nie ma
bazy (stoi bezpośrednio na stylobacie - najwyższym stopniu podbudowy
świątyni), a jej trzon (zwężający się ku górze) jest lekko wybrzuszony po
środku. Głowica (kapitel) składa się z poduszki przykrytej kwadratową płytą abakusem. Na abakusie kolumny spoczywa dolna, gładka część belkowania architraw, nad którą znajduje się część środkowa - fryz. Fryz dorycki składa
się z naprzemiennie występujących tryglifów (z pionowymi żłobieniami) i metop
- często pokrytych płaskorzeźbami. Górną część belkowania stanowi gzyms
zakończony często rynną.
Porządek dorycki rozpowszechniony był głównie na greckim stałym lądzie
i w koloniach Wielkiej Grecji (południowa Italia, Sycylia). Ze względu na
trudności w stosowaniu porządku doryckiego we wielkich budowlach od okresu
hellenistycznego zaniechano jego stosowania.
1 - STYLOBAT
2 - BRAK BAZY
3 - TRZON
4 - KAPITEL
5 - ARCHITRAW
6 - FRYZ
7 - GZYMS
AKROPOL W ATENACH
ŚWIĄTYNIA ARTEMIDY W EFEZIE
ŚWIĄTYNIA ARTEMIDY W EFEZIE
Porządek joński powstał w tym samym okresie co dorycki, na terenie Azji
Mniejszej. Cechuje go lekkość, smukłość proporcji i ozdobność. Kolumny
jońskie są smuklejsze od doryckich stąd też stosuje się ich więcej. Styl joński
określany jest często jako kobiecy. Kolumna stoi na profilowanej bazie, a jej
trzon jest również lekko wybrzuszony po środku - ale mniej niż w kolumnie
doryckiej. Pionowe żłobkowania trzonu (kanelury) są gęstsze i drobniejsze
niż w kolumnie doryckiej. Również zwężenie górnej części trzonu kolumny
jest mniej wyraźne. Głowica kolumny posiada charakterystyczne woluty
w kształcie zwiniętych liści. Przypomina to trochę rogi baranie. Belkowanie
składa się z kilkustopniowego architrawu, rzeźbionego fryzu - biegnącego
wokół całego budynku (bez podziału na tryglify i metopy) oraz gzymsu.
Styl joński dominował głównie w miejscu swego powstania (Azja Mniejsza).
Czasem też budowano świątynie doryckie, które miały joński wystrój wnętrza.
1 - STYLOBAT
2 - BAZA
3 - TRZON
4 - GŁOWICA
5 - ARCHITRAW
6 - FRYZ
7 - GZYMS
GŁOWICA PORZĄDKU JOŃSKIEGO
ŚWIĄTYNIA NIKE W ATENACH
Porządek koryncki wykształcił się na przełomie V i IVw. p.n.e.,
a rozwinął się w okresie panowania rzymskiego. Trzon
i podstawa kolumny korynckiej są podobne do jońskich,
zupełnie inna jest jednak głowica. Ma ona kształt kosza
okrążonego rzędami liści akantu, z małymi wolutami
przypominającymi jońskie. Być może taki wyraźny element
roślinny jest nawiązaniem do drzewa i gaju, związanych
z genezą świątyni greckiej. Kilkuwarstwowe belkowanie
świątyni korynckiej niekiedy pozbawione jest rzeźbienia.
Porządek koryncki określany jest czasem jako dziewczęcy.
1 - STYLOBAT
2 - BAZA
3 - TRZON
4 - GŁOWICA
5 - BELKOWANIE
6 - BELKOWANIE
7 - BELKOWANIE
GŁOWICA
PORZĄDKU
KORYNCKIEGO
ŚWIĄTYNIA ZEUSA OLIMPIJSKIEGO W ATENACH
Jest to jeden z rodzajów malarstwa, służący do ozdabiania (najczęściej
firnisem-rodzaj pokostu do wytwarzania wyrobów) naczyń wykonanych
z ceramiki, przede wszystkim greckiej. Dlatego też często używa się
obocznego terminu ceramika malowana lub po prostu ceramika.
Malarstwo wazowe jest najlepiej znanym nam rodzajem malarstwa
antycznego. Wynika to z wielkiej, idącej w miliony, liczby zachowanych
naczyń (lub ich fragmentów) ozdobionych malowidłami. Ze względu
na jego historyczny rozwój wyróżniamy malarstwo wazowe:
minojskie, mykeńskie i greckie.
Stosuje się także podział ze względu na warsztaty, w jakich powstawały
naczynia. Szczególnym przypadkiem jest tutaj ceramika attycka.
Dzięki posiadanej wiedzy potrafimy obecnie określić nie tylko attyckie
pochodzenie naczynia, ale często także warsztat, z jakiego pochodzi,
oraz autora malowidła. Ceramika malowana jest dla nas dobrym
źródłem informacji na temat kultury, rzemiosła, obyczajów
i najróżniejszych dziedzin życia starożytnych Greków, w tym także
zaginionych obrazów malarstwa ściennego i sztalugowego, którego
wzory powielała. Malarstwo wazowe zanika pod koniec IV w. p.n.e.
Bardzo rzadka scena
porwania Orejtyi przez
Boreasza; hellenistyczna
hydria - czyli dzban do
noszenia wody - z kręgu
Malarza Iksjona.
Tondo
czerwonofiguroweg
o kyliksu
sygnowanej przez
malarza
Onesimosa,
jednego z
najwybitniejszych
twórców
późnoarchaicznego
malarstwa
wazowego,
specjalizującego
się w ozdabianiu
kyliksów.
Orszak dionizyjski ze czarnofigurowej sceny powrotu Hefajstosa na Olimp (bóg
jedzie na ośle pośrodku przedstawienia) na kyliksie sygnowanym przez
Amasisa, prawdopodobnie zarówno garncarza jak i malarza, który być może sądząc po imieniu, będącym zhellenizowaną wersją imienia Ahmosis - był
egipskim Grekiem, tworzącym w Atenach, specjalizującym sie w kyliksach.
Hydrie Hadra były
naczyniami związanymi
z pogrzebowym
obrządkiem.
Krater z Derveni
odkryto
kilkadziesiąt lat
temu
Wazy dipylońskie
znalezione w Atenach.
Malarstwo wazowe.
RZEŹBA
MALARSTWO
RELIEFY W ŚWIĄTYNI HORUSA W EGIPCIE
HARAKLES FARNESE, marmurowy posąg
Heraklesa odpoczywającego po zdobyciu
złotych jabłek.
POJEDYNEK APOLLA Z MARSJASZEM
GRUPA LAOKOONA,
jedna z
najsławniejszych
rzeźb greckich
przedstawiająca
agonię Laokoona i
jego 2 synów w
uściskach wężów
morskich.
MYRON, DYSKOBOL
GRECCY FILOZOFOWIE W MUZEUM ARCHEOLOGICZNYM W
DIONIE
FIDIASZ
KALCHU, POSĄG LAMASSU
OZYRYS I HORUS Z GROBOWCA W DOLINIE KRÓLÓW
GĘSI Z MEIDUM-FRAGMENT
Obraz namalowany na podstawie historii Apellesa przez Sandro Botticelli
(Oszczerstwo Apellesa)
PORTRET MUMIOWY
W wyniku prac wykopaliskowych prowadzonych przez Arthura Evansa w latach 1899-1905,
zostały odsłonięte ruiny pałacu o powierzchni około 17,5 tysiąca m². Ustalono, że sam pałac
był wielokrotnie przebudowywany i rozbudowywany. Przypuszcza się też, że uległ
częściowym zniszczeniom podczas trzęsień ziemi. Mimo około 600 lat historii budowla
zachowała jedność funkcjonalną. Nie odnaleziono śladów fortyfikacji (umocnienia do działań
obronnych) , zatem przyjęto, że pałac ich nie posiadał. Do wnętrza prowadziły dwa wejścia:
od strony południowej – przez monumentalne schody, portyk (poprzedza wejście) i salę
kolumnową, oraz od strony północnej (starsze wejście) – przez labirynt korytarzy. Piętrowe
zabudowania zostały dostosowane do ukształtowania terenu. Dolny poziom składał się z
licznych małych pomieszczeń oddzielonych wąskimi korytarzami. Odkrywcom mocno
zagęszczony układ ścian nasunął skojarzenia z labiryntem. Te liczne pomieszczenia pełniły
funkcje magazynowe, gospodarcze i produkcyjne. Odnaleziono w nich pozostałości
warsztatów kamieniarskich i garncarskich z zapasami materiałów. W magazynach,
umieszczonych w najniższej części, odkryto zapasy zboża, oliwy, wina, umieszczone w
glinianych beczkach (zwanych pitos). Kondygnacje rozdzielały płaskie stropy oparte na
ścianach i kolumnach. Przypuszcza się, że niezachowane pomieszczenia umieszczone na
wyższych poziomach były bardziej przestronne. O wielopiętrowej zabudowie świadczą
częściowo zachowane klatki schodowe. W centrum tej budowli umieszczono dziedziniec.
Przy nim zgrupowano pomieszczenia reprezentacyjne i kultowe, z salą tronową i sanktuarium
po stronie zachodniej. Po jego wschodniej stronie umieszczono megaron królowej i tzw. Salę
Toporów Podwójnych Posadzki w pomieszczeniach reprezentacyjnych wyłożone były płytami
z kamienia. Ściany pokryto freskami, a kolumny pomalowano na kolor czerwony. W pałacu
umieszczono też łazienki, wodociągi i kanalizację. Wnętrza oświetlały studnie świetlne. W
ruinach pałacu odkryto również liczne zabytki, m.in. ceramiczne figurki, naczynia, gliptykę
(rzeźby w kamieniach szlachetnych lub półszlachetnych) oraz tabliczki pokryte pismem
linearnym.
KONIEC