Udar Wprowadzenie Udar to poważny stan chorobowy, który występuje wskutek zakłócenia dopływu krwi do mózgu. W razie ograniczenia lub wstrzymania dopływu krwi do mózgu jego komórki zaczynają obumierać. Może to prowadzić do uszkodzenia mózgu, a nawet śmierci. Udar to stan nagły i wymagający niezwłocznego leczenia, ponieważ im wcześniej zostanie ono rozpoczęte, tym mniejsze ryzyko uszkodzeń mózgu. Istnieją dwa główne typy udaru: niedokrwienny i krwotoczny. Przyczyną udaru niedokrwiennego jest skrzep krwi, który blokuje dopływ krwi do mózgu. Udar krwotoczny następuje wskutek pęknięcia naczyń krwionośnych dostarczających krew do mózgu, co powoduje jego uszkodzenie. Istnieje także powiązany stan chorobowy, określany terminem „przejściowy atak niedokrwienny” (TIA), kiedy dopływ krwi do mózgu zostaje przejściowo zakłócony, co powoduje „miniudar”. Przejściowe ataki niedokrwienne należy traktować bardzo poważnie, ponieważ często stanowią znak ostrzegający przed poważniejszym udarem. Udar leczy się za pomocą połączenia zabiegów operacyjnych i leków. Objawy Jeśli podejrzewasz udar u siebie lub innej osoby, niezwłocznie poszukaj pomocy medycznej, dzwoniąc na numer 999 i prosząc o przysłanie karetki. Objawy udaru zwykle pojawiają się nagle i mogą obejmować drętwienie lub osłabienie po jednej stronie ciała, osłabienie mimiki twarzy, zawroty głowy, problemy z mówieniem lub rozumieniem mowy oraz silne bóle głowy. Objawy przejściowego ataku niedokrwiennego (TIA) są takie same jak w przypadku udaru, ale trwają przez czas od kilku minut do kilku godzin, a potem całkowicie ustępują. Ataku takiego nie wolno jednak nigdy ignorować, ponieważ jest to sygnał ostrzegawczy informujący o problemach z dopływem krwi do mózgu. W razie przejściowego ataku niedokrwiennego należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem ogólnym, lokalnym szpitalem lub placówką prowadzącą dyżur lekarski, aby ustalić termin badania specjalistycznego. Przyczyny Udar niedokrwienny następuje, kiedy skrzepy krwi zablokują dopływ krwi do mózgu. Zwykle tworzą się w miejscach zwężenia tętnic. Page 1 of 3 Stroke | Polish | Translated 04/08 © Queen’s Printer and Controller of HMSO 2008 Zwężenie tętnic następuje z wiekiem, ale niektóre czynniki ryzyka mogą niebezpiecznie przyspieszyć ten proces. Należą do nich palenie, wysokie ciśnienie krwi (nadciśnienie), otyłość, dieta zawierająca dużą ilość cholesterolu oraz cukrzyca. Udar krwotoczny to skutek pęknięcia naczynia krwionośnego w mózgu. Jego główną przyczyną jest wysokie ciśnienie, które może osłabić tętnice w mózgu i zwiększyć ich podatność na rozszczepianie lub pękanie. Czynniki ryzyka związane z wysokim ciśnieniem krwi to nadwaga, nadmierne spożycie alkoholu, palenie, brak regularnych ćwiczeń fizycznych i stres. Udar krwotoczny może być czasem także skutkiem urazu głowy. Leczenie Sposób leczenia udaru zależy od jego przyczyny. Istnieje określona liczba leków, które można stosować w celu zmniejszenia ryzyka ponownego utworzenia się skrzepów. Są także leki, które pozwalają obniżyć ciśnienie krwi i poziom cholesterolu we krwi. Niektóre udary niedokrwienne powodowane są przez zablokowanie tętnicy szyjnej (głównej tętnicy w szyi). Do odblokowania tętnicy niezbędna może być operacja. Chirurg wykona małe nacięcie w szyi, aby otworzyć tętnicę szyjną i usunąć skrzepy. Przy udarach krwotocznych niezbędna jest czasem operacja nagła, wykonywana w celu usunięcia krwi z mózgu i naprawienia pękniętych naczyń krwionośnych. Zwykle wykonuje się to podczas zabiegu chirurgicznego zwanego kraniotomią. Powrót do zdrowia Uszkodzenia spowodowane przez udar mogą być rozległe i długotrwałe. Wiele osób potrzebuje długiego okresu rehabilitacji, zanim będą w stanie odzyskać wcześniejszą niezależność. Chory może mieć problemy z mówieniem, pamięcią, koordynacją i wykonywaniem codziennych czynności. Częstymi następstwami udaru są także uczucia depresji i nerwica lękowa. Chory może wymagać poradnictwa i leków, które pomogą poprawić mu samopoczucie. Proces rehabilitacji jest specyficzny dla każdego pacjenta i zależy od objawów i ich ciężkości. Chory ma do dyspozycji zespół specjalistów: fizjoterapeutów, psychologów, specjalistów terapii zajęciowej, logopedów oraz wyspecjalizowany personel pielęgniarski i lekarzy. Page 2 of 3 Stroke | Polish | Translated 04/08 © Queen’s Printer and Controller of HMSO 2008 Rehabilitacja po udarze może być powolnym i frustrującym procesem. W pewnych okresach wygląda na to, że chory nie robi prawie żadnych postępów. Choć może to być trudne, należy zachować cierpliwość i optymizm, ponieważ z czasem osoba po udarze odzyska znaczną część — jeśli nie całość — swojej wcześniejszej niezależności. Zapobieganie Głównym czynnikiem ryzyka wystąpienia udaru jest niewłaściwa dieta. Spożywanie dużych ilości tłuszczu może prowadzić do odkładania się złogów tłuszczu w tętnicach, zaś nadwaga może powodować wysokie ciśnienie krwi (nadciśnienie). Zalecana jest niskotłuszczowa, wysokobłonnikowa dieta, zawierająca wiele świeżych warzyw i owoców (pięć porcji dziennie) i pełnych zbóż. Regularne ćwiczenia (co najmniej 30 minut pięć razy w tygodniu) poprawią wydajność serca i krążenia krwi, obniżą poziom cholesterolu we krwi i utrzymają jej ciśnienie na zdrowym poziomie. Należy unikać palenia, ponieważ jest to jeden z głównych czynników ryzyka w odniesieniu do udarów; palenie podnosi ciśnienie krwi i może powodować odkładanie się złogów tłuszczowych w tętnicach. Nie należy przekraczać zalecanego spożycia alkoholu — w przypadku mężczyzn to 3−4, zaś w przypadku kobiet 2−3 jednostki dziennie. Jedna jednostka alkoholu to odpowiednik połowy pinty piwa o normalnej mocy, małego kieliszka wina lub używanej w pubach miarki (25 ml) mocniejszego alkoholu. Poufna usługa tłumaczenia NHS Direct może zapewnić poufne usługi tłumaczy wielu języków w ciągu paru minut od wizyty pacjenta. Wystarczy wykonać 3 proste kroki: Krok 1 — Zadzwonić na numer NHS Direct, 0845 4647. Krok 2 — Kiedy rozmowa zostanie odebrana, powiedzieć po angielsku, jakiego języka chce się używać. Poczekać przy telefonie na połączenie z tłumaczem, który pomoże NHS Direct w podaniu niezbędnych informacji i porad medycznych. Krok 3 — Można także poprosić osobę spokrewnioną lub znajomą o przeprowadzenie rozmowy w imieniu pacjenta. Przed objaśnieniem powodu rozmowy należy poczekać na połączenie z tłumaczem. Page 3 of 3 Stroke | Polish | Translated 04/08 © Queen’s Printer and Controller of HMSO 2008