Alvina Goldmana teoria uzasadniania

advertisement
Alvina Goldmana teoria
uzasadniania
Renata Ziemińska
Alvin Goldman
Alvin I. Goldman, ur.1938, profesor filozofii,
Research Scientist in CognitiveScience w
University of Arizona. Ostatnio pracuje w
Rutgers University w New Jersey.
Teksty o uzasadnianiu:
Epistemology and Cognition 1986
Strong and Weak Justifiction 1988
Epistemic Folkways and Scientific Epistemology
1992
Umiarkowany naturalizm
• epistemologia naturalistyczna, zakładająca
kontynualność między filozofią a nauką
• w przeciwieństwie do projektu Quine’a (1986)
wyraźnie zawierająca kwestie normatywne
(Goldman 1986,9).
• Goldman nie mówi też, że epistemologia jest
gałęzią psychologii
• za podstawowy składnik epistemologii uważa
czysto filozoficzną analizę pojęć epistemicznych.
Epistemologia znaturalizowana
• “epistemologia zachowuje swój walor, choć w nowym
otoczeniu i przy wyjaśnionym statusie. Epistemologia,
czy też jakiś jej odpowiednik, staje się po prostu działem
psychologii, a więc nauki. Bada ona naturalne zjawisko,
mianowicie fizyczny ludzki podmiot. Podmiotowi temu
dane jest pewne eksperymentalnie kontrolowalne
wejście (na przykład pewien układ promieniowania
świetlnego o określonych częstościach), a po
odpowiednim czasie podmiot daje jako wyjście opis
trójwymiarowego świata zewnętrznego i jego historii.
Relacja między skromnym wejściem a bogatym
wyjściem budzi nasze zainteresowanie poznawcze w
istocie z tych samych powodów, które zawsze leżały u
źródeł epistemologii"(Quine 1986, 118).
Eksternalizm w teorii uzasadniania
• Goldman zostawia jako otwartą kwestię,
czy kiedy przekonane jest uzasadnione,
właściciel przekonania wie o tym, a także,
czy właściciel przekonania jest w stanie
podać to uzasadnienie. Jest to oczywiście
możliwe ale nie jest według Goldmana
konieczne, ponieważ uzasadnienie zależy
od pewnych procesów czy własności a nie
od racji posiadanych przez podmiot
(1979,172-3).
Reliabilizm
• Uzasadnienie przekonania jest funkcją
reliabilności procesu czy procesów które
go powodują, a reliabilność jest tendencją
procesu do wytwarzania prawdziwych
przekonań.
Procesy reliabilne (rzetelne)
• Przykładami procesów reliabilnych mogą
być typowe procesy percepcji,
przypominania, introspekcji czy
poprawnego rozumowania, natomiast na
niereliabilne wyglądają: myślenie
życzeniowe, pospieszne uogólnienie,
domysł, zgadywanie czy poleganie na
ocenie emocjonalnej (Goldman 1979,
179).
Uzasadnienie a prawda
• Uzasadnienie jest stopniowalne tak jak
rożnego stopnia może być reliabilność.
• Nie wymaga się doskonalej reliabilności
dla uzasadnienia i dlatego przekonania
uzasadnione mogą okazać się fałszywe.
• Pozostaje sprawą otwartą, czy ludzkie
procesy poznawcze kiedykolwiek
produkują uzasadnione przekonania.
Procesy reliabilne
Nie ogólna liczba wyprodukowanych
prawdziwych przekonań lecz ich procent
jest istotny dla uzasadnienia.
Proces poznawczy, którego rezultaty mają
być uzasadnione winien produkować
ponad 50% prawdziwych przekonań.
Wtedy można go nazwać rzetelnym czyli
reliabilnym.
System reguł
• System reguł uzasadniania jest słuszny
wtedy i tylko wtedy gdy zezwala na
procesy psychiczne, których zastosowanie
wytwarza przekonania na pewnym
ustalonym poziomie prawdziwości
(powyżej 50%).
Trudności reliabilizmu
•
•
•
•
problemy ogólności
zakresu reliabilności
kontrprzykład jasnowidztwa
kontrprzyklad świata demona
Problem ogólności
• Proces poznawczy można zaliczyć do wielu
typów. Rożne typy mają różne wskaźniki
prawdziwości i nie wiadomo, który typ wyznacza
uzasadnienie przekonania (Feldman 1985).
• Jeżeli typy są wybrane zbyt szeroko (np.
spostrzeganie), to nieuzasadnione przekonanie
może być zaliczone do uzasadnionych.
• Jeżeli typy są wybrane zbyt wąsko, to możemy
mieć do czynienia z sytuacją “jednego
przypadku”, kiedy typ procesu ma wskaźnik
prawdziwości 1 lub 0 (wtedy uzasadnienie =
prawdziwość; Chisholm 1994,150).
Problem zakresu
• Problem zakresu reliabilności polega na
tym, czy reliabilność procesu wyznacza
jego wskaźnik prawdziwości w świecie
faktycznym, czy także w innych światach
możliwych.
• Jeśli zaś w światach możliwych, to pojawia
się problem, jaki zakres światów
możliwych wziąć pod uwagę.
Światy normalne 1986 jako
odpowiedź na problem zakresu
• Światy normalne to światy zgodne z naszymi
ogólnymi przekonaniami na temat świata
faktycznego. Chodzi o przekonania na temat
rodzajów przedmiotów, zdarzeń i zmian, jakie w
nim zachodzą.
• Według Goldmana system reguł jest słuszny w
dowolnym świecie W jeśli ma odpowiednio
wysoki poziom prawdziwości w światach
normalnych. Słuszność jest zatem funkcją
reliabilności w światach normalnych, a nie tylko
w świecie faktycznym (Goldman 1986, 107).
Problem kartezjańskiego demona
• W możliwym świecie, w którym demon
tworzy złudne doświadczenia wzrokowe,
proces widzenia nie jest reliabilny. Jednak
przekonania spostrzeżeniowe uformowane
w tym świecie są intuicyjnie uzasadnione
(Goldman, 1992c,435). Czy są zatem
uzasadnione, choć niereliabilne.
Problem jasnowidztwa
• Wyobraźmy sobie, że podmiot ma
reliabilną moc jasnowidzenia, ale nie ma
żadnych danych ani za, ani przeciw tej
mocy. Intuicyjnie jego jasnowidząco
uformowane przekonania są
nieuzasadnione, ale według reliabilizmu
trzeba je uznać za uzasadnione (Goldman
1992c,435).
Uzasadnienie mocne i słabe 1988
• Wyobraźmy sobie, że ktoś w dawnych czasach
za pomocą astrologii przepowiada wynik bitwy.
Posługuje się metodą niereliabilną. Jeśli jednak
ta metoda jest uznawana w jego kulturze, jego
przekonanie jest uzasadnione w sensie słabym
(1988, 52).
• Przekonanie jest uzasadnione w sensie słabym,
jeśli pochodzi z niereliabilnego procesu, lecz
podmiot nie ma przekonania, iż jest to
niereliabilny proces; podmiot nie dysponuje też
reliabilnym sposobem, żeby się tego dowiedzieć
(1988, 59).
Uzasadnienie mocne i słabe jako
odpowiedź na problem demona
• W świecie kartezjańskiego demona
przekonania percepcyjne są regularnie
fałszywe, lecz są spowodowane przez
podobne procesy, które powodują nasze
przekonania spostrzeżeniowe. Według
Goldmana w obu światach przekonania są
uzasadnione w sensie słabym. Ofiara
kartezjańskiego demona nie posiada
jednak uzasadnienia w sensie mocnym.
Związanie światem
• Reliabilność wyznaczana jest przez
odwołanie do świata faktycznego i (w celu
zwiększenia zakresu zastosowań danego
procesu) światów mu bliskich.
• Mocne uzasadnienie, tak jak wiedza,
zawiera elementy introspekcyjnie
niedostępne.
• Słabe uzasadnienie jest odstępstwem od
reliabilizmu i eksternalizmu
Reliabilizm sprawności 1992
• przekonanie jest uzasadnione, jeśli
pochodzi z jakiejś intelektualnej
sprawności, a nieuzasadnione, jeśli
pochodzi z jakiejś intelektualnej wady.
• intelektualne sprawności posiadają
procesy poznawcze, które uważamy za
reliabilne, zaś intelektualne wady
posiadają procesy poznawcze, które
uważamy za niereliabilne.
Lista poznawczych sprawności
• Epistemologowie przejmują wraz ze
społecznym i kulturowym wychowaniem
listę poznawczych sprawności i wad.
Oceniając przekonanie, identyfikują
procesy poznawcze, które je wytworzyły.
Jeżeli te procesy wiążą się tylko ze
sprawnościami, przekonanie jest ocenione
jako uzasadnione.
Świat demona w reliabilizmie
sprawności
• W świecie demona percepcja jest
niereliabilna, ale jego mieszkańcy uważają
ją za reliabilną i to wystarczy, aby jej
procesy zaliczyć do intelektualnych zalet.
• O tym, czy dany proces jest intelektualnie
sprawny (virtuous) decyduje nie faktyczna
reliabilność lecz to, co uważamy za
reliabilność.
Złagodzony eksternalizm
• Jest to zwiększenie elementów internalnych, ale
wciąż jeszcze eksternalizm.
• O eksternalizmie decyduje tu zbiorowy podmiot
dokonujący oceny reliabilności, ustalający listę
procesów intelektualnie sprawnych i wadliwych i
oceniający uzasadnienie.
• Uzasadnienie przekonania nie zależy od tego,
co uważa za reliabilne podmiot tego
przekonania, lecz od tego, co uważa za
reliabilne wspólnota, do której on należy.
Elementy internalizmu
• Goldman wielokrotnie łagodził warunki eksternalistyczne
i dodawał elementy internalne:
• warunek o braku udaremnienia przez dostępne dane,
• teoria światów normalnych odwołująca się do naszych
ogólnych przekonań na temat świata,
• dopuszczenie uzasadnienia słabego polegającego na
braku epistemicznych uchybień i wreszcie
• zastąpienie reliabilności tym, co uważane jest za
reliabilne.
• ostateczną ostoją eksternalizmu jest to, że opinie
wspólnoty czy grupy ekspertów nie są introspekcyjnie
dostępne pojedynczym podmiotom.
Download