PROGRAM ĆWICZEŃ Z DENDROLOGII W SEMESTRZE LETNIM

PROGRAM ĆWICZEŃ Z DENDROLOGII W SEMESTRZE LETNIM
DLA I ROKU WYDZIAŁU LEŚNEGO, SPECJALNOŚCI :GOSPODARKA LEŚNA / OCHRONA ZASOBÓW LEŚNYCH
Aktualna wersja programu ćwiczeń jest dostępna pod adresem: http://www.cyf-kr.edu.pl/~rlgazda/
A. Ćwiczenia w semestrze zimowym odbywają się według schematu:
- omówienie wybranych szczegółowych zagadnień z morfologii, anatomii i systematyki roślin drzewiastych
- rozpoznawanie drzew i krzewów po pędach ulistnionych
- oglądanie pędów nie ulistnionych, korowiny, nasion lub owoców
W trakcie semestru odbędą się również ćwiczenia z rozpoznawania drzew w stanie bezlistnym oraz ćwiczenia w Ogrodzie
Botanicznym UJ
B. Do ćwiczeń należy się odpowiednio przygotować i powtórzyć (lub uzupełnić) wiadomości na temat morfologii, anatomii i
systematyki roślin, wchodzące w zakres materiału szkoły średniej. Tematyka ćwiczeń na cały semestr letni jest podana
poniżej. Na każde ćwiczenia należy się nauczyć nazw polskich i łacińskich gatunków, przewidzianych w programie
na dany tydzień.
C. Sposób zaliczania ćwiczeń: Obecność na ćwiczeniach jest obowiązkowa. Ćwiczenia II, III i VI rozpoczynać się będą od
krótkich sprawdzianów z wybranych zagadnień z morfologii, anatomii i chorologii roślin drzewiastych. Tematy, które należy
opracować podano poniżej, w harmonogramie ćwiczeń. Każdy sprawdzian będzie punktowany w skali od 0 do 3 punktów.
Oznaczanie gatunków drzew i krzewów na ćwiczeniach jest punktowana od 0 do 3 (5 w przypadku rozpoznawania pędów w
stanie bezlistnym) pkt. za ćwiczenie. W ciągu semestru można uzyskać w ten sposób maksymalnie 20 punktów. W trakcie
ćwiczeń prowadzący sprawdza znajomość materiału z wcześniejszych ćwiczeń. Odpowiedzi te są również punktowane od 0
do 10 punktów za ćwiczenie, a więc w ciągu semestru można uzyskać w ten sposób maksymalnie 50 punktów. Na ostatnich
ćwiczeniach odbędzie się sprawdzian z rozpoznawania obejmujący całość materiału poznanego w ciągu roku, oceniany do 40
pkt. Maksymalna liczba punktów do uzyskania wynosi 110.
Rozkład punktów jest następujący:
1. Sprawdziany z zagadnień teoretycznych ........................................................................................................................... 9 pkt
2. Oznaczanie okazów na ćwiczeniach [maksymalnie po 3 pkt. (ćwiczenia II-VI) lub 5 pkt.(ćwiczenie I)] ........................ 20 pkt
3. Odpowiedzi z wcześniejszych ćwiczeń (ćwiczenia II-VI, maksymalnie po 10 punktów za ćwiczenie)........................... 50 pkt
4. Sprawdzian końcowy z zagadnień teoretycznych ........................................................................................................... 11 pkt
5. Sprawdzian końcowy z rozpoznawania ........................................................................................................................... 40 pkt
D. Ocena końcowa jest dokonywana na podstawie sumy zebranych punktów:
090-098 pkt - dostatecznie
(3,0)
099-106 pkt - ponad dostatecznie
(3,5)
107-114 pkt - dobrze
(4,0)
115-122 pkt - ponad dobrze
(4,5)
123-130 pkt - bardzo dobrze
(5,0)
W przypadku przedstawienia usprawiedliwienia nieobecności na jednych ćwiczeniach w semestrze można je odrobić w
trakcie konsultacji. Terminy konsultacji są do uzgodnienia z prowadzącymi zajęcia.
E. Tematyka poszczególnych ćwiczeń:
Ćwiczenie 1
grupy
GL: 1, 3, 5, 7; OZL: 1, 3, 5
GL: 2, 4, 6, 8; OZL: 2, 4, 6
Rozpoznawanie drzew i krzewów w stanie bezlistnym.
Ćwiczenie 2
-
grupy
Ćwiczenie 3
-
grupy
Ćwiczenie 4
-
grupy
- 20 lutego 2006
- 27 lutego 2006
GL: 1, 3, 5, 7; OZL: 1, 3, 5
- 06 marca 2006
GL: 2, 4, 6, 8; OZL: 2, 4, 6
- 13 marca 2006
Zagadnienia do opracowania: Budowa pędów i jej modyfikacje. Długopędy i krótkopędy. Typy wzrostu (rozgałęziania się)
pędów. Położenie pąków i blizn liściowych na pędach.
Gatunki: Cerasus avium, C. mahaleb, Prunus spinosa, P. cerasifera, Padus avium, P. serotina, Cotoneaster integerrimus, C.
niger, C. horizontalis, Crataegus monogyna, C. laevigata, C. pedicellata, C. flabellata, C. rhipidophylla
GL: 1, 3, 5, 7; OZL: 1, 3, 5
- 20 marca 2006
GL: 2, 4, 6, 8; OZL: 2, 4, 6
- 27 marca 2006
Zagadnienia do opracowania: Budowa owoców. Typy owoców. Owocostany. Związek sposobu rozprzestrzeniania owoców
(diaspor) z ich budową.
Gatunki: Spiraea salicifolia, Sorbaria sorbifolia, Malus sylvestris, Pyrus pyraster, Sorbus aucuparia, S. aria, S. intermedia, S.
torminalis, Rosa canina, R. pendulina, R. rugosa.
GL: 1, 3, 5, 7; OZL: 1, 3, 5
- 03 kwietnia 2006
GL: 2, 4, 6, 8; OZL: 2, 4, 6
- 10 kwietnia 2006
Gatunki: Ribes nigrum, R. rubrum, R. uva-crispa, R. alpinum, R. petraeum, R. aureum, R. spicatum, Robinia pseudoacacia,
Gleditsia triacanthos, Caragana arborescens, Laburnum anagyroides, Liriodendron tulipifera, Ailanthus altissima, Rhus
typhina, Viscum album, Morus alba, Berberis vulgaris, B. thunbergii.
Ćwiczenie 5
-
grupy
Ćwiczenie 6
-
grupy
GL: 1, 3, 5, 7; OZL: 1, 3, 5
- 24 kwietnia 2006
GL: 2, 4, 6, 8; OZL: 2, 4, 6
- 08 maja 2006
Gatunki: Tilia cordata, T. platyphyllos, T. tomentosa, Aesculus hippocastanum, Acer pseudoplatanus, A. platanoides, A.
campestre, A. saccharinum, A. negundo, Platanus xhispanica, Euonymus europaea, E. verrucosa, Rhamnus cathartica,
Frangula alnus, Daphne mezereum, Hippophae rhamnoides, Eleagnus angustifolia, Ilex aquifolium, Staphylea pinnata.
GL: 1, 3, 5, 7; OZL: 1, 3, 5
- 15 maja 2006
GL: 2, 4, 6, 8; OZL: 2, 4, 6
- 22 maja 2006
Zagadnienia do opracowania: Chorologia gatunków drzewiastych: zasięgi w Polsce i na świecie. Gatunki reliktowe. Gatunki
chronione.
Gatunki: Cornus sanguinea, C. mas, C. alba, Fraxinus excelsior, F. pennsylvanica, Ligustrum vulgare, Syringa vylgaris,
Sambucus nigra, S. racemosa, Viburnum opulus, V. lantana, Lonicera xylosteum, L. nigra, L. periclymenum, L. tatarica,
Symphoricarpos albus, Rhododendron luteum.
OZL: 1 - 1530, 2 - 1700
- 15 maja 2006
GL: 2 - 1045, 1 - 1215, 7 - 1345, 8 - 1515; OZL: 3 - 1015, 4 - 1145
- 18 maja 2006
OZL: 5 - 1530, 6 - 1700
- 22 maja 2006
GL: 6 - 1215, 5 - 1345, 4 - 1530, 3 - 1700
- 25 maja 2006
Wyjście do Ogrodu Botanicznego UJ. Zagadnienia: pokroje drzew i krzewów, fenologia, gatunki introdukowane. Cechy
charakterystyczne drzew i krzewów trudno dostrzegalne w materiałach zielnikowych.
Ćwiczenie 7
-
grupy
Ćwiczenie 8
-
grupy
GL: 1 - 8; OZL: 1 - 6
- 29 maja 2006
SPRAWDZIAN Z WIADOMOŚCI TEORETYCZNYCH
SPRAWDZIAN Z ROZPOZNAWANIA DRZEW I KRZEWÓW
Zaliczenie semestru.
ZASADY ZALICZANIA ZIELNIKÓW Z DENDROLOGII
DLA I ROKU WYDZIAŁU LEŚNEGO
1. Zielnik można oddać w czerwcu, przed egzaminem z dendrologii. W przypadku nie uzyskania pozytywnej oceny zielnika
należy ponownie zebrać okazy i przedstawić do oceny przed wrześniowym terminem poprawkowym egzaminów. Dokładne
terminy zostaną uzgodnione w trakcie trwania semestru.
2.Zielnik powinien spełniać wszystkie poniższe warunki:
a) Zawierać 10 arkuszy zielnikowych formatu A3 z zasuszonymi kompletnymi pędami dowolnych, poznanych na
ćwiczeniach kameralnych gatunków drzew lub krzewów oraz 10 arkuszy z okazami wyznaczonego gatunku drzewa
lub krzewu. Lista gatunków do zebrania po 10 sztuk zostanie podana w trakcie semestru.
b) Każdy arkusz zielnikowy powinien być szczegółowo opisany zgodnie ze schematem:
- polska i łacińska nazwa rodziny,
- polska i łacińska nazwa gatunku,
- stanowisko (miejsce zbioru danego okazu),
- siedlisko,
- data zbioru,
- nazwisko osoby, która zebrała i oznaczyła dany okaz.
Przy sporządzaniu opisu można posłużyć się pieczątką, udostępnianą w pokoju 907 lub 914
c) Arkusze w zielniku powinny być uporządkowane rodzinami, a rodziny ułożone w kolejności systematycznej.
d) Okazy w zielniku powinny być poprawnie zasuszone.
e) ROŚLINY CHRONIONE MOGĄ BYĆ ZBIERANE TYLKO I WYŁĄCZNIE W ZIELENI MIEJSKIEJ LUB NA INNYCH
STANOWISKACH SZTUCZNYCH!!!
f) Do zielnika nie należy zbierać gatunków nagozalążkowych.
3.Ocena za zielnik jest składową oceny końcowej z ćwiczeń terenowych. Okazy źle zasuszone lub niekompletne (np.
same liście bez fragmentu pędu) będą odrzucane przy sprawdzaniu zielnika.
4. Zasady suszenia roślin i przygotowania arkuszy zielnikowych:
a) Każdy student może wypożyczyć na rewers 2 komplety ramek metalowych do suszenia roślin.
b) Zebrane rośliny po oczyszczeniu wkłada się między bibuły (gazety) i umieszcza po 10-15 sztuk pomiędzy siatkami.
Pomiędzy okazami należy umieścić grubą warstwę bibuły (gazet) i mocno związać siatki. Bibuły należy zmienić na
drugi dzień. Siatki należy trzymać w miejscu suchym, przewiewnym i słonecznym.
c) Roślinę można przymocować (nićmi lub małymi kawałkami dobrej taśmy klejącej) do arkusza dopiero po całkowitym
wysuszeniu, starając się umożliwić dostęp do spodniej i wierzchniej strony liści. Nie wolno przyklejać roślin klejem
do arkusza.
d) Ewentualne problemy i pytania odnośnie sposobu przygotowania zielników należy skonsultować z prowadzącymi
ćwiczenia z dendrologii
KLUCZ DO OZNACZANIA PĘDÓW DRZEW I KRZEWÓW W STANIE BEZLISTNYM
1. Na pędzie występują ciernie ................................................................................................................................................... 2
2. Ciernie rozmieszczone są parami (wykształcone z przylistków) na pędzie ....................... Robinia pseudoacaccia
2*. Ciernie rozmieszczone są pojedynczo na pędzie .................................................................................................... 3
3. Ciernie występują tylko na wierzchołkach krótkopędów ................................................................ Pyrus sp.
3*. Ciernie występują głównie z boków pędów..............................................................Crataegus monogyna
1*. Na pędzie brak jest cierni ....................................................................................................................................................... 2
2. Pączki rozmieszczone na pędzie naprzeciwlegle ..................................................................................................... 3
3. Pączki pokryte lepką substancją ........................................................................Aesculus hippocastanum
3*. Pączki nie są pokryte lepką substancją ...................................................................................................... 4
4. Pąk szczytowy okryty czarnymi łuskami ........................................................... Fraxinus excelsior
4*. Pąk szczytowy okryty łuskami innej barwy .................................................................................... 5
5. Rdzeń pędu gąbczasty ...................................................................................................... 6
6. Rdzeń barwy białej .....................................................................Sambucus nigra
6*. Rdzeń barwy jasnopomarańczowo-brązowej ................. Sambucus racemosa
5*. Rdzeń pędu pełny o zwartym układzie komórek ............................................................. 6
6. Pąki boczne osadzone na trzonkach, ................................... Cornus sanguinea
6*. Pąki boczne siedzące ......................................................................................... 7
7. Blizna liściowa półkolista ..................................... Euonymus europaea'
7*. Blizna liściowa podkowiasta lub trójdzielna .......................................... 8
8. Łuski purpurowo-brązowe na brzegu orzęsione ........................
........................................................................... Acer platanoides
8*. Łuski zielone, wąsko, brązowo obrzeżone ...............................
................................................................... Acer pseudoplatanus
2*. Pączki rozmieszczone na pędzie skrętolegle ........................................................................................................... 3
3. Pączki okryte jedną łuską .................................................................................................................Salix sp.
3*. Pączki okryte co najmniej 2 łuskami .......................................................................................................... 4
4. Rdzeń pędu przerywany.............................................................................................Juglans regia
4*. Rdzeń pędu zwarty ........................................................................................................................ 5
5. Na wierzchołku pędu pączek wierzchołkowy w otoczeniu kilku nieco mniejszych pączków
bocznych ................................................................................................................................. 6
6. Pąk jajowaty; łuski cynamonowobrązowe, ciemnobrązowo obrzeżone ...............
......................................................................................................... Quercus petrea
6*. Pąk jajowaty o pięciu kantach; łuski brązowe czarno obrzeżone ........................
........................................................................................................... Quercus robur
5*. Na wierzchołku pędu jeden pączek, a jeśli kilka, to pączek wierzchołkowy zdecydowanie
większy od pączków bocznych............................................................................................... 6
6. Pąki osadzone na trzoneczkach ......................................................................... 7
7. Pąki wrzecionowate, okryte kilkoma łuskami ............... Fagus sylvatica
7*. Pąki jajowate, okryte 3 łuskami, ale tylko 2 widoczne .......................... 8
8. Łuski okryte gęstym, krótkim, szarym kutnerem .......................
................................................................................. Alnus incana
8*. Łuski nagie ..................................................... Alnus glutinosa
6*. Pąki siedzące...................................................................................................... 7
7. Pędy owłosione ...................................................................................... 8
8. Pąki jajowate, tępo zakończone ............................................... 9
9. Łuski (kilka) zielone z wąskim, brązowym obrzeżeniem
.............................................................. Corylus avellana
9*. Łuski (3) czerwone ........................Tilia platyphyllos
8*. Pąki stożkowate, ostro zakończone.................... Ulmus laevis
7*. Pędy nagie ............................................................................................ 8
8. Pączki owłosione ..................................................................... 9
9. Pąki liściowe okryte łuskami dwubarwnymi (dół zielony,
góra jasnozielona) ............................... Carpinus betulus
9*. Łuski brązowe ............................... Sorbus aucuparia
8*. Pączki nagie ............................................................................ 9
9. Pączki okryte 3 łuskami ........................... Tilia cordata
9*. Pączki okryte wieloma łuskami ............................... 10
10. Pędy pokryte obficie gruczołkami ..................
................................................... Betula pendula
10*. Pędy bez gruczołków ............................... 11
11. Łuski zielono-brązowe, cieniowane ..
.................................... Populus tremula
11*. Łuski brązowe, szaro obrzeżone ....
................................... Prunus padus