Alvina Goldmana teoria uzasadniania
advertisement
Alvina Goldmana teoria uzasadniania Renata Ziemińska Alvin Goldman Alvin I. Goldman, ur.1938, profesor filozofii, Research Scientist in CognitiveScience w University of Arizona. Ostatnio pracuje w Rutgers University w New Jersey. Teksty o uzasadnianiu: Epistemology and Cognition 1986 Strong and Weak Justifiction 1988 Epistemic Folkways and Scientific Epistemology 1992 Umiarkowany naturalizm • epistemologia naturalistyczna, zakładająca kontynualność między filozofią a nauką • w przeciwieństwie do projektu Quine’a (1986) wyraźnie zawierająca kwestie normatywne (Goldman 1986,9). • Goldman nie mówi też, że epistemologia jest gałęzią psychologii • za podstawowy składnik epistemologii uważa czysto filozoficzną analizę pojęć epistemicznych. Epistemologia znaturalizowana • “epistemologia zachowuje swój walor, choć w nowym otoczeniu i przy wyjaśnionym statusie. Epistemologia, czy też jakiś jej odpowiednik, staje się po prostu działem psychologii, a więc nauki. Bada ona naturalne zjawisko, mianowicie fizyczny ludzki podmiot. Podmiotowi temu dane jest pewne eksperymentalnie kontrolowalne wejście (na przykład pewien układ promieniowania świetlnego o określonych częstościach), a po odpowiednim czasie podmiot daje jako wyjście opis trójwymiarowego świata zewnętrznego i jego historii. Relacja między skromnym wejściem a bogatym wyjściem budzi nasze zainteresowanie poznawcze w istocie z tych samych powodów, które zawsze leżały u źródeł epistemologii"(Quine 1986, 118). Eksternalizm w teorii uzasadniania • Goldman zostawia jako otwartą kwestię, czy kiedy przekonane jest uzasadnione, właściciel przekonania wie o tym, a także, czy właściciel przekonania jest w stanie podać to uzasadnienie. Jest to oczywiście możliwe ale nie jest według Goldmana konieczne, ponieważ uzasadnienie zależy od pewnych procesów czy własności a nie od racji posiadanych przez podmiot (1979,172-3). Reliabilizm • Uzasadnienie przekonania jest funkcją reliabilności procesu czy procesów które go powodują, a reliabilność jest tendencją procesu do wytwarzania prawdziwych przekonań. Procesy reliabilne (rzetelne) • Przykładami procesów reliabilnych mogą być typowe procesy percepcji, przypominania, introspekcji czy poprawnego rozumowania, natomiast na niereliabilne wyglądają: myślenie życzeniowe, pospieszne uogólnienie, domysł, zgadywanie czy poleganie na ocenie emocjonalnej (Goldman 1979, 179). Uzasadnienie a prawda • Uzasadnienie jest stopniowalne tak jak rożnego stopnia może być reliabilność. • Nie wymaga się doskonalej reliabilności dla uzasadnienia i dlatego przekonania uzasadnione mogą okazać się fałszywe. • Pozostaje sprawą otwartą, czy ludzkie procesy poznawcze kiedykolwiek produkują uzasadnione przekonania. Procesy reliabilne Nie ogólna liczba wyprodukowanych prawdziwych przekonań lecz ich procent jest istotny dla uzasadnienia. Proces poznawczy, którego rezultaty mają być uzasadnione winien produkować ponad 50% prawdziwych przekonań. Wtedy można go nazwać rzetelnym czyli reliabilnym. System reguł • System reguł uzasadniania jest słuszny wtedy i tylko wtedy gdy zezwala na procesy psychiczne, których zastosowanie wytwarza przekonania na pewnym ustalonym poziomie prawdziwości (powyżej 50%). Trudności reliabilizmu • • • • problemy ogólności zakresu reliabilności kontrprzykład jasnowidztwa kontrprzyklad świata demona Problem ogólności • Proces poznawczy można zaliczyć do wielu typów. Rożne typy mają różne wskaźniki prawdziwości i nie wiadomo, który typ wyznacza uzasadnienie przekonania (Feldman 1985). • Jeżeli typy są wybrane zbyt szeroko (np. spostrzeganie), to nieuzasadnione przekonanie może być zaliczone do uzasadnionych. • Jeżeli typy są wybrane zbyt wąsko, to możemy mieć do czynienia z sytuacją “jednego przypadku”, kiedy typ procesu ma wskaźnik prawdziwości 1 lub 0 (wtedy uzasadnienie = prawdziwość; Chisholm 1994,150). Problem zakresu • Problem zakresu reliabilności polega na tym, czy reliabilność procesu wyznacza jego wskaźnik prawdziwości w świecie faktycznym, czy także w innych światach możliwych. • Jeśli zaś w światach możliwych, to pojawia się problem, jaki zakres światów możliwych wziąć pod uwagę. Światy normalne 1986 jako odpowiedź na problem zakresu • Światy normalne to światy zgodne z naszymi ogólnymi przekonaniami na temat świata faktycznego. Chodzi o przekonania na temat rodzajów przedmiotów, zdarzeń i zmian, jakie w nim zachodzą. • Według Goldmana system reguł jest słuszny w dowolnym świecie W jeśli ma odpowiednio wysoki poziom prawdziwości w światach normalnych. Słuszność jest zatem funkcją reliabilności w światach normalnych, a nie tylko w świecie faktycznym (Goldman 1986, 107). Problem kartezjańskiego demona • W możliwym świecie, w którym demon tworzy złudne doświadczenia wzrokowe, proces widzenia nie jest reliabilny. Jednak przekonania spostrzeżeniowe uformowane w tym świecie są intuicyjnie uzasadnione (Goldman, 1992c,435). Czy są zatem uzasadnione, choć niereliabilne. Problem jasnowidztwa • Wyobraźmy sobie, że podmiot ma reliabilną moc jasnowidzenia, ale nie ma żadnych danych ani za, ani przeciw tej mocy. Intuicyjnie jego jasnowidząco uformowane przekonania są nieuzasadnione, ale według reliabilizmu trzeba je uznać za uzasadnione (Goldman 1992c,435). Uzasadnienie mocne i słabe 1988 • Wyobraźmy sobie, że ktoś w dawnych czasach za pomocą astrologii przepowiada wynik bitwy. Posługuje się metodą niereliabilną. Jeśli jednak ta metoda jest uznawana w jego kulturze, jego przekonanie jest uzasadnione w sensie słabym (1988, 52). • Przekonanie jest uzasadnione w sensie słabym, jeśli pochodzi z niereliabilnego procesu, lecz podmiot nie ma przekonania, iż jest to niereliabilny proces; podmiot nie dysponuje też reliabilnym sposobem, żeby się tego dowiedzieć (1988, 59). Uzasadnienie mocne i słabe jako odpowiedź na problem demona • W świecie kartezjańskiego demona przekonania percepcyjne są regularnie fałszywe, lecz są spowodowane przez podobne procesy, które powodują nasze przekonania spostrzeżeniowe. Według Goldmana w obu światach przekonania są uzasadnione w sensie słabym. Ofiara kartezjańskiego demona nie posiada jednak uzasadnienia w sensie mocnym. Związanie światem • Reliabilność wyznaczana jest przez odwołanie do świata faktycznego i (w celu zwiększenia zakresu zastosowań danego procesu) światów mu bliskich. • Mocne uzasadnienie, tak jak wiedza, zawiera elementy introspekcyjnie niedostępne. • Słabe uzasadnienie jest odstępstwem od reliabilizmu i eksternalizmu Reliabilizm sprawności 1992 • przekonanie jest uzasadnione, jeśli pochodzi z jakiejś intelektualnej sprawności, a nieuzasadnione, jeśli pochodzi z jakiejś intelektualnej wady. • intelektualne sprawności posiadają procesy poznawcze, które uważamy za reliabilne, zaś intelektualne wady posiadają procesy poznawcze, które uważamy za niereliabilne. Lista poznawczych sprawności • Epistemologowie przejmują wraz ze społecznym i kulturowym wychowaniem listę poznawczych sprawności i wad. Oceniając przekonanie, identyfikują procesy poznawcze, które je wytworzyły. Jeżeli te procesy wiążą się tylko ze sprawnościami, przekonanie jest ocenione jako uzasadnione. Świat demona w reliabilizmie sprawności • W świecie demona percepcja jest niereliabilna, ale jego mieszkańcy uważają ją za reliabilną i to wystarczy, aby jej procesy zaliczyć do intelektualnych zalet. • O tym, czy dany proces jest intelektualnie sprawny (virtuous) decyduje nie faktyczna reliabilność lecz to, co uważamy za reliabilność. Złagodzony eksternalizm • Jest to zwiększenie elementów internalnych, ale wciąż jeszcze eksternalizm. • O eksternalizmie decyduje tu zbiorowy podmiot dokonujący oceny reliabilności, ustalający listę procesów intelektualnie sprawnych i wadliwych i oceniający uzasadnienie. • Uzasadnienie przekonania nie zależy od tego, co uważa za reliabilne podmiot tego przekonania, lecz od tego, co uważa za reliabilne wspólnota, do której on należy. Elementy internalizmu • Goldman wielokrotnie łagodził warunki eksternalistyczne i dodawał elementy internalne: • warunek o braku udaremnienia przez dostępne dane, • teoria światów normalnych odwołująca się do naszych ogólnych przekonań na temat świata, • dopuszczenie uzasadnienia słabego polegającego na braku epistemicznych uchybień i wreszcie • zastąpienie reliabilności tym, co uważane jest za reliabilne. • ostateczną ostoją eksternalizmu jest to, że opinie wspólnoty czy grupy ekspertów nie są introspekcyjnie dostępne pojedynczym podmiotom.
