Kobiety i mężczyźni w kulturze żydowskiej

Kobiety i mężczyźni w
kulturze żydowskiej
Życie żydowskie
Życie żydowskie
Niektórzy twierdzą, że Żydami są wyłącznie chasydzi, ze
swoimi charakterystycznymi pejsami, w długich czarnych
płaszczach i w czarnych kapeluszach. W rzeczywistości
jednak okazuje się, że judaizm przybrał wiele różnorodnych
form, a nawet małoreligijni spośród Żydów zachowują
pewne obrzędy (np. obrzezanie).
Obok ortodoksów i Żydów konserwatywnych (masorti),
żyją Żydzi reformowani i liberalni, którzy kładą nacisk na
etyczne zasady judaizmu, uważając surowe nakazy i zakazy
Tory za inspirację, a nie obowiązek. Mniejszością religijną są
Żydzi mesjańscy, którzy najczęściej znajdują swoje miejsce
w którymś z wielu odłamów chrześcijaństwa. Są i
zsekularyzowani Żydzi, którzy oddają się humanizmowi,
całkowicie odrzucając autorytet Tanach.
Życie żydowskie
Esencją judaizmu jest przestrzeganie Prawa
żydowskiego (halacha), które reguluje życie wyznawcy
judaizmu tak szczegółowo, że trudno oddzielić
wyznawanie religii od zajęć doczesnych. Jego podstawą
jest Tora, zinterpretowana w części halachicznej
Talmudu. Talmud dzieli halachę na 613 przykazań
(micwot): 248 nakazów i 365 zakazów, które obejmują
każdy aspekt życia, od interesów po sypialnię, od
urodzin po dzieła miłosierdzia. Dla większości
współczesnych Żydów, nakazy Tory nie są już
prawdziwymi nakazami religijnymi, lecz tylko tradycją.
Nawet religijni Żydzi nie przestrzegają wszystkich
religijnych nakazów, choć zachowują niektóre z nich.
Życie żydowskie
Najbardziej ortodoksyjni Żydzi nazywani są chasydami
(lub heradim). Można ich bardzo łatwo rozpoznać po
ubraniu. Mężczyźni noszą czarne kapelusze, zastępowane
w szabat przez wspaniałe futrzane czapki. Zakładają białe
koszule bez krawata i czarne chałaty, noszą brody oraz
krótkie włosy z pejsami (peyot). Kobiety zawsze ubierają
się skromnie i najczęściej w czarnym kolorze. Mężatki
noszą na głowie chusty lub kapelusze. Niektóre zakładają
peruki, które uważane są za nakrycie głowy.
Życie żydowskie
Zwykle sądzi się, że każdy Żyd nosi jarmułkę (kipę albo kapel),
czyli małą czapeczkę przykrywającą głowę mężczyzny. W
rzeczywistości jednak, Żydzi zakładają jarmułki najczęściej w
synagogach. Żydzi po wiekowych doświadczeniach, nie lubią
ujawniać swojej pobożności i nawet mieszkając w Izraelu, nie
obnoszą się ze swoją religijnością. Jest to jednak najbardziej
widoczna oznaka pobożności i przywiązania do tradycji. Rodzaj
jarmułki pomaga także często określić, do jakiej grupy
religijnej lub politycznej ktoś się zalicza. Ortodoksyjni Żydzi
noszą czarne welwetowe mycki pod czarnymi kapeluszami.
Podczas szabatu chasydzi zakładają futrzane kapelusze
(shtreimel). Ogromna szydełkowa mycka, często w kolorze
białym, wskazuje na chasydów lub którąś z grup
ortodoksyjnych - może także wskazywać na skrajnie
prawicowych osadników w Izraelu.
Życie żydowskie
Umiarkowanie zaangażowani w politykę ortodoksi
noszą zazwyczaj gładkie, dzianinowe mycki w
spokojnych kolorach (najczęściej odcienie brązu).
Członkowie ruchu Mizrachi noszą niewielkie
dzianinowe jarmułki, chyba wyłącznie w celu
odróżnienia ich od Arabów. Prawicowych
religijnych Żydów z partii Mafdal można
rozpoznać po bardzo kolorowych myckach, z
wielobarwnymi wzorami na brzegach. Takie
jarmułki często noszą żydowscy osadnicy.
Różnorodność mycek jest dużo większa i nie
sposób je wszystkie opisać.
KOBIETY ŻYDOWSKIE
Kobiety żydowskie były drobnej i delikatnej budowy,
w ogromnej większości brunetkami. Z chwilą wyjścia
za mąż miały obowiązek golenia głowy w związku z
czym prawie każda z nich nosiła perukę. Strój ich, w
przeciwieństwie do mężczyzn, praktycznie nie różnił
się od ubioru kobiet polskich, z tym jednak, że
dominował w nich także kolor czarny.
MĘŻCZYŹNI
Kilkakrotnie w sprawie stroju wypowiadał się Sejm
Żydowski, m.in. zabraniał kobietom noszenia drogich
ozdób i biżuterii. Obowiązujący w XVIII w. strój męski
został zachowany, z niewielkimi modyfikacjami, przez
grupy chasydzkie przez następne dwa stulecia.
Codziennym ubraniem wierzchnim był chałat [arab.
chalit], nazywany w języku jid. kapote. Forma i krój
przypominały szlachecki żupan, wzorowany na
strojach tureckich.
MĘŻCZYŹNI
W XVIII w. kolorystyka chałatu była zróżnicowana, na
kresach południowych szyte były z materiałów w drobne
pionowe paski, w XIX w. przyjął się kolor czarny, co miało
symbolizować żałobę po zburzeniu Świątyni
Jerozolimskiej.
Chłopcy oraz dorośli chasydzi nosili zakładany pod
koszulę lub zamiast koszuli tałes kutn [hebr. talit katan =
mały tałes] rodzaj kamizelki z białego płótna nie zszytej
po bokach, z przodu zdobionej tak jak tałes, granatowymi
lub czarnymi pasami, z przymocowanymi na rogach cyces
– frędzlami, które należało wypuścić na wierzch spodni.
MĘŻCZYŹNI
Pod wpływem osiemnastowiecznej mody spodnie
chasydów były krótkie, do kolan. Strój męski
uzupełniały czarne lub białe wełniane pończochy oraz
buty – długie z cholewami lub tureckie kapce bez
pięt. Głowę mężczyźni przykrywali małą czapeczką,
jarmułką, na którą zakładano jeszcze czapkę lub
kapelusz o kształcie zależnym od wpływu lokalnej
mody. W dni świąteczne noszono sztrejml [jid.],
czapki z szerokim rondem z futra lisiego lub sobolego,
wzorowane na pol. kołpaku.