Patentowanie roślin - Dolnośląska Izba Rolnicza

Patentowanie roślin
dr Ewa Waszkowska
Ekspert
Departament Badań Patentowych
Urząd Patentowy RP
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Warszawa, 16.03.2016 r.
Patent
Urząd Patentowy RP
2
Przedmioty własności przemysłowej

wynalazek

wzór użytkowy

znak towarowy

wzór przemysłowy

oznaczenie geograficzne
prawo z rejestracji

topografia układu scalonego
prawo z rejestracji
patent 20 lat
prawo ochronne 10 lat
prawo ochronne 10 lat + …
prawo z rejestracji
Urząd Patentowy RP
3
Patent
Patent przyznaje jego właścicielowi wyłączne prawo do zakazania
innym wytwarzania, używania, oferowania do sprzedaży, importu
produktu lub procesu opartego na wynalazku bez jego uprzedniej
zgody na terytorium danego państwa lub regionu, przez określony
okres czasu.
Patent jest prawem wyłącznym udzielanym na wynalazek, bez
względu na dziedzinę techniki, który:
 jest nowy
 posiada poziom wynalazczy
 nadaje się do przemysłowego stosowania
 jest ujawniony
Urząd Patentowy RP
4
 Patent jest przyznawany przez krajowe urzędy patentowe
albo regionalne urzędy patentowe (np. Europejski Urząd
Patentowy, EPO) - patent jest prawem ograniczonym
terytorialnie.
 Ochrona wynikająca z patentu trwa 20 lat licząc od dnia
zgłoszenia wynalazku do urzędu patentowego (po
stosownym opłaceniu).
 Ujawnienie: patent daje dostęp do informacji o nowych
technologiach stymulując w ten sposób innowacyjność, jest
wkładem w rozwój.
Urząd Patentowy RP
5
Rodzaje patentów
Urząd Patentowy RP
6
Patent polski – krajowy
Prawo własności przemysłowej
1
Urząd Patentowy RP
7
Patent europejski
Konwencja o patencie europejskim, EPC
38
Urząd Patentowy RP
8
Dyrektywa 98/44/EC
Parlamentu Europejskiego i Rady
w sprawie ochrony prawnej wynalazków biotechnologicznych
28
Urząd Patentowy RP
9
Konwencja o patencie europejskim
38
Dyrektywa 98/44/EC
28
Urząd Patentowy RP
10
Patent europejski - EP
Konwencja o patencie europejskim
38
Patent krajowy – polski - PL
Prawo własności przemysłowej
Urząd Patentowy RP
11
Patentowanie
 roślin
 czysto biologicznych metod otrzymywania roślin
1994 r.
Porozumienie w sprawie handlowych
aspektów praw własności intelektualnej,
TRIPS (144 państw; Polska od 2000)
1998 r.
Dyrektywa 98/44/EC
Parlamentu Europejskiego i Rady
w sprawie ochrony prawnej wynalazków biotechnologicznych
(28 państw; EPC od 1999,Pwp od 2002)
1973 r.
Konwencja o patencie europejskim, EPC
(38 państw; Polska od 2004)
2000 r.
Prawo własności przemysłowej, Pwp
Urząd Patentowy RP
13
Zakaz patentowania
odmian roślin i czysto biologicznych sposobów ich otrzymywania
TRIPS
Porozumienie w sprawie handlowych aspektów praw
własności intelektualnej
Artykuł 27 ust. 3 (b)
Członkowie mogą wyłączyć ze zdolności patentowej:
(…) rośliny i zwierzęta inne nić drobnoustroje i
zasadniczo biologiczne procesy służące do produkcji
roślin i zwierząt inne niż procesy niebiologiczne i
mikrobiologiczne.
Jednakże Członkowie zapewnią ochronę dla odmian
roślin albo patentami albo skutecznym systemem
ochrony sui generis lub też kombinacją obu.
Urząd Patentowy RP
14
Zakaz patentowania
odmian roślin i czysto biologicznych sposobów ich otrzymywania
DYREKTYWA 98/44/WE
Artykuł 4
1.
Wyłączona jest możliwość udzielenia patentu na:
a) odmiany roślin i rasy zwierząt;
b) czysto biologiczne sposoby wytwarzania roślin i zwierząt.
2. Wynalazki, które dotyczą roślin lub zwierząt mają zdolność patentową,
jeśli możliwość technicznego wykonania wynalazku nie ogranicza się do
szczególnej odmiany roślin lub rasy zwierząt.
Artykuł 2
2. Sposób wytwarzania roślin lub zwierząt jest czysto biologiczny, jeśli w całości
składa się ze zjawisk naturalnych, takich jak krzyżowanie lub selekcjonowanie.
Urząd Patentowy RP
15
Zakaz patentowania
odmian roślin i czysto biologicznych sposobów ich otrzymywania
KONWENCJA O PATENCIE EUROPEJSKIM
Artykuł 53
Nie udziela się patentów europejskich na:
(b) odmiany roślin albo rasy zwierząt lub czysto biologiczne sposoby hodowli
roślin lub zwierząt;
przepis ten nie ma zastosowania do sposobów mikrobiologicznych ani
produktów otrzymanych tymi sposobami.
Zasada 26
Sposób otrzymywania roślin lub zwierząt jest czysto biologicznym sposobem,
jeżeli w całości składa się ze zjawiska naturalnych, takiego jak krzyżowanie
lub selekcjonowanie.
Urząd Patentowy RP
16
Zakaz patentowania
odmian roślin i czysto biologicznych sposobów ich otrzymywania
PRAWO WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ
Art. 29
1. Patentów nie udziela się na:
2) odmiany roślin lub rasy zwierząt oraz czysto biologiczne sposoby
hodowli roślin lub zwierząt;
Przepis ten nie ma zastosowania do mikrobiologicznych sposobów hodowli
ani do wytworów uzyskiwanych takimi sposobami;
2. Sposób hodowli roślin lub zwierząt, o którym mowa w ust. 1 pkt 2,
jest czysto biologiczny, jeżeli w całości składa się ze zjawisk naturalnych,
takich jak krzyżowanie lub selekcjonowanie.
Urząd Patentowy RP
17
1998 r.
Dyrektywa 98/44/EC
Parlamentu Europejskiego i Rady
w sprawie ochrony prawnej wynalazków biotechnologicznych
(28; EPC od 1999,Pwp od 2002)
1973 r.
Konwencja o patencie europejskim, EPC
(38; Polska od 2004)
2000 r.
Prawo własności przemysłowej, Pwp
Urząd Patentowy RP
18
Ochrona pośrednia
Art. 64. 1. Prawo własności przemysłowej
Patent na wynalazek dotyczący sposobu wytwarzania obejmuje także
wytwory uzyskane bezpośrednio tym sposobem.
Art. 64. 2. Konwencja o patencie europejskim
Jeżeli przedmiot patentu europejskiego dotyczy sposobu wytwarzania,
ochrona przyznana patentem rozciąga się na produkty uzyskane
bezpośrednio tym sposobem.
Urząd Patentowy RP
19
Kategorie wynalazków
produkt
 polinukleotydy, geny, konstrukty, promotory,
 sondy, wektory, plazmidy
 polipeptydy, białka, enzymy, przeciwciała
 komórki, mikroorganizmy, rośliny, zwierzęta
 kompozycje farmaceutyczne, szczepionki,
 środki diagnostyczne, zestawy, podłoża hodowlane
Urząd Patentowy RP
20
Kategorie wynalazków
produkt
 polinukleotydy, geny, konstrukty, promotory,
 sondy, wektory, plazmidy
 polipeptydy, białka, enzymy, przeciwciała
 komórki, mikroorganizmy, rośliny, zwierzęta
 kompozycje farmaceutyczne, szczepionki,
 środki diagnostyczne, zestawy, podłoża hodowlane
metoda
 otrzymywania
 screeningu
 diagnozowania in vitro
Urząd Patentowy RP
21
Kategorie wynalazków
produkt przez sposób
produkt
 polinukleotydy, geny, konstrukty, promotory,
 sondy, wektory, plazmidy
 polipeptydy, białka, enzymy, przeciwciała
 komórki, mikroorganizmy, rośliny, zwierzęta
 kompozycje farmaceutyczne, szczepionki,
 środki diagnostyczne, zestawy, podłoża hodowlane
metoda
 otrzymywania
 screeningu
 diagnozowania in vitro
Urząd Patentowy RP
22
Kategorie wynalazków
produkt przez sposób
urządzenie
produkt
 polinukleotydy, geny, konstrukty, promotory,
 sondy, wektory, plazmidy
 polipeptydy, białka, enzymy, przeciwciała
 komórki, mikroorganizmy, rośliny, zwierzęta
 kompozycje farmaceutyczne, szczepionki,
 środki diagnostyczne, zestawy, podłoża hodowlane
metoda
zastosowanie
 otrzymywania
 screeningu
 diagnozowania in vitro
 medyczne
 do innych celów
Urząd Patentowy RP
23
Przykłady
Urząd Patentowy RP
24
Roślina
odmiana
Roślina kukurydzy hodowana z nasion kukurydzy znamienna tym, że rzeczona
roślina kukurydzy zawiera cząsteczkę DNA wybraną spośród grupy składającej
się z SEQ ID NO: 1, SEQ ID NO: 2 i ich cząsteczek komplementarnych.
Odmiana (nasiono zdeponowane pod numerem XYZ 8787) znamienna tym,
że rzeczona roślina kukurydzy zawiera cząsteczkę DNA wybraną spośród grupy
składającej się z SEQ ID NO: 1, SEQ ID NO: 2 i ich cząsteczek
komplementarnych.
Urząd Patentowy RP
25
Produkt przez sposób
product-by-process
1. A method for the production of Brassica oleracea with elevated levels of 4methylsulfinylbutyl glucosinolates , or 3- methylsulfinylbutyl glucosinolates, or
both, which comprises:
(a) crossing wild Brassica oleracea species with Brassica oleracea lines;
and,
(b) selecting hybrids with levels of 4-methylsulfinylbutyl or 3methylsulfinylbutyl glucosinolates, or both, elevated above that initially found
in Brassica oleracea breeding lines.
9. An edible Brassica plant produced according to the method of any one of
claims 1 to 6.
10. An edible portion of a broccoli plant produced according to the method
of any one of claims 1 to 6.
11. Seed of a broccoli plant produced according to the method of any one of
claims 1 to 6.
Urząd Patentowy RP
26
Produkt przez sposób
product-by-process
1. Sposób otrzymywania Brassica oleracea o podwyższonym poziomie
4-metylosulfinylobutylo glukozynolanu albo 3-metylosulfinylobutylo glukozynolanu,
albo obu związków, znamienny tym, że polega na:
(a) krzyżowaniu dzikiej rośliny gatunków Brassica oleracea z liniami hodowlanymi
Brassica oleracea oraz,
(b) selekcji hybryd z poziomem 4-metylosulfinylobutylo glukozynolanu albo
3-metylosulfinylobutylo glukozynolanu, albo obu związków, podwyższonym w
porównaniu z początkowym poziomem występującym w liniach hodowlanych
Brassica oleracea.
9. Roślina Brassica otrzymana metodą zdefiniowaną w zastrz. od 1 do 6.
10. Jadalna część rośliny brokułów otrzymana metodą zdefiniowaną
w zastrz. od 1 do 6.
11. Nasiono rośliny brokułów otrzymane metodą zdefiniowaną
w zastrz. od 1 do 6.
Urząd Patentowy RP
27
Praktyka
Europejskiego Urzędu Patentowego
Urząd Patentowy RP
28
Orzeczenia Europejskiego Urzędu Patentowego
T 49/83 Ciba-Geigy/propagating material
T 49/83 Lubrizol/hybrid plants
T 356/93 Plant cells
G 1/98 Transgenic Plants/Novartis II
T 1854/07 Sunflower
G 2/07 Broccoli/Plant bioscience oraz G 1/08 Tomato
G 2/13 Broccoli II oraz G 2/12 Tomato II
Urząd Patentowy RP
29
G 1/98 rośliny transgeniczne
2. Zastrzeżenie, w którym nie są zastrzegane specyficzne/konkretne odmiany
roślin nie jest wyłączone spod patentowania poprzez Art. 53(b) EPC, nawet gdy
obejmuje ono odmiany roślin.
3. Podczas badania zastrzeżenia dotyczącego sposobu otrzymywania odmiany
roślin nie powinien być brany przepis Art. 64(2) EPC.
4. Wykluczenie spod patentowania na mocy Art. 53(b) EPC stosuje się do odmian
niezależnie od sposobu ich otrzymywania. Dlatego, odmiany roślin otrzymane
metodą transformacji (zmutowane odmiany roślin) są wyłączone spod patentowania.
Urząd Patentowy RP
30
G 2/07 brokuły i G 1/08 pomidory
1. Inny niż mikrobiologiczny sposób wytwarzania roślin, który zawiera lub składa się z etapów
krzyżowania całych genomów roślin a następnie selekcji roślin jest zasadniczo wyłączony spod
patentowania jako „czysto biologiczny”.
2. Taki sposób nie unika wyłączenia spod patentowania jedynie dlatego, że zawiera, etap o
charakterze technicznym, który umożliwia bądź wspomaga przeprowadzenie etapów
krzyżowania i selekcji całych genomów roślin.
3. Jeżeli jednak taki sposób zawiera wśród etapów krzyżowania i selekcji dodatkowy etap o
charakterze technicznym, który to etap sam przez się wprowadza cechę do genomu lub
modyfikuje cechę w genomie wytworzonej rośliny, tak, że wprowadzenie albo modyfikacja
cechy nie jest rezultatem połączenia genów roślin wybranych do krzyżowania, wtedy proces taki
nie jest wyłączony spod patentowania w świetle art. 53 (b) KPE.
4. W kontekście badania czy taki sposób jest wyłączony spod patentowania jako czysto
biologiczny w rozumieniu art. 53 (b), nie ma znaczenia, czy etap o technicznym charakterze jest
nowym czy znanym środkiem, czy jest trywialną czy fundamentalną zmianą znanego procesu,
czy występuje bądź mógłby występować w naturze oraz czy stanowi istotę wynalazku.
Urząd Patentowy RP
31
G 2/13 brokuły II i G 2/12 pomidory II
1. Czy wyłączenie zasadniczo biologicznych procesów wytwarzania roślin może mieć
negatywny skutek w odniesieniu do dopuszczalności zastrzegania roślin bądź
materiału roślinnego, np. owoców, jako produktów?
Wyłączenie zasadniczo biologicznych procesów wytwarzania roślin w Art. 53(b) nie
ma negatywnego skutku w odniesieniu do dopuszczalności zastrzegania roślin bądź
materiału roślinnego, np. części roślin, jako produktów.
Urząd Patentowy RP
32
G 2/13 brokuły II i G 2/12 pomidory II
2. a/ Czy jest dopuszczalne zastrzeżenie w formie product-by-process, dla rośliny innej niż
odmiana, jeżeli metoda wytwarzania ma charakter zasadniczo biologiczny?
Fakt, że cechy charakterystyczne sposobu, w zastrzeżeniu w formie product – by - process
obejmującym rośliny albo materiał roślinny inny niż odmiana, definiują zasadniczo biologiczny
sposób wytwarzania roślin, nie czyni tego zastrzeżenia niedopuszczalnym.
b/ W szczególności, czy jest dopuszczalne zastrzeżenie rośliny bądź materiału roślinnego innego
niż odmiany rośliny, nawet, jeżeli jedyną metodą dostępną w dacie zgłoszenia dla
wygenerowania przedmiotu zastrzeżenia jest zasadniczo biologiczny sposób ujawniony w
zgłoszeniu?
Fakt, że jedyną metodą dostępną w dacie zgłoszenia dla wygenerowania przedmiotu
zastrzeżenia jest zasadniczo biologiczny sposób ujawniony w zgłoszeniu nie czyni zastrzeżenia
rośliny lub materiału roślinnego, innego niż odmiana, niedopuszczalnym.
Urząd Patentowy RP
33
G 2/13 brokuły II i G 2/12 pomidory II
3. Czy ma znaczenie w kontekście pytania 1 i 2, że ochrona wynikająca z zastrzeżenia
produktu obejmuje również wytwarzanie zastrzeganego produktu za pomocą
zasadniczo biologicznego sposobu wytwarzania, wyłączonego spod patentowania na
podstawie art. 53(b)?
W tych okolicznościach, nie ma znaczenia, że ochrona wynikająca z zastrzeżenia
produktu obejmuje również wytwarzanie zastrzeganego produktu za pomocą
zasadniczo biologicznego sposobu wytwarzania, wyłączonego spod patentowania na
podstawie art. 53(b).
Urząd Patentowy RP
34
Roślinne „hot spots”
Urząd Patentowy RP
35
Roślinne „hot spots”
Udzielanie ochrony patentowej na wyższe niż odmiana grupy
taksonomiczne roślin.
Urząd Patentowy RP
36
Roślinne „hot spots”
Udzielanie ochrony patentowej na wyższe niż odmiana grupy
taksonomiczne roślin.
Ochrona pośrednia odmian otrzymanych metodami inżynierii
genetycznej.
Urząd Patentowy RP
37
Roślinne „hot spots”
Udzielanie ochrony patentowej na wyższe niż odmiana grupy
taksonomiczne roślin.
Ochrona pośrednia odmian otrzymanych metodami inżynierii
genetycznej.
Patentowanie roślin w kategorii product-by-process
ograniczenie zakazu dotyczącego biologicznych sposobów
otrzymywania roślin.
Urząd Patentowy RP
38
Roślinne „hot spots”
Udzielanie ochrony patentowej na wyższe niż odmiana grupy
taksonomiczne roślin.
Ochrona pośrednia odmian otrzymanych metodami inżynierii
genetycznej.
Patentowanie roślin w kategorii product-by-process
ograniczenie zakazu dotyczącego biologicznych sposobów
otrzymywania roślin.
Nazwy (znaki towarowe) odmian roślin.
Urząd Patentowy RP
39
Praktyka Urzędu Patentowego RP
Urząd Patentowy RP
40
German Patent Act (2013)
Section 2a
(1) Patents shall not be granted for
1. plant and animal varieties and essentially biological processes for the
production of plants and animals and the plants and animals produced
exclusively by such processes;
Dutch Patent Act (2014)
Article 3
1. No patent shall be issued for:
c. plant or animal varieties;
d. essentially biological processes consisting entirely of natural phenomena such
as hybridisations or selections in order to produce plants or animals and the
products obtained thereby;
Urząd Patentowy RP
41
Dziękuję
[email protected]
Urząd Patentowy RP
42