Poż ytecżne organiżmy

Warsztaty naukowe
„Problemy racjonalnej gospodarki nawozowej”
Pożytecżne organiżmy
Dzięki inicjatywie IUNG PIB w Puławach i CDR w Radomiu zostały zorganizowane bardzo ciekawe
warsztaty naukowe. W drugiej części omówiona zostanie rola pożytecznych mikroorganizmów.
Preparaty zawierające mikroorganizmy są popularne na rynku środków rolniczych. Niestety
namnożyło się ich tak dużo, że trudno jest określić które są efektywne - i czy w ogóle są
efektywne! Nowe formulacje zawierające pożyteczne mikroorganizmy zostały opracowane w
Instytucie Ogrodnictwa w Skierniewicach. W ramach projektu „EkoTech Produkt”
wyselekcjonowano z puli mikroorganizmów charakterystycznej dla regionu Polski te, które mogą
pomóc rolnikom. Prace zreferowała na warsztatach profesor Lidia Sas-Paszt z IO w
Skierniewicach(na zdjęciu), kierująca projektem.
Co to są „pożyteczne mikroorganizmy” ? Te, które stale towarzysza roślinom uprawnym i
spełniają rolę wspomagającą ich wzrost i rozwój , a także ograniczające rozwój
mikroorganizmów szkodliwych. Bardzo ważną a często niedoceniana rolę pełnią grzyby
mikoryzowe. Mikoryza jest to występujące powszechnie zjawisko, polegające na
współżyciu korzeni lub nasion roślin naczyniowych z grzybami i dotyczy około 85%
gatunków roślin wyższych z całego świata). Większość przypadków mikoryzy dotyczy
relacji przynoszącej korzyści obydwu organizmom 1.
Symbioza mikorytyczna umożliwia grzybom zaopatrzenie w związki organiczne, wytwarzane
przez rośliny w procesie fotosyntezy. W zamian rośliny zaopatrywane są przez strzępki
grzyba w związki mineralne, głównie fosforowe i azotowe. Grzyby mikorytyczne wytwarzają
także hormony roślinne, które po wniknięciu do organizmu rośliny regulują jego wzrost i
rozwój. Inne substancje o charakterze antybiotyków wydzielane są przez grzyby do gleby
zmniejszając prawdopodobieństwo zakażenia rośliny patogenami obecnymi w podłożu.
Wydzielane związki nie chronią rośliny jedynie przed wirusami i nicieniami. Stwierdza się
również wzrost odporności roślin mikorytycznych na warunki stresowe. Podwyższona
odporność dotyczy skrajnych temperatur, obecności substancji toksycznych w środowisko
oraz niekorzystnego pH. Z praktyki znamy przykłady mikoryzy między grzybami leśnymi i
drzewami - kozaczków szukamy wśród brzóz, prawdziwków przy dębach itp. Jednak mało
wiemy o tym zjawisku w przypadku roślin uprawnych, oczywiście poza bakteriami
brodawkowymi w przypadku roślin bobowatych.
Intensyfikacja rolnictwa, nawożenie mineralne, stosowanie pestycydów zaburza prawidłowy
proces mikoryzy, stąd bardzo istotnym zadaniem jest jej pobudzanie.
1
mutualizm
Pierwszym działaniem EkoTech było utworzenie banku
mikroorganizmów . W całej Polsce pobierano próbki
gleby ze strefy korzeniowej (rizosfery) . Pobierano
formy przetrwalnikowe grzybów mikoryzowych spory arbuskularne2. W banku znajduje się obecnie
ponad 53 tysiące spor ze strefy korzeniowej3
truskawki, jabłoni, wiśni, gruszy i poziomki. Z pomocą
skomplikowanych metod molekularnych4 dokonuje się
identyfikacji poszczególnych szczepów grzybów.
Symbiobank w IO Skierniewice. http://www.inhort.pl/ekotechprodukt.html
Następnym etapem jest ocena ich oddziaływania na wzrost i rozwój roślin. Te grzyby, które
najwyraźniej poprawiają wygląd roślin - najbardziej pożytecznesą używane do
przygotowania specjalnych szczepionek grzybowo - bakteryjnych.
Wielką nadzieję w ograniczaniu groźnych chorób roślin pokłada się także w
mikroorganizmach grzybowych, będących biopestycydami np. z rodzaju Trichoderma bardzo
istotnie ogranicza rozwój szarej pleśni czy rizoktoniozy, grzyb Beauveria bassiana pasożytuje
na szkodliwych owadach, Streptomyces lydicus zwalcza groźne choroby odglebowe.
Kolejnymi pożytecznymi organizmami są pożyteczne bakterie np. rozkładające celulozę,
rozpuszczające związki fosforu, wiążące azot atmosferyczny czy też wzmagające rozrost
korzeni. Po identyfikacji szczepów przechodzi się do kolejnego etapu - badań wazonowych i
polowych, gdzie dokonuje się wyboru najskuteczniejszych szczepów.
Pozostaje jeszcze wybór odpowiedniego nośnika dla przetrwalników -rzecz o tyle istotna, ze
mamy do czynienia nie ze stabilnymi substancjami chemicznymi, ale z mikroorganizmami,
które powinny się namnażać. Zły nośnik (w późniejszym etapie także warunki fizyczne) może
spowodować, że mikroorganizmy po prostu obumrą. Mogą to być suche nośniki chłonne - jak
węgiel brunatny, torf, trociny czy pelety, mogą być płyny, albo przypominające kawior
perełki alginianu wapnia.
Gdy już dokonano wyboru szczepów i nośnika, można było przystąpić do sformułowania
gotowego do stosowania preparatu. Zgrupowanie mikroorganizmów ma ładna nazwę
„konsorcjum”. W badaniach EkoTechProdukt sformułowano do tej pory dwa główne typy
pożytecznych konsorcjów mikroorganizmów: tak zwane bionawozy - oparte głownie na
bakteriach mikoryzowych do zastosowania w szkółkarstwie i sadownictwie. Można wymienić
kilka gotowych preparatów jak: Micosat F12 WP - stymulujący wzrost roślin, przyjmowanie
2
arbuskula to te części grzybów, które wczepione w korzeń pośredniczą w wymianie metabolitów między
korzeniem a grzybem
3
rizosfery
4
analiza DNA grzybów
oczek i zwiększający odporność na mróz. Humus UP, Humus Activ, Activit ,Vinassa, BF Quality
i inne - stymulują wzrost okulantów różnych gatunków sadowniczych..
System korzeniowy jabłoni pobudzony przez BF Quality . Źródło: ulotka wdrożeniowa „Bionawozy
jako środki poprawiające wzrost i rozwój okulantów drzew owocowych w szkółce ekologicznej”
Instytut Ogrodnictwa 2015 r
W trakcie badań ale też i gotowe do produkcji są konsorcja grzybów mikoryzowych AMF i
pożytecznych bakterii PGPR5. Jaka jest efektywność konsorcjów pożytecznych organizmów? Jeżeli
weźmiemy y pod uwagę, że pojedyncze szczepy bakterii powodowały wzrost plonowania ziemniaka o
5-33%(dzięki Pseudomonas sp.), Marchwi 48%, owsa 33% (Bacillus subtilis), buraków wzrost o 4-8 t
(Pseudomonas sp.) i uświadomiony sobie, że na rośliny uprawne działać będzie całe konsorcjum
mikroorganizmów to przekonamy się, że gra jest warta świeczki. Opracowane zostały konsorcja o
charakterze biostymulatorów, kompostów, i inokulów (szczepionek) bakteryjnych.
Na rynku znajduje się obecnie wiele różnych preparatów mikrobiologicznych, ale metoda
zastosowana w Instytucie Ogrodnictwa wydaje się najbardziej przekonująca - dokonano wyboru
spośród rodzimych szczepów - które dobrze rozwijają się w polskich warunkach gleby i klimatu
warunkach. Druga zaleta jest firma -Instytut Ogrodnictwa, gwarantująca prawdziwość danych i
rzetelne badania. Mamy wiele przedsiębiorstw-„meteorów” przelatujących przez rynek, agresywnie
5
AMF angielski skrót na arbuskularne grzyby mikoryzowe a PGPR oznacza pobudzające wzrost roślin bakterie
korzeniowe
reklamujących swoje produkty za duże pieniądze (czasami są to preparaty zupełnie nieskuteczne)
rolnikowi trudno jest ocenić rzetelność otrzymanych wiadomości marketingowych.
Jest też pewien minus - wiele ciekawych, obiecujących konsorcjów nie doczekało się jeszcze
komercjalizacji i nie można ich jeszcze kupić.
Myślę jednak, że warto poczekać i wprowadzić do praktyki rolniczej.
Czytelnikom polecamy śledzenie stron
http://www.inhort.pl/ekotechprodukt
Instytutu
a
szczególnie
strony
EkoTechProdukt
Marek Krysztoforski
gł. specj DREiPR Radom