Rodzina jako środowisko wychowawcze
advertisement
Materiały dla rodziców i nauczycieli: „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” Wykorzystano materiały ze strony www.men.gov.pl Przygotował: Adam Tusiński „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” Ustalanie gotowości do podjęcia nauki szkolnej starszych przedszkolaków Dojrzałość przedszkolna czyli gotowość do rozpoczęcia nauki w szkole w zakresie rozumienia ważnych czynności intelektualnych O nauce czytania i przygotowaniu do pisania Dojrzałość przedszkolna czyli gotowość do rozpoczęcia nauki w szkole w zakresie wychowania zdrowotnego i kształtowania sprawności ruchowej Dojrzałość przedszkolna, czyli gotowość do rozpoczęcia nauki w szkole w zakresie umiejętności społecznych O adaptacji dziecka do warunków przedszkola (szkoły) O sposobach zmniejszania stresu adaptacyjnego u dzieci O dzieciach, które źle funkcjonują w sytuacjach społecznych O organizowaniu zajęć dydaktyczno - wyrównawczych dla dzieci, które słabo są przygotowane do podjęcia nauki w szkole O zgubnych skutkach niezaspokojenia potrzeby ruchu u dzieci O potrzebie rozmawiania z dziećmi O kształtowaniu wiadomości i umiejętności matematycznych w domu, w przedszkolu i szkole O niegrzecznych dzieciach Rozsądnie o oglądaniu programów telewizyjnych przez dzieci i grach komputerowych O dziecięcych zabawach, inaczej „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” Ustalanie gotowości do podjęcia nauki szkolnej starszych przedszkolaków. Dlaczego trzeba ustalać gotowość dzieci do pojęcia nauki w szkole? Z analizy rozwoju umysłowego wynika, że w każdej grupie rówieśniczej są dzieci różniące się znacznie pod względem umysłowym, chociaż wszystkie mieszczą się w szeroko pojętej normie. Na przykład w grupie siedmiolatków rozpoczynających naukę szkolną różnice te w przeliczeniu wynoszą około 4 lat: od dzieci rozumujących na poziomie przeciętnych pięciolatków i dzieci dorównujących pod tym względem dziewięciolatkom. Podobne różnice indywidualne występują w grupach sześciolatków. „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” Ustalanie gotowości do podjęcia nauki szkolnej starszych przedszkolaków. W jaki sposób organizowane jest ustalanie gotowości dzieci do podjęcia nauki w szkole ? Ustalanie dojrzałości przedszkolnej rozumianej jako gotowość dzieci do podjęcia nauki szkolnej jest obecnie realizowane w placówce, do której dziecko uczęszcza (przedszkole, klasa zerowa, punkt przedszkolny itp.). Zajmują się tym nauczyciele pracujący z dzieckiem, a więc osoby, które znają dziecko i z którymi rodzice często się kontaktują. Specjaliści z poradni - logopeda, psycholog i pedagog - mają obowiązek w tym pomagać. Diagnoza jest przeprowadzana w następujący sposób: - przez kilka tygodni (jesień i początek zimy), nauczyciel obserwuje dzieci w trakcie zabaw, zajęć indywidualnych i zespołowych. Porównuje i ocenia, jak funkcjonują społecznie i jak uczestniczą w procesie uczenia się, a także jak radzą sobie w sytuacjach trudnych i wymagających wysiłku; - w pierwszych miesiącach zimy ustala się stopień gotowości do nauki szkolnej każdego dziecka osobno, w trakcie wykonywania zadań testowych; - na podstawie obserwacji i testowego sprawdzania dziecięcych kompetencji ustala się, które dzieci są na tyle przygotowane do szkoły, że wystarczy im udział w zajęciach przedszkolnych realizowanych do czerwca, a które potrzebują wsparcia ze strony dorosłych, aby móc korzystać z nauki szkolnej; - dla dzieci, które słabiej wypadły w ustalaniu dojrzałości przedszkolnej organizowane są w przedszkolach (niezależnie od formuły organizacyjnej) zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze stosownie do ich potrzeb rozwojowych i edukacyjnych; - pod koniec roku szkolnego sprawdza się, czy dzieci te osiągnęły gotowość do nauki szkolnej. Jeżeli tak się nie stało, rodzicom proponuje się odroczenie obowiązku szkolnego dziecka. „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” O nauce czytania i przygotowaniu do pisania. Do czytania garną się dzieci pięcioletnie a nawet czteroletnie. Interesują się książeczkami, napisami na szyldach i reklamach, pytają o nazwy liter, same próbują je łączyć w wyrazy a wyrazy w zdania. Wczesne zainteresowanie nauką czytania i pisania świadczy o znakomitych możliwościach umysłowych dziecka. Wszystko zależy tu od stopnia dziecięcych zainteresowań. Tak się zwykle dzieje, że dzieci interesują się tym, co jest na miarę ich możliwości poznawczych i wykonawczych. Dlatego, gdy dziecko garnie się do nauki czytania i pisania należy je wspierać w opanowaniu tych trudnych umiejętności, gdyż im wcześniej je opanuje, tym większe będzie miało szanse w odniesieniu sukcesów w nauce szkolnej. Dzieci w przedszkolu przygotowują się do nauki czytania i pisania podczas zabaw, zajęć, sytuacji edukacyjnych. Natomiast intensywnie uczą się tych umiejętności w pierwszym roku edukacji szkolnej. Dla każdego dziecka dobrze przygotowanego do szkoły w zakresie czytania i pisania nabywanie tych umiejętności nie będzie trudne. „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” O nauce czytania i przygotowaniu do pisania. Przygotowując je do nauki czytania i pisania należy zadbać o to, aby : - mówiły poprawnie pod względem artykulacyjnym. Dzieci z wadami wymowy muszą być pod opieką logopedy a przed pójściem do szkoły wady te powinny być skorygowane poprzez odpowiednie ćwiczenia; - swobodnie wypowiadały się w rozwiniętej i uporządkowanej formie. Dzieci idące do szkoły mają mieć bogate słownictwo i powinny przestrzegać podstawowych zasady kultury słuchania i mówienia. Oznacza to, że muszą zadbać o to, aby były rozumiane przez innych a także starały się słuchać tego, co mówią inni; - miały dobrze rozwiniętą percepcję słuchową, w tym także słuch fonematyczny ( fonemowy). Jest on ważnym wskaźnikiem dojrzałości dziecka do nauki czytania i pisania i polega na zdolności do różnicowania głosek w wypowiadanych i słyszanych słowach; - umiały dostrzec, jaki kształt ma poznawana litera i go zapamiętać. Dobrze rozwinięta spostrzegawczość i pamięć wzrokowa jest niezbędna w początkowej nauce czytania i pisania. Każde dziecko w krótkim czasie ma zapamiętać prawie 200 znaków graficznych w tym wszystkie litery małe i wielkie w wersji pisanej i drukowanej oraz cyfry (znaki graficzne liczb), znaki działań oraz stosowane w edukacji reprezentacje graficzne (uproszczone rysunki, grafy, drzewka, tabelki). - potrafiły odwzorować litery, nie pomijając ani jednego szczegółu. Do tego potrzebna jest bardzo dobra sprawność rąk oraz współpraca ręki i oka w obrębie ruchów dłoni i palców. Niezaspokojona potrzeba ruchu, wyręczanie dzieci w prostych czynnościach sprawia, że sporo z nich charakteryzuje się niezbornością ruchową całego ciała w tym niezręcznością manualną; - nie miały większych kłopotów z koordynowaniem czynności rąk pod kontrolą wzroku od strony lewej do prawej. Podczas czytania wodzi się wzrokiem po szeregach liter tworzących słowa, zaczynając od strony lewej do prawej. Podobnie jest w pisaniu. Piszący musi jednocześnie prowadzić wzrok i organizować sensownie skomplikowane ruchy ręki od lewej do prawej strony; Oprócz tych wymienionych przeze mnie zagadnień są jeszcze inne odgrywające również ważną rolę. Do nich należy interesowanie się czytaniem i pisaniem a także rozumienie sensu kodowania i dekodowania. Chodzi tu o motywację i większą podatność do nauki czytania i pisania. „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” Dojrzałość przedszkolna, czyli gotowość do rozpoczęcia nauki w szkole w zakresie umiejętności społecznych Każde dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole reprezentuje już pewną dojrzałość społeczną. Dlatego większość potrafi : -podać swoje imię i nazwisko, ale często ma kłopoty ze szczegółowym określeniem adresu; -wymienić imiona i nazwiska najbliższych członków rodziny i zaczyna orientować się w rolach społecznych, które pełnią; - wyrazić swoje oczekiwania i pragnienia tak, aby inni go rozumieli; - obdarzyć uwagą drugą osobę , aby wiedzieć o czym ona mówi; - być usłużnym wobec innych osób ( dzieci, dorosłych) na miarę swoich możliwości; - współpracować z rówieśnikami w taki sposób, że może brać udział w wspólnych zabawach; - spokojnie czekać na to, czego nie może natychmiast otrzymać i rozumieć, że dorośli mają ograniczone możliwości w spełnianiu jego pragnień. Wymienione umiejętności są zwykle dość dobrze opanowane przez dzieci, które wcześniej uczęszczały do przedszkola. Gorzej jest z dziećmi, które do tej pory wychowywały się w domach rodzinnych, a tam nie zawsze dbano o ich kształtowanie . „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” Dojrzałość przedszkolna, czyli gotowość do rozpoczęcia nauki w szkole w zakresie umiejętności społecznych W społecznym uczeniu się, a takie odbywa się w przedszkolu i szkole, niebywale ważne jest porozumiewanie się dorosłego z dzieckiem , dziecka z dorosłym i dzieci między sobą. Chodzi tu o kompetencje komunikacyjne , czyli umiejętność posługiwania się językiem odpowiednio do sytuacji i możliwości percepcyjnych osoby do której się mówi. Dorosły mówiąc do dziecka musi brać pod uwagę dobór słów, sposób formułowania wypowiedzi a także zadbać o wyraz twarzy, ton głosu, gesty itp. Problem w tym, że dorośli rzadko zdają sobie sprawę z faktu, że 80% informacji przekazują w sposób niewerbalny tzw. mowa ciała i zajmując się dziećmi komunikują się głównie werbalnie. Zasypują dzieci słowami i tylko w małym stopniu troszczą się o to, czy dziecko rozumie to, o czym mówią. „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” Dojrzałość przedszkolna, czyli gotowość do rozpoczęcia nauki w szkole w zakresie umiejętności społecznych Z analizy zachowań dzieci w przedszkolu wynika, że różnią się one niebywale pod względem kompetencji potrzebnych do porozumiewania się. Są takie, które potrafią obdarzać uwagą osobę, tak długo, aż zrozumieją jej intencje. Stają przed rozmówcą, patrzą mu w oczy i miną dają do zrozumienia, że wiedzą o czym mówi. Potrafią też przez dłuższy czas skupić się na słowach, ale także zadawać pytania i czekać na odpowiedź. Dzieci tak zachowujące się posiadają wysokie kompetencje społeczne. Mali uczniowie, którym w szkole źle się wiedzie najczęściej mają spore kłopoty z obdarzaniem uwagą drugiej osoby i w małym stopniu korzystają z komunikacji niewerbalnej. Popadają w konflikty w domu i przedszkolu, gdyż nie potrafią skupić się na tyle długo, aby zrozumieć intencje dorosłego. Z tego też powodu nie wykonują poleceń, a potem płaczą, buntują się, gdy dorosły ich strofuje. Niskie kompetencje w zakresie komunikowania są przyczyną wielu dziecięcych zmartwień i kłopotów. Na przykład dziecko prosząc o coś dorosłego mówi niewyraźnie, a do tego jeszcze na niego nie patrzy. Potem gdy dorosły nie spełni jego prośby swoje niezadowolenie wyraża płaczem. Podobnie jest w przedszkolu podczas zabawy. Dziecko chce zabawkę , którą bawi się kolega. Staje przed rówieśnikiem, który ma spuszczoną głowę bo zajęty jest zabawką i nie słyszy proszącego. Ten zaś postanawia dostać to , co chce, wyrywa zabawkę, a gdy czuje opór - bije. „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” Dojrzałość przedszkolna, czyli gotowość do rozpoczęcia nauki w szkole w zakresie umiejętności społecznych Analizując sposoby porozumiewania się dzieci, można dostrzec fatalne przyzwyczajenia wyniesione niestety z domu rodzinnego. Gdy dorośli nie mówią tylko krzyczą dziecko reaguje tylko na podniesiony głos. Jeżeli dorośli lekceważą dziecko, gdy do nich mówi, ono tak samo się zachowuje w przedszkolu (szkole): nie słucha co do niego mówią, odchodzi, demonstruje zniecierpliwienie itd. Niskie umiejętności społeczne objawiają się również myleniem imion, nie zwracaniem uwagi na wygląd innych dzieci i brakiem zainteresowania tym, co koledzy lubią a czego nie lubią mimo, że spędzają z nimi sporo czasu. „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” Dojrzałość przedszkolna, czyli gotowość do rozpoczęcia nauki w szkole w zakresie umiejętności społecznych Jakie kompetencje społeczne powinno mieć dziecko przed rozpoczęciem nauki w szkole? Dziecko powinno realizować swoje potrzeby w zgodzie z innymi i w sposób akceptowany przez społeczność dorosłych, dlatego powinno: - mieć poczucie własnej odrębności i musi ponosić odpowiedzialność za to, co robi i jak się zachowuje; - umieć porozumiewać się z innymi w ważnych sprawach: w czytelny i akceptowany sposób ma mówić o swoich potrzebach i zamierzeniach oraz słuchać i starać się rozumieć innych, gdy mówią o swoich problemach; - rozumieć, że otaczający świat jest tak zorganizowany, aby wszyscy wszystkim pomagali (dzieci - dzieciom, dzieci - dorosłym; - wiedzieć, że przynależność do grupy społecznej oznacza przestrzeganie w niej umów społecznych; - zachowywać się zgodnie z przyjętymi zwyczajami (kulturalne zwracanie się do siebie i używanie słów: proszę, dziękuję, przepraszam itp.). Wszystko to mieści w możliwościach umysłowych dzieci i przy ścisłym współdziałaniu z rodzicami jest do zrealizowania. „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” Dojrzałość przedszkolna, czyli gotowość do rozpoczęcia nauki w szkole w zakresie umiejętności społecznych O co powinni zadbać rodzice dziecka kończącego przedszkole Kształtowanie społecznych kompetencji jest podzielone między wychowanie rodzinne i wychowanie przedszkolne, dlatego może mieć miejsce wzajemne znoszenie się wpływów wychowawczych. Trzeba więc zadbać o wspólny front wychowawczy, jedność oddziaływań i wymagań, a także o porozumiewanie się w sprawach ważnych dla skutecznego oddziaływania wychowawczego. Niepokojąco niskie umiejętności społeczne dzieci wynikają z nasilającego się kryzysu wychowania w wielu, niestety rodzinach. Często jest też tak, że rodzice tych dzieci nie chcą się dostosować do norm zgodnego współżycia. Zamiast rozmawiać o kłopotach wychowawczych podnoszą głos i grożą, straszą i obrażają nauczyciela. Często dzieje się to w obecności dzieci i na skutki nie trzeba długo czekać. Czując wsparcie w rodzicach zachowują się jeszcze gorzej. Najsmutniejsze jest jednak to, że wystarczy jedno dziecko tak zachowujące się, a agresją zarazi pozostałe. Nauczyciel traci autorytet i dzieci postrzegają go jako osobę słabą, którą można lekceważyć, nie trzeba jej słuchać, gdy jest to niewygodne. Tak być nie może. Dlatego w dobie kryzysu wychowania rodzinnego jasno trzeba określać umowy dotyczące tego, co wolno, a czego nie wolno robić w przedszkolu, szkole ( domu). Same umowy tu nie wystarczą, niezbędne jest ich respektowanie i ścisła współpraca z nauczycielkami przedszkola. Niekiedy jest to trudne, ponieważ poglądy rodziców na temat zachowań dzieci w sytuacjach społecznych mogą być inne. Nie należy z rodzicami polemizować lecz wyjaśnić im jakie zachowania nie będą tolerowane i jakie normy społeczne muszą być respektowane. „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” O dzieciach, które źle funkcjonują w sytuacjach społecznych Warto pamiętać, że kształtując umiejętności interpersonalne trzeba: - organizować różnorodne sytuacje, w których dzieci będą miały okazję się odpowiednio zachowywać ; - pokazać wszystkim dzieciom, czego się od nich oczekuje i nazywać to słowami; - skłaniać dzieci do naśladowania tego, co pokazuje nauczyciel, a gdy to uczynią chwalić; - respektować ustalone umowy społeczne i konsekwentnie je egzekwować . „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” O zgubnych skutkach niezaspokojenia potrzeby ruchu u dzieci Piękny zimowy dzień. Świeci słońce, kilka stopni poniżej zera, puszysty śnieg a w parku na spacerze nie ma ani jednego dziecka. Jesienią, gdy mży deszcz lub wieje wiatr jest podobnie. Za to zdecydowanie lepiej bywa wiosną i latem. Wówczas spotykamy dzieci trzymane za ręce i spacerujące noga za nogą wraz z rodzicami. Gdy dorośli pozwolą dzieciom na trochę samodzielności zaraz słychać upominanie: Nie biegaj bo się spocisz ...., Nie wchodź na murek bo spadniesz...., Nie przeskakuj przez konar bo upadniesz i rozbijesz sobie głowę..... Spotykamy też dzieci czteroletnie sprawne ruchowo wożone do przedszkola w wózkach lub wnoszone po schodach na rękach do sal. A przecież wszyscy wiemy , że sprawność fizyczna jest ważnym wskaźnikiem prawidłowego rozwoju psychoruchowego dziecka. Wiek przedszkolny to okres wzrastającej sprawności ruchowej. U starszych przedszkolaków i młodszych uczniów obserwuje się: - ogromną potrzebę ruchu i dlatego mówi się o nadruchliwości oraz o konieczności zaspokojenia głodu ruchu dzieci; - korzystne zmiany w sprawności oraz koordynacji ruchowej i z tego powodu wiek przedszkolny nazywa się złotym wiekiem motoryczności. „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” O zgubnych skutkach niezaspokojenia potrzeby ruchu u dzieci O rozwój fizyczny i sprawność ruchową przedszkolaków mają dbać zarówno rodzice jak i nauczyciele . Z obserwacji wynika, że niepokojąco zwiększa się liczba rodziców, którzy nie należycie zaspakajają potrzebę ruchu u swoich dzieci. Nie zwracają również uwagi na wynikające z tego konsekwencje dla ich dziecka, innych dzieci a nawet dla personelu przedszkola. Zabiegani i zapracowani rodzice : - cieszą się , gdy ich dziecko długo i spokojnie siedzi przed telewizorem a potem dziwią się , że różni się ono od rówieśników , bo jest mniej sprawne, słabe ( chorowite) i szybko się męczy; - nie stwarzają dziecku okazji do ruchowego wyżycia się, a potem uskarżą się, że jest nadmiernie ruchliwe , nie potrafi spokojnie usiedzieć przez chwilę i przeszkadza wszystkim w domu; - nie dbają o to, aby dziecko realizowało potrzebę ruchu przebywając jak najdłużej na powietrzu a potem są zaskoczeni, że dziecko jest słabe, mało odporne i często choruje. „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” O zgubnych skutkach niezaspokojenia potrzeby ruchu u dzieci Co każdy przedszkolak powinien umieć idąc do szkoły w zakresie sprawności fizycznej. Zgodnie z nową podstawą programową dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej : - dba o swoje zdrowie; - jest sprawne fizycznie lub jest sprawne w miarę swoich możliwości, jeżeli jest dzieckiem mniej sprawnym ruchowo; - uczestniczy w zajęciach ruchowych, w zabawach i grach w ogrodzie przedszkolnym, w parku, na boisku, sali gimnastycznej. „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” O potrzebie rozmawiania z dziećmi Rozwój umysłowy dziecka w dużym stopniu zależy od głośnego czytania książeczek, oglądania obrazków, mądrych rozmów, poważnego traktowania dziecięcych pytań i udzielania na nie stosownych odpowiedzi. Dziecko, które potrafi już porozumiewać się z dorosłymi domaga się czytania wierszyków, dłuższych opowiadań, bajek, baśni, inscenizacji, rymowanek i zagadek. Na rynku znajduje się wiele atrakcyjnych książeczek bogato ilustrowanych o znakomitych tekstach zarówno do czytania jak i oglądania. Najważniejsze będą jednak rozmowy prowadzone z dzieckiem podczas oglądania obrazków i po przeczytaniu opowiadania. To one przyczyniają się do rozwoju dziecięcego umysłu i na takie rozmowy trzeba zawsze przeznaczyć trochę czasu. Mądra rozmowa zaczyna się zwykle od pytań które dziecko kieruje do dorosłego i które dorosły stawia dziecku. Dobrym pretekstem do rozmów są też polecenia kierowane do dziecka bo wykonując je dziecko pyta i prosi o wyjaśnienia. Z dziecięcymi pytaniami nie ma kłopotu, gdyż dzieci wprost zasypują nimi dorosłych. Nieco trudniej może być dorosłemu ze sformułowaniem polecenia (pytania) i udzieleniem mądrej, prostej odpowiedzi zrozumiałej dla dziecka. „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” O potrzebie rozmawiania z dziećmi O poważnym traktowaniu dziecięcych pytań. Dzieci w wieku przedszkolnym doskonale wiedzą, że poprzez stawianie dorosłym pytań mogą zaspokoić swoja ciekawość, zdobyć wiedzę. Dlatego oczekują stosownych odpowiedzi i wyjaśnień. Nie należy dzieci uczyć, w jaki sposób trzeba konstruować pytania lecz akceptować zadawane i udzielać odpowiedzi, które zaspokoją ciekawość dziecka i skłonią je do formułowania następnych dociekliwych pytań. W domu rodzinnym dzieci zadają więcej pytań niż w przedszkolu. Przyczyna tkwi w organizacji przedszkola: nauczyciel jest jeden i nie może odpowiedzieć jednocześnie na wszystkie kierowane do niego pytania bo dzieci jest dużo. Ponadto onieśmielone gromadką rówieśników dzieci pytają rzadziej. W domu dziecko może swobodnie zadawać pytania: skupia wówczas uwagę na sobie, formułuje pytanie i dopomina się odpowiedzi. Jest odważniejsze gdyż włącza się w nurt prowadzonych rozmów . Niezależnie od tego, gdzie dzieci formułują pytania i czego te pytania dotyczą, dorośli muszą cierpliwie słuchać i odpowiadać . „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” O potrzebie rozmawiania z dziećmi O udzielaniu dobrych odpowiedzi na dziecięce pytania. Zadaniem dorosłych jest udzielanie odpowiedzi na pytania stawiane przez dzieci. Powinni oni: - odpowiadać chętnie i swobodnie na dziecięce pytania. Nie mogą pouczać dziecka, mówić zniecierpliwionym tonem ale włączyć odpowiedź na pytanie w miłą, przyjazną rozmowę w czasie której dziecko będzie miało okazje stawiać następne pytania i przedstawiać swe wątpliwości; - udzielając odpowiedzi uwzględniać możliwości dziecięcego umysłu. Dzieci formułują krótkie pytania i od dorosłych oczekują krótkich odpowiedzi. Zbyt obszerne odpowiedzi męczą dziecko, nużą je i zniechęcają do formułowania dalszych pytań; - brać pod uwagę to, że udzielana dziecku odpowiedź jest podstawowa i tymczasowa. Odpowiedź udzielona na pytanie pomaga budować aktualny system wiedzy, pobudza ciekawość i zachęca do stawiania następnych pytań na które trzeba odpowiedzieć już bardziej wyczerpująco; - odpowiadać zgodnie z prawdą , ale na miarę dziecięcych możliwości intelektualnych. Nie wolno okłamywać dziecka i podawać mylnych informacji. Jeżeli dorosły nie potrafi natychmiast udzielić odpowiedzi, powinien powiedzieć: Nie wiem, ale dowiem się i odpowiem ci. Potem obietnicę należy spełnić. „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” O niegrzecznych dzieciach Dobre wychowanie dzieci jest głównym celem nauczycieli i rodziców. Zdarza się jednak, że proces wychowawczy kształtujący właściwe postawy przynosi odwrotne skutki. Oto kilka przykładów : Karolinka rozrzuca zabawki . Proszę , aby przestała robić bałagan i posprzątała je. Dziewczynka pokazała język i odwróciła do mnie tyłem. W tramwaju siedzi mama z siedmiolatkiem na kolanach. Wsiada starsza pani z laską i rozgląda się szukając wolnego miejsca .Ponieważ go nie ma , patrzy na chłopca i jego mamę. Mama przyciszonym głosem mówi : Siedź i pokazuje coś za oknem. Babcia skarży się : W domu mu wszystko wolno ..... ,On robi to co chce....., Nie słucha, co się do niego mówi....... Mama opowiada : Nie kupiłam Kasi zabawki, którą chciała . To ona na ulicy tupała nogami, krzyczała na mnie aż się ludzie oglądali a do tego wszystkiego jeszcze obraziła się . Można mnożyć opisy podobnie zachowujących się dzieci . Bywa , że działania wychowawcze podejmowane w dobrej wierze często odnoszą odwrotny skutek. „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” O niegrzecznych dzieciach Problem jest niezwykle złożony , gdyż działania wychowawcze podejmowane przez różnych wychowawców ( nauczycieli , rodziców , dziadków) mogą : - być sprzeczne: mama uczy dziecko pewnych zachowań, a tata je lekceważy i nakłania do innych zachowań; - dopełniać i uzupełniać się: nauczyciel uczy dziecko czynności , o które nie troszczą się rodzice i odwrotnie; - wzmacniać się: rodzice i nauczyciele kształtują podobne zachowania a dziecko szybko orientuje się w oczekiwaniach dorosłych i stara się je spełniać. Z problemem wychowawczym mamy do czynienia wówczas, gdy dorośli kierują się sprzecznymi poglądami i uczą dziecko różnych zachowań w bardzo podobnych sytuacjach. Stwarza to okazję do wybierania tej sytuacji , która się bardziej dziecku opłaca: czy słuchać mamy, czy taty. Najczęściej tak wychowywane dziecko lekceważy dorosłego np. wychowawcę (nauczyciela). „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” O niegrzecznych dzieciach O nagrodach i karach Wychowując dzieci, trzeba stosować kary i nagrody. Gdy dziecko zachowa się w określony sposób lub wykona jakąś czynność, dorosły mimiką, gestem, słowem : - okaże zadowolenie - jest to nagroda. Dziecko będzie skłonne powtarzać nagrodzone zachowania bo skojarzyło je z miłymi emocjami; - wyrazi niezadowolenie - jest to kara a więc informacja o konieczności zmiany zachowania. Dziecko w takiej sytuacji będzie unikało tego, co łączy się z nieprzyjemnymi doznaniami. W procesie wychowywania nie sposób unikać kar. Są one jednym z najważniejszych sposobów informowania dziecka o tym , że ma zmienić swoje zachowanie. Rozważając problem stosowania kar i nagród w dłuższym okresie czasu okazuje się, czasem , że kara nie zawsze łączy się z przykrością, a nagroda z przyjemnością. Na przykład doznanie przykrości może być spowodowane tym , że nagroda nie była taka jakiej się dziecko spodziewało. Bywa też tak ,że dziecko traktuje dotkliwą karę jako coś korzystnego coś , co się opłaca i prowokuje dorosłego do ukarania. Oto przykład : Dziecko z rodzicami idzie na przyjęcie. Wszyscy dorośli obdarzają dziecko uwagą i mówią : Jaka ty jesteś ładna dziewczynka ?..... Kto ci kupił taką śliczną sukieneczkę?..... Chodzisz do przedszkola więc umiesz dużo piosenek , zaśpiewaj .....itd. Po chwili dorośli przestają interesować się dzieckiem ale ono dalej chce być ważne , w centrum zainteresowania i chce na siebie zwrócić uwagę. Zaczyna biegać , głośno mówić a nawet krzyczeć i wszystkim przeszkadzać. Rodzice tracą cierpliwość i karzą dziecko za złe zachowanie. Dorosłym tylko wydaje się, że ukarali dziecko a ono takim zachowaniem osiągnęło zamierzony cel - nareszcie zwrócili na mnie uwagę i jestem w centrum zainteresowania. Inny przykład : Nauczyciel chwali ucznia za aktywność na lekcji ale on doskonale wie, że za chwilę rówieśnicy będą mu dokuczali bo się wyróżnił . Tak więc nagroda staje się dla niego karą. „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” O niegrzecznych dzieciach Co wolno dzieciom a czego nie wolno. Ustalając relacje pomiędzy sobą a inną osobą dzieci stosują testowanie. W ten sposób chcą dowiedzieć się: jak daleko sięga władza dorosłego, jakie będą konsekwencje , gdy nie wykonają polecenia , kiedy trzeba się podporządkować a kiedy nie. Takie testowanie to próba sił. Dziecko nie ma innego sposobu ustalania granicy swych możliwości i dowiedzenia się, jakimi prawami rządzi się otaczająca go rzeczywistość. Wystawiając na próbę cierpliwość dorosłego, uczy się rozumieć, w jaki sposób ma respektować potrzeby innych ludzi i wymuszać realizowanie własnych . Dorosły musi przestrzegać granic wyznaczonych dziecku, egzekwować postawione wymagania i konfrontować z konsekwencjami jego złego zachowania. Dzięki temu dziecko nauczy się ponoszenia odpowiedzialności za swoje zachowanie i zasad współżycia oraz współdziałania społecznego. Kilka rad dla rodziców, których stosowanie gwarantuje właściwe relacje miedzy dorosłym i dzieckiem. Dorosły powinien : - reagować adekwatnie do przewinienia dziecka i pokazywanie, co zrobiło źle ; - mówić o swoich uczuciach i oczekiwaniach w sposób życzliwy i stanowczy; - pozwolić dziecku na ponoszenie konsekwencji złego zachowania i pomóc mu w wyciąganiu wniosków i naprawieniu szkody. Dorosły może powstrzymać nieodpowiednie zachowanie dziecka działając stanowczo ale z szacunkiem dla dziecka. Tylko postępując w ten sposób uczy dziecko odpowiedzialności za jego zachowanie , zapewnia mu poczucie bezpieczeństwa a równocześnie staje się autorytetem gwarantującym poczucie bezpieczeństwa. „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” Rozsądnie o oglądaniu programów telewizyjnych przez dzieci i grach komputerowych W ostatnich latach wiele się pisze i mówi na temat nowoczesnych nośników informacyjnych do których należą miedzy innymi telewizja i komputer. W środkach masowego przekazu często szuka się odpowiedzi na pytania: Czy dziecko dwuletnie powinno oglądać telewizję? Jak długo starszy przedszkolak może siedzieć przed ekranem telewizora i monitorem? Czym kierować się przy wyborze programów telewizyjnych i gier komputerowych dla młodszych uczniów? Jaki wpływ na rozwój fizyczny i intelektualny dziecka ma telewizja i gry komputerowe? Podobne pytania zadają sobie rodzice młodszych i starszych przedszkolaków a także dzieci rozpoczynających naukę w szkole. W rozmowach z rodzicami słyszymy : Wojtek ma dopiero sześć lat a już potrafi nie tylko uruchomić komputer ale i korzystać i Internetu.... Krzyś nie chce się bawić zabawkami tylko każdą wolną chwilę spędza przed telewizorem...Kasia, uczennica klasy pierwszej, dzisiaj mnie zaskoczyła opowiadając o grze komputerowej dzięki której odbyła wirtualną podróż do innego świata... „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” Rozsądnie o oglądaniu programów telewizyjnych przez dzieci i grach komputerowych Przedszkolaki i mali uczniowie po powrocie z przedszkola lub szkoły zagospodarowują sobie wolny czas tak: zasiadają wygodnie np. z chipsami przed telewizorem i oglądają wybrany przez siebie program albo grają w gry komputerowe. Czasami też poruszają się w sieci Internetu szukając odpowiedzi na interesujące ich pytania. Wszyscy są z tego faktu zadowoleni zarówno dzieci jak i rodzice : dzieci bo nikt od nich niczego nie chce a rodzice bo wreszcie mają trochę czasu dla siebie. Często jest też tak, że dorośli akceptują a nawet zachęcają do oglądania programów telewizyjnych szczególnie o charakterze edukacyjnym gdyż dzięki nim dziecko nie tylko zdobywa wiedzę, poznaje bogactwo świata, którego nie zobaczy w otaczającej rzeczywistości ale i rozwija swoje zainteresowania. Telewizja i komputer to dobrodziejstwo cywilizacji, narzędzia zdobywania wiedzy. Jeżeli korzystanie przez dzieci z tych nowoczesnych nośników informacji jest kontrolowane to przynosi oczekiwane i pozytywne rezultaty. Niestety często jest tak, że dzieci oglądają w telewizji przypadkowe programy, grają w gry o wątpliwych walorach edukacyjnych i wówczas pojawiają się problemy wychowawcze i edukacyjne. „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” Rozsądnie o oglądaniu programów telewizyjnych przez dzieci i grach komputerowych Nikt już nie ma wątpliwości, że telewizja, komputer, Internet to: - okno na świat. Tu zobaczy się to, czego nie zobaczy się w otaczającej rzeczywistości np. wieloryby w oceanie, misie Koala śpiące na drzewach, niespotykane w regionie zamieszkania zjawiska przyrodnicze a nawet start rakiety kosmicznej; - sposób rozbudzania zainteresowań. Tu można zgłębić tajniki astronomii zobaczyć planety, komety, drogę mleczną, podziwiać ich wygląd i uzyskać odpowiedź na wiele trudnych pytań, a potem wybrać się z rodzicami do obserwatorium astronomicznego. Można też poznać życie codzienne dzieci różnych narodów a potem czasie wakacji wraz z rodzicami uczestniczyć w tradycyjnych zajęciach, zabawach i obrzędach ludowych. Oglądanie na ekranie wspaniałych budowli, tras komunikacyjnych, bajecznych parków i ogrodów może przyczynić się do rozbudzenia zainteresowań architekturą (w tym zieloną), projektowania z oklejonych papierem kolorowym pudełek po zapałkach i materiału przyrodniczego osiedli mieszkaniowych itp.; - jeden ze sposobów uczenia pożądanych zachowań. Bohaterowie filmów są postaciami najczęściej naśladowanymi przez dzieci. Ponieważ prezentują różne zachowania i postawy dlatego warto po obejrzeniu filmu porozmawiać z dzieckiem o tym , co było dobre a co złe w zachowaniu bohatera a także wyjaśnić dlaczego tak nie należy postępować lub w jaki sposób można naprawić wyrządzoną krzywdę; -sposób rozbudzania dziecięcej ciekawości. Program telewizyjny może być wstępem do poznawania świata np. przyrodniczego, technicznego, społecznego. Dziecko po obejrzeniu filmu o życiu niedźwiedzia polarnego może w książeczkach dla dzieci lub encyklopedii poszukać ciekawostek o niedźwiedziach np.: Jaka jest masa niedźwiedzia polarnego ? Ile lat żyje na wolności a ile w ogrodach zoologicznych? Kiedy i gdzie rodzą się małe niedźwiadki? itp. Ten film może być inspiracją do poznania innych niedźwiedzi np. brunatnego, grizzli, pandy itp. „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” Rozsądnie o oglądaniu programów telewizyjnych przez dzieci i grach komputerowych Programy telewizyjne i komputerowe mogą być też zagrożeniem dla rozwoju fizycznego, intelektualnego i społeczno - moralnego. Badania wykazały, że dzieci które spędzają wiele czasu przed ekranem telewizyjnym rozwijają się wolniej. Wolniej uczą się mówić, posiadają mniejszy zasób słów, później nabywają umiejętność czytania i pisania oraz gorzej się uczą. Dzieje się tak dlatego, że dzieci poznają otaczającą rzeczywistość poprzez zmysły: smak węch, wzrok, słuch, dotyk. Im one są wrażliwsze tym bogatsze jest poznanie świata. Niestety ekran telewizora pobudza tylko wzrok i słuch i dlatego brak innych doznań przyczynia się do uboższego poznawania rzeczywistości. „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” Rozsądnie o oglądaniu programów telewizyjnych przez dzieci i grach komputerowych Siedzenie przed ekranem telewizora lub monitorem komputera powoduje, że dziecko nie ma czasu ani na spacery i wycieczki ani na gry i zabawy sportowe a przecież aktywność ruchowa szczególnie na powietrzu ma ogromny wpływ na zdrowie i rozwój fizyczny dzieci. Brak czasu na zabawę zabawkami i zabawę z rówieśnikami może być przyczyną trudności: w nawiązywaniu kontaktów z innymi dziećmi, nabywaniu umiejętności zgodnego współdziałania, ustalaniu i przydzielaniu ról społecznych, przestrzeganiu umów, negocjowaniu np. tematu zabawy i podejmowaniu decyzji. Niestety ani oglądanie telewizji ani gry komputerowe nie są rozrywkami zespołowymi. Dlatego dzieci spędzające dużo czasu przed ekranem mają mniejszy kontakt z rówieśnikami nawet wtedy, gdy wspólnie oglądają film czy grają w grę. Spędzanie czasu przed ekranem telewizyjnym przyczynia się do niekontrolowanego spożywania np. słodyczy, chipsów itp. Dzieci wpatrzone w ekran nawet nie wiedzą kiedy pochłaniają jedną paczkę chipsów za drugą i zachowują się tak, jakby cały świat to było tylko to, co jest na ekranie. Takie zachowania są bardzo niepokojące gdyż z jednej strony mają negatywny wpływ na zdrowie a z drugiej strony dzieci tak silnie identyfikują się bohaterem filmu (gry), że nie odróżniają fikcji od świata realnego. Brak kontaktu z rodzicami i rozmowy na temat zachowania się bohatera, wyjaśnienia sposobu jego postępowania, oceny co dobre a co złe powoduje, że dziecko naśladuje zachowanie swojego idola i powtarza to, co widziało na ekranie. „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” Rozsądnie o oglądaniu programów telewizyjnych przez dzieci i grach komputerowych O oddziaływaniu gier komputerowych Rozpowszechnianie komputerów wzrasta bardzo szybko. W niedługim czasie komputer będzie tak powszechny jak telewizor. Wzrastająca popularność gier nie pozostaje bez wpływu na psychikę i zachowania dzieci. Badania wskazują, że 95% gier pokazuje treści agresywne a więc zabawa polega na walce z różnymi istotami: ludźmi, zwierzętami i przy użyciu różnych narzędzi (broni). Oglądanie scen agresywnych przyczynia się do wzrostu przemocy i agresywnych zachowań dzieci, które przecież naśladują zachowania swoich idoli. Dziecko grające w grę z wątkami drastycznymi aby wygrać musi identyfikować się z agresorem i dokonywać przemocy. Wprawdzie są to czynności symulowane i dzieją się w wirtualnym świecie to jednak przyzwyczaja się ono do takich scen a wielokrotne ich oglądanie osłabia zdolności empatyczne. Ponadto dzieci te cechuje większa impulsywność, koncentracja na sobie, swoich potrzebach, nastawienie na podporządkowywanie sobie innych, mniejsze uwrażliwienie na dobro i zło, zawężenie zainteresowań a nawet napastliwość i podejrzliwość. Gry komputerowe z niebezpiecznymi treściami kojarzą przemoc z nagrodą, gdyż dziecko otrzymuje punkty za pokonanie przeciwnika lub jego wyeliminowanie i w związku z tym ma poczucie sukcesu. „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” Rozsądnie o oglądaniu programów telewizyjnych przez dzieci i grach komputerowych Rady i wskazówki dla rodziców dzieci korzystających z telewizji, Internetu i grających w gry komputerowe Granica wieku korzystania z nowoczesnych nośników informacji wyraźnie obniżyła się. Już dzieci w wieku przedszkolnym korzystają z komputera a nawet Internetu. Dlatego konieczne jest : -ustalenie limitu czasowego oglądania telewizji lub korzystania z komputera. Wszystko zależy od wieku dziecka i umiejętności skupiania uwagi . Może to być jedna godzina dziennie ale w dwóch porcjach lub 45 minut w jednej porcji. Po wyłączeniu telewizora (komputera) należy dziecku zaproponować obejrzenie lub przeczytanie książeczki, wspólną zabawę, pomoc w przygotowaniu posiłku, nakryciu stołu, spacer lub wyjście na rower itd.; - oglądanie razem z dzieckiem programu telewizyjnego aby pytaniami zachęcić dziecko do wypowiadania się na temat tego, co widzi, co się zdarzyć może, kto ma rację, który bohater się podoba a który nie i dlaczego. - przeprowadzeniem z dzieckiem rozmowy o sposobie korzystania z komputera, Internetu zaletach i zagrożeniach wynikających z posługiwania się nimi ; - ustalenie zasad korzystania Internetu np. bez podawania informacji o sobie takich jak: imię i nazwisko, wiek, adres zamieszkania i szkoły, numeru telefonu i tylko wtedy, gdy dorośli są w domu; „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” Rozsądnie o oglądaniu programów telewizyjnych przez dzieci i grach komputerowych - wybieranie tylko tych programów telewizyjnych i gier komputerowych które przeznaczone są dla dzieci. Dorośli powinni być zorientowani w tematyce programów telewizyjnych i gier komputerowych aby uniemożliwiać dzieciom oglądanie filmów ze scenami np. przemocy czy strachu. Sceny straszne wzbudzają strach dlatego oglądając wspólnie z dzieckiem program na bieżąco należy komentować to, co na nim się dzieje. - traktowanie telewizji jako rozrywki a nie jako nagrody lub kary. Nie należy sadzać dziecka przed telewizorem tylko dlatego, że było grzeczne, lub żeby odpoczęło. Telewizor nie może też być wykorzystywany ani jako nagroda ani jako kara, gdyż może przyczynić się do ukształtowania złych nawyków. - konsekwentne przestrzeganie zasady : najpierw wywiązanie się z obowiązków a potem dopiero korzystanie z komputera. Oglądanie telewizji, gry komputerowe, to nie może być styl spędzania wolnego czasu lecz rozrywka od czasu do czasu sprawiająca przyjemność. Zadaniem dorosłych jest nie tylko zapoznanie dzieci z innymi atrakcyjnymi formami spędzania czasu ale wspólne z dziećmi gry i zabawy na powietrzu dzięki którym poprawią w znaczący sposób swoją sprawność fizyczną. „Wszystko zaczyna się od przedszkola!” WIĘCEJ INFORMACJI ZNAJDZIECIE PAŃSTWO NA STRONIE www.men.gov.pl W ZAKŁADCE - ŻYCIE SZKOŁY - SZEŚCIOLATEK W SZKOLE - Materiały dla rodziców i nauczycieli DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ!
