ONZ - BazaTematow.pl
advertisement
ONZ System ten zrodził się w warunkach II wojny światowej i w doświadczeniach Ligi Narodów; jest rezultatem pokojowego współistnienia – termin zrodzony w ZSRR (Lenin, Cziczerin na konferencji w Rapallo) Tło historyczne powstania ONZ 1941 – podpisanie Karty Atalnatyckiej 1943 – konferencja w Moskwie – zapada decyzja o powołaniu organizacji międzynarodwej 1944 – konferencja w Dumbarton Oaks – zarysowanie kształtu prezyszłej organizacji 1945 – konferencja w Jałcie – uzgodnienie politycznych uwarunkowań funkcjonowania przyszłej organizacji; mechanizmy decyzyjne Rady Bezpieczeństwa – podział na stałych i niestałych członków (w sumie 11), większość kwalifikowana 7/11 głosów przy zgodności członków stałych. (pocz. lat 60’ – 15 członków, większość 9/15. Konferencja założycielska w San Francisco (24.04.1945) – 51 państw założycielskich (Polska podpisała dopiero 16.X ze względu na problem z uznaniem TRJN). Obecnie ONZ liczy 189/192 państwa (problem z trzema: Republiką Chińską na Tajwanie, Republiką Watykańską i Szwajcarią). 24.X.1945 nastąpiła pełna ratyfikacja Karty Narodów Zjednoczonych i jest to momment „rozpoczęcia”ONZ. KNZ jest statutem ONZ i stanowi najważniejsze źródło prawa międzynarodowego. Jest quasi konstytucją wspólnoty międzynarodowej. Art. 103 KNZ mówi o nadrzędności zobowiązań wynikających z Kart w przypadku kolizji z innym systemem prawnym. Preambuła – odwołanie do rewolucji amerykańskiej i francuskiej i wartości z nimi związanych – prawa człowieka – pada zwrot „my, narody...” Cele ONZ (art. 1 KNZ) - Utrzymanie pokoju - Zagwarantowanie przestrzegania praw człowieka (po raz pierwszy w dokumencie prawno-międzynarodowym) - Zapewnienie równouprawnienia i samostanowienia narodom (również po raz pierwszy) - Rozwiązywanie problemów Zasady ONZ (art. 2 KNZ) 1. Suwerenna równośc wszytskich członków organizacji - oznacza suwerenność + równość (dla każdego jeden głos) – nie jest równością funkcjonalną (gdyż niektóre kraje mają nieporównywalnie większe możliwości niż inne), ale równością prawną tzn. że każde państwo może korzystać ze swoich praw poprzez swoją suwerenność zewnętrzną (w stosunkach międzynarodowych) oraz wewnętrzną (wybór własnego ustroju) 2. Wypełnianie w dobrej wierze przyjętych zobowiązań – pacta sunt servanda – umowy powinny być dotrzymywane oraz bone fidae – dobra wiara 3. Spory międzynarodowe muszą być rozwiązywane w pokojowy sposób czyli za pomocą rokowań a tą kwestię reguluje art. 33 rozdz. 6 KNZ następująco: - rokowania bezpośrenie – negocjacje - badania – komisje śledcze- inwestygacje środki - dobre usługi – doprowadzanie stron do negocjacji - pośrednictwo – mediacje (z udziałem trzeciej strony) polityczne - pojednawstwo – koncyliacje - arbitraż – rozjemstwo, sądy polubowne środki - sądownictwo stałe - MTS sądowe Układy regionalne – rozdz. 7 KNZ – nacisk Ameryki Łacińskiej II/III 1945 - Akt Chapulatpec – wprowadzenie pierwszeństwa procedur organiuzacji regionalnych (OBWE, Organizacja Jedności Afrykańskiej) przed organizacją globalną (ONZ). Procedury Rady Bezpieczeństwa – art. 24 KNZ – Rada Bezpieczeństwa ponosi główną odpowiedzialność za pokój i bezpieczeństwona świecie – ius generalis. Uzupełnieniem środków wymienionych powyżej są środki własne państw – środki odwetowe – retorsje i represalia. 4. Zakaz użycia siły oraz zakaz grożby jej użycia – ius contra bellum - odnosi się do zakazu wojny i agresji. - pierwsza próba zakazu stosowania tych środków w stosunkach międzynarodowych miała miejsce w statucie Ligi Narodów – art. 12, 13, 15 (warunki zawieszenia wojny moratorium wojenne – czasowe zawieszenie wojny) - pakt antywojenny Brianda – Kelloga - 1928 rok. Mimo prób wdrożenia przez Litwinowa nie wszedł nigdy w życie - wyjątki od zakazu stosowania siły: samoobrona w wyniku napaści - art. 51 KNZ snakcje zbrojne Rady Bezpieczeństwa - art. 42 KNZ – te z kolei są martwą literą ponieważ poprzez zimnowojenną konfrontacje nigdy nie powstał Wojskowy Komitet Sztabowy (art. 47 KNZ) mogący skutecznie dowodzić siłami ONZ. Rada Bezpieczeństwa według art. 42 KNZ może natomiast zlecać państwom członkowskim wykonanie sankcji. Taka sytuacja miała m. in. miejsce w Korei (1950) i Iraku (1990), gdzie wykonawcą sankcji RB było USA. 5. Członkowie powinni pomagać Organizacji w wykonaniu akcji podjętej w imię obrony pokoju – zasada bezpieczeństwa zbiorowego (jej podstawą jest KNZ). - system bezpieczeństwa zbiorowego naprawdę nigdy nie powstał. Jest ładem formalnym i postulowanym. Faktyczny ład oparty jest na strefach wpływów. 6. Zasada uniwersalizmu – KNZ obowiązuje wszytskie państwa – nawet te, które nie są sygnatariuszami KNZ – zasada niepodzielności pokoju 7. ONZ nie może interweniować w sprawyprzyp[isane kompetencji wewnętrznej państw – zasada rontrowersyjności Zasada członkowstwa w ONZ jest regulowana przez rozdz. 3 KNZ. Liczba państw członkowskich podlegała poII wojnie światowej ewolucji poprzez: zmiany układów sił, dekolonializację, pakty pokjojowe z byłymi satelitami Niemiec. W 1971 roku miejsce w ONZ zamiast Republiki Chińskiej zajęła Chińska Republika Ludowa. Państwo może samo wystąpić z ONZ lub może zostać zawieszone lub wykluczone a następnie przywrócone (wszystko na wniosek Rady Bezpieczeństwa i większością 2/3 głośów. Możliwości działania Rady Bezpieczeństwa w zakresie pokoju i bezpieczeństwa określają operacje pokojowe. - UNEF1 – United Nations Emergecy Forces – Dorażne Siły Narodów Zjednoczonych – powstały w 1956 roku w celu celu ochrony pokoju na Bliskim Wschodzie. Funkcjonowały do roku 1967. - MONUC - Kongo – od 1999 i proklamowania Demokratycznej Republiki Konga z miejsce Zairu. Siły MONUC miały za zadanie wsztrzymanie działań wojennych między poszczególnymi regionami kraju oraz interwencjami państw sąsiednich. Głównym celem było wstrzymanie rozpadu wewnętrznego państwa i zakończenie wojny domowej. - UNFICYP – Cypr – siły ONZ stacjonowały od 1964 roku imimo to w 1974 roku nie zapobiegły podziałowi który miał miejsce w 1974 roku, kiedy wojsk tureckie zajeły północny Cypr i proklamowały powstanie Tureckiej Republiki Cypru. - UNEF2 – jak wyżej – powstały w 1973 roku po wojnie Jom Kippur, pilnowały zaprzestania działań wojennych oraz wycofania się na pozycje sprzed wojny. - UNIFIL – United Nations Iterim Forces in Lebannon – od 1978 roku gwarantują wycofanie się Izraela z Libanu oraz odtworzenie pokoju w regionie i przejęcie władzy przez legalny rząd libański - - UNDOF – United Nations Disangagement Observer Forces –od 1974 roku pilnują przesztrzegania rozejmumiędzy Izraelem a Syrią na wzgórzach Golan. Przestrzegają warunków zaprzestania działań wojennych UNPROFOR - United Nations Protection Forces – od 1992 roku do 1995 roku. Na obszarze całej byłej Jugosławii. Ochrona praw człowiekai stref zdemilitaryzowanych (ludność cywilna). Także gwarancje dla kolejnych zawieszeń działań wojennych. Całkowity brak skuteczności. Bośniaccy serbowie najpierw zaatakowali strefę hronioną przez UNPROFOR w Srebrenicy, a następnie na oczach wojsk ONZ dokonały tam czystek etnicznych. W 1995 roku zostały siły UNPROFOR zostały zastąpione siłami NATO – IFOR. Siedziby ONZ – Nowy Jork, Genewa, Wiedeń Sekretarze Generalni ONZ 1. Trygve Lie (Norwegia) 2. Dag Hammarskjold (Szwecja) 3. U Thant (Birma) 4. Kurt Waldheim (Austria) 5. Javier Perez de Cuellar (Peru) 6. Buthros Ghali (Egipt) 7. Kofi Annan 1946 – 1952 1953 – 1961 (katastrofa lotnicza) 1961 – 1971 1972 – 1982 1982 – 1991 1992 – 1996 od 1996 Organizacje wyspecjalizowane afiliowane przy ONZ - FAO- Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa. Powstała w 1945 roku z siedzibą w Rzymie. Podejmuje działania na rzecz wzrostu produkcji i wymiany środków żywnościowych. Pomaga w trakcie klęsk głodu. - ILO (MOP) – Międzynarodowa Organizacja Pracy. Mimo, że istnieje od 1919 roku jest afiliowana przy ONZ. Zajmuje się ujednolicaniem ustawodawstwa pracy i kontrolowaniem realizacji prezyjętych konwencji, uchwał itp. Mieści się w Genewie. - UNIDO – Organizacja Narodów Zjhednoczonych na Rzecz Rozwoju i Przemysłu. Założona w 1985 roku (wcześniej 0d 1966 roku agenda ONZ) z siedzibą w Nowym Jorku. Zajmuje się koordynowaniem pomocy dla krajów rozwijających się np. w zakresie organizacji kursów, studiów zagranicznych itp. - UNESCO - Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury. Założona w 1945 roku w Paryżu. Jej zadaniem jest stwarzanie lepszego klimatu do współpracy międzynarodowej w dziedzinie edukacji, nauki i kultury. UNESCO organizuje międzynarodowe programy badawcze, patronuje nad imprezami artystycznymi, czuwa nad ochroną zabytków. - UNICEF – Fundusz Narodów Zjednoczonych do Spraw Dzieci. Założony w 1945 roku w Nowym Jorku. Działa na rzecz pomocy dzieciom, sczególnie tym najuboższym i chorym. Pierszym szefem UNICEF był Polak – Rajchman. - WHO – Światowa Organizacja Zdrowia, założona w 1948 roku z siedzibą w Genewie. Koordynuje ochronę zdrowia w skali globalnej, ustala międzynarodowe standarty lecznicze i standard farmaceutyczne. Patronuje akcjom zwalczającym choroby epidemiczne. - IMF – Międzynarodowy Fundusz Walutowy - UNCTAD – Konferencja Narodoów Zjednoczonych do Spraw Handlu i Rozwoju 1964 rok – Genewa. Charakter prawny ONZ (art. 104 KNZ) O przyznaniu ONZ osobowości prawnomiędzynarodowej zadecydował MTS biorąc pod uwagę następujące przesłanki - posiadanie osobowości prawnej w świetle prawa międzynarodowego jest niezbędne do realizacji celów ONZ - ONZ jest wyposażona w organy, zaś te w w określone zadania i kompetencje - statut (KNZ) określa pozycję państw członkowskich wobec ONZ np.nakzuje im udzielenie pomocy Organizacji czy wyposażenie ONZ i jej funkcjonariuszy w stosowne immunitety i przywileje. - ONZ wykonuje funkcje i podejmuje w praktyce działania w płaszczyżnie międzynarodowej MTS wydał w 1949 roku opinię w której uznał ONZ za:podmiot prawa międzynarodowego, zdolny do posiadania międzynarodowych praw i obowiązków i posiadający zdolność ochrony swoich praw poprzez występowanie z roszczeniami międzynarodowymi. Podmiotowość ONZ jest jednak podmiotowością wtórną. Funkcjonariusze ONZ posiadają przywileje i immunitety międzynarodowe. Ocena funkcjonowania ONZ + - 1. Osiąganie kompromisów i forum dyskusji 2. Wkład w dekolonializację 3. Wkład w promocję i kodyfikację prawa międzynarodowego 4. Rola w ochronie uchodżców 5. Ułatwianie transnarodowych procesów kulturowych 6. Ograniczanie wyścigu zbrojeń 7. Proagowanie pewnego typu myślenia o ładzie międzynarodowym (informacyjnego, ekologicznego i ekonomicznego 1. Biurokratyzm 2. Niemożność działania na wielu płaszczyznach 3. Wzrost kosztów i zaleganie ze składkami przez najbogatsze kraje 4. Niezdolnosc do stworzenia własnych sił zbrojnych 5. Prestiż tylko w sakli wielkiego globalnego zagrożenia 6. Brak odwagi w działaniu przeciwko państwom 7. Erozja autorytetu ONZ w metodzie wymuszania pokoju NATO zakończenie II wojny światowej i rozpad Wielkiej Koalicji obrona zachodu przed ekspansją ZSRR i komunizmu – podział Europy na drodze faktów dokonanych na wrogie obozy w połowie lat 40’. towrzenie się sojuszy milatrnych w Europie - pakt brukselski 1948 (poprzedzony układem z Dunkierki 1947)– sojusz obronny państw europejskich – powoływał Unię Zachodnią – Wlk. Brytania, Francja, Kraje Beneluksu – jest skierowany przeciwko Niemcom – 1954 rok – Niemcy i Włochy przystępują do paktu i towrzy się Unia Zachodnioeuropejska (UZE) polityka USA – ostateczne odejście od polityki izolacjonizmu – budowa misji globalnej – przyjęcie roli supermocarstwa – oddziaływanie amerykańskie na obaszarze całego globu. Traktat z Rio de Janeiro – Międzyamerykański Traktat o Pomocy Wzajemnej – wrzesień 1947 rok – wcześniej Akt Chapultepec - luty 1945 rok – solidarność państw amerykańskich – wnosi prymat rozwiązań regionalnych nad globalnymi – rozdz. 8 KNZ. USA było związane sojuszem z państwami amerykańskimi – 1982 rok – wojna o Falklandy między dwoma sojusznikami USA – W. Brytanią i Argentyną. USA popierają Wlk. Brytanię. Organizacja Państw Amerykańskich – Bogota – kwiecień 1948 roku. Doktryna Trumana - ogłoszona w orędziu wygłoszonym do Kongresu 12 marca 1947. Głosiła poparcie gospodarcze i militarne USA dla wszystkich narodów sprzeciwiających się zewnętrznym i wewnętrznym naciskom zmierzającym do ich podporządkowania. Pierwotnie doktryna Trumana dotyczyła Grecji i Turcji, z czasem objęła wszystkie państwa zagrożone komunizmem. Doktryna powstrzymania - ogłoszona w 1947 przez amerykańskiego polityka G. Kennana. Dotyczyła zahamowania rozprzestrzeniania się komunizmu poprzez otoczenie państw socjalistycznych wrogimi im blokami militarnymi. rezolucja Vandenberga – uchwalona przez Senat USA w czerwcu 1948 roku – możliwośc wchodzenia USA w sojusze pozaregionalne. Latem 1948 roku – trwają prace nad traktatem – w tle I kryzys berliński – polityka ZSRR staje się coraz bardziej ekspansjonistyczna. 4.IV.1949 – podpisanie Traktatu Waszyngtońskiego – podstawą prawną art.. 51 KNZ 0 zbiorowej samoobronie (rozdz. 7, a nie 8 KNZ – 8 dotyczy układów regionalnych) Traktat składał się z 14 artykułów – casus foederis – art.. 5 – treść jego przewiduje wzajemną pomoc wojskową (możliwą, ale nie konieczną) na wypadek ataku na jednego z uczestników porozumienia, traktując ją jako wspólną obronę. Uznano także, że wspólna obrona będzie obowiązywała również wtedy, gdy taki atak nastąpi na obszarze na północ od zwrotnika Raka. Układ podpisało 12 państw: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Islandia, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Wielka Brytania, Włochy, a także Kanada i USA. 18 lutego 1952 do Paktu przystąpiły Grecja i Turcja, 5 maja 1955 przyjęto RFN, natomiast w 1982 Hiszpanię. W lipcu 1966 Francja opuściła wojskowe struktury Paktu, pozostając jedynie w strukturach politycznych. Grecja wycofała się ze struktur wojskowych po kryzysie cypryjskim w 1974, powróciła jednak do nich w 1980. W 1999 roku do NATO przystąpiły Czechy, Węgry i Polska. Obecnie NATO liczy 19 państw. Siedzibą władz NATO były kolejno Londyn (do 1952) i Paryż (do 1966), obecnie Bruksela. Najwyższym i jedynym organem statutowym jest Rada Atlantycka (NAC), która ustanawia inne organy i ustala ich kompetencje. Zbiera się kilka razy w roku na szczeblu ministerialnym, ale praktycznie obraduje stale w osobach stałych przedstawicieli w randze ambasadorów. Pracami Rady kieruje sekretarz generalny. Do najważniejszych zadań Rady zalicza się: konsultacje polityczne pomiędzy członkami, wyznaczanie dyrektyw dla władz wojskowych, obronę cywilną, ustalanie wysiłku zbrojeniowego państw członkowskich. Najwyższym organem wojskowym jest Komitet Wojskowy, w skład którego wchodzą szefowie sztabów wszystkich państw członkowskich oprócz Islandii. Uchwały organów kolegialnych wymagają jednomyślności. Obszar strategiczny dzieli się na trzy dowództwa: - Europy - SACEUR, z siedzibą w Brukseli, - Oceanu Atlantyckiego - SACLANT, z siedzibą w Norfolk (USA), - kanału La Manche - CHANCOM, z siedzibą w Portsmouth (Wielka Brytania) oraz jedną strategiczną Grupę Regionalną Kanada-USA. Początkowo NATO funkcjonowało zgodnie z doktryną masowego odwetu, a od 1961 elastycznego reagowania. Po rozpadzie bloku sowieckiego, Pakt szuka nowej doktryny. W 1991 roku na szczycie w Londynie NATo przestaje uznwać byłe państwa bloku wschodniego za wrogów. W 1991 roku na szczycie w Rzymie (listopad) NATO ogłasza nową koncepcję obronną. Decyduje się także na otwrcie na wschód. Utwrzona zostaje Północnoatlantycka Rada Współpracy (NACC)(formuła 16+3). Działalność NACC dotyczy głównie: konsultacji w sprawach politycznych i bezpieczeństwa, analizy budżetów obronnych w kontekście rozwoju gospodarki oraz przestawianie produkcji obronnej na cywilną; upowszechniania informacji i kontaktów kulturalnych, bezpieczeństwa ekologicznego i współpracy naukowej, koordynacja działalności w przestrzeni powietrznej, współpracy w sytuacjach nadzwyczajnego zagrożenia i udzielania pomocy humanitarnej, doradztwa w sferze przebudowy sił zbrojnych. Jesienią 1993 roku ogłoszony zostaje program Partnerstwo dla Pokoju - program współpracy państw NATO z krajami Europy Środkowo – Wschodniej oraz członkami KBWE, zasygnalizowany przez sekretarza obrony USA L. Aspina w 1993. Program określał warunki partnerstwa: kierowanie się w polityce zasadami KNZ, PDPCz, Aktu Końcowego KBWE oraz: ustalenia rokowań rozbrojeniowych, przejrzystość w planowaniu obronnym i pracy nad budżetem wojskowym, demokratyczna kontrola nad wojskiem, zdolność i gotowość do udziału w operacjach pokojowych ONZ i KBWE, jeśli są one zgodne z konstytucją danego kraju, odbywanie wspólnych ćwiczeń i szkoleń wraz z oddziałami NATO. program nie określał kryteriów ani terminów przyszłego członkostwa, nie gwarantował pomocy w razie wojennego zagrożenia. Jako pierwsze decyzję o przystąpieniu podjęły Rumunia, Litwa, Polska. Największe kontrowersje wynikły ze stanowiska Rosji, początkowo niechętnej PdP, która jednak podpisała dokument ramowy w 1994. Każdy partner miał po indywidualnych negocjacjach z Sojuszem podpisać Indywidualny Program Partnerstwa. Jako pierwsza uczyniła to Polska w 1994. 1995 – Studiium nad rozszerzeniem NATO – Rosja mówi „niet” – lata 1996 –1997 – procesy negocjacyjne z udziałem Rosji – Jewgiennij Primakow – szef MSZ – dojście do kompromisu 27.V.1997 – podpisanie Aktu Fundamentalnego – określał zasady współpracy rozszerzonego NATO z Rosją 30.V.1997 – powołanie Rady Partnerskiej w miejsce Północnoatlantyckiej Rady Współpracy – ściślejsza kooperacja Szczyt Madrycki NATO, spotkanie szefów państw NATO 8–9 VII 1997 w Madrycie, na które zaproszono 3 państwa Europy Środkowej i Wschodniej (Czechy, Polskę i Węgry) do negocjacji w sprawie członkostwa. Kończył on pierwszy etap długoletniego procesu starań tych krajów o wejście do struktur Sojuszu. Złożyły się nań utworzenie Północnoatlantyckiej Rady Współpracy (XII 1991), program Partnerstwa dla Pokoju (1994), oświadczenia polityków od 2 poł. 1996 potwierdzające gotowości do rozszerzenia Sojuszu mimo oporu ze strony Rosji. Tę ostatnią kwestię rozwiązano częściowo poprzez podpisanie w V 1997 w Paryżu Aktu Podstawowego o Stosunkach Dwustronnych, Współpracy i Bezpieczeństwie między Rosją i NATO. Na Szczycie Madryckim przybyły też delegacje z 28 krajów uczestniczących w programie Partnerstwa dla Pokoju. Deklaracja szczytu wyznaczała też terminy zakończenia negocjacji na XII 1997 i procesu ratyfikacji tak, by możliwe było pełne członkostwo nowych państw do IV 1999, 50. rocznicy powstania Sojuszu. Następnym krokiem była decyzja podjęta 16 XII 1997 na spotkaniu min. spraw zagr. NATO w Brukseli o podpisaniu protokołów akcesyjnych, kończącym etap negocjacji. Decydujące znaczenie dla pomyślności procesu ratyfikacji miała debata w amer. Senacie. 31 IV/1 V 1998 przegłosował on (80 senatorów – za, 19 – przeciw) przyjęcie nowych państw, co praktycznie przesądziło o wprowadzeniu trójki krajów do NATO w 1999. 16.XII.1997 – podpisanie protokołw ratyfikacyjnych 12.III.1999 – przyjęcie nowych czlonków 1999 rok – 50 – lecie NATO - szczyt waszyngtoński – w tle od 24 kwietnia bombardowanie Kosowa Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie idea procesu paneuropejskiego mogła zostać zgłoszona tylko w okresie odprężenia – taki okres miał miejsce w drugiej połowie lat 60’ – po kryzysie kubańskim z 1962 roku – porozumienie moskiewskie 0 zakazie prób jądrowych 1963 rok Polityka de Gaulle’a - koncepcja jedności Europy – od Atlantyku po Ural – 1966 rok wyjście Francji ze struktur wojskowych NATO, 1966 – wizyta de Gaulle’a w ZSRR, 1967 wizyta w Polsce. Triada Niemcy – 1966 – 1969 rządy Wielkiej Koalicji w RFN – kanclerzem Kurt Georg Kiesinger – od 1969 rządy SPD i Willy’ego Brandta – ostpolitik – normalizacja stosunków ze wschodem raport Harmena (Belgia) – na apel budapesztański jesień 1969 rok – konsultacje dyplomatyczne – Finlandia zgłasza propozycje zorganizowania konferencji u siebie 1972 rok (trwało 8 miesięcy) – spotkanie przygotowawcze w Helsinkach – podział na trzy koszyki tematyczne i czwarty nieformalny, ustalenie zasady konsensusu w rozmowach konferencyjnych, podział konferencji na trzy fazy 1973 – 1975 – prace konferencji - wielostronne rokowania na szczeblu rządowym prowadzone od początku lat 70. przez państwa europejskie oraz USA i Kanadę z racji ich przynależności do NATO. 1.08.1975 – Akt Końcowy KBWE – 33 państwa, 10 zasad z czego trzy są stricte europejskie (3,6,7). Czwarty koszyk nieformalny dotyczył zasad współpracy państw sygnatariuszy i celów działania po zakończeniu konferencji Spotkanie w Belgradzie – spór o charakter spotkań (konferencja przeglądowa – Zachód, nowe ustalenia – Wschód) – w tle pojawia się doktryna Cartera – walka o realizację praw człowieka na świecie – jest skierowana w państwa komunistyczne 1980 – 1983 – spotakanie madryckie – koniec epoki odprężenia – prezydentem USA zostaje Ronald Raegan – bardzo twrdy przeciwnik komunizmu, ZSRR wywołuje wojnę w Afganistanie 1984 – 1986 – spotkanie sztokholmskie – I koszyk – środki budowy zaufania i bezpieczeństwa 1986 – 1989 – spotkanie wiedeńskie – pod koniec w Europie Środkowej i Wschodniej rozpoczyna się Jesień Ludów – w 1989 roku rozpoczynają się w ramach procesu KBWE rokowania o ograniczeniu broni konwencjoanlnej 1990 rok -II szczyt KBWE w Paryżu (listopad) 34 państwa (Niemcy) – Paryska Karta Nowej Europy – początek instytucjonalizacji procesu paneuropejskiego – traktat CEF o redukcji broni konwencjonalnej 1992 rok – III szczyt KBWE – zwany Helsinki II – nastąpił już rozpad ZSRR i rozszerzenie liczby członków, tworzą się nowe instytucje – Biuro Instytucji Demokratycznych oraz Wysoki Komisarz ds. Mniejszości Narodowych 1994 rok – Budapeszt – dokończenie instytucjonalizacji KBWE – powstanie OBWE 0d 1.I.1995 roku Lizbona Stambuł Siedzibą OBWE jest Wiedeń OBWE uznawana jest za „porozumienie regionalne” w rozumieniu Karty Narodów Zjednoczonych. Organizację tę można określić jako system zorganizowanej współpracy wszystkich państw europejskich, USA i Kanady oraz azjatyckich państw postradzieckich, którego celem jest zapobieganie użycia siły w stosunkach między państwami i podejmowanie działań zmierzających do rozwiązywania konfliktów tak, aby bezpieczeństwo żadnego państwa nie było zagrożone przez inne. Chodzi o wytworzenie wzajemnego zaufania w stosunkach między państwami europejskimi drogą współpracy we wszystkich niemal dziedzinach (głównie w gospodarce i kulturze) oraz podejmowanie działań na rzecz umacniania instytucji demokratycznych i przestrzegania praw człowieka. Organizacja liczy sobie obecnie 55 państw „od Vancouveru po Władywostok”. Wszystkie państwa mają równy status, a postanowienia przyjmowane są w oparciu o zasadę consensusu. Deklaracje i decyzje KBWE/OBWE mają charakter polityczny. Rys historyczny. Idea zwołania KBWE narodziła się w latach 60-ych w związku z koniecznością przezwyciężenia i osłabienia rywalizacji polityczno – wojskowej między państwami Układu Warszawskiego i NATO. Politycy ówczesnej doby uświadamiali sobie fakt, że niczym nieograniczona konfrontacja niesie szkody dla obu stron i może grozić wybuchem konfliktu. Wśród inicjatorów spotkania była Polska – na forum Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych 14 grudnia 1964 roku minister spraw zagranicznych Adam Rapacki przedstawił propozycję zwołania konferencji ogólnoeuropejskiej w sprawie bezpieczeństwa i współpracy. W 1972 roku odbyło się pierwsze spotkanie przygotowawcze, a w 1973 roku rozpoczął się właściwy proces w postaci dwu- i wielostronnych konsultacji oraz konferencji międzynarodowych, który doprowadził do podpisania 1 sierpnia 1975 roku przez przywódców 35 państw (wszystkich, oprócz Albanii, państw europejskich oraz USA i Kanady) Aktu Końcowego KBWE. Była to uroczysta deklaracja intencji politycznych, zawierająca m.in. tzw. „dekalog helsiński”, czyli podstawowe zasady postępowania państw wobec siebie oraz w stosunku do własnych obywateli. W dokumencie tym po raz pierwszy wrogie pod względem ideologicznym państwa przyjęły wspólny katalog reguł postępowania względem siebie w celu umocnienia bezpieczeństwa. Deklaracja zasad rządzących wzajemnymi stosunkami między państwami uczestniczącymi, zawarta w Akcie Końcowym KBWE, odwoływała się do demokratycznych zasad stosunków międzynarodowych zawartych w Karcie Narodów Zjednoczonych, ale wprowadzała też nowe: nienaruszalność granic, integralność terytorialną państw, poszanowanie praw człowieka i podstawowych wartości, włączając w to wolność myśli, sumienia, religii lub przekonań. Akt Końcowy wymieniał trzy dziedziny współpracy niezbędne dla pokojowego rozwoju stosunków międzynarodowych w Europie: bezpieczeństwo (tzw. pierwszy koszyk), gospodarkę, naukę i technikę oraz ochronę środowiska naturalnego (tzw. drugi koszyk), dziedziny humanitarne, obejmujące kontakty międzyludzkie, przepływ idei i informacji, kulturę i oświatę (tzw. trzeci koszyk). Proces KBWE/OBWE jest kontynuowany, zgodnie z postanowieniami Aktu Końcowego, w formie spotkań ekspertów z różnych dziedzin, rokowań międzynarodowych oraz konferencji przeglądowych na szczeblu rządowym. Wówczas to państwa uczestniczące w KBWE zawierały porozumienia, podejmując istotne zobowiązania mające na celu przestrzeganie praw człowieka oraz środków budowy zaufania między państwami np. poprzez wcześniejsze uprzedzanie o działaniach wojskowych oraz wymianę informacji wojskowych. Zorganizowano również wiele spotkań ekspertów oraz kilka rodzajów rokowań międzynarodowych w sprawie militarnych aspektów bezpieczeństwa, praw człowieka, pokojowego rozwiązywania sporów, ochrony środowiska, mediów, nauki, kultury i współpracy gospodarczej. Np. rokowania w Sztokholmie (17 stycznia 1984 r. – 19 września 1986 r.) poświęcone środkom budowy zaufania zakończyły się porozumieniem państw sygnatariuszy co do praktycznego sposobu realizacji takich środków, jak: powiadamianie o manewrach wojskowych, wysyłanie obserwatorów na czas ich trwania, udostępnianie ogólnych danych dotyczących własnych sił zbrojnych. Karta Paryska Nowej Europy z listopada 1990 roku zapoczątkowała nowy etap w rozwoju procesu OBWE. Karta stała się narzędziem przemiany KBWE z forum negocjacji i dialogu w aktywną strukturę operacyjną. Na pierwszym od czasu Helsinek „szczycie” szefowie państw i rządów przyjęli dokument nadający KBWE nową tożsamość w nowym środowisku międzynarodowym oraz wykorzystujący bezprecedensowe możliwości współpracy wynikłe z załamania się porządku jałtańskiego. Wytycznym współpracy w „nowej Europie” towarzyszyło utworzenie instytucji KBWE, tj. Centrum Zapobiegania Kryzysom w Wiedniu, Biuro Wolnych Wyborów w Warszawie, Sekretariat w Pradze. Karta Paryska ustanowiła też trzy fora wielostronnych konsultacji: Radę złożoną z ministrów spraw zagranicznych państw KBWE, wspomagający ją Komitet Wysokich Przedstawicieli oraz regularne spotkania na szczycie szefów państw i rządów. W ciągu kilkunastu miesięcy powstała w Wiedniu tzw. „Grupa Wiedeńska” stałych przedstawicieli państw uczestniczących. Po przyjęciu państw powstałych w wyniku rozpadu byłego ZSRR i SFRJ, liczba członków KBWE wzrosła do 55. W ramach procesu KBWE wynegocjowano Traktat o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie (CFE), który został podpisany w listopadzie 1990 roku przez 30 państw. Traktat ten ogranicza konwencjonalne siły lądowe i powietrzne na obszarze od Atlantyku po Ural. Uzupełniająca CFE umowa (tzw. CFE 1A) ogranicza stan osobowy armii w tym samym regionie. Pod auspicjami KBWE wynegocjowany został również Traktat o otwartych przestworzach („Open Skies Treaty”). W 1992 roku KBWE przyjęła obszerny dokument dotyczący środków budowy zaufania i bezpieczeństwa (CSBM). We wrześniu 1992 roku powołany został nowy organ negocjacyjny i konsultacyjny: Forum Współpracy w dziedzinie Bezpieczeństwa z siedzibą w Wiedniu. Współpracę w ramach KBWE umocnił nowy Dokument Helsiński, przyjęty przez szefów państw i rządów w lipcu 1992 roku. Ustanowił on praktyczne narzędzia, służące wzmocnieniu wkładu KBWE w ochronę praw człowieka i przeciwdziałanie kryzysom na obszarze jej działania. W szczególności wzywał do wzmocnienia roli KBWE w zakresie wczesnego ostrzegania, zapobiegania i rozwiązywania konfliktów. Powołano instytucję Wysokiego Komisarza ds. Mniejszości Narodowych. W grudniu 1992 roku Rada Ministerialna utworzyła urząd Sekretarza Generalnego, zaś rok później – Sekretariat z siedzibą w Wiedniu. W grudniu 1993 roku powstał w Wiedniu nowy organ konsultacji wielostronnych – Stały Komitet (przekształcony później w Stałą Radę), umacniający proces współpracy i wypracowania decyzji dzięki cotygodniowemu trybowi spotkań. Nowy, operacyjny wymiar KBWE rozwinął się wraz z wysyłaniem najpierw jednorazowych, a następnie długotrwałych misji dyplomatycznych w rejony potencjalnych lub istniejących konfliktów. Na spotkaniu w Budapeszcie, w 1994 roku, szefowie państw i rządów podjęli wreszcie decyzję o utworzeniu OBWE. Współpraca w ramach OBWE wspiera się na dwóch kluczowych przesłankach: - koncepcji niepodzielnego i wszechstronnego bezpieczeństwa (indivisible and comprehensive security), obejmującego aspekty polityczno – wojskowe, gospodarcze i prawa człowieka; - koncepcji kooperatywnego bezpieczeństwa (co-operative security), stawiającego sobie za cel współpracę wzajemnie wspierających się struktur bezpieczeństwa. Pomimo wysiłków podejmowanych od czasów spotkania w Paryżu OBWE nie stwarza pełnych gwarancji bezpieczeństwa dla wszystkich jej członków. Konflikty m.in. w regionie kaukaskim lub na Bałkanach (Kosowo) dowodzą, że OBWE nie jest w stanie sama ich rozwiązać i musi współpracować z innymi organizacjami regionalnymi. Mała skuteczność OBWE wynika m.in. stąd, że państwa mają różne koncepcje bezpieczeństwa europejskiego. Zbyt duża liczba państw uczestniczących w niej sprawia, że proces podejmowania decyzji jest rozciągnięty w czasie i bardzo trudno jest osiągnąć consensus. Najważniejsze jest jednak to, że OBWE nie dysponuje środkami przymusu w postaci sankcji ekonomicznych ani własnymi siłami zbrojnymi. Struktury i instytucje OBWE. Spotkania „na szczycie” i konferencje przeglądowe Spotkania „na szczycie” szefów państw i rządów odbywają się zasadniczo co 2 lata. Określają one strategiczne priorytety OBWE i zapewniają konsultacje na najwyższym szczeblu politycznym. Ostatnie „szczyty” odbyły się w Stambule (18-19 XI 1999 r.) i Lizbonie (2-3 XII 1996 r.). Spotkania takie poprzedzane są przez konferencje przeglądowe. Ich zadaniem jest ocena całego spektrum działalności OBWE, debata na temat implementacji postanowień przez kraje członkowskie oraz rozważanie ewentualnych propozycji dotyczących zmian w strukturach organizacji. Rada Ministerialna Rada ministrów spraw zagranicznych jest organem decyzyjnym i zarządzającym OBWE. Zajmuje się sprawami o długofalowym i kluczowym znaczeniu dla Organizacji, i podejmuje decyzje wytyczające kierunki jej działań. Przygotowuje również spotkania szefów państw i rządów oraz uczestniczy w implementacji zadań i decyzji, przez nie określonych. Rada spotyka się co najmniej raz w roku, w różnych państwach, z wyłączeniem tych lat, kiedy odbywają się spotkania „na szczycie”. Wysoka Rada Organ odpowiedzialny za nadzorowanie, kierowanie i koordynację działań OBWE, który powinien formalnie zbierać się w Pradze co najmniej dwukrotnie w ciągu roku na szczeblu wyższych urzędników, przeważnie dyrektorów politycznych resortów spraw zagranicznych. W praktyce ostatnich dwóch lat funkcje Wysokiej Rady przejęła Stała Rada w Wiedniu. Wysoka Rada zbiera się raz do roku w Pradze, jako Forum Gospodarcze OBWE. Stała Rada Stała Rada jest odpowiedzialna za bieżącą działalność OBWE. Jej pracami kieruje ambasador kraju sprawującego przewodnictwo Organizacji w danym roku (w 1998 roku Polak, w 1999 roku Norweg, w 2000 r. Austriak). Członkowie Rady, szefowie delegacji wszystkich państw OBWE, spotykają się raz w tygodniu w centrum konferencyjnym Hofburg w Wiedniu. Rada prowadzi regularne, rozległe konsultacje oraz podejmuje decyzje we wszystkich kwestiach dotyczących działalności OBWE. Może być również zwołana ad hoc, w celu zajęcia się nagłymi wypadkami. Forum Współpracy w dziedzinie Bezpieczeństwa W skład Forum wchodzą przedstawiciele wszystkich państw OBWE. Jest to organ autonomiczny (tzn. nie podporządkowany Stałej Radzie). W trakcie cotygodniowych spotkań w wiedeńskim Hofburgu prowadzi negocjacje i konsultacje na temat konkretnych środków, mających na celu wzmocnienie bezpieczeństwa, zaufania i stabilności w Europie. Główne zadania Forum, to: - negocjacje na temat kontroli zbrojeń, rozbrojenia oraz budowa zaufania i bezpieczeństwa; - regularne konsultacje i intensywna współpraca w kwestiach bezpieczeństwa; - zmniejszanie ryzyka konfliktów w aspektach wojskowych. Forum jest także odpowiedzialne za implementację środków budowy zaufania i bezpieczeństwa (Dokumenty Wiedeńskie 1994 i 1999), przygotowywanie seminariów na temat doktryn wojskowych, dorocznych spotkań oceniających stopień implementacji. Pełni również funkcję forum dyskusji i wyjaśniania informacji wymienianych w ramach przyjętych CSBM. Urzędujący Przewodniczący Urzędującym Przewodniczącym OBWE jest minister spraw zagranicznych jednego z państw członkowskich, wybierany przy zachowaniu zasady consensusu na okres jednego roku. Przewodniczący i jego przedstawiciele odpowiedzialni są za koordynację i konsultacje prowadzone w ramach wielostronnych struktur Organizacji, w kwestiach związanych z jej bieżącą działalnością. Urzędujący Przewodniczący reprezentuje również OBWE w kontaktach z innymi organizacjami. W swoich działaniach jest wspierany przez: - tzw. „trojkę”, złożoną z poprzedniego, obecnego i przyszłego przewodniczącego (w 1999 roku są to ministrowie spraw zagranicznych Polski, Norwegii i Austrii); - tzw. „osobistych przedstawicieli”, którym udziela się odpowiedniego mandatu w określonych sprawach. Sekretarz Generalny i Sekretariat Sekretarza Generalnego powołuje Rada Ministerialna na 3-letnią kadencję. Jego biuro (Sekretariat OBWE) znajduje się w Wiedniu. Sekretarz Generalny wspiera Urzędującego Przewodniczącego w działalności związanej z wypełnianiem zadań OBWE. Do jego obowiązków należy m.in. administracyjne zarządzanie strukturami i operacjami Organizacji. Struktura Sekretariatu obejmuje Centrum Zapobiegania Konfliktom, Departament ds. Ogólnych oraz Departament Administracji i Budżetu. Filia Sekretariatu w Pradze prowadzi archiwa OBWE oraz zajmuje się dystrybucją jej publicznie dostępnych dokumentów. Wysoki Komisarz ds. Mniejszości Narodowych Urząd ten, z siedzibą w Hadze, ma za zadanie reagowanie, w możliwie najwcześniejszym stadium, na napięcia etniczne mogące zagrażać rozwinięciem się w konflikt na obszarze działania Organizacji. Zadaniem Wysokiego Komisarza jest promowanie rozwiązań dla napięć na tym tle, mogących zagrażać stabilności wewnętrznej i stosunkom między państwami OBWE. Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (wcześniej: Biuro Wolnych Wyborów) ma siedzibę w Warszawie. Zajmuje się promowaniem praw człowieka, demokracji i rządów prawa. Realizuje w tym zakresie szereg projektów pomocy prawnej i edukacyjnej. Organizuje spotkania i seminaria ekspertów dotyczące implementacji zobowiązań przyjętych w ramach tzw. „ludzkiego wymiaru” OBWE. Pełni także funkcję „łącznika” w wymianie informacji na temat budowania instytucji demokratycznych, przestrzegania praw człowieka i przeprowadzania wyborów w państwach OBWE. Koordynuje też obserwację wyborów, zapewnia ekspertyzy i szkolenia dotyczące zagadnień konstytucyjnych i prawnych. Przedstawiciel OBWE ds. Wolności Mediów Jako najmłodsza (powołana w 1997 r.) instytucja OBWE, Przedstawiciel śledzi sprawy związane z przestrzeganiem standardów międzynarodowych w zakresie wolności środków masowego przekazu w państwach członkowskich. Jego zadaniem jest wskazywanie na nieprzestrzeganie odnośnych form i rekomendowanie działań. Misje OBWE Obecnie działają misje OBWE w Bośni i Hercegowinie, Chorwacji, Albanii, Macedonii i Kosowie, Białorusi, Mołdawii, Ukrainie, Gruzji, Armenii, na Łotwie i w Estonii, a także w Tadżykistanie, Kazachstanie, Kirgistanie, Turkmenistanie i Uzbekistanie. W zawieszeniu pozostaje działalność misji OBWE w Czeczenii (jej personel przebywa w Moskwie). Misje długoterminowe stanowią innowacyjny i rzutujący na specyfikę działania OBWE instrument zapobiegania konfliktom, przezwyciężania ich skutków, a także budowy instytucji demokratycznych. Inne organy. Zgromadzenie Parlamentarne W kwietniu 1991 roku parlamentarzyści z państw OBWE uzgodnili powołanie Zgromadzenia Parlamentarnego. Spotyka się ono raz w roku. Wspierane jest przez Sekretariat w Kopenhadze. Urzędujący Przewodniczący pozostaje w stałym kontakcie ze Zgromadzeniem, relacjonując mu prace OBWE. Parlamentarzyści uzgadniają rekomendacje dotyczące działalności OBWE, które przekazywane są rządom państw członkowskich. Trybunał Koncyliacji i Arbitrażu Trybunał został powołany przez Konwencję o Koncyliacji i Arbitrażu, przyjętą w ramach OBWE w grudniu 1992 roku. Konwencja weszła w życie w 1994 roku i wiąże prawnie państwa – strony. Zadaniem Trybunału jest rozwiązywanie sporów pomiędzy państwami OBWE, które są stronami Konwencji, poprzez koncyliację i – kiedy jest to właściwe – arbitraż. Siedzibą Trybunału jest Genewa. W chwili obecnej Trybunał pozostaje nieaktywny z powodu braku woli państw członkowskich do przedkładania spraw do rozpatrzenia. Grupa Mińska Jest to forum konsultacyjne grupy dziesięciu państw, które zadeklarowały swój udział w procesie dochodzenia do politycznego uregulowania konfliktu azersko – ormiańskiego o Górski Karabach. Równolegle do prac Grupy Mińskiej prowadzone są przygotowania do ewentualnej operacji pokojowej OBWE w Górskim Karabachu jako gwarancji implementacji przyszłego porozumienia pokojowego. Układ Warszawski Przyjęcie RFN do Paktu Północnoatlantyckiego wywołało reakcję Związku Radzieckiego i innych państw bloku komunistycznego w postaci utworzenia Paktu Warszawskiego. Warszawski Układ o Przyjaźni, Współpracy i Pomocy Wzajemnej został utworzony w 1955 r. przez: Albanię, Bułgarię, Czechosłowację, Niemiecką Republikę Demokratyczną, Polskę, Rumunię, Węgry i Związek Radziecki. Pomimo propagandowej pokojowości, był, zgodnie z ówczesną radziecką doktryną wojenną, paktem ofensywnym. Stanowił instrument dodatkowej kontroli ZSRR nad państwami satelickimi i uzasadniał obecność wojsk radzieckich na ich terytoriach. Głównymi organami układu były: Zjednoczone Dowództwo Sił Zbrojnych z siedzibą w Moskwie (ostatnim naczelnym dowódcą był gen. Piotr Łaszew) i Doradczy Komitet Polityczny (oddelegowani członkowie poszczególnych rządów). Jedyną wspólną akcją wojsk Układu Warszawskiego była inwazja na Czechosłowację, w której wzięły udział wojska niemieckie (NRD), bułgarskie, węgierskie, polskie i radzieckie. Działania te były zgodne z obowiązującą wówczas doktryną ograniczonej suwerenności stworzonej przez Sekretarza Generalnego KPZR Breżniewa. Dla państw członkowskich udział w układzie był zabójczy ze względów finansowych, gdyż musiały wiele środków przeznaczać na obronę i przemysł zbrojeniowy. W tej sytuacji, postanowienia szczytu Układu w Bukareszcie (1989), na którym uznano prawo każdego państwa członkowskiego do niezależnego kształtowania własnej polityki zostały przyjęte jako zapowiedź końca doktryny Breżniewa. Okazało się, że był to również koniec Układu Warszawskiego. Zmiany ustrojowe z lat 1989-1990 w Europie Środkowo-Wschodniej powodowały występowanie z układu państw uzyskujących suwerenność. Za tym szły żądania opuszczenia ich terytorium przez Armię Radziecką. Rozwiązanie Układu Warszawskiego nastąpiło w 1991 r. Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG) RWPG nie była ścisłą strukturą blokową. Swoim zasięgiem wykraczała poza blok wschodni. Była organizacją powołaną w 1949 roku przez Stalina z przyczyn propagandowo – politycznych. Założyciele: Bułgaria, Czechosłowacja, Polska, Rumunia, Węgry, ZSRR; Albania (od 1961 przestała brać udział w pracach), NRD (1950), Mongolia (1962), Kuba (1972), Wietnam (1976); status obserwatora: Chiny, KRL-D; członkowie stowarzyszeni: Jugosławia (1964), Finlandia (1973). Zadania Rady oraz jej organa i funkcje określał Statut RWPG uchwalony w 1959 w Sofii. Była to inicjatywa Chruszczowa, któregfo ideą była specjalizacja poszczególnych krajów w socjalistycznej produkcji. Sprzeciwiała się temu Rumunia – którą ZSRR chciała uczynić krajem rolnbiczym. Z inicjatywy rumuńskiej w 1971 roku w Bukareszcie ogloszono program dynamizacji współpracy i integracji. Od 1974 RWPG posiadała status stałego obserwatora w sesjach i pracach ONZ. Głównymi celami RWPG były: przyspieszenie postępu technicznego i ekonomicznego w krajach członkowskich, podniesienie uprzemysłowienia, wyrównywanie poziomu rozwoju gospodarczego poszczególnych krajów, pobudzanie wzrostu gospodarczego i poprawa warunków życia ludności. Nic z tego nie wyszło. Postulowano wprowadznie wymienialności walut, odszczelnienie granic i tworzenie wspólnego rynku. Z RWPG korzyści czerpał ZSRR – wprowadzono jednostkę rubla transferowego (1964) oraz ceny kroczące na surowce z ZSRR. W 1990 roku nastąpił faktyczny koniec RWPG. 28.VI.1991 – rozwiązanie RWPG formalne z 90 – dniowym okresem na likwidację. Polska bardzo straciła na RWPG – wspólny majątek - ale po rozwiązaniu nie było z kim w ZSRR rozmawiać bo wladzę po Gorbaczowie przejmował Jelcyn. Rada Europy Za ojców idei zjednoczonej Europy uważani są: Robert Schuman, Konrad Adenauer i Henri Spaak, którzy doprowadzili do podpisania przez demokratyczne państwa Europy Zachodniej traktatu o utworzeniu Rady Europy. Państwa założycielskie (Belgia, Holandia, Luksemburg, Dania, Francja, Norwegia, Wielka Brytania, Szwecja, Włochy i Grecja) określiły cele Rady. Są to: troska o prawa człowieka, ugruntowanie demokracji, wspólne rozwiązywanie problemów społecznych i dbałość o europejską tożsamość kulturalną. Rada Europy pełniła funkcję koordynatora wszystkich poczynań integracyjnych. Organami Rady Europy są: Komitet Ministrów (ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich zbierają się dwa razy w roku), Zgromadzenie Parlamentarne (przedstawiciele parlamentów narodowych w ilości uzależnionej od liczby mieszkańców danego kraju) i Sekretariat Rady Europy (zapewniający obsługę administracyjną). Jednym z najaktywniejszych organów RE jest Europejski Trybunał Praw Człowieka, do którego może złożyć skargę każdy obywatel państwa członkowskiego. O skali problemu może świadczyć fakt złożenia ponad 2,5 tys. takich skarg w 1995 r. Po “Jesieni Ludów” w Europie i rozpadzie ZSRR do Rady Europy weszła większość państw, które wówczas odzyskały pełną suwerenność lub uzyskały byt państwowy. Ze względu na wcześniejsze łamanie praw człowieka, dopiero w 1996 roku przyjęto do Rady Europy Rosję i Chorwację. Status obserwatora ma Watykan. Wobec perspektywy rozszerzenia Unii Europejskiej na prawie wszystkie kraje naszego kontynentu i tym samym realizacji podstawowego celu Rady Europy, rodzą się wątpliwości co do dalszego jej istnienia. Grupa Wyszehradzka -nieformalne ugrupowanie polityczno-gospodarcze państw Europy Środkowej, które powstało 1990 w Bratysławie. Nazwa wywodzi się od węgierskiego miasta Wyszehrad, gdzie 1991 odbyło się spotkanie prezydentów Polski, Węgier i Czechosłowacji. Po rozpadzie Czechosłowacji do Grupy Wyszehradzkiej należą 4 państwa: Czechy, Słowacja, Polska i Węgry. Państwa należące do tej grupy popierają się wzajemnie w staraniach o przyjęcie do UE i NATO, zabiegają o rozszerzenie współpracy gospodarczej, politycznej i wojskowej. 1992 zostało zawarte porozumienie w sprawie wolnego handlu pomiędzy Polską a Czechami, Słowacją i Węgrami. Grupa Wyszehradzka, regionalne porozumienie oparte na podpisanej w 1991 deklaracji o współpracy Polski, Węgier i Czechosłowacji w celu dążenia do integracji europejskiej. Określana wówczas jako Trójkąt Wyszehradzki, po rozpadzie Czechosłowacji przyjęto obowiązującą do dziś nazwę. Grupa Wyszehradzka stanowi forum konsultacji w zakresie polityki zagranicznej i transgranicznej współpracy. Spowolnienie procesu integracyjnego z UE doprowadziło do podpisania Środkowoeuropejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (CEFTA), które weszło w życie w 1993 i zaczęło przynosić efekty w wymianie gospodarczej, tworzeniu wolnego rynku, poszerzyło się także o nowe państwa. Państwa wyszehradzkie są uważane za jedne z najbardziej dynamicznie reformujących się i rozwijających gospodarek spośród krajów byłego bloku wschodniego. Inicjatywa Środkowoeuropejska (ISE) - forma współpracy regionalnej państw Europy Środkowo – Wschodniej i Południowej, zainicjowana w Budapeszcie w 1989 na spotkaniu wicepremierów i ministrów spraw zagranicznych Austrii, Węgier, Włoch i Jugosławii. Wówczas grupę tę nazwano Quadragonale lub Inicjatywą Nadunajską. Po przyjęciu w 1990 Czechosłowacji – Pentagonale, a od 1991, po wstąpieniu Polski – Heksagonale. Po wyodrębnieniu się Czech i Słowacji, Chorwacji i Słowenii zaczęto stosować uniwersalną nazwę – Inicjatywa Środkowoeuropejska. Zróżnicowana sytuacja państw członkowskich uniemożliwiła ściślejsze formy współpracy. Inicjatywa Środkowoeuropejska pozostaje forum konsultacyjnym, koordynując współdziałanie w zakresie ochrony środowiska, kultury, nauki, transportu, telekomunikacji, średnich i małych przedsiębiorstw. Taka formuła umożliwia przyjmowanie kolejnych państw – od 1996: Albanii, Bułgarii, Rumunii, Białorusi, Ukrainy; od 1997 – Mołdawii. Grupa Państw Morza Bałtyckiego - regionalne forum współpracy państw basenu Morza Bałtyckiego, istnieje od 1992. W jej skład wchodzą: Dania, Estonia, Finlandia, Łotwa, Niemcy, Norwegia, Polska, Rosja i Szwecja. Ministrowie spraw zagranicznych tych krajów spotykają się na dorocznych sesjach, z udziałem przedstawiciela Komisji Europejskiej. Kilka razy w roku spotyka się Komitet Wyższych Urzędników, jego prace wspomaga tzw. Trójka, w której skład wchodzą dotychczasowy, obecny i przyszły przewodniczący Rady. Działa również Komisarz ds. instytucji demokratycznych i praw człowieka. Rada zajmuje się koordynacją działań w zakresie ochrony środowiska naturalnego Bałtyku, rozwoju infrastruktury energetycznej i transportowej, zacieśnianiem więzi z Unią Europejską.
